ALGEMENE GEGEVENS 1. De titel van het boek is:"Het bittere kruid," en de ondertitel is : "Een kleine kroniek." Het is geschreven door Marga Minco. De eerste druk was in mei 1957. Het beschrijft het leven van Marga zelf. Maar het is niet alleen een levensbeschrijving, het is ook een oorlogsverhaal, omdat dit verhaal zich in de oorlog afspeelt. Het eten van bitter kruid is een Joods gebruik. Het wordt een keer per jaar op een bepaald tijdstip gegeten. Het is ontleend aan de bijbel waarin staat, dat de Joden (Israelieten) na de bevrijding uit Egypte deze bevrijding moest herdenken door onder andere bitter kruid moesten eten (Exodus 12:8, pascha-feest). De smaak van dit kruid blijft heel lang in je mond achter. Maar in dit boek heeft deze titel een dubbele betekenis. Er wordt mee bedoeld dat oorlogservaringen heel lang (net zoals bij het eten van bitter kruid) bij de Joden aan hun geest zal blijven knagen, ze zullen een lange tijd nodig hebben om het te verwerken. Met "Een kleine kroniek" wordt bedoeld dat dit verhaal een kort gedeelte uit de geschiedenis (kroniek=een geschiedenis verhaal in chronologische volgorde) beschrijft. Deze titel geeft duidelijk het karakter aan: het vertelt sober en zakelijk de geschiedenis van een joodse familie in de Tweede Wereldoorlog. Het motto luidt: "Er rijdt door mijn hoofd een trein vol joden, ik leg het verleden als een wissel om....", dit is geschreven door Bert Voeten, de echtgenoot van Marga Minco, een dichter. Het geeft heel duidelijk weer hoe de joden zich gevoeld moeten hebben, net als met het bittere kruid en z'n nasmaak. 2. Deze roman is opgebouwd uit 22 hoofdstukken. De titel van het hoofdstuk zijn paar woorden, waar het hoofdstuk overgaat, om steeds met een nieuwe situatie te kunnen beginnen. Het is geschreven in de ik-vorm. 3. Marga woont met haar familie in Breda. Marga en haar broer en zusje hadden het in hun jeugd vaak moeilijk, ze werden uitgescholden door de kinderen uit de buurt en vele dingen werden hen ontnomen. Ze moeten vlug wegtrekken uit de stad, omdat die door de duitsers wordt aangevallen. Na het gevecht keren ze naar de stad terug en ontdekken dat overal duitsers zijn. Die beginnen de Joden daar te onderdrukken door o.a. razzia's te houden. Vader denkt dat het bij hun zo'n vaart niet zal lopen en besluit daarom om maar niet onder te duiken maar af te wachten. Ze woonden in Amersfoort toen vader met de Jodensterren thuis kwam. Later kregen vader en Dave een oproep. Vader werd afgekeurd wegens een huid aandoening en Dave wegens een ziekte die hij zelf opgewekt had met een drankje. Mevrouw Zwagers was de eerste die begon met foto's te laten maken van haar eigen hele gezin. Nadat de familie Minco dit ook gedaan gehad en moeder de foto's aan mevrouw Zwagers wilde laten zien, hoorde ze dat ze ondergedoken waren. Weer later moesten vader en moeder in een Joodse ghetto gaan wonen, omdat ze boven de 50 jaar oud geworden waren. Dave, Lotte en Marga bleven achter in het huis, Dave en Marga hadden van de dokter een attest gekregen en Lotte mocht ook blijven om hen te verzorgen. Na verloop van tijd besloot Dave om achter pa en ma aan te gaan. Ze gingen dus met z'n allen met de trein naar Amsterdam. Als vader met een kennis praat over onderduiken dan zegt hij, dat hij nog even wil wachten ("misschien zal het niet nodig zijn."). Dat gaat goed maar na een poosje worden pa en ma opgepakt. Marga ziet gelukkig kans te ontsnappen via het tuindeurtje en een geheime geul die ze ontdekt had en te rennen naar het onderduikadres waar haar broer Dave en z'n vrouw Lotte woonden. Ze besluiten om naar Utrecht te gaan. Maar Dave en Lotte worden opgepakt en Marga moet alleen verder reizen naar Utrecht. Eenmaal in Utrecht aangekomen komt ze erachter dat er geen plaats meer voor haar is. Daarom gaat ze weer terug naar Amsterdam. Ze kwam eerst bij een boerderij waar ook geen plaats meer was (even buiten Amsterdam). Daarna bij een andere boerderij waar ze een poos (tegen betaling) kon blijven. Haar geld raakte op en daarom moest ze ergens anders heen. Hiermee hielp een jongen haar, die Wout heette. Ze ging naar Heemstede. Op dit adres bleef ze tot na de oorlog. Kort na de bevrijding ging ze naar haar oom en tante die toen in Zeist woonden. Deze oom kon maar niet geloven dat z'n broer dood was en hij ging ook iedere keer weer naar de tramhalte om hem op te wachten. Hij heeft jaren een kostuum met een paar schoenen voor hem bewaard. En op een gegeven moment krijgt Marga te horen dat deze oom is overleden (na de oorlog dus). 