- Merel is intussen zwanger, dat kan alleen van Leo zijn en in haar dagboek (Melissa’s agenda) richt ze zich tot haar ongeboren kind, om het te vertellen wat er allemaal is gebeurd.

- Barry sterft en Merel is enkele dagen niet goed bij bewustzijn. Als ze wakker wordt, blijkt dat Leo en Kaylem Barry’s lichaam aan het opeten zijn. Kaylem is de initiatiefnemer en Merel bedenkt dat heel veel wat er gebeurd is Kaylems schuld is. Merel neemt wraak door Kaylem te wurgen met de ketting die ze van hem heeft gekregen. Merel wilde het vlees van Barry niet eten, maar dat van Kaylem wel.

- De enigen die nu nog over zijn zijn Merel en Leo. Leo bekent dat de pillen van hem zijn. Hij is er aan verslaafd geraakt toen hij in North Dakota was voor zijn basketbalcarrière. Hij had vijf kokers bij zich toen hij in het schoolgebouw aankwam. Hij vertelt aan Merel dat hij de school moet verlaten, omdat hij hulp moet halen, omdat anders Merel, de baby (die er waarschijnlijk niet is, omdat Merel al na 4 weken ‘voelde’ dat ze zwanger was, terwijl Leo’s zus dat pas na 4 maanden voelde.) en hijzelf het niet zouden overleven. Merel hoort acht dagen niks van hem en bekent dat zij nu alle pillen in een keer geslikt heeft.

b. Beschrijf je hoofdperso(o)n(en). Ga hier in op het uiterlijk, het innerlijk, normen en waarden en de ontwikkeling die hij/zij doormaakt.

Merel: Merel is de tv-redactrice van het programma dat ze willen opnemen. Ze is nog maar 28 jaar en ze is een goede collega van Leo en Barry. Ze schrijft in de agenda van één van de leerlingen van de school. Wanneer ze zwanger is van Leo begint ze zich te richten tot haar nog ongeboren dochter om haar te vertellen hoe het allemaal in het leven toegaat. Een belangrijk hoofdstuk/dag daarin is 102 over hoe het eraan toeging in de oude situatie. Iedereen is altijd op zoek de liefde, die voor hem/haar geschikt is. Daarbij is seks een drijfveer om in moeilijke omstandigheden te kunnen overleven. Ze vindt het vreselijk te moeten merken dat Barry niet alleen dood is, maar dat zijn lichaam door Kaylem en Leo gebruikt wordt om te roosteren en voort te leven. Ze neemt wraak door Kaylem te doden. Ook zijn lichaam wordt daarna door haar en Leo gegeten. Tenslotte raakt ze geheel geïsoleerd, wanneer Leo haar verlaat en niet meer terugkeert. Ze neemt de pillen van Leo in en zal dat waarschijnlijk niet overleven.

Barry: Barry is de homoseksuele collega van Merel. Hij legt het in het schoolgebouw aan met de aantrekkelijke en populaire Leo. Maar hij beseft dat hij Leo niet alleen heeft. Leo kiest voor Merel en dan is de lust om verder te leven voor Barry niet meer aanwezig. Hij weigert te eten en te drinken. Waarschijnlijk helpt Kaylem hem ene handje bij zijn dood en daarna wordt hij vlees voor de achterblijvende bewoners.

Leo: Leo is presentator. Hij was vroeger een basketbal speler. Leo is de aantrekkelijke man in het schoolgebouw. Hij heeft zowel seks met Barry als met Merel en hij wordt de biologische verwekker van het nog ongeboren kind van Merel. Maar hij blijkt ook kwalijke trekken te hebben: hij organiseert het kannibalisme, hij blijkt de psychopaat te zijn die pillen slikt. Hij slikte begon die pillen te slikken in North Dakota toen hij daar was voor zijn basketbalcarrière en is daarna niet gestopt ze in te nemen. Door de pillen kon hij altijd aardig blijven en was hij door iedereen geliefd. Hij verlaat aan het einde het schoolgebouw, waardoor Merel alleen met de ongeboren vrucht overblijft.

c. Wat is het doel van de hoofdpersoon?

