Extaze door Louis Couperus

Titel Extaze Titel, ondertitel en motto Extaze, een boek van geluk. Het boek gaat over een man en een vrouw die als ze bij elkaar zijn een vorm van Extase beleven, en de momenten die ze samen hebben heel gelukkig zijn. De ondertitel, een boek van geluk, is zo gekozen omdat Cecile een periode van geluk beleefd, nadat zij Quaerts heeft ontmoet. Aan het Geluk en het Leed te Zamen. L.C. Hilversum, Jan.'92
Dit motto is gekozen, omdat het boek niet alleen over geluk gaat maar ook over leed. Cecile leeft heel in haar zelf gekeerd voordat ze Quaerts ontmoet, dat zou door een ander als leed kunnen worden gezien Vanaf het moment dat er zich een goede band tussen Cecile en Quaerts ontwikkeld, is er een periode van geluk. Als Quaerts Cecile verteld dat hij vertrekt, breekt er opnieuw een periode van 'leed' aan.
Schrijver Louis Marie Anne Couperus is geboren op 10 juni 1863 in Den Haag. Hij is gedeeltelijk opgegroeid in Nederlands-Indië van 1872 tot 1877. Hij heeft MO-Nederlands gestudeerd. Van 1893 tot 1914 verbleef hij grotendeels in het buitenland. Hij is zijn carrière begonnen als journalist bij Het Vaderland en de Haagsche Post. Hij is voor korte tijd redacteur van De Gids geweest en hij was mede-oprichter van het literaire tijdschrift Groot Nederland in 1903. Hij heeft talrijke reizen gemaakt naar o.a. Japan. Couperus wordt gerekend tot de tachtigers, hoewel hij buiten de groep van Kloos en De Nieuwe Gids stond. Evenals Van Deysel is Couperus een dandy. Zijn prozadebuut is Eline Vere, geschreven in 1889. Hij heeft o.a. ook geschreven: Noodlot (1890), Extase (1892), Psyche (1898), Fidessa (1899) en Van oude mensen, de dingen die voorbij gaan. Genre Extase is een psychologische roman uit de tijd van het naturalisme (zie onderdeel 2 van dit leesverslag) Thema Het thema van het boek is de liefde tussen twee personen die van karakter compleet verschillen. Motieven Een belangrijk motief is het noodlot. Cecile is gelukkig maar tegelijk ook zeer treurig als Taco bij haar is, doordat hij haar te hoog stelt. Als Cecile haar gevoelens bij Taco geopenbaard, komt Taco tot de ontdekking dat Cecile ook zijn beest wakker kan roepen en vraagt hij haar om hem niet meer te ontmoeten. Dit zijn beide noodlottige gebeurtenissen. Goddelijke en dierlijke kracht. Taco ziet Cecile als een soort Madonna een soort goddelijke macht, door Cecile leert Taco een liefde kennen, die platonisch geaard is. Bij zijn maîtresse komt zijn dierlijke kracht naar boven in de vorm van zinnelijk genot en passie. Opbouw Constructie Het boek bestaat uit 5 episodes elk onder verdeeld in genummerde hoofdstukken die geen titels hebben. het boek heeft 103 bladzijden.
Inhoudelijke opbouw Het episodes van het boek vormen één geheel, alles sluit op elkaar aan en er zitten geen overbodige stukken in het boek. Fabel en sujet sluiten op elkaar aan. Het boek heeft een gesloten einde, Taco is vertrokken en Cecile is wederom alleen, maar zij is dankbaar dat zij het geluk in Taco's leven mocht zijn. Het boek bevat één duidelijke climax, namelijk het moment dat Taco en Cecile een avondwandeling maken en zij hem haar 'aardse' vrouwelijke gevoelens opbiecht. Personages Cecile van Erven, een round character, men leert gaande weg het boek haar gevoelens en belevenissen kennen. Ze is een vrouw die erg op zichzelf is, ze heeft eerst ook totaal geen behoefte om bij haar broer op bezoek te gaan. Ze heeft eerst antipathie voor Taco, langzamerhand komt ze erachter dat ze van hem houdt. De belangrijkste gebeurtenis in het boek die betrekking heeft op Cecile, is het moment dat ze Taco haar gevoelens opbiecht, hierdoor beseft Taco dat Cecile geen Madonna is en dreigen zijn dierlijke driften tot uiting te komen. Taco Quaerts, round character, de lezer leert alleen de goddelijke macht kennen, waarmee hij Cecile liefheeft. De dierlijke macht leeft zich uit tijdens jachtpartijen en drinkfeesten. Cecile moeten achterlaten, omdat hij beseft dat zijn een vrouw is die hem liefheeft en geen godin, is voor hem heel moeilijk, maar hij beseft dat hij alleen zo het magische geluk, de extaze intact kan houden. Tijd In het boek komen geen flash-backs of flash-forwards voor. De gebeurtenissen in het boek spelen zich in chronologische volgorde af. De gebeurtenissen volgen elkaar zo op dat het gemakkelijk te volgen is voor de lezer. Vertelperspectief Het boek heeft een personale vertelwijze. Hierdoor worden de gebeurtenissen vrij objectief weergegeven. Dit is ook een kenmerk van het Naturalisme. Ruimte De gebeurtenissen spelen zich af in Scheveningen aan het eind van de 19e eeuw. De personen uit het boek komen uit een heel goed Haags milieu.
