Titel
De aanslag
Auteur
Harry Mulisch
Titelverklaring
Het motto is ontleend aan een brief van een Romeinse senator, die verslag doet van de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79. Pompeji werd bedolven en kwam in een absolute duisternis. Zo'n ramp is de "aanslag" voor Anton: hij komt terecht in een diepe duisternis.
Opbouw
De roman heeft 254 bladzijden verdeeld in vijf delen (episoden) voorafgegaan door een proloog. Binnen de hoofdstukken worden soms scenes door witregels gescheiden.
Samenvatting
Proloog: Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde Anton in Haarlem aan een kade. Aan de kade lagen vier huizen. Anton woonde in het tweede huis van links "Buitenrust". De andere huizen waren "Welgelegen" van de Beumers, "Nooitgedacht" van Korteweg en zijn dochter Karin en "Rustenburg" van het echtpaar Aarts.
Eerste episode: De familie Steenwijk zat in de huiskamer. Plotseling vielen er zes schoten. Ploeg, een NSB-er was doodgeschoten. Toen kwamen Korteweg en Karin naar buiten en legden Ploeg bij Steenwijk voor de deur. Peter, Antons broer ging naar buiten om Ploeg te verleggen, maar de Duitsers kwamen plotseling eraan. Peter pakte Ploeg zijn geweer en vluchtte bij Korteweg in huis.
De Duitsers gingen bij de Steenwijks binnen en namen ze mee, waarna ze het huis in brand staken.
Anton werd bij een gewond meisje in de cel gegooid. Daarna werd Anton naar Amsterdam gebracht waar hij door zijn oom Peter werd afgehaald.
Tweede episode: Na de oorlog bleek dat zijn ouders en Peter diezelfde avond nog vermoord waren.
Anton ging medicijnen studeren.
Hij werd uitgenodigd voor een feest in Haarlem waar hij naar zijn oude huis ging. Mevrouw Beumer riep hem binnen. Ze vertelde dat de Kortewegs waren verhuisd.
Er was ook een monument opgericht waar o.a. de naam van zijn ouders opstond.
Hij wilde nooit meer naar Haarlem terug.
Derde episode: Anton slaagde voor zijn kandidaatsexamen en specialiseerde zich in de anesthesie.
Er kwamen nu ook demonstraties tegen het communisme en alles wat daarmee te maken had werd vernield. Dit was n.a.v. de Russische inval in Hongarije. Anton raakte bij zijn eigen huis bekneld tussen de meute waar Fake Ploeg jr. ook bij was. Hij nodigde Fake uit. Deze zei dat de dood van zijn vader de schuld was van het communisme.
Vierde episode: Anton deed met goed gevolg examen voor arts. In 1961 trouwde hij met Saskia de Graaff. Zij deed hem aan het meisje in de cel denken.
Een jaar later werd Sandra geboren.
Na de begrafenis van een vriend van Saskia's vader, een oud- verzetsstrijder, werd nog wat nagepraat. Opeens hoorde Anton iemand praten over schoten. Het was Takes, de man die Ploeg had doodgeschoten. Takes had liever gehad dat de aanslag niet was gepleegd, omdat zijn vriendin gewond gevangen genomen was en later was geexecuteerd. Anton moest huilen omdat het het meisje uit de cel was.
De volgende dag ging hij naar Takes, waar hij de foto van Truus Coster zag. Ze had dezelfde blik in de ogen als Saskia.
Takes wilde weten wat Truus tegen Anton had gezegd, maar hij wist het niet meer. Ook was hij kwaad om de vrijlating van Willy Lages, waardoor een vriend van hem zelfmoord had gepleegd.
Laatste episode: Anton was gescheiden en hertrouwd met Liesbeth. Een jaar later werd Peter geboren.
Toen Sandra zestien jaar was, nam Anton haar mee naar de plaats waar Truus geexecuteerd was.
In november 1981 kreeg Anton kiespijn. Hij belde de tandarts, die hem alleen wilde helpen als hij mee zou lopen in een vredesdemonstratie.
Tegen zijn wil ging hij mee. De demonstratie viel mee. Hij voelde zich verbonden met de mensen.
Opeens ontmoette hij Karin Korteweg. Zij vertelde dat zij en haar vader naar Nieuw-Zeeland waren geemigreerd. Daar had haar vader zelfmoord gepleegd, omdat hij bang was dat Anton wraak zou nemen. Hij had het lijk verlegd om zijn hagedissen te sparen en hij kon Ploeg niet bij Aarts neerleggen omdat zij Joden verborgen.
Tijd
Het verhaal is chronologisch. Na de proloog komen de episodes 1945, 1952, 1956, 1966 en 1981 aan de orde. Er zijn soms wel verwijzingen.
Ruimte
Het verhaal speelt zich af in Haarlem, de geboorteplaats van Anton. Na de aanslag woonde Anton bij een familielid in Amsterdam. In Toscane brengt hij zijn vakanties door. In het boek is sprake van parallellisme, want de gebeurtenissen in het boek lopen parallel met gebeurtenissen uit de geschiedenis:
-
1945: De aanslag loopt parallel met de Tweede Wereldoorlog.
-
1952: De Beumers en het monument lopen parallel met een gebeurtenis in Korea.
-
1956: Fake Ploeg en de anti-communistische opstand in Hongarije.
-
1966: Takes en de vrijlating van Willy Lages.
-
1981: Karin Korteweg en de vredesdemonstratie.
Personen
De belangrijkste persoon in het boek is Anton Steenwijk. Zijn karakter verandert nauwelijks tijdens het verhaal. Hij is anesthesist van beroep en nogal verlegen. De aanslag is een belangrijke gebeurtenis in zijn leven en dit achtervolgt hem zijn verdere leven.
Perspectief
Het verhaal heeft een subjectief hij-perspectief, want je kent de gevoelens en gedachten van de hoofdpersoon, Anton.
Motieven
De belangrijkste motieven in dit verhaal zijn:
- de schuldvraag : wie was schuldig aan de dood op zijn broer en ouders.
- isolement
- de aanslag
- oorlog
Thema
Hoe een gebeurtenis in het verleden het leven van een persoon kan beinvloeden.
Stijl
De stijl is in het algemeen vrij eenvoudig, het boek leest snel en er komen bijna geen onbegrijpelijke woorden in voor.
Genre
Een roman dat de gevolgen van de oorlog weergeeft.
Mening
Harry Mulisch leek mij in het begin een moeilijke schrijver, maar ik kreeg vaak te horen dat "De aanslag" een boek was dat je gelezen moest hebben. Mijn verwachtingen wat betreft de moeilijkheidsgraad zijn niet uitgekomen, want in het algemeen was het boek goed leesbaar. Het enige negatieve punt aan het verhaal is dat Anton toevallig hoort over de schoten, waardoor Ploeg is gestorven. Dit is mij iets te toevallig. Het sterkste punt van dit boek vind ik dat de gevolgen van de oorlog, dus wat er met Anton na de oorlog gebeurt, beschreven worden.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
A.
A.
geweldig! niet te lang niet te kort, ik zal dit boek echt gaan lezen door dit verslag!
13 jaar geleden
Antwoorden