De roman is opgebouwd in drie delen:
Penseel (blz. 9-197)
Zwaard (blz. 201-308)
En toen (blz. 311-317) (een soort nawoord)
“We schrijven later, vele jaren later”
Het is duidelijk dat de opbouw verwijst naar het voorin de roman genoemde motto. Het deel Penseel is verder onderverdeeld in 32 ongenummerde en ongetitelde hoofdstukken. Het deel Zwaard in onderverdeeld in 10 hoofdstukken. Het laatste deel bestaat uit één hoofdstuk.

Het effect op de lezer is dat hij niet precies weet hoever hij in het boek is door het ontbreken van hoofdstuknummers en -titels.

Er is een aparte manier van spanningsopbouw vind ik. Want hij is er aan de ene kant wel maar aan de andere kant ook weer niet. Het is namelijk zo dat je wel verder wilt lezen maar je kunt niet vertellen waarom.

Het hoogtepunt van het verhaal vind ik persoonlijk zitten op het punt waar Fransje, Joe en PJ in een hotel liggen en Joe bij PJ in bed is gekropen waarna Fransje geen contact meer wilt hebben met ze.

1. Verhaalfiguren

Fransje Hermans is de hoofdpersoon in dit verhaal die het ook verteld. Als het verhaal begint is Fransje 14 jaar oud. Hij zit in een rolstoel vanwege een verlamming na een coma van 220 dagen. Hij kan alleen zijn rechterarm goed bewegen die overigens ook erg krachtig is. Hier gaat hij iets mee doen na opdringen van Joe en het mislukken van zijn briketten pers, in dit geval gaat hij armworstelen. Hij kan ook niet spreken en dat maakt communiceren vaak lastig. Hij is erg fantasierijk, vooral wanneer het over seks en PJ gaat. Aan het eind van het verhaal weet Christof PJ voor zich te winnen die eerst met Joe ging. Ondertussen vrijen zij en Fransje nog gewoon met mekaar.

Fransje is een erg open persoon en je komt al lezend veel te weten over hem en zijn leven.

Joe is de rechterhand van Fransje. Hij is er ook een goede vriend mee eveneens als Christof. Joe is erg creatief en maakt verschillende technische werken zoals bommen, een eigengebouwd vliegtuig om in de tuin van de moeder van PJ te kunnen kijken, waar verhalen over bestaan dat zij een nudist is, en een gemodificeerde shovel waar hij de Parijs-Dakar-rally mee gaat racen. Hij is degene die Fransje overtuigd om met armworstelwedstrijden mee te doen. Joe heeft dezelfde leeftijd als Fransje.

Joe is een gesloten persoon omdat hij op de eerste plaats niet zijn echte naam wil prijsgeven. Andere punten waar je aan kunt zien dat hij een gesloten persoon is, is dat er weinig over hem wordt verteld behalve dat hij creatief en technisch is.

Picolien Jane (PJ) is het knapste meisje van het dorp waar iedere jongen verliefd op word. Ook zij is aan het begin van het verhaal dezelfde leeftijd als Fransje en Joe. Aan het einde van het verhaal wordt duidelijk dat ze de hoer van het verhaal is. Dit omdat ze met Fransje, Joe en Christof naar bed gaat/is gegaan. Verder is ze erg nieuwsgierig naar de verhalen die Fransje heeft geschreven en gaat ze daarom lezen. Nadat ze met Christof getrouwd is vrijt ze nog steeds met Fransje als Christof weg is op bijvoorbeeld zakenreis.

