Max Havelaar door Multatuli

Verwerkingsopdracht Max Havelaar                                                                                     Fleur Muller, V5B

1. Omschrijf kort het leven van Eduard Douwes Dekker. Leg uit waarom hij het boek Max Havelaar heeft geschreven.

Eduard Douwes Dekker is geboren in Amsterdam op 2 maart 1820. Hij was een Nederlandse prozaschrijver en moralist. Ook was hij een bestuursambtenaar. Eduard is vooral bekend geworden vanwege zijn roman Max Havelaar, of De koffieveilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij, die in 1860 verscheen onder het pseudoniem Multatuli, dat Latijn is voor 'ik heb veel (leed) gedragen'. Hij schreef ook toneelstukken, pamfletten, soms in briefvorm, en aforismen.

Hij groeide op in Amsterdam in een streng gezin en schreef een boek gebaseerd op zijn jeugd, namelijk het boek ‘Woutertje Pieterse’.

In 1838 trok hij met zijn vader naar Batavia in Nederlands-Indië, waar hij in 1839 een baan als ambtenaar verwierf. Daar zag hij de vele wantoestanden onder verantwoordelijkheid van het Nederlandse koloniale bewind.

In 1846 trouwde hij met Everdine van Wijnbergen en in 1856 werd hij benoemd tot assistent-resident van Lebak. Het vervullen van deze functie was niet makkelijk voor hem, omdat hij zag hoe slecht het volk werd behandeld. Zijn baas, Brest van Kempen, was het er niet mee eens en er ontstond een conflict. Eduard verloor deze strijd.

Na zijn ontslag heeft hij op veel plekken in Europa gewoond. In het plaatsje Nieder-Ingelheim stierf hij uiteindelijk in 1887 en werd hij als eerste Nederlander gecremeerd.

Eduard heeft dit boek geschreven als een aanklacht tegen het misbruik van het cultuurstelsel, tegen herendiensten, en tegen plichtsverzuim door Nederlandse ambtenaren in Nederlands-Indië. Hij wilde opkomen voor de mensen die werden uitgebuit in Nederlands-Indië. Naast de aanklacht was er nog een ander motief voor Multatuli om dit boek te schrijven. Na zijn ontslag als assistent-resident in Nederlands-Indië was Multatuli tot armoede vervallen. Hij hoopte op eerherstel en een nieuwe ambtelijke functie in de kolonie. Hij was zelfs bereid van publicatie af te zien, indien door de toenmalige regering aan zijn "wensen" zou worden voldaan. Die wensen hielden onder andere in dat hij op Java tot resident werd benoemd, herstel van zijn diensttijd zodat hij gewoon pensioen zou krijgen over die jaren, een ruim voorschot en hij wilde benoemd worden in de orde van de Nederlandse Leeuw. 

1. Het boek verschijnt in 1860 en geldt als een opstandig boek voor die tijd. Leg uit waarom.

Het boek wordt gezien als een opstandig boek voor die tijd, omdat Eduard de enige schrijver was in die tijd die zo schreef. Hij gaf namelijk kritiek op onder andere de Nederlandse regering en de waarden en normen. Dit was niet ‘normaal’ voor die tijd. De schrijvers van toen schreven namelijk goed over de regering en over de liefde voor het vaderland. Bij Eduard kwam dit niet naar voren.

1. De volledige titel is ”Max Havelaar of de koffieveiling der Nederlandsche Handelmaatschappij”. Waarom heeft Multatuli dit bewust gedaan?

In de tijd dat dit boek werd geschreven was het gebruikelijk om een boek twee titels te geven.

De titel "Max Havelaar" slaat op een man genaamd Max Havelaar. Havelaar (de centrale figuur) wordt in het boek uitvoerig beschreven. De man is zo belangrijk in het boek, omdat hij voor de inlanders in het vroegere Nederlands-Indië opkomt.

De ondertitel "of De Koffieveilingen der Nederlandse Handelmaatschappij" is de titel die Droogstoppel (een contrast met Havelaar) aan het boek wilde geven. Multatuli gaf deze ondertitel, omdat in die tijd de koffiehandel veel geld opleverde voor de Nederlandse Staat.

1. In het eerste hoofdstuk maakt de lezer kennis met Batavus Droogstoppel. Multatuli heeft van hem een karikatuur gemaakt van de burgerlijke, hypocriete Nederlandse zakenman. Geef in enkele zinnen aan hoe Droogstoppel denkt over godsdienst, dicht- en toneelkunst, het huwelijk en zaken doen.

Droogstoppel is zeer godsdienstig. Hij is dus zeer positief over godsdienst.

Hij heeft geen positieve mening over de dicht- en toneelkunst, omdat hij vindt dat de waarheid nergens zo verdraaid wordt als in romans en toneelstukken. Hij is namelijk een man van principes, heeft een liefde voor de waarheid en verafschuwt de literatuur.

Droogstoppel heeft dus veel principes, maar als het om zaken doen gaat, interesseren vele dingen hem niet. Het gaat dan allemaal om het geld en dan maakt de waarheid niet uit. Hij hoeft dan niet te weten waar het geld allemaal vandaan komt en hoe hij dit verdient. Hij vindt dat de Javaan maar gewoon moet werken, zodat hij zijn geld kan verdienen en gebruikt het geloof hiervoor als excuus. De Javaan is namelijk geen blanke christen.