Het doel van de hoofdpersoon is overleven en eenzaamheid tegengaan.

d. Beschrijf de belangrijkste bijpersonen. Wat is hun rol binnen het verhaal?

Natalie: Natalie is de moeder van Joeri, het rekenwonder. Ze is heel jaloers aangelegd. Merel denkt dat de pillen van haar zijn, maar dat blijkt uiteindelijk niet zo te zijn. Natalie gaat tegen de eenzaamheid ’s nachts naar Kaspar, Joeri’s meester. Joeri voelt zich buitengesloten en gaat naar Merel voor gezelschap. Als Joeri verongelukt geeft Natalie vooral Merel de schuld. Ze vertrekt met Kaspar de mist in en neemt Joeri mee, terwijl hij eigenlijk al dood is.

Kaspar: De meester van Joeri. Hij heeft het idee of hij degene is die al het werk verricht in de school en vindt dat de anderen meer mee zouden moeten helpen. Natalie en Kaspar hebben het gevoel van een ‘wij’ en een ‘zij’. Kaspar en Natalie zijn de slachtoffers, en de tv-crew zijn de daders, zij hebben er immers voor gezorgd dat ze nu in de school vastzitten en niet bij hun familie waren tijdens de knal. Natalie gaat naar Kaspar voor gezelschap en ze vertrekken later samen de mist in.

Joeri: Het rekenwonder waarover het wetenschapsprogramma zou gaan. Hij is de zoon van Natalie. Omdat Joeri een kind is gaan de anderen zich bij hem in de buurt anders gedragen. Ze lezen boeken voor, doen spelletjes, maken kleurplaten etc. Toen hij verongelukte en overleed voelde dit gedrag voor de anderen niet meer op zijn plaats en werd het leven in de school somberder.

Kaylem: De schoonmaker. Kaylem is de stille. Hij laat niet veel van zich merken en de anderen leren hem nooit echt goed kennen. Volgens Merel is hij schuldig aan de dood van Barry en is dus in haar ogen altijd de ‘underdog’ geweest, oftewel degene die niemand verdenkt. Hij is vluchteling en wordt eigenlijk vanaf het begin al een beetje buitengesloten.

e. Zijn er ook omstandigheden binnen het verhaal die een tegenstander of helper zijn binnen dit verhaal? Leg uit.

Overleven: Het gebrek aan eten is een tegenstander. De mist om de school is een tegenstander. Het gebrek aan een doel in het leven is een tegenstander.

Eenzaamheid: Het gebrek aan de mogelijkheid om contact te hebben met de buitenwereld is een tegenstander.

f. Beschrijf de setting van het verhaal in 10 zinnen.

Het jaar waarin het verhaal zich afspeelt is niet bekend. Het is wel een actueel verhaal, er wordt namelijk gepraat over social media en alles wat wij tegenwoordig kennen. Het verhaal speelt zich af in een school, waar die school zich bevindt weet je niet. Waarschijnlijk wel in een eerste wereld land, omdat Merel, wanneer ze terug kijkt op haar verleden, een levensstijl beschrijft die past bij zo’n land. De school is omringt door mist, waarschijnlijk giftige mist.

2. Hoe wordt verteld?

a. Beschrijf de verteltijd, de vertelde tijd en de historische tijd.

De vertelde tijd is 145 dagen. De verteltijd is 222 bladzijden. De historische tijd is onbekend (in ieder geval in de tijd waarin wij nu leven of later, zie 1f.)

b. Is je boek chronologisch of niet-chronologisch opgebouwd? Leg uit.

Het boek is niet-chronologisch opgebouwd. De hoofdstukken hebben als titel de datum van de agenda waarin Merel schrijft, en deze data lopen door elkaar. Het ene hoofdstuk is bijvoorbeeld dag 20, het volgende dag 90 en die daarna dag 31.

c. Als je verhaal niet-chronologisch is, wat is daarvan de functie volgens jou?

Het verhaal is niet-chronologisch opgebouwd om weer te geven hoe mensen die afgesloten zijn van de wereld gedesoriënteerd raken en het besef van tijd zullen kwijtraken. Op den duur zullen ze niet meer weten welke dag het is.

d. Beschrijf minimaal 2 verhaalmotieven.