PJ is eveneens als Joe een gesloten persoon. Dit komt omdat haar moeder niks moet hebben van anderen en PJ dat gedrag kopieert

1. Tijd

De roman speelt in de laatste jaren van de vorige eeuw. Er wordt op blz. 50 verteld dat PJ, een Zuid-Afrikaans vriendinnetje, in januari 1993 naar Nederland is gekomen en bij Fransje Hermans in de klas komt. Dat is de derde klas van de middelbare school. Na het eindexamen drie jaar later (ze doen vwo, want zeven eindexamenvakken) blijft Fransje in Lomark en gaat PJ studeren in Amsterdam, waar ze een relatie met de schrijver Arthur Metz heeft. Daarna keert ze terug naar Lomark om met Joe en Fransje mee te gaan naar de armworstelwedstrijden in Europa. Toch zijn er geen duidelijke aanwijzingen voor een bepaald jaar: wel zorgen passages over internet, de nieuwe aanleg van een rijksweg de E981 voor een schijn van actualiteit. Er wordt in ieder geval een periode van ongeveer tien jaar beschreven. Het verhaal loopt chronologisch zonder flashbacks. Er zitten her en der wat hiaten in het verhaal omdat sommige delen van het leven van Fransje niet interessant zijn. Ook zitten er vertragingen en versnellingen in het verhaal. Zo wordt bijvoorbeeld nauwkeurig beschreven hoe hij een armworstelwedstrijd wint maar hoe hij seks heeft met PJ wordt in 1 à 2 zinnen beschreven.

1. Ruimte

1. Het verhaal speelt zich af in Nederland
2. Ik heb het idee dat de ruimte, in dit geval heb ik het dorp Lomark gekozen, goed overeenstemt met Fransje zijn gevoelens. Lomark is een somber dorp waar weinig gebeurt. Ik heb het idee dat Fransje ook een sombere jongen is die niet veel ziet in zijn toekomst.

“Hij liep de Brugstraat uit naar de winterdijk, klom eroverheen en ging in de richting van de rivier. In de uiterwaarden waren springerige vaarzen, aan het prikkeldraad hingen plukken droog gras als vlassige Noormannen baarden, die daar waren achtergebleven na de overstromingen van de winter.”

In dit stuk worden veel dingen gezegd die mij aan een donkere sfeer doet denken. Voorbeelden hiervan zijn: prikkeldraad, vlassige Noormannen baarden, overstroming en winter.

1. Het perspectief is in de ik-vorm en ligt bij Fransje, hij is ook degene die het hele verhaal verteld. Dit is dus ook subjectief.

1. INTERPRETATIE

1. Titeluitleg

De titel luidt ‘Joe Speedboot’. Dit is de naam van de jongen die Lomark komt binnenvallen en het dorp wakker maakt. Verder zit er naar mijn idee geen symbolische betekenis aan.

1. Motto-uitleg1

Het motto in deze roman is: “Er wordt gezegd dat de samoerai een tweevoudige Weg heeft van het penseel en het zwaard.” (Miyamoto Mushashi)

Het motto keert terug in de twee grote delen van de roman: Penseel en Zwaard. Fransje Hermans is een grote bewonderaar van de samoerai en hij leest het boek van Miyamato Mishashi. Hij haalt diverse citaten aan uit het boek van de oude samoeraistrijder. Deze samoeraistrijder heeft in zijn leven geen enkel gevecht verloren.
In het deel Penseel schrijft verteller Fransje alle gebeurtenissen in het dorp zo goed mogelijk op in de hoop er later voordeel van te hebben. Hij wilde verhalenschrijver van zijn geboortedorp worden. Zijn droomvriendin PJ vraagt een keer of ze zijn dagboeken mag lezen: er is een hele wand vol met schriften in zijn kamer. Na de teleurstelling voor Tommy aan het eind van dit deel gaat hij in deel II de weg van het Zwaard op. Hij beschrijft geen gebeurtenissen meer op in zijn dagboeken, maar gaat zich als armworstelaar ontwikkelen: de tweede weg van de samoerai: die van het zwaard. In een interview op televisie op woensdag 23 februari 2005 verklaarde Wieringa zelf dat de hand van Frans Hermans in de plaats komt van het zwaard: in dit deel van het boek is dat namelijk het wapen van hem.

1. Motieven[2]

1. Vriendschap, het hele verhaal draait om vriendschappen tussen een paar jongens.

Desillusie, dit betekent ook wel teleurstelling. Veel dromen van de personages komen niet uit.

Bedrog, in het verhaal worden er veel mensen bedrogen en schijnen dingen toch anders te zijn dan ze in eerste instantie verteld is.

