Marc
Marc is de zoon van Jacques. Hij woont samen met Fie en begint een relatie met haar. Hij is de vader van haar kind.

Paul Bonnard
Paul is een studievriend van de moeder van Sofie. Hij vraagt zich nog af of Sofie niet zijn dochter is, maar het verhaal gaat daar niet verder op in. Sofie mag bij hem en zijn vrouw wonen, maar voelt zich niet prettig bij Paul. Hij heeft vaak gezegd dat ze erg op haar moeder lijkt en heeft misschien wel eens iets met haar geprobeerd. Paul is een collega en leidinggevende van Olivier, hij is ook de persoon die Olivier verteld dat hij niet welkom is op het werk en hij zorgt dat hij ergens anders een baan zal krijgen.

Sylvie
Sylvie is de vrouw waar Olivier een relatie mee heeft in het begin van het verhaal. Sylvie is ook een docent aan de universiteit. Als Sylvie Sofie tegenkomt in het appartement van Olivier wordt ze helemaal gek en verteld iedereen dat Olivier de vader is van haar kind. Hierdoor is Olivier niet meer welkom op het werk en waren veel mensen boos op hem.

Setting

Het verhaal speelt zich af in Parijs. Het hele verhaal speelt zich af in de hoofdstad van Frankrijk hier studeert Sofie, hier speelde het verhaal tussen Olivier en Mathilde ook af en hier wonen Sofie en Olivier.

Tijd

Verteltijd
Het boek is 216 pagina’s lang.

Vertelde tijd
Het boek begint in het begin van het schooljaar, september, en eindigt rond kerst. De vertelde tijd is dus ongeveer vier maanden.

Historische tijd
De foto’s van Olivier en Mathilde zijn in 1985 gemaakt, die foto’s waren 25 jaar oud. Het heden is dan ongeveer 2010.

Opbouw

Het verhaal is niet-chronologisch opgebouwd. Er worden namelijk flashbacks gebruikt naar Olivier zijn tijd met Mathilde. Dan is speelt het ene hoofdstuk zich af in het verhaalheden en de andere 25 jaar geleden. Dit heeft de auteur gedaan om de lezer langzaam meer te vertellen over Mathilde. Je komt steeds meer te weten over Mathilde en haar relatie met Olivier, zo kun je makkelijker paralellen ontdekken tussen Mathilde en Sofie.

Verhaalmotieven

Zwangerschap
Het eerste verhaalmotief is zwangerschap. Deze situatie komt twee keer terug, eerst met Mathilde en daarna met Sofie. De reactie op deze situatie is erg belangrijk, doordat Mathilde abortus deed ging hun relatie stuk. Sofie wil haar kindje houden en gaat met Olivier weg uit Parijs en zo zullen ze hun eigen gezinnetje stichten.

Onafgemaakt
Er zijn drie hoofdstukken in het boek toegewijd aan de essay van Fie. Haar essay gaat over kunstenaars die hun werk niet konden of wilden afmaken. Ook Oliviers liefdesleven is onafgemaakt. Nadat Mathilde op zijn initiatief abortus heeft ondergegaan zijn ze uit elkaar gegroeid. Nu 25 jaar later kan hij ervoor zorgen dat Sofie het kind houdt en zo kan hij verder gaan met zijn “onafgemaakte” relatie.

Leidmotieven
Schoenendoos met foto’s
De schoenendoos met foto’s van Mathilde komt telkens terug en elke keer als Olivier de doos opent leren we Mathilde beter kennen. Door een foto kon Sofie ook een keer naar Mathilde toe.

Douche
In de douche spelen Oliviers mooiste herinneringen met Mathilde af. Olivier wordt ook jaloers als hij hoort dat Marc en Sofie de douche delen.

Vertelinstantie

De vertelinstantie is meestal een personale verteller. Meestal is Olivier de personale verteller, maar in een aantal hoofdstukken is dat Sofie.

“Eerst was haar silhouet alles wat hij van haar zag, dertig meter van hem af in de schemerige collegezaal.”

Het effect van deze vertelinstantie is dat je objectief met de personages mee kan kijken.