Liefde: Liefde speelt een grote rol in ‘Alles wat er was’. Veel mensen in het verhaal zijn op zoek naar liefde. Ze zoeken steun bij elkaar. Ze vinden dit echter niet altijd.

Seksualiteit: In de roman komt naar voren wat de drijfveren van de mens zijn. Als je in een situatie zit waarin je niets meer hebt en heel primitief moet leven komen deze extra sterk naar voren. Allereerst is er natuurlijk de behoefte aan voedsel. Daarnaast is de behoefte aan intimiteit en liefde een belangrijke drijfveer voor de mens. Daarom gaan veel personages met elkaar naar bed en is het voor Barry zo moeilijk om te merken dat zijn liefde voor Leo niet wederzijds is.

e. Beschrijf minimaal 2 leidmotieven.

Voedsel: In het hele verhaal komt voedsel telkens weer naar voren. Dit is één van de belangrijkste dingen die een mens nodig heeft om te overleven. Wat gebeurt er als er een tekort is? De personages zijn door het tekort aan voedsel bereidt om de lijken van de ander op te eten en overschrijden daarmee hoogstwaarschijnlijk hun eigen normen en waarden.

Melissa’s agenda: Melissa’s agenda was voor Merel iets waarmee ze nog een beetje orde kon scheppen in de chaos. Steeds wanneer er iets belangrijks gebeurde schreef ze dit op. Ook kon ze door middel van de agenda de datum bijhouden, iets wat haar houvast gaf.

f. Wat is de vertelinstantie van het verhaal? Leg uit aan de hand van een voorbeeldfragment.

De vertelinstantie is een personale vertelinstantie.

“Ik weet niet helemaal zeker wie de nieuwe situatie als eerste de nieuwe situatie noemde. Maar ik denk dat het Natalie was. Het moet de elfde, twaalfde dag geweest zijn, in ieder geval ná het avondeten. Een half pakje schoolmelk en een sprits. Dat was het toen.”

g. Wat is het effect van deze vertelinstantie?

Het zorgt er ten eerste voor dat je je kunt inleven in de ik-figuur. Ook zorgt het ervoor dat je de chaos van de situatie meekrijgt, omdat de ik-figuur daar middenin zit en gedesoriënteerd raakt. Je kent de gedachten van de ik-figuur en ziet dat die veranderen gedurende het verhaal. Ze ziet hoe de ik-figuur aftakelt, gedesoriënteerd raakt en hoe haar gedachten alle kanten op gaan, waardoor je minder goed weet wat waar is en wat niet.

h. Als je verhaal een motto bevat: breng deze in verband met je verhaal.

n.v.t.

i. Wat is volgens jou het (belangrijkste) thema van dit verhaal?

Eenzaamheid en isolement: Het hele verhaal draait om hoe het gedrag van mensen verandert als ze afgesloten zijn van de buitenwereld. Alle gebeurtenissen in het verhaal zijn het gevolg van dit isolement. De normen en waarden van de personages veranderen door dit isolement. Het buitengesloten of het geïsoleerd worden, wordt in de roman natuurlijk ook nog gesymboliseerd door de dikke mist die buiten het gebouw hangt. De personages hebben geen zicht meer op de buitenwereld. Ook in de plaatjes die in het boek te vinden zijn (een steeds leger wordende rechthoek), is het groter wordende isolement en het leger wordende leven van de ik-figuur zichtbaar.

Voeg toe:

Samenvatting (via biebsearch)

Voor deze bespreking is gebruikgemaakt van: Hanna Bervoets, Alles wat er was. Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 2013.

Het dagboekverslag wordt fragmentarisch en niet-chronologisch gepresenteerd en is vanwege de toenemende mate van verwarring van de ik-verteller, Merel, niet altijd betrouwbaar. De samenvatting hieronder is chronologisch en bevat soms interpretaties.

Merel (28), tv-redactrice, is op een zondagmiddag met enkele leden van de crew in een schoolgebouw om opnames te maken voor een serie over talent. Dit keer is de hoofdrol voor Joerie (8), een slim jongetje met grote wiskundige aanleg. Behalve Merel bestaat de tv-ploeg uit Barry (redacteur), Leo (presentator) en Lotteke (cameravrouw). Joerie wordt gesteund door zijn moeder (Natalie) en onderwijzer (Kaspar). Ook is er nog een conciërge aanwezig, Kaylem.