Rivaliteit, Fransje, Joe, Engel en Christof willen allemaal hetzelfde meisje en hierdoor ontstaan er af en toe wel wat spanningen tussen hen.

1. Rolstoel, “Dit is de stand van zaken: ik, Fransje Hermans, één functionele arm met veertig kilo lam vlees eraan.” “Sam duwt de kar, de buitenlucht omhelst me als een oude vriend” Ik vind dat een rolstoel een verhaalmotief is omdat Fransje zich alleen daarin nog kan voortbewegen.

Naam, “Joe vertelde niemand zijn echte naam, ook Christof niet, die toch zijn beste vriend was geworden. Dat zijn achternaam eigenlijk Ratzinger was wisten we, maar zijn voornaam was een geheim.” Ik ben van mening dat namen er degelijk toe doen als we het hebben over deze roman. Dit komt omdat Joe Speedboot niet echt Joe Speedboot heet, maar zijn echte naam niet wilt vertellen.

1. Thema

Joe Speedboot zou je heel goed de “roman van de desillusie” kunnen noemen. Veel personages in de roman hebben een toekomstverwachting die bijna nooit uitkomt. Allereerst is er natuurlijk Joe Speedboot zelf. Hij komt als een soort verlosser Lomark binnen denderen om daar de boel op stelten te zetten. Hij heeft zeer originele ideeën: zo maakt hij in de loop van de roman aanvankelijk bommen die hij op ongewenste momenten en plaatsen laat afgaan, hij bouwt een vliegtuigje om het exhibitionisme van de moeder van zijn vriendinnetje te kunnen bewonderen, hij gaat in het tweede deel van de roman een shovel ombouwen om mee te doen aan Parijs-Dakar en hij beweegt de gehandicapte Frans ertoe om deel te nemen aan de armworstelwedstrijden. Toch verlaat hij aan het einde van de roman gedesillusioneerd het dorp om er nooit meer terug te keren. Of zit hij aan de stuurknuppel van het vliegtuigje waarmee hij wraak lijkt te nemen op zijn vriendin die hem voor zijn vriend Christof in de steek heeft gelaten? Hij is de Messias die zijn belofte toch niet geheel heeft kunnen waarmaken, Parijs-Dakar toch niet heeft kunnen voltooien, toch niet de mooie PJ definitief aan zich heeft kunnen binden en zelfs zijn door hem verfoeide naam voor zijn naaste vrienden niet geheim heeft kunnen houden.

Een ander gedesillusioneerd personage is Frans Hermans. Nadat hij uit zijn coma is gekomen, verwacht hij veel van de nieuwkomer Joe. Aanvankelijk wordt hij nog een beetje buiten de vriendschap gehouden die Joe, Christof en Engel hebben gesloten, maar daarna maakt hij wel deel uit van de vriendenclub. De eerste desillusie valt hem ten deel, wanneer zij allen na het eindexamen gaan studeren en hij van zijn ouders het weinig begerenswaardige baantje van papierbrikettenmaker opgelegd krijgt. Hij werkt zich uit de naad, maar ziet bij een onverwacht bezoek aan zijn vaders sloperij dat er nooit een briket verkocht is. Zijn werk is dus tevergeefs geweest. Dan neemt hij toch het aanbod van Joe Speedboot aan om armworstelaar te worden aan. Het gaat vrij goed totdat zijn grote idool Islam Mansur tijdens een wedstrijd zijn arm breekt, waardoor ook aan dat levensdoel een einde komt. Een derde desillusie valt hem ten deel wanneer hij in de door Metz geschreven roman over PJ leest dat ze eigenlijk veel minder aantrekkelijk is dan ze altijd voor hem geweest is. Uit angst voor intimiteit loopt ze een heel rijtje minnaars af en het is de schrijver die met haar samenwoont allemaal teveel geworden. Het beeld van de mooie PJ wordt nog verder afgebroken wanneer ze op verraderlijke wijze achter de voornaam van Joe komt en ze Frans deelgenoot van dat geheim maakt. Het voelt voor Frans aan als een verraad aan de vriendschap. Tenslotte verraadt hij ook nog zijn oude vriend Christof, wanneer die trouwt met PJ en Frans een seksuele relatie blijft onderhouden met deze “hoer van de eeuw”.