Samenvatting Cecile van Even, een dertigjarige weduwe en moeder van de twee kinderen Dolf en Cristie, wordt door haar zwager Dolf van Attema, die lid is van de Tweede Kamer, op een bezoek uitgenodigd, daar zij zich na de dood van haar man, minister Van Even, heel weinig buitenshuis vertoont. ,,Ik leef pas, als ik niets doe", antwoordt Cecile, maar ze belooft te komen. Zij voelt zich niet eenzaam ,,hoewel dit gevoel toch in haar lag, maar het lag zó diep, zo in het onbewuste van hare ziel, dat het niet tot haar kwam". Bij het bezoek aan haar zuster Amélie de volgende avond ontmoet ze Dolfs oud-tante mevrouw Hoze en een vriend van Dolf, Taco Quaerts. De zoon van Amélie en Dolf, Jules, is dol op deze Taco. Cecile vindt hem bij deze eerste ontmoeting niet sympathiek: ,,Zijn figuur had iets zeer krachtigs, iets energiek flinks, iets van het gewone leven, dat Cecile antipathiek was." Jules is een wekelijke jongeling, dweepziek en onwerkelijk. Quaerts tracht met Cecile een gesprek te beginnen, maar het verloopt enigszins stroef, doordat Cecile zeer op afstand blijft. De volgende dagen denkt ze een enkele maal aan Quaerts: ,,Was dat toeval of logica?" Ze voelt zich opeens treurig en eenzaam: straks als haar jongens zijn opgegroeid, zal ze alleen achterblijven. Het visitekaartje: T. H. Quaerts ligt op het lage tafeltje; ,,er was in die naam iets slechts, iets wreeds", peinst ze. Op een zaterdagmiddag, terwijl Cecile op de Van Attema's zit te wachten, verschijnt onverwachts en onuitgenodigd Taco Quaerts. Cecile ontvangt hem beleefd, maar niet hartelijk. Het gesprek gaat over literatuur. Dan komen de Van Attema's en ontstaat er een algemeen gesprek; even later neemt Taco afscheid. Amélie en Cecile praten samen over hem, ook de kinderen van Amélie mengen zich in het gesprek, waarbij Jules zeer heftig tegen Cecile uitvaart. Cecile denkt na over het leven dat haar zo vreemd voorkomt. Onder de uiterlijkheid voelt ze een dieper leven, alles schijnt zich te vertonen met een masker, daaronder ligt de waarheid. Weer ziet ze Quaerts in haar gedachten. Tijdens een feest van Mevrouw Hoze ontmoet ze hem; gedurende het diner zit hij aan haar rechterzijde. ,,Zij voelde reeds dat achter die sportman een ander school, die zij zocht te kennen." Het gesprek tussen Cecile en Taco verloopt nu geanimeerd, de cirkels van sympathie glijden over elkaar heen. Het gesprek breekt af als de naam van de jonge mevrouw Hijdrecht valt: het is de naam van haar, die zijn maîtresse wordt genoemd. Als Cecile weer thuis is, weet zij heel duidelijk dat ze van Quaerts houdt. Over het mysterie der liefde verbaast zij zich voortdurend: ,,het is een zielefenomeen, een Schepping van Gevoel, waarvan de god, die geschapen had, evenmin ooit zal zijn te vinden in de intieme essence zijner waarheid, als de God te vinden was, die de wereld had geschapen uit de chaos." Haar extaze heeft een aanvang genomen. Taco Quaerts brengt haar verschillende bezoeken: ,,Quaerts . . . die naam had een andere klank dan vroeger... Voor het eerst ziet ze dat hij mooi is: een jonge god, breed, slank en gespierd. In Taco heersen twee machten: een goede, goddelijke macht en de kwade, beestachtige. Als Taco bij Cecile is, overheerst de goddelijke macht. Samen beleven zij in elkaars nabijheid een gelukssfeer, die vooral voor Taco zeer intens is. Echter, hij stelt Cecile té hoog, te verheven: daarover voelt zij zich gelukkig, maar ook zeer treurig. liet is een noodlottig gebeuren. Cecile wil geen vrouw van illusie zijn, maar een vrouw van liefde in alle nederigheid. Ze wil niet de Madonna zijn, die hij in haar ziet. Quaerts bezoekt haar soms lange tijd niet; het beest-in-hem leeft zich uit in jachtpartijen en drinkfeesten. Hij leeft in deze perioden mateloos