4. De hoofdstukken en de tijd verlopen chronologisch. Aan het einde wordt een 'grote sprong' gemaakt van het lopen naar een nieuw onderduikadres naar een gebeurtenis na de bevrijding. Dit is dus een hiaat. De totale tijd waarin dit boek zich afspeelt, begint bij de bezetting tot een paar jaar na de oorlog. 5. Er is wel een parallel-werking tussen het innerlijke van de mensen en de omgeving. Natuurlijk waren de mensen somber, geen wonder als je ziet dat steeds mensen verdwijnen. Zo werden de huizen van binnen ook geschetst. Alleen vader blijft een beetje optimistisch, hij zegt tegen de hele ruimte en beter weten in dat het zo'n vaart wel niet zou lopen. 6. -Ik-figuur: heeft een goed karakter. Ze probeert net als haar vader, zichzelf wijs te maken dat het bij hun zo'n vaart zal lopen. Ze is niet bang om alleen met gebleekte haren op een trein die gecontroleerd wordt door de Duitsers te stappen. Ze heeft ook een groot schuldgevoel, omdat ze haar familie achtergelaten heeft. Later valt die angst die ze had voor de duitsers helemaal van haar af, omdat zo boos op hen was. -Lotte: haar gedachten ken je niet zo goed, wel weet ik dat ze een beetje het karakter van een moeder heeft, ze helpt altijd en zorgt voor Dave en Marga. -Dave: heeft een dapper karakter. Hij neemt bijvoorbeeld een drankje in om ziek te worden. Om deze reden wordt hij dan niet meegenomen naar een duits kamp. Bettie is een zuster van Marga's moeder en de familie krijgt te horen dat ze samen met haar man afgevoerd is. 7. Het is een subjektief perspectief, je kent alleen de gedachten en de gevoelens van de Marga Minco. Daarom is het ook een auto-biografie. 8. De motieven zijn: -Oorlog -Dood -Joden-vervolging -Lijfsbehoud 9. Het thema van dit boek zijn de problemen die de Joden in de tweede wereldoorlog hebben gehad. Ze zaten voortdurend in onzekerheid en ze waren steeds op de vlucht voor de duitsers. Dit probeert dit boek te vertellen door een levensbeschrijving, van een Joods meisje in de oorlog, te geven. Thema: "De problematiek van Joden in oorlog en hoe met name Marga Minco zelf, zich eruit heeft gered." 10. Er is sprake van ellende en leed, de Joden worden links en rechts opgepakt en naar kampen vervoerd. Er zijn Joden die proberen te ontsnappen. Sommige is dit gelukt bijvoorbeeld de ik-figuur. De algemene sfeer is een beetje droevig en lijkt vaak op een dagboek. Dit verhaal is waar gebeurd, de Joden zijn echt vervolgd en vermoord door de duitsers in de oorlog. Marga Minco staat er om bekend dat ze niet zo moeilijk schrijft en in dit verhaal heeft ze haar naam eer aan gedaan. Dit boek was juist makkelijk te lezen, moeilijke woorden stonden er niet in. Wel stonden er allerlei joodse termen in, bijvoorbeeld: Almemmor, bandeau, bensjen en gazzan. Maar al deze termen worden achterin het boek besproken en uitgelegd. PERSOONLIJK OORDEEL Ik vond dit een goed boek, het geeft goed weer hoe de situatie in de oorlog was. De opbouw vind ik uitstekend, er wordt namelijk direct in het begin een beschrijving gegeven van een evacuatie van een grote stad. Welke stad het is weet je nog niet, maar als je verder leest kom je daar wel achter. Door een auto-biografie te schrijven beperk je jezelf natuurlijk met de mogelijkheden, je kunt niet zomaar iets verzinnen (net zoals een dagboek). Hierdoor werd het boek soms een beetje saai en langdraderig. Het is natuurlijk wel een heel realistisch verhaal, ze beschrijft de situatie hoe die vroeger was. En hoe de Joden zich gevoeld moeten hebben. De hoofdpersoon krijgt met het probleem 'vervolging' te maken. Ze duikt daarom onder. Ik zou dat in zo'n geval ook doen, omdat je dan niet veel anders kunt doen. Ze krijgt hierbij hulp van mensen die tegen de duitsers zijn en daarom hun huis beschikbaar stellen voor Joden die willen onderduiken.