Motto

Het motto is:

Met de jaren
moet er veel worden weggegooid.
De gedachte bijvoorbeeld
dat geluk mild is en duurzaam
iets als een zuidelijk klimaat
in plaats van een blikseminslag
die levenslang gekoesterde
littekens achterlaat.
- Hanny Michaelis
Uit onvoorzien, Van Oorschot 1966

Dit gedichtje past goed bij het boek omdat het perfect bij Olivier past. De liefde van Olivier voor Mathilde is als een bliksemslag geweest. De herinneringen heeft hij langzaam weggegooid en het geluk is hij geleidelijk verloren. Als hij 25 jaar later Fie ontmoet openen de littekens van Mathilde.

Thema

Het thema is: ‘durf je hart te volgen.’ 25 jaar geleden had Olivier een relatie met een geweldige meid, maar durfde niet om de volgende stap te nemen, een gezin stichten. De abortus schept een afstand tussen de twee en uiteindelijk eindigt hun relatie. In relaties daarna merkt Olivier dat niemand in de buurt komt van Mathilde en heeft spijt van zijn keuze. 25 jaar later gebeurt alles weer opnieuw, alleen nu met Sofie. Hij begint een relatie met Sofie en ze pakken beide de kans om samen een gezin te stichten. Samen vertrekken ze uit Parijs.

Samenvatting uittrekselbank:

De Parijse hoogleraar kunstgeschiedenis Olivier Massarin (52) ziet tijdens een college het silhouet van een vrouw in de collegezaal. Als hij haar nader bekijkt, betovert ze hem gelijk: 'Van tijd tot tijd vergat hij naar zichzelf te luisteren' (p. 7).

's Avonds is hij op bezoek bij een bevriende collega, Paul Bonnard, die hem een nieuwe gast voorstelt: een Nederlandse vrouw (21), een uitwisselingsstudente die dit semester op de faculteit kunstgeschiedenis studeert en zolang in de oude kamer van zijn dochter Carla woont. Olivier is onthutst als hij de vrouw, die zich voorstelt als Fie (Sofie) Schoonhoven, ziet: ze is het meisje dat hij als silhouet in de collegezaal zag en ze lijkt sprekend op Mathilde, zijn Nederlandse geliefde van 25 jaar geleden (1985).

Paul vraagt Olivier een beetje op het meisje letten, af een toe een praatje met haar tijd te maken en haar Parijs te laten zien. Olivier is danig in de war als hij haar spreekt: via haar komt zijn verleden onweerstaanbaar terug. Omdat hij niet wil dat zijn kalme, overzichtelijke leventje overhoop wordt gehaald en hij al acht jaar een (lat)relatie heeft met Sylvie, docent sociologie, probeert hij de boot af te houden. Maar hoewel hij voelt dat hij Fie moet mijden, voelt hij zich zo tot haar aangetrokken dat hij oude foto's en briefjes van Mathilde tevoorschijn haalt en zijn relatie met Sylvie laat verwateren.

Mathilde en Olivier, even oud, woonden 25 jaar geleden samen in Mathildes kleine studio in Montparnasse. Zij studeert theaterwetenschappen en speelt soms een rol op het toneel, hij studeert kunstgeschiedenis en geeft om bij te verdienen rondleidingen door 'historisch Parijs' (p. 51). Ze hebben circa een jaar een onstuimige relatie. Als ze zwanger blijkt, wil hij dat ze zich laat aborteren ('Het kan ook niet anders. Dat weet ik zeker' (p. 73). Hoewel ze het kind eigenlijk wil houden, stemt ze erin toe. Maar daarna is ze wekenlang van slag, eet weinig, is stil en huilt veel 'om alles dat rood was. Om alles dat klein was. In feite om alles' (p. 81). Ze spreken af dat ze enige tijd ergens anders gaat wonen en Olivier laat de relatie verwateren.