De opnames zijn nog maar net begonnen of er klinkt buiten een enorme knal. Kort daarna wordt via de tv geïnstrueerd om ramen, deuren, luxaflex en gordijnen te sluiten, niet naar buiten te gaan of zelfs naar buiten te kijken en nadere mededelingen af te wachten.

Lotteke negeert de voorschriften: ze wil haar tweejarig zoontje niet aan de zorg van zijn vader toevertrouwen en besluit al een paar uur na de knal weg te gaan. Barry, die haar tot de deur begeleidt, vertelt de anderen dat hij buiten een ondoordringbare dikke mist heeft gezien.

De overigen schikken zich. Ze maken een rondgang door de school om voedsel te verzamelen. Omdat kinderen 's middags warm eten op school, valt de hoeveelheid niet tegen. Merel vindt in een van de laatjes een vrijwel lege agenda van Melissa uit groep 4 en besluit die te gebruiken als dagboek.

Er is elektriciteit, verwarming en water. Tv-ontvangst, internetverbinding en contact met de buitenwereld zijn niet mogelijk. In de bibliotheek zijn volop kinderboeken. Op initiatief van de praktische Kaspar wordt de voedselvoorraad gerantsoeneerd en worden de klaslokalen zo verdeeld dat ieder een eigen lokaal heeft. Ze besluiten de porties langzaam af te bouwen, zodat er voor negen weken te eten is.

Gaandeweg verandert de sfeer, onder andere door het soms uitvallen van elektriciteit en verwarming, en door honger, verveling, wantrouwen en spanningen: Merel trekt op met Barry én Leo, de homoseksuele Barry met Leo, Natalie met Kaspar. Als Natalie 's nachts bij Kaspar is, voelt Joerie zich 'verraden' door twee van zijn dierbaren. Daarom zoekt hij soms zijn toevlucht tot Merel, wat tot spanningen leidt als Natalie daar achter komt. Leo lijkt het meest constant in zijn gedrag, hij sport elke dag en bewaakt de routine.

Merel vindt op dag 21 in de vuilnisbak een leeg buisje 800 mg Halopax (antidepressivum). Ze beseft dat het moet zijn van iemand die onder grote psychische druk staat. Ze neemt Barry in vertrouwen, maar die zegt van niets te weten. Ze vragen zich af van wie de pillen kunnen zijn.

Vanaf dag 31 is er geen elektriciteit en verwarming meer. 's Nachts houden ze hun kleren aan. Merel masturbeert geregeld om zich seksueel te ontladen en het warm te krijgen.

Op dag 50 vindt er een vreselijk ongeluk plaats. Natalie heeft de nacht weer eens bij Kaspar doorgebracht en Joerie is naar Merel gegaan om zijn moeder jaloers te maken. Joerie vraagt of Merel wil meedoen met het 'mattenspel' (p. 133): met een mat van de trappen roetsjen. Merel weigert, vindt het te gevaarlijk, maar doordat ze de mat per ongeluk een extra zetje geeft terwijl Joerie die nog vastheeft, sjeest hij met een noodvaart de trappen af en raakt gewond. Zijn situatie blijkt ernstig. Zijn gebroken arm raakt ernstig geïnfecteerd en Kaspar besluit de arm te amputeren. Natalie geeft Merel de schuld van het ongeluk en trekt met Kaspar één front tegen de anderen. Als Merel enkele dagen daarna tevergeefs probeert een bloedvlek van de trap te verwijderen, vindt ze opnieuw een leeg medicijnkokertje. Ze laat het Barry zien en opnieuw vragen ze zich af van wie het afkomstig is.

Vier dagen na het ongeluk meldt Kaspar dat hij met Natalie en Joerie zal vertrekken. Natalie verzoent zich uiteindelijk met Merel, nadat ze eerst onomwonden heeft gezegd hoe ze over haar, Barry en Leo denkt (p. 154-155). Bij hun vertrek ziet Leo dat Joerie dood is.

Merel zoekt steeds vaker het gezelschap van Leo en heeft seks met hem. Maar Leo heeft ook af en toe seks met Barry.

Intussen is de voedselvoorraad zo geslonken dat ze besluiten om niet alleen om de twee dagen één dag te vasten, maar ook het hele weekend niets meer te eten. Ze vermageren flink en hun krachten nemen steeds verder af.

Op 12 november, de 72ste dag, wordt Merel 29. Ze wordt verrast door Barry en Leo, die 'taart' voor haar hebben gemaakt van een hyacint in de lerarenkamer. Kaylem nodigt haar uit in zijn lokaal, die hij heeft volhangen met tientallen zelfgemaakte kettingen. Ze mag er als cadeau een uitzoeken. Hij vertelt haar over zijn verleden als vluchteling.

Merels menstruatie blijft uit en ze voelt een vreemde buikpijn die niet overgaat. Ze laat zich masseren door Barry. Die laat doorschemeren dat hij weet van haar nachtelijke seks met Leo en dat hij van Leo houdt, ook soms met hem vrijt, maar weet dat Leo niet van hem houdt. Uit frustratie masseert hij Merel zo hardhandig dat hij haar bijna keelt. Als hij doorheeft wat hij aan het doen is, stopt hij geschrokken en verontschuldigt zich.

Voor Barry is alles zinloos geworden. Hij eet en drinkt niets meer en schrijft Merel, die hem liefdevol verzorgt, een afscheidsbrief, waarin hij onder andere meedeelt dat hij niet degene is die de pillen slikt. Ze laat Leo de brief lezen en die zegt dat hij al eerder een brief van Barry heeft gekregen. Op uitdrukkelijk verzoek van Barry wil hij die niet aan Merel laten lezen. Maar ze weet hem die te ontfutselen en leest wat ze al weet: dat hij verliefd is op Leo en beseft dat Leo gekozen heeft voor Merel.

Dag 91. Merel beseft dat ze zwanger is van Leo en richt zich in haar dagboek nu rechtstreeks, in de tweede persoon, tot haar ongeboren kind. Ze vertelt over 'de oude situatie' (p. 236), onder andere over de zelfmoord van haar moeder en haar eigen zoektocht naar ware liefde.

Op dag 105 voelt Merel zich zo verward, dat ze twijfelt aan haar geheugen. Als een bezetene bladert ze terug in haar agenda, zo wild dat de blaadjes loslaten, omhoogschieten en als vaantjes aan het plafond blijven hangen.

Op dag 106 sterft Barry. Merel is er zo door van slag dat ze drie dagen achter elkaar slaapt. Als ze wakker wordt en Barry's lijk onder een laken inspecteert, ziet ze dat zijn benen ontbreken. Kaylem blijkt Barry's bloed te hebben afgetapt, zijn benen te hebben afgesneden en er met Leo een maaltijd van te hebben bereid.

Op een nacht verschijnt Kaylem in Merels lokaal, op zoek naar haar dagboek. Als hij het heeft gevonden, bladert hij er in, scheurt er blaadjes uit, 'zodat data kwijtraken' en schudt ze 'als pokerkaarten' (p. 263). Merel ziet Kaylem nu als 'de dader' (p. 264), de bron van alle ellende, en besluit wraak te nemen. Ze wurgt hem in zijn slaap met de ketting die ze van hem voor haar verjaardag had gekregen. Met Leo eet ze van zijn vlees.

Op dag 124 onthult Leo dat de pillen van hem zijn: hij is er tijdens een reis in het extreme North Dakota verslaafd aan geraakt: ze maakten hem evenwichtiger en zorgden ervoor dat hij elke lastige situatie aankon. Toen hij in de school aankwam, had hij vijf buisjes bij zich – er zijn er nog drie over.

Op dag 145 schrijft Merel dat Leo acht dagen geleden de school heeft verlaten: als hij niet zou gaan, zouden zij en haar baby het niet redden. Er zijn nu vijf lege kokers: zij heeft alle pillen in één keer doorgeslikt. Ze weet nu zeker dat ze lang en diep zal slapen. Ze droomt dat ze met haar kind North Dakota doorkruist, de auto parkeert en haar kind door de voorruit sterren aanwijst.

Bron: http://uittrekselbank.nbdbiblion.nl/uittrekselbank/abonnