Samenvatting

Merel is tv-redactrice en op een normale zondagmiddag in het jaar X willen ze in een schoolgebouw een wetenschappelijk programma opnemen, waarin het kind Joeri een hoofdrol zal spelen. Hij is een erg slim wiskundejongetje (maar niet hoogbegaafd). De opnames zijn nog maar net begonnen, als er een enorme knal buiten klinkt. Op last van de autoriteiten moet iedereen blijven zitten waar hij zit. Merel zit vanaf dat moment met nog zeven anderen opgesloten in het gebouw waar een ondoordringbare dikke mist omheen hangt. Niemand weet wat er exact aan de hand is, maar ze besluiten de instructies op te volgen en te blijven zitten waar ze zitten. De opladers van de mobiele telefoons liggen helaas thuis, internet ligt er natuurlijk ook uit, maar er is voorlopig water, de elektriciteit doet het en er is genoeg leesvoer aanwezig in de klaslokalen en de schoolbibliotheek .

Merel vindt bij een rondgang door de school een agenda van een meisje, dat Melissa heette. Die agenda gaat ze min of meer als dagboek gebruiken om de dagen van elkaar te kunnen onderscheiden. Boven alle hoofdstukken staat dan ook vermeld welke dag het is dat de mensen in het schoolgebouw zitten. Een van de acht, de cameravrouw Lotteke, is al heel snel verdwenen. De andere zeven zijn Merel, Barry en Leo (die van de televisiezijde komen) Natalie en haar zoon, de 8-jarige Joeri, Kaspar (de onderwijzer van Joeri) en Kalyem (de conciërge van de school). Ze besluiten de lokalen zo te verdelen dat iedereen een andere kamer heeft. Ze hebben helemaal geen contact met de buitenwereld en ze vragen zich natuurlijk wel af wat er buiten is gebeurd. Leo is populair onder de bewoners. In het begin draait alles om het jongetje Joeri dat het leven in de brouwerij brengt. Hij zorgt dat er gespeeld wordt. Maar gaandeweg komen er spanningen onderling. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met het verdelen van voedsel en de behoefte aan seks. Op dag 21 vindt Merel een buisje waarin medicijnen hebben gezeten voor iemand die onder grote psychische spanningen lijdt. Ze vertelt dat wel tegen Barry, die een van haar beste collega’s is. Dan valt de elektriciteit uit, wat ook weer voor spanningen zorgt. Om de seksuele spanning te verminderen masturbeert Merel bij erotische fantasieën, want seks is onder dergelijke omstandigheden een middel tot ontspanning. Natalie brengt daarom vaak de nachten door in het lokaal van Kasper, de onderwijzer van Joeri. Joeri voelt zich dan buitengesloten door twee mensen uit zijn directe omgeving (zijn moeder en zijn meester) en zoekt zijn toevlucht tot Merel. Ze begrijpt later dat hij dit doet om zijn moeder een beetje jaloers te maken. Hij vraagt Merel met hem het mattenspel te spelen. Daarbij glijdt hij met een mat van de trappen in de school. Maar wanneer Merel eindelijk daarin toestemt, gaat het goed mis. Joeri dondert van de trap en het ziet er akelig uit. Zijn arm heeft een open , gecompliceerde breuk en daarin begint later koudvuur te komen. De arm wordt zwart en moet worden geamputeerd. Dat doet Kaspar met het keukenmes. Merel veegt de bloedvlek van de trap, maar vindt meteen een nieuw kokertje van medicijnen. Natalie is woedend vanwege het gebeurde, maar eigenlijk is ze zelf ook een beetje schuldig door ‘s nachts naar Kaspar te gaan.