In de tweede lesweek komt Fie naar Olivier toe om te vragen of ze haar essay mag schrijven over het gegeven dat Cézanne zijn doeken zo vaak onvoltooid liet. Hij vindt het goed en adviseert haar Le chef-d'oeuvre inconnu van Balzac te lezen, over een oude kunstenaar die zijn meesterwerk nooit afmaakte. Hij loopt met haar mee naar een boekwinkel om haar het boek te laten zien. Hoewel ze stug reageert, is hij van slag door haar aanwezigheid, ten prooi aan tegenstrijdige gevoelens en reageert stroef. Thuisgekomen masturbeert hij.

Tijdens de eerste excursie van het semester, een wandeling door Parijs, toont Olivier de groep studenten twintigste-eeuwse architectonisch interessante panden. Na afloop wijst hij Fie het huis van Balzac en praat wat met haar.

Vrij snel na haar verzoek geeft Fie hem een opzet voor haar essay. Ze vat daarin Balzacs boek samen en geeft enkele redenen waarom Cézanne en andere schilders hun werk onvoltooid lieten. Olivier is onder de indruk van haar opzet, maar wacht met feedback.

Intussen voelt Fie zich in de kamer van de Bonnards steeds benauwder. Alles herinnert er aan hun (overleden?) dochter Carla. Bovendien vindt ze Paul Bonnard, van wie ze weet dat hij vroeger een relatie met haar moeder had, een onaantrekkelijke, vieze man. In haar dagelijks telefoongesprek met haar moeder deelt ze mee dat ze zo snel mogelijk weg wil uit deze 'hel' (p. 64).

Na een door Olivier georganiseerd museumbezoek voor zijn studenten bespreekt hij met Fie haar essay. Hij zegt dat ze wel het probleem schetst maar geen oplossing aandraagt. Ze vraagt hem haar te helpen een nieuwe kamer te zoeken. Via een kennis van Sylvie vindt Olivier een appartement, dat ze moet delen met Marc, de zoon van Jacques Lemonneur, een rugbyvriend van Olivier. Olivier helpt haar met de verhuizing en met inkopen bij IKEA.

Fie geeft Olivier een tweede, breder opgezette versie van haar essay. Hij vindt het intrigerend, maar een te ongenuanceerd 'zonderling hard stuk (...), een uppercut in het gezicht van de moderne kunst' (p. 113) en besluit er voorlopig niet op te reageren.

Fie krijgt een relatie met Marc. Samen bezoeken ze een rugbywedstrijd waaraan Olivier en Jacques meedoen.

Fie vraagt Olivier of hij haar essay heeft ontvangen en hij nodigt haar uit voor een gesprek. In het park uit hij zijn kritiek. Hij stelt voor dat ze nuances aanbrengt, waarna hij haar een voldoende zal geven. Daarna wordt hun gesprek vertrouwelijker.

Pas na enige maanden, in december, ontmoeten ze elkaar weer in het park. Daarna bezoeken ze een museum buiten Parijs en gaan ze uiteten. Ze praten vrijuit, zij over haar jeugd, hij over Mathilde. Als hij uitlegt dat ze haar dochter had kunnen zijn, raakt ze overstuur. Ze vertelt hem dat ze zwanger is. Hij ontfermt zich over haar en brengt haar naar zijn huis. Aan Sylvie sms't hij dat er crisis is, dat hij te veel werk heeft en deze avond niet met haar wil afspreken. Hij legt Fie op de bank, waarna ze snel in slaap valt.

Die nacht wordt hij gebeld door Paul Bonnard, die op zijn beurt is gebeld door Marc, die ongerust is omdat Fie niet is thuisgekomen. Olivier deelt mee dat ze bij hem is. Paul is perplex en zegt afgemeten dat hij er nog van zal horen.

Olivier belt zijn werk af. Fie ontwaakt en ze ontbijten. Ze vraagt hem om foto's van Mathilde. Hij laat ze zien en legt uit dat ze zwanger werd. Plotseling komt Sylvie binnen. Bij het zien van Fie vraagt ze Olivier om rekenschap, neemt geen genoegen met zijn verhaal, zegt wraak te zullen nemen en vertrekt woedend. E-mails en een brief van Olivier halen niets uit.

Fie zegt dat ze een afspraak heeft met de abortuskliniek, al voor de kerst geholpen kan worden en daarna terug naar Nederland zal gaan. Olivier staat erop dat ze met Marc gaat praten en regelt een gesprek in een café. Daar blijkt dat ze niets meer voor Marc voelt en hij opgelucht is dat ze het kind laat weghalen en de relatie voorbij is.

Intussen heeft Sylvie rondgebazuind dat Olivier een studente heeft bezwangerd en keren kennissen en collega's zich van hem af.

Terwijl Olivier weg is, bekijkt Fie nauwkeurig de foto's van Mathilde en vraagt zich af wat ze moet doen. Ze besluit een stuk te gaan hardlopen, verdwaalt en komt uitgeput terug in Oliviers huis, waar hij haar opvangt, haar uitkleedt en onder de douche zet. Voortdurend moet hij Mathilde denken.

Als Olivier de volgende dag naar de collegezaal loopt, wordt hij opgevangen door Paul Bonnard, die hem meedeelt dat hij hier voorlopig niet meer welkom is en zich zal moeten verantwoorden voor de universiteitsraad. Hij gaat terug naar huis en treft Fie niet meer aan. Die is intussen op weg gegaan naar Mathilde, wier adres ze in de doos met foto's heeft gevonden. Als ze vlak voor Mathildes huis staat, belt ze niet aan, maar beeldt zich in wie ze zal zien: een meisje van haar eigen leeftijd die haar brengt naar haar moeder, Mathilde, die een jongetje op schoot heeft. Aan de wand hangen foto's van Fie!

Pas tegen de avond komt Fie thuis bij Olivier. Vanuit de straat en het café tegenover zijn huis wordt gefloten en zijn naam geschreeuwd, oproerkraaiers kloppen zelfs aan de deur. Als hij zijn pik tevoorschijn haalt om vanaf het balkon op hen te pissen, pakt ze hem bij de heup, leidt hem naar binnen en biedt zich aan. Ze vrijen.

Pas tegen de avond komt Fie thuis bij Olivier. Vanuit de straat en het café tegenover zijn huis wordt gefloten en zijn naam geschreeuwd, oproerkraaiers kloppen zelfs aan de deur. Als hij zijn pik tevoorschijn haalt om vanaf het balkon op hen te pissen, pakt ze hem bij de heup, leidt hem naar binnen en biedt zich aan. Ze vrijen.

Dan neemt zij het initiatief. Ze belt Paul Bonnard en eist van hem dat hij Sylvie koest houdt, collega's belt en ervoor zorgt dat Olivier elders een goede baan krijgt. Zo niet, dan zal ze een schandaal schoppen: ze heeft het zwangerschapstestje nog in huis! Hij stemt erin toe. Als hij vraagt wat zij nu gaat doen, antwoordt ze dat ze met Olivier mee zal gaan en een nieuwe naam zal aannemen. Als ze heeft opgehangen, spreekt ze die uit: Mathilde.

Recensies

Grote stappen, snel thuis. De hemel boven Parijs, van de in Brussel woonachtige kunsthistorica Bregje Hofstede, is een kordate, bijzonder druistige roman. De zinnen zijn bondig en spreektalig, de hoofdstukken al even kort. Hofstede maakt gebruik van verschillende tekstsoorten, want de lezer zou zich eens kunnen vervelen: ultrakorte dialogen, skypegesprekken, e-mails, brieven, flashbacks, kunsthistorische vertoogjes en sfeerimpressies van wandelingen en hardloopsessies door Parijs.

Het leverde de in 1988 in Ede geboren schrijfster maandag een plaats op in de longlist voor de Libris Literatuurprijs 2015. Ook verhaaltechnisch zet Hofstede er flink de sokken in. In krap drie maanden, van oktober tot de kerstvakantie, gebeurt hier nogal veel. Een 52-jarige Franse docent, Olivier, krijgt te maken met Fie, een 21-jarige uitwisselingsstudente uit Nederland. Zij doet hem uiterlijk sterk denken aan Mathilde, zijn grote liefde van 25 jaar geleden, die toen ook 21 was. Olivier probeert uit alle macht zijn kalme, middelbare leven met vriendin Sylvie voort te zetten, maar er komen steeds meer herinneringen boven aan die mooie tijd met Mathilde. Waarom raakte het destijds uit met haar? Omdat zij zwanger raakte, zo blijkt uit de herinneringsflarden, en hij het vaderschap niet aandurfde. Hij drong aan op abortus. Nu pas, 25 jaar later, heeft hij daar spijt van.

De rest laat zich dan wel enigszins raden. De geschiedenis herhaalt zich hier nadrukkelijk, maar wel in een vloek en een zucht. Fie ziet kans om - als ik het goed bereken - in pakweg anderhalve maand een vriendje te krijgen, de pil een keer te vergeten, zwanger te raken, de verkering te verbreken én tot het inzicht te komen dat ze het kind wil houden. En Olivier blijkt vervolgens bereid zich over moeder en kind te ontfermen, ten koste van zijn relatie met Sophie en zijn academische carrière. 'Alles waar hij bang voor was is eindelijk gebeurd', stelt hij tevreden vast, op de laatste bladzijde.

Wat je verder ook van deze volkomen onwaarschijnlijke toedracht kunt vinden - Hofstede weet met haar vlotte zinnetjes de aandacht wel tot het einde vast te houden. Ook hoop je nog op opheldering over een paar kwesties. Wie en waar is toch die Mathilde over wie het hier steeds gaat? Speelt de moeder van Fie een rol in dit geheel? En hoe stelt Fie zich het vervolg van haar leven voor, met kind en dertig jaar oudere man? We zullen de antwoorden zelf moeten verzinnen.

Er zijn mensen die alles mee lijken te hebben. Bregje Hofstede is zo iemand. Ze is jong, mooi, heeft meerdere universitaire studies afgerond en blijkt ook nog eens geweldig te kunnen schrijven. Haar roman De hemel boven Parijs is een voortreffelijk debuut.

Al vanaf de eerste bladzijde zorgen de goedgekozen woorden ervoor dat de lezer het verhaal wordt ingetrokken. Voor een doorgewinterde schrijver al geen sinecure maar Hofstede doet het schijnbaar moeiteloos. Op het moment dat Olivier, een universitaire professor kunstgeschiedenis, Fie ontwaart tussen alle andere studenten, staat zijn wereld even stil.

Het meisje lijkt als twee druppels water op zijn vroegere geliefde Mathilde. Fie zet het leven van Olivier volledig op zijn kop. Onbedoeld, want Fie is vooral bezig zich als uitwisselingsstudente in Parijs staande te houden. Olivier probeert Fie uit alle macht uit zijn leven te weren, maar de herinnering aan Mathilde en de liefde die zij samen hadden, zorgt dat hij zich tot haar aangetrokken blijft voelen.

De weemoedige stemming waarin Olivier zijn dagen slijt, beschrijft Hofstede op een ingetogen, maar treffende manier. Zonder het te benoemen, verwoordt ze het herkenbare onderhuidse melancholische gevoel dat pijn doet, maar tegelijkertijd ook prettig is. Het is niet de enige emotie die Hofstede perfect weet te verwoorden.

Het verlangen naar wat is geweest, wint het uiteindelijk van Oliviers verstand. Steeds meer raakt hij verwikkeld in het leven van Fie, zijn reputatie als professor en zijn relatie met zijn vriendin Sylvia daarbij op het spel zettend. Uiteindelijk is er nauwelijks nog een weg terug. De gebeurtenissen op zich zijn niet moeilijk te volgen, het begrijpen van de emoties vraagt inlevingsvermogen.

Daar krijgt de lezer veel voor terug. De hemel boven Parijs vertelt niet alleen een oprecht verhaal, waarbij de liefde tussen Mathilde en Olivier zeer overtuigend wordt weergegeven, ook de schoonheid van Parijs vertelt een verhaal. De pleinen, straten en mensen vormen niet alleen een decor; even waan je je bijna in die stad. Het is meer dan duidelijk. Hofstede is een literair talent om in de gaten te houden.