onbeheerst, ,,tact tot zelfleiding ontbrak hem geheel en al, hij leefde zoals hij voelde: geheel in uitersten; er was geen halfheid in hem." In Cecile vindt hij kuisheid en spiritualiteit: een zielsgeluk; in Emilie Hijdrecht het zinnelijk genot en passie: een hartstochtelijk leed. Tussen deze twee werelden slingert Taco Quaerts heen en weer; hij verweert zich niet tegen het noodlot dat in hem leeft. Bij Cecile doorvoelt Taco de zielsverrukking van een nieuwe liefde, die platonisch geaard is. Cecile strijdt met haar vrouwelijke gevoelens voor Taco, zij aanvaardt geen platonische liefde, maar zijn zinnelijke liefde vragen, weigert ze nog. Aan Jules bekent Cecile iets van haar geheim verlangen. Taco vreest het geluk dat Cecile hem geeft; men mag niet zo dikwijls gelukkig
zijn. De momenten van het Geluk ervaart hij echter als volkomen harmonie: in dit evenwicht paart het Geluk zich aan het Leed van Cecile. Tijdens een avondwandeling - ,,in goddelijke sympathie van samenzijn" - voelen ze zich ontstijgen van de aarde, aan het mens-zijn. In deze mystieke sfeer biecht Cecile haar ,,aardse" vrouwelijke gevoelens op: samen zijn zij gelukkig. In Taco is echter het besef gerijpt dat Cecile geen madonna is, maar een vrouw die liefheeft, die in hem het beest kan wakker roepen; een stille weemoed overvalt hem. Lange tijd komt Taco niet, Cecile ervaart haar eenzaamheid. Dan ontvangt ze zijn brief: Taco vraagt haar elkaar niet meer te ontmoeten. Hij is bang ,,het heilig geluk, de extaze" te vernielen: ,,Wat zoû sterker in mij zijn, mijn ziel of mijn beest?" Cecile is bedroefd, maar dit moest zich noodlottig voltrekken. Jules boodschapt haar dat Taco gaat reizen en van Cecile afscheid wil nemen. Deze laatste ontmoeting geeft de strijd tussen ziel en beest: ,,Hij stond op, nam haar in zijn armen, bijna woest. - In de zonneverrukking van hare ziel mengde zich een zaligheid van de aarde, een toegeven aan het geweld zijner omhelzing. Zij wrong zich los, weerde hem af en sprak: - En nu ... ga." Zij overwint zichzelf voor de derde maal: het geluk blijft voortbestaan, ondanks hun gescheidenheid. Zij is God dankbaar voor het hoogste van zijn leven, dat hij door haar kent: het geluk! Leeservarings verslag Het onderwerp Het onderwerp is de liefde van Cecile voor Taco. Deze liefde kan niet uitgebreid worden omdat dan de dierlijke macht in Taco naar boven komt. Dit vind ik wel interessant, omdat het geen gewone liede is, het heeft iets ongrijpbaars. Ik had nooit stil gestaan bij de liefde, die zo ook tot uiting kan komen. Het hele boek draait om deze liefde. De gebeurtenissen In het boek ligt de nadruk vooral op de gevoelens van Cecile en Taco, die zijn zinnelijke gevoelens niet bij Cecile kan uiten. De gebeurtenissen die plaats vinden zijn wel belangrijk. De ontmoeting van Cecile en Taco op het bezoek bij Ceciles zuster Amélie, het diner bij Mevrouw. Hoze, waar ook de maîtresse van Taco is en als belangrijkste de avondwandeling van Cecile en Taco. Deze laatste gebeurtenis is een dramatische gebeurtenis. Bij deze avondwandeling wordt het Taco steeds duidelijker, dat Cecile geen godin is en besluit hij dat het beter is dat ze elkaar niet meer ontmoeten. De gebeurtenissen volgen elkaar in logische volgorde op en zijn voor het verhaal ook heel logisch. De gebeurtenissen waren zelfs enigszins voorspelbaar. Toch vond ik het wel sneu voor Cecile dat Taco niet meer bij haar kon zijn. De bouw Het boek is chronologisch en continu verteld, dit maakt het heel gemakkelijk te begrijpen. De opbouw is ook heel begrijpelijk. Geen vreemde stukken verhaal tussen de hoofdverhaallijn door of overbodige flash-backs. Het boek is qua bouw en opbouw dus gemakkelijk te lezen, het wordt alleen weer wat bemoeilijkt door het taalgebruik.