Natalie en Kaspar nemen het besluit het schoolgebouw te verlaten. Ze dragen Joeri met zich mee, wanneer ze vertrekken. Leo zegt dat Joeri zo koud was toen hij vertrok, dat hij vermoedt dat het jongetje dood was. Dat gebeurt allemaal omstreeks de dagen 50 tot en met 55. Een dag later hebben Merel en Leo voor de eerste keer seks met elkaar. De dagen daarna gebeurt dat weer, maar Merel zorgt ervoor dat ze altijd vroeg weer weggaat bij Leo, want ze wil niet dat de anderen iets merken. Wanneer ze elke vierde nacht wil overslaan met seks en ze langs zijn lokaal loopt, hoort ze twee mannen hijgen. Leo en Barry hebben dan ook seks met elkaar.

Op dag 72 is het 12 november en dat is de verjaardag van Merel. Ze wordt 29 jaar. Kaylem nodigt haar uit in zijn lokaal: ze krijgt als cadeau een ketting die hij zelf gemaakt heeft. Hij vertelt haar over zijn verleden als vluchteling. De dagen vliegen voorbij. Merel heeft steeds seks met Leo. Ze heeft een vreemd soort buikpijn. De lezer vermoedt op dat moment wel dat ze zwanger zal zijn. Dat verhoogt ook de onderlinge spanningen, want Barry weet er intussen van. Hij was er immers ook gebrand om Leo te veroveren. Maar hij ziet nu in dat dit waarschijnlijk onmogelijk is. Hij wil dan niet verder leven en weigert te eten en te drinken. Merel verzorgt hem nog een tijdje. Leo verdenkt Barry ervan de man van de pillen te zijn. Merel krijgt een geschreven brief van Barry: hij wil niet verder leven. Hij zegt dat hij nooit pillen heeft geslikt. Hij vertelt dat hij Leo ook een brief geschreven heeft. Merel kient het zo uit dat ze de brief van Barry aan Leo ontfutselt terwijl hij onder de douche staat. In de brief deelt Barry aan Leo mee dat hij verliefd op hem is, maar dat hij begrijpt dat hij voor Merel kiest. Daarmee is het doel in zijn leven voorbij. Als lezer voorvoel je dat hij de lust om te leven verloren heeft en zal sterven.

Merel is intussen zwanger: dat kan alleen van Leo zijn en in haar dagboek richt ze zich nu tot “je”, met wie ze meer dan waarschijnlijk haar ongeboren kind bedoelt. Die wil ze voor later vertellen wat er allemaal gebeurd is.

Barry sterft en het lijkt erop dat Kaylem hem een handje heeft geholpen. Merel is enkele dagen niet goed bij bewustzijn en als ze wakker wordt, blijkt dat Kaylem en Leo begonnen zijn aan de fastfoodmaaltijd-Barry. Ze zijn aan zijn benen begonnen. Deze vorm van kannibalisme komt natuurlijk wel eens meer voor bij mensen onder extreme omstandigheden (vgl. de beruchte vliegramp in de Andes in de film Alive). Kaylem is de initiatiefnemer. Volgens Leo smaakt het vlees hetzelfde als de Peruaanse cavia die hij ooit eens voorgezet heeft gekregen. Merel neemt later wraak door Kaylem te wurgen met de ketting die ze ooit van hem had gekregen voor haar verjaardag. En omdat het voedsel na al die dagen natuurlijk op is, beginnen ze ook te knagen aan het vlees van Kaylem. Het is allemaal heel luguber.

In een van de laatste dagboekhoofdstukken beklemt Leo dat hij in North Dakota verslaafd is geraakt aan de pillen. Hij had vijf kokers bij zich toen hij in het schoolgebouw aankwam. Hij vertelt aan Merel dat hij de school moet verlaten, omdat hij “hulp” moet halen, omdat anders Merel, de baby en hijzelf het allemaal niet zullen overleven. In het laatste dagboekverhaal geeft Merel aan dat Leo acht dagen daarvoor vertrokken is en dat ze sindsdien niets meer van hem heeft vernomen. Ze bekent dat ze nu alle pillen in een keer geslikt heeft: ze droomt nu min of meer van een reis naar North Dakota met haar (ongeboren) dochtertje.