1. Droogstoppel krijgt van Sjaalman de vraag om zijn boek te schrijven en te publiceren. Waarom doet Sjaalman dat niet zelf en gaat Droogstoppel na aanvankelijk weigeren alsnog akkoord?

Sjaalman heeft zelf geen geld om een boek uit te laten geven, maar heeft wel ideeën die hij graag wilt laten zien aan de buitenwereld. Toen hij Droogstoppel tegenkwam, een oude school vriend, leek het hem een goed idee om Droogstoppel om hulp te vragen bij het schrijven en uit laten geven van het boek. Eerst wilde Droogstoppel dit niet, want schrijven is leugens verzinnen en dus niet de waarheid en hij wilt geen leugens verspreiden. Dit gaat ook tegen zijn principes in. Toch bedenkt hij zich, want het lijkt hem eigenlijk wel goed idee om via dit boek zijn kennis over zaken en handel te delen en zichzelf zo ook voor te laten komen als kenner van het vak. Hij gaat dus uiteindelijk akkoord om het boek te schrijven, in de hoop dat hij daar zelf profeit van zal hebben en dus ook zijn kennis te delen.

1. Leg uit waarom Eduard Douwes Dekker, Multatuli, Sjaalman en Max Havelaar één en dezelfde persoon zijn.

Max Havelaar is de hoofdpersoon van het verhaal. Het is de naam die Eduard Douwes Dekker zichzelf in het verhaal geeft, in zijn gedeeltelijke autobiografie. Sjaalman is in het verhaal Max Havelaar en in het echt Eduard Douwes Dekker, nadat hij ontslag had genomen in Indonesië en terug naar Nederland was gekomen nadat hij had rondgezworven voor geld. Hij is dan arm en wordt dan Sjaalman genoemd omdat hij niet veel meer heeft dan zijn Sjaal. Pas in het laatste hoofdstuk neemt hij zelf het woord onder de naam Multatuli, ofwel Eduard Douwes Dekker. Multatuli is de schuilnaam van Eduard.

1. Het verhaal van Saïdjah en Adinda staat los van de roman Max Havelaar. Leg uit waarom Multatuli dit verhaal heeft opgenomen.

De opzet van deze roman was, de sociale misstanden op Java en vooral die in de residentie Bantam. De toestand van het volk was namelijk erg slecht. In Nederland wist men van dit weinig tot niets voordat in 1860 de Max Havelaar verscheen. In tegenstelling tot wat veel mensen hebben beweerd, hebben veel onderzoeken uitgewezen dat die misstanden wel degelijk bestonden. Multatuli bracht ze op zijn manier onder de aandacht door ze samen te vatten als een romantische vertelling binnen de roman.
Multatuli heeft dit verhaal dus eigenlijk opgenomen in zijn boek, omdat het een goed voorbeeld is van hoe het leven van het volk in Nederlands-Indie werd verwoest.

1. Wie neemt aan het eind van de roman het woord? Tot wie richt hij zich en waarom?

Aan het eind van de roman neemt Multatuli zelf het woord. Dit hoofdstuk is gericht aan Nederland en Koning Willem II, maar vooral aan de Nederlandse regering. Multatuli wilt aandacht voor de wantoestanden in Indonesië, aangericht door de Nederlanders, en wilt dat er iets aan gedaan wordt. Uiteindelijk verandert er door dit boek niet zo veel.

1. Je hebt niet de hele roman gelezen, maar slechts fragmenten gelezen en gezien van de verfilming. Beargumenteer je visie op het werk op zich en het belang ervan voor de Nederlandse literatuur.

Ik vind het een erg mooi, maar ook sterk verhaal. Multatuli heeft het namelijk toch gedurfd om over dit onderwerp een boek te schrijven, waar in die tijd nog niet over geschreven werd. Het boek laat ook een duidelijk beeld zien over die tijd en hoe het er aan toe ging in Nederlands-Indië. Wel vind ik het verwarrend het boek door twee verschillende mensen wordt verteld.

Ik kan me ook wel bedenken waarom Multatuli dit boek heeft geschreven, want het is redelijk heftig wat er in die tijd gebeurde en eigenlijk hebben wij, Nederland, dat gedaan. Daarom is het belang van dit boek voor de Nederlandse literatuur ook zo groot en natuurlijk ook, omdat dit een heel ander soort boek is dan dat er in die tijd werd geschreven.

1. Op internet vind je veel Max Havelaar producten. Bekijk er een paar, leg uit wat er bijzonder aan is en wat ze met deze roman te maken hebben.

De Max Havelaar producten zijn fair trade producten. Dit betekent dat de boeren in ontwikkelingslanden voor hun exportproducten geld krijgen die in verhouding staat tot de werkelijke productiekosten. Het keurmerk Max Havelaar (Fair Trade) komt dus op voor de zwakkere mensen in het productieproces. Dit is wat Eduard in die tijd eigenlijk wilde en komt dus overeen met de visie van Max Havelaar en Eduard Douwes Dekker. Zij kwamen namelijk ook op voor de zwakkeren in Nederlands-Indië.