De personages De personages gingen voor mij echt leven, ze maakten dingen mee die ieder mens mee kan maken. Alleen het beest in Taco was moeilijk te begrijpen omdat de gevoelens daarbij verder helemaal niet besproken werden. Hun beslissingen en verdere gevoelens spelen ook nu nog wel en deze zijn daardoor heel begrijpelijk, ze reageren zoals ik in zo'n situatie ook denk te reageren. Cecile en Taco staan heel dicht bij de mensen van tegenwoordig. Ik vind ze beiden wel sympathiek. Het taalgebruik Het taalgebruik was wel hoogdravender dan het taalgebruik van tegenwoordig. Dit is ook wel logisch, want het boek is in 1891 geschreven. Moeilijk was het niet om de taal te begrijpen. Het boek bevat heel veel beschrijvingen, als Cecile in de spiegel kijkt, wordt meteen ook beschreven hoe die spiegel er uit ziet. Toch waren al deze beschrijvingen niet storend voor mij. Het boek geeft ontzettend veel gevoelens en gedachten weer, maar dit is ook een kenmerk van een psychologische roman uit de tijd van het naturalisme. Ook komen er veel dialogen in het boek voor, hele bladzijden vol. De roman in literaire en historische context De roman is een naturalistische roman. Het naturalisme is een stroming die op het realisme volgt. In het naturalisme gaat men ervan uit dat het leven, de mens, wordt bepaald door aanleg (erfelijkheid), omgeving (milieu) en de tijd waarin men leeft. Voor de vrij wil van de mens is dus geen plaats. Extaze is een boek van de schrijver Louis Couperus van wie bekend is dat hij naturalistische romans schreef. De belangrijkste kenmerken van het naturalisme in de literatuur zijn: - men streeft naar een objectieve weergave van de werkelijkheid, o.a. de omgeving wordt heel precies beschreven (moment/milieu); In extaze is alles heel precies weergegeven, veel beschrijvingen van de omgeving en de ruimtes waarin de personen zich bevinden. Er worden geen meningen toegevoegd. Dit komt mede door de personale vertelsituatie. - het tijdsverloop is continu en chronologisch; Alle gebeurtenissen volgen elkaar in het boek zo als het ook gebeurd is op. Ook is het continu verteld, er bevinden zich geen flash-backs in het boek. - de gesprekken zijn levensecht; Als Taco en Cecile met elkaar praten wordt dat woord voor woord opgeschreven, de gesprekken zijn levensecht. Als het boek nagespeeld zou worden, dan kunnen de dialogen zo overgenomen worden. - pessimisme, somberheid, noodlot, sociale ellende; Het noodlot is in Extaze een belangrijk motief. Ook ellende komt voor, Cecile had Taco gevonden maar raakte hem weer kwijt door de dierlijke macht in hem. - door erfelijke aanleg is de hoofdpersoon een triest figuur, een mislukkeling, een underdog, meestal voortkomend uit de lagere sociale klassen; Cecile gaat niet graag op visite maar doordat ze deel uit maakt van de gegoede burgerij, haar man was minister, is ze dat verplicht. Dit is de enige manier waarop dit kenmerk van het naturalisme tot uiting komt in de roman - veel aandacht voor het seksuele leven van de personages. Cecile wil graag haar platonische liefde met Taco omzetten in zinnelijke liefde. Taco beleefd zinnelijke liefde met mevrouw Hijdrecht. Cecile neemt met haar platonische liefde alleen geen genoegen, als zij dit aan Taco opbiecht komt Taco tot het besef dat Cecile geen godin is. Historische context In 1891 is Louis Couperus net getrouwd met jonkvrouwe Elisabeth Baud. Hij zal gelukkig getrouwd zijn neem ik aan. Het boek kan hij dus geschreven hebben als antwoord op ongelukkige liefdes. Het huwelijk met de jonkvrouwe was hem heilig, maar toch had hij nog homosexuele gevoelens die in het boek gestalte worden gegeven door Jules die gevoelens had voor Taco. Dit kan een verklaring zijn waarom hij de roman heeft geschreven. Een duidelijke verklaring voor het feit dat het boek geschreven is bijvoorbeeld een ander boek waar Extaze een reactie op is, kon ik niet vinden.