Een bizar einde van het verhaal. Waarschijnlijker is dat ze in het schoolgebouw zal zijn omgekomen en dat anderen haar dagboekaantekeningen zullen hebben gevonden.

Informatie over de schrijver

Hanna Marleen Bervoets, 34 jaar en al sinds 2009 actief als schrijfster, ook is ze journaliste en columniste. Bervoets heeft een bacheloropleiding Media en Cultuur gevolgd en schreef tijdens haar studie filmrecensies en korte columns voor stadmagazine NL20. Nu publiceert zij in verschillende, grotere media zoals Elsevier, NRC en De Volkskrant.

Tussen 2009 en 2015 had zij een vast column in Volkskrant magazine, deze werden gebundeld in boeken. De boeken waren: Leuk zeg doei (2010), Opstaan, aankleden, niet doodgaan (2013) en En alweer bleven we ongedeerd (2015).

Zij heeft nu in totaal 10 boeken uitgebracht waarvan enkele bekenden zijn: Alles wat er was, Lieve Céline en Fuzzie. Ook kan je haar kennen van tv, in 2011 was zij te zien in het programma Wie is de Mol?. En in 2013 deed ze mee aan De Slimste Mens waarin ze de derde plaats in de finale behaalde.

Ondanks dat zij pas sinds 2009 echt schrijfster is heeft zij wel redelijk wat prijzen mogen binnen halen. Zo heeft zij meteen met haar eerste boek een prijs gewonnen namelijk de “ScriptPlus HvA Debutant van het Jaar-prijs”. Dit was in 2009 en in 2011 toen Lieve Céline werd uitgebracht heeft zij nog een prijs gekregen voor haar schrijftalent, namelijk de “Opzij Literatuurprijs”. In 2017 mocht zij ook 2 prijzen in ontvangst nemen namelijk de “Frans Kellendonk-prijs oeuvreprijs” en de “BNG Nieuwe Literatuurprijs” voor haar toen uitgebrachte boek Ivanov.

Recensieopdracht

Recensie 1:

Alles wat er was

Op de valreep van de vorige eeuw verscheen het revolutionaire tv-programma Big Brother. Vreemde mensen in een met camera's behangen huis, malle opdrachten, rantsoenen. Verstoken van enig contact met de buitenwereld liepen ze ook nog het risico weggestemd te worden bij onleuk gedrag. Vierentwintig uur per dag werd alles gefilmd. Ruzies, gekonkel en onzichtbare seks onder een dekbed waren de hoogtepunten.

Toch werd er massaal gekeken. Of beter misschien: juist daarom werd er gekeken. Het BigBrotherhuis was een laboratorium. Het bood kans getuige te zijn van intriges, gekuip en dat gaf een opwindend inzicht in onze psyche.

Alles wat er was, de derde roman van Hanna Bervoets, prikkelt op dezelfde manier. Haar verhaal laat zien hoe individuen worden uit- of ingesloten, hoe samenwerking tot stand komt, en wat mensen doen om te overleven in extreme situaties. Onbevreesd daalt Bervoets af in de krochten van de menselijke geest. In fictie geeft het niks als iemand een arm verliest, sterft of opgegeten wordt. Ze ensceneert haar laboratoriumsituatie als volgt: acht mensen komen op een zondag bijeen in een school. Doel van de bijeenkomst is de opname van een tv-programma over slimme kinderen. Maar voor het zover is, klinkt er een oorverdovende knal. Kort daarna volgt het overheidsadvies om ramen en deuren gesloten te houden en nadere instructies af te wachten. Die blijven uit.

Buiten hangt een ondoordringbare mist. Binnen is geen toegang meer tot internet. Telefoons kunnen niet meer opgeladen worden. De acht zijn aan elkaar overgeleverd; meester Kasper, zijn leerling Joeri en diens moeder Natalie, Kaylem de conciërge en de medewerkers van het programma, Merel, Leo, Barry en Lot. Bervoets focust op strategisch gedrag.

Als eerste wordt de schuldvraag gesteld. Door wiens toedoen zitten ze daar eigenlijk? Wanneer een zondebok is gevonden en tweespalt een feit is, doen zich binnen de afzonderlijke partijen ook allerlei machinaties voor. Natalie zoekt troost (seks) bij meester Kasper, Joeri voelt zich buitengesloten. Om zijn moeder te tergen, hengelt hij naar de aandacht van Merel. Die geeft zij hem door wild met hem te spelen. Op een gymmat zeilt Joeri de metershoge schooltrap af, waarna hij zijn arm breekt. De gevolgen zijn desastreus.

In het kamp van de tv-makers rommelt het eveneens. Barry en Leo hebben iets (seks). Wanneer Merel en Leo vertrouwd met elkaar raken (seks), komt de relatie met Barry onder druk te staan. Ondertussen proberen de anderen macht te verwerven door manipulatie, door voedselbereiding of door altruïstisch handelen.

Via Merel, de verteller in dit epos, toont Bervoets ons een waaier van sociaal-psychologische wetten. Merel ontdekt al in een vroeg stadium: 'Het gaat er niet om wat je doet. Het gaat erom wat mensen geloven dat je doet.'

Dat zijn zinnen waarmee je vooruit kunt. En daarvan zijn er meer. In het werk van Bervoets, haar romans en columns in Volkskrant Magazine, valt steeds op hoe lichtvoetig en modern haar toon is, en hoe stevig ze is geworteld in deze tijd. Je leest het af aan haar relaxte schrijfstijl. Haar zinnen zijn niet gevoelig of poëtisch, maar eerder functioneel onbekommerd. Er spreekt zelfvertrouwen uit. Hetzelfde geldt voor Bervoets' observaties. Er zit geen hiërarchie in haar waarnemingen. Ronja de roversdochter, Norbert Elias, Habbohotel en de menukaart van de Burger King behoren tot dezelfde orde. Zoiets zou een postmodern-chaotische aanblik kunnen geven, maar in Alles wat er was laat Bervoets overtuigend zien dat ze donders goed weet wat er toe doet.

Uitwerking van recensie 1:

“Haar verhaal laat zien hoe individuen worden uit- of ingesloten, hoe samenwerking tot stand komt, en wat mensen doen om te overleven in extreme situaties.”

Hier ben ik het mee eens, dit is precies waar het over gaat. Een extreme situatie waar de meest rare dingen worden uitgevoerd om te kunnen overleven. Er worden mensen buitengesloten zoals bijvoorbeeld Joeri. Iedereen denkt eigenlijk alleen maar aan zichzelf, hoe diegene het beste overleeft en hoe diegene het minste lijdt.

“Via Merel, de verteller in dit epos, toont Bervoets ons een waaier van sociaal-psychologische wetten.”

Klopt, het verhaal is vrijwel helemaal door Merel haar ogen. Je merkt zoals de schrijver van deze recensie al zegt dat de groep en dus ook Merel te maken krijgen met sociaal-psychologische wetten.

“Je leest het af aan haar relaxte schrijfstijl. Haar zinnen zijn niet gevoelig of poëtisch, maar eerder functioneel onbekommerd.”

Dit is inderdaad zo, ik heb door Lezen voor de Lijst boeken gelezen die nogal zwaar waren qua schrijfstijl, zoals Harry Mulisch. Maar bij dit boek was het veel makkelijker, het is gewoon simpel en relaxt. Niks qua moeilijk Nederlands of zinnen die een diepere betekenis hebben dat dat er geschreven staat. Het is lekker simpel en niet moeilijk.