Een desillusie valt ook de veel belovende kunstenaar Engel ten deel. Hij komt aan zijn einde omdat een hond die van een flatgebouw valt, op zijn hoofd terechtkomt en hem dodelijk verwondt. De moeder van Joe Ratzinger raakt gedesillusioneerd als ze eerst haar echtgenoot kwijtraakt bij het spectaculaire auto-ongeluk, nadat ze naar Lomark zijn verhuisd. Haar nieuwe vriend Mahfouz zeilt na een erotisch avontuur toch weer terug naar zijn geboorteland.

Een ander gedesillusioneerd personage is Frans Hermans. Nadat hij uit zijn coma is gekomen, verwacht hij veel van de nieuwkomer Joe. Aanvankelijk wordt hij nog een beetje buiten de vriendschap gehouden die Joe, Christof en Engel hebben gesloten, maar daarna maakt hij wel deel uit van de vriendenclub. De eerste desillusie valt hem ten deel, wanneer zij allen na het eindexamen gaan studeren en hij van zijn ouders het weinig begerenswaardige baantje van papierbrikettenmaker opgelegd krijgt. Hij werkt zich uit de naad, maar ziet bij een onverwacht bezoek aan zijn vaders sloperij dat er nooit een briket verkocht is. Zijn werk is dus tevergeefs geweest. Dan neemt hij toch het aanbod van Joe Speedboot aan om armworstelaar te worden aan. Het gaat vrij goed totdat zijn grote idool Islam Mansur tijdens een wedstrijd zijn arm breekt, waardoor ook aan dat levensdoel een einde komt. Een derde desillusie valt hem ten deel wanneer hij in de door Metz geschreven roman over PJ leest dat ze eigenlijk veel minder aantrekkelijk is dan ze altijd voor hem geweest is. Uit angst voor intimiteit loopt ze een heel rijtje minnaars af en het is de schrijver die met haar samenwoont allemaal teveel geworden. Het beeld van de mooie PJ wordt nog verder afgebroken wanneer ze op verraderlijke wijze achter de voornaam van Joe komt en ze Frans deelgenoot van dat geheim maakt. Het voelt voor Frans aan als een verraad aan de vriendschap. Tenslotte verraadt hij ook nog zijn oude vriend Christof, wanneer die trouwt met PJ en Frans een seksuele relatie blijft onderhouden met deze “hoer van de eeuw”.

Een desillusie valt ook de veel belovende kunstenaar Engel ten deel. Hij komt aan zijn einde omdat een hond die van een flatgebouw valt, op zijn hoofd terechtkomt en hem dodelijk verwondt. De moeder van Joe Ratzinger raakt gedesillusioneerd als ze eerst haar echtgenoot kwijtraakt bij het spectaculaire auto-ongeluk, nadat ze naar Lomark zijn verhuisd. Haar nieuwe vriend Mahfouz zeilt na een erotisch avontuur toch weer terug naar zijn geboorteland.

Aan het einde van de roman is de rijksweg E981 aangelegd inclusief de geluidswallen waardoor Lomark nog geïsoleerder van de buitenwereld is geworden. De spectaculaire verlosser is er bovendien verdwenen en de gewone burgers zijn er nog steeds. De desillusie ten top zou je bijna zeggen.
Verhaalmotieven die nauw met het thema van de desillusie zijn verbonden, zijn dan ook: vriendschap en verbroken vriendschap, verraad en bedrog, jaloezie en rivaliteit, het Messiasmotief, de dood, seks, overspel, het avontuur en de burgerlijkheid, boulimie, escapisme (het ontvluchten van de werkelijkheid).

1. ACHTERGROND

1. Auteur

Tommy Wieringa (1967) debuteerde in 1995 met de roman Dormantique’s manco. Zijn tweede roman Amok verscheen in 1997. In april 2002 verscheen zijn derde roman Alles over Tristan bij De Bezige Bij. In de muziekgroep 'Donskoy' experimenteerde hij met poëzie en muziek. In het voorjaar van 1998 verscheen van Donskoy de eerste en tevens laatste cd, 'Beatnik glorie'. Voor de VPRO schreef hij het scenario voor de korte film 'Laatste wolf', uit de serie 'Goede daden bij daglicht'.
Wieringa is een veelgevraagd podiumspreker en kan zowel op kleine podia als in theaterzalen goed uit de voeten. Hij trad onder meer op tijdens de festivals Crossing Border, Winterschrift, Double Talk, De Nachten (Antwerpen) en Lowlands.
Hij werd net als Rutger Kopland, Marc Reugebrink, Hannie Rouweler geboren in het Twentse Goor. Hij studeerde geschiedenis te Groningen en later journalistiek te Utrecht. En hij heeft ondermeer als aanstekerverkoper en als lokettist bij de spoorwegen gewerkt. Met Arjan Witte was hij de oprichter en met Witte en Ruben van Gogh is hij redacteur van het tijdschrift 'Vrijstaat Austerlitz'. Van 'Vrijstaat Austerlitz' verschenen vier nummers op papier (1997-1999); het vijfde nummer is als internettijdschrift verschenen in 2001. Reisverhalen van zijn hand verschenen in onder andere 'De Volkskrant' en 'Rails'. Gedichten van zijn hand verschenen eerder in o.a. 'De Rottend Staal Nieuwsbrief', Rottend Staal Online, 'De Opkamer' en in enkele bloemlezingen. Hij schreef hoorspelen voor KRO-Radio en publiceert een wekelijkse column in het dagblad 'Spits!'. Ook schreef hij journalistieke artikelen voor 'Vrij Nederland'.

1. MENING

1. Recensie

1. ?
2. ?
3. Ik vond het een mooi boek omdat het over leeftijdsgenoten van mij gaat en me daardoor op een of andere manier toch wel kan inleven in dit verhaal. Ook gebruikt T. Wieringa geen moeilijke taal waardoor de roman goed te begrijpen en te volgen is. Zoals ik al eerder heb vermeld in dit verslag vond ik er een aparte manier van spanningsopbouw in zitten. Een minpuntje vind ik dat hij op het eind in deel III veel meer met grof taalgebruik over seks praat wat hij minder doet in het begin van het verhaal. Zo schrijft T. Wieringa bijvoorbeeld: “en mijn kloten doen het voortreffelijk.” En: “Daarna neuken we als beesten.” Wellicht dat dit komt doordat de personages ouder zijn geworden en het dus normaal is dat ze seks hebben.

1. Mijn eerste oordeel was dat het een makkelijk boek zou zijn vanwege taalgebruik. Maar aan de andere kant begreep ik niet zo zeer waar de roman zou eindigen in de zin van welke afslagen neemt het boek.

De spanning is, zoals al eerder vermeld, op een aparte manier in deze roman aanwezig omdat als je wilt gaan vertellen waardoor de spanning komt kun je dat niet naar mijn mening. Hoewel als ik aan het lezen was wilde ik wel doorlezen. De geloofwaardigheid in dit verhaal is erg hoog omdat het leven van een gehandicapte jongen wordt beschreven en er dingen gebeuren die ook in de werkelijkheid kunnen gebeuren.

Tijdens het lezen kon ik af en toe wel meeleven met de personen omdat het zo realistisch en gedetailleerd wordt omschreven. Hierdoor voelt het alsof het allemaal heel dichtbij gebeurt. In dit geval kan ik mij het beste in Christof inleven omdat hij het meest normaal is en niet gehandicapt of z’n echte naam niet wilt vertellen.

Deze roman betekent na de laatste woorden te hebben gelezen niets voor mij ondanks dat ik af en toe wel erg goed kon meeleven met de personages van het verhaal.

[1]http://www.scholieren.com/boekverslag/57136 Auteur: Kees van der Pol. Titel: Tommy Wieringa- Joe Speedboot (2005)

[2]http://www.scholieren.com/boekverslag/59757 Auteur: Marly. Titel: Joe Speedboot