Recensie 2:

Recensie: Alles wat er was – Hanna Bervoets

Met een knal tot elkaar veroordeeld

Na de knal veranderde er veel. Waardoor de knal veroorzaakt werd, wordt niet duidelijk. Wat de precieze gevolgen zijn ook niet. Alleen mist het sinds die tijd, moeten ramen, deuren en andere openingen gesloten worden en mag niemand het pand – een school – verlaten. Die situatie duurt al 91 dagen als Alles wat er was, de nieuwe roman van Hanna Bervoets begint.

In de school zouden opnames gemaakt worden voor een programma over talent. Daarvoor was Joeri geselecteerd. Joeri is geen wonderkind:

‘Maar Joeri werd wel landskampioen op de landelijke Rekenbiënnale. Zijn vader liet hem iedere dag vier uur hoofdrekenen als training. Daardoor wisten we niet zeker of Joeri’s gave een aangeboren talent of een aangeleerd trucje was. Maar ach, hij was een welbespraakt, achtjarig jongetje dat er in ieder geval erg slim uitzag.’

Joeri is er, samen met zijn moeder en zijn onderwijzer. De televisieploeg is er ook: producer, presentator en redacteur – de laatste, Merel, is de verteller van het verhaal: zij vertelt het aan iemand die er (nog) niet (meer) is – en dan is er nog de schoonmaker. Er was ook een cameravrouw, maar zij negeerde de voorschriften en ging, vanwege haar zoon die ze niet aan de zorg van zijn vader wilde toevertrouwen.

Na verloop van tijd is er een tekort aan alles: elektriciteit, vertrouwen en eten – de rijstkorrels en de pastavlindertjes worden geteld. Maar tot elkaar veroordeeld moeten ze er samen iets van zien te maken. Iedereen moet concessies doen. Iedereen manipuleert. De sfeer slaat om als er iets met Joeri gebeurt. Dan komen de onderlinge verhoudingen pas echt op scherp te staan.

‘Natuurlijk voelde ik allang dat er een “wij” en een “zij” is. Dat voelen we allemaal. Maar de oorzaak heb ik misschien niet goed ingeschat.
Het is niet omdat Leo, Barry en ik bij de televisie werkten en Kaspar en Nathalie niet. En ook niet omdat Barry, Leo en ik elkaar al kenden voor we dagenlang samen opgesloten werden. Nee, er is iets anders dat ons bindt én scheidt.
Er zijn slachtoffers: zij.
En er zijn daders: wij.
Ja, hoe je het ook bekijkt: zij zitten hier vanwege ons.’

Dat constateert Merel op dag 24, die in het boek volgt op dag 105 en voorafgaat aan dag 29. Maar ook binnen ‘wij’ en ‘zij’ en over de grenzen van ‘wij’ en ‘zij’ worden bondjes gesmeed, die soms niet meer dan een nacht duren, en bij voortijdige ontdekking tot nieuwe onderlinge twisten kunnen leiden. En dan is er nog de schoonmaker, die nergens en dus overal bij hoort. Dat er mogelijk iemand in de groep is die pillen slikt om buien te onderdrukken, wordt een draad in het verhaal. Want als die persoon door zijn/haar pillen heen is, kan hij/zij een gevaar worden voor de groep.

Was Alles wat er was een lineair vertelde roman, dan zou de voorspelbaarheid groot zijn. Ondanks de extreme omstandigheden, kan iedereen zich dankzij televisieprogramma’s als Expeditie Robinson iets voorstellen bij oplopende spanningen tussen mensen die elkaar betwisten, maar ook van elkaar afhankelijk zijn.
Hanna Bervoets laat de dagen niet chronologisch op elkaar volgens. Ze husselt ze door elkaar. Maar een paar keer laat zij op elkaar volgende dagen op elkaar volgen. Van de 145 dagen – de laatste dag is dag 145, en dat is ook de laatst beschreven dag – zien we er 52 door de ogen van Merel. Dat er zoveel dagen ontbreken, valt niet eens op. Dat de dagen 91 tot en met 111 allemaal besproken worden, zie je pas als je gaat turven.

Tegenwoordig vallen mensen zappend en surfend van het ene in het andere verhaal en leggen zo verbanden. Zo apart is de wijze van vertellen in Alles wat er was dus niet. Misschien was zelfs grotere ‘willekeur’ – tussen aanhalingstekens, want Hanna Bervoets weet heel goed wat ze weg moet laten en prijs kan geven om het effect te vergroten – mogelijk geweest. Bijvoorbeeld zoals in de in 1969 door B.S. Johnson geschreven roman in 27 katernen Ongeluksvogels, waarvan alleen het eerste en het laatste hoofdstuk bepaald waren en alle andere in de door een lezer verkozen volgorde gelezen kon worden.

De ordening van de dagen zegt niets over de betrouwbaarheid van het verhaal dat Merel vertelt. Daar mag aan getwijfeld worden. Niet alleen hint ze zelf af en toe op een haperend geheugen, ze zegt ook expliciet iets over het construeren van waarheid:

‘Vertel een groep proefpersonen dat ze als kind ontvoerd zijn en ze weten opeens weer hoe het busje van de kidnappers eruitzag. Er zij nog steeds mensen die geloven dat ze op tv zagen hoe Pim Fortuyn werd neergeschoten. Het brein fabriceert die beelden als bindmiddel: visdraad dat de dingen die geweest zijn netjes aan elkaar naait. Zo wordt ons verleden een logisch verhaal. En de behoefte aan logische verhalen is sterker dan onze hang naar de waarheid.’

De lezer is er dus niet als hij/zij zich een beeld gevormd heeft van de continuïteit van het gebeurde. De chronologie is te achterhalen, dat geldt niet voor de waarheid. Hanna Bervoets toont haar personages onder barre omstandigheden en die omstandigheden zetten aan tot mensonterend gedrag. Als het waar is wat Merel gezien heeft.

Alles wat er was is een eigentijdse versie van een eeuwenoud verhaal. Er komen veel schipbreukelingen voor in de literatuur, al vergaat er niet altijd een schip en spoelt niet elk personage aan op een onbewoond eiland. Robinson Crusoe (1719) van Daniel Defoe is zo’n verhaal en Lord of the flies (1954)van William Golding. Er zijn variaties op het thema mogelijk. De versie van Hanna Bervoets laat zien wat er gebeurt als alles wat er was en daardoor vanzelfsprekend was verdwijnt en er nieuwe (machts)structuren ontstaan. In Alles wat er was wordt het dan letterlijk en figuurlijk donker, en dat kan de lezer zich voorstellen.

Uitwerking van recensie 2:

“Tegenwoordig vallen mensen zappend en surfend van het ene in het andere verhaal en leggen zo verbanden. Zo apart is de wijze van vertellen in Alles wat er was dus niet.”

Hier kan ik mij wel in vinden, het is een aparte wijze van vertellen inderdaad en conclusies trekken zal je niet snel lukken binnen enkele minuten. Bij veel boeken is het inderdaad dat je zo van het ene in het andere verhaal kan en zo leg je makkelijk verbanden. Naar mijn mening is dat bij Alles wat er was niet, tenminste, mij is het niet gelukt.

“Alles wat er was is een eigentijdse versie van een eeuwenoud verhaal.”

In principe klopt dit wel, het is een typerend verhaal van een groep mensen die moeten overleven. Deze keer is het weliswaar niet in een jungle of op een onbewoond eiland, maar dat maakt niet uit. Dat het geen voorspelbare locatie is voor een ramp maakt het leuker, ook spannender. In andere verhalen waarin die typische locaties wel worden gebruikt is ook bijna ieder verhaal hetzelfde. Door juist een verhaal te maken dat meer modern is dan het originele verhaal word je uniek en gaan mensen het ook leuk vinden om je boek te lezen.

“In Alles wat er was wordt het dan letterlijk en figuurlijk donker, en dat kan de lezer zich voorstellen.”

Dit is inderdaad waar, het is natuurlijk donker vanwege de elektriciteit die er niet is maar je ziet het ook steeds donkerder worden tussen de mensen. De sfeer verslechtert snel en mensen krijgen minder vertrouwen in elkaar. Zoals er al werd gezegd, het is letterlijk en figuurlijk donker. Het is donker in het gebouw maar de mensen en hun denken etc. zijn ook donker geworden.

Analyse

Structuur

Het verhaal bestaat uit vijf delen en de hoofdstukken daarvan hebben als de titel de dag van het dagboek waar Merel in schrijft. De volgorde van de hoofdtukken is niet in een chronologische volgorde. Ik denk dat deze volgorde expres door de schrijfster is gedaan om de schrijver een beetje gedesoriënteerd te krijgen, net zoals de mensen uit het verhalen.

Het is een chaotische structuur, alles ligt na 105 dagen door elkaar doordat Merel gekker wordt doordat ze is opgesloten. Haar dagboek gaat door de war en natuurlijk ligt dan niks meer op goede volgorde.

Tijd

De vertel tijd van het boek is 284 bladzijdes. De precieze tijd van dit verhaal is niet helemaal duidelijk. Het is wel een verhaal die zich in de moderne tijd heeft afgespeeld, er zijn namelijk computers, mobieltjes en er worden opnames gemaakt. Dit zou bijvoorbeeld niet in de middeleeuwen of de jaren 80 hebben gekund.

De vertelde tijd is in totaal 145 dagen, in het boek staat ook voor ieder hoofdstuk op welke dag zijn, maar dit loopt nogal uiteen. Je kan ineens van dag 43 naar dag 115 gaan, dit zorgt voor enige verwarring maar het maakt het verhaal ook erg spannend. Per hoofdstuk was er ook een verschil, het perspectief ging steeds naar een ander belangrijk punt. Van eten, naar werk, naar weer eten en dan gaat het ineens over slapen. Dit zorgt ervoor dat je van het verhaal veel problemen te weten komt die zich afspelen.

Ruimte

De plek die belangrijk is in het verhaal, is het schoolgebouw. Hier zit Merel met zeven andere mensen voor een groot aantal dagen opgesloten. In het schoolgebouw moeten ze ook met z’n zevenen overleven na de knal.  Ze slapen eerst met z’n allen in de gymzaal, maar later verdelen de mensen zich over de lokalen om zo voor iedereen een eigen plekje te creëren. Waar het gebouw staat in Nederland of welk land dan ook wordt niet duidelijk.

Karakterisering

Merel:

Merel is een vrouw van 28 jaar die in het schoolgebouw is omdat zij tv-redactrice is van het programma dat ze willen gaan opnemen. Zij is de verteller van het verhaal en is een round character omdat zij zich erg ontwikkeld in dit verhaal. Ze schrijft haar verhalen op in een agenda van één van de leerlingen van de school. Ze vertelt over van alles, wanneer ze zwanger raakt van Leo begint ze zich zelfs te richten tot haar dochter. Ze vertelt hoe iedereen opzoek is naar liefde, hierbij is vooral seks iets om te kunnen overleven in moeilijke tijden. Wanneer Barry dood is en door Leo en Kaylem wordt gebruikt als voedsel neemt ze wraak door Kaylem te vermoorden. Uiteindelijk raakt ze geïsoleerd, Leo verlaat haar en komt niet meer terug. Ze neemt de pillen van Leo in en heeft dit, waarschijnlijk, niet overleeft.

Barry:

Barry is de homoseksuele collega van Merel. Wanneer zij vast zitten in het schoolgebouw krijgen zij een relatie. Na enige tijd beseft hij dat hij Leo niet alleen heeft, Merel is er ook nog. Leo kiest voor Merel en hierdoor heeft Barry geen zin meer om te leven en wordt hij levensmoe. Hij weigert om te eten of te drinken, en met waarschijnlijk een beetje hulp van Kaylem overleed hij en wordt zo een voedselbron voor de anderen. Door de ontwikkeling van een relatie naar levensmoe is Barry een round character.

Leo:

Leo, de aantrekkelijke en populaire man in het schoolgebouw, hij heeft seks met Barry en Merel. Ook word hij de biologische vader van het (nog ongeboren) kind van Merel. Hij blijkt nogal rare trekken te hebben, dankzij hem begint het kannibalisme en hij blijft degene te zijn die pillen slikt om zijn gedrag onder controle te houden. Hij verlaat aan het einde het schoolgebouw en laat zo Merel achter. Van Leo kom je veel te weten, en hij verandert ook erg in het verhaal, hierdoor is Leo een round character.

Motieven

Liefde

In deze roman wordt ook wel erg duidelijk wat voor mensen nou essentieel is in een situatie zoals deze. Het begint bij het overleven door het vinden van eten, maar de mens heeft ook een grote behoefte aan intimiteit en liefde. Mensen streven zo erg naar liefde, een voorbeeld is Barry. Hij snakt zo erg naar liefde van Leo, maar wanneer deze onbeantwoord blijft kan hij ook niet meer verder leven. In principe is liefde dus in zekere zin een grote factor om te overleven.

Thema

Isolatie

Isolatie is net een straf voor mensen, het opgesloten zitten is in principe ook buitengesloten zijn. In het verhaal zijn ze geïsoleerd van de buitenwereld, maar treedt er ook isolatie op binnen de groep. Kaylem wordt eigenlijk vanaf het begin al buitengesloten vanwege het feit dat hij een vluchteling is. Het geïsoleerde gevoel wordt ook extra benadrukt en gevormd doordat er een dikke mist buiten het gebouw hangt.

Eenzaamheid

Mensen kunnen niet zonder andere mensen. Ze moeten iemand hebben waar ze mee kunnen praten, wanneer iemand zich eenzaam en alleen voelt gaat deze al snel achteruit en zal diegene ook levensmoe worden. Dit zie je ook gebeuren bij Barry, hij ziet het niet meer zitten doordat hij eenzaam is. Mensen doen rare dingen als ze eenzaam zijn, zoals Joeri die ineens van de trap wil afglijden omdat hij geen aandacht meer krijgt van zijn moeder.

Vertelsituatie

In dit verhaal is er sprake van een ik-perspectief, je ziet het namelijk vanuit de ogen van Merel. Hierdoor weet je wat er in haar hoofd omgaat en waarom ze iets doet. Je kan ook concluderen omdat je zoveel weet over Merel dat zij de hoofdpersoon zal zijn aangezien je vooral van Merel wat weet maar vrij weinig over de gevoelens en gedachtes van anderen.

Verklaring Titel, Ondertitel en Motto

Doordat je te maken krijgt met een spontane knal waardoor de gehele situatie verandert. In de nieuwe situatie boeien de opnames niet meer, de personages krijgen te maken met hele anderen prioriteiten maar ook met andere normen en waarden. Met behulp van de titel wordt er ook meerdere keren teruggekeken naar de tijd voor de knal.

Een ondertitel of motto is niet aanwezig bij dit verhaal.

Genre

Het boek is een psychologische roman, niet alleen omdat Wikipedia en de website van Lezen voor de Lijst dit zegt, maar je merkt dit ook in het verhaal. Normen en waarden veranderen erg en mensen gaan anders denken. Psychologisch verandert het mee met de situatie, de gedachten gang wordt in één keer omgezet naar overleven.

Bronvermelding

Samenvatting:

https://www.scholieren.com/boek/12490/alles-wat-er-was/zekerwetengoed

Informatie over de schrijver:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hanna_Bervoets

Recensie 1:

https://www.volkskrant.nl/recensies/alles-wat-er-was~a3858722/

Recensie 2:

http://www.hanta.nl/hanta/2014/10/13/recensie-alles-wat-er-hanna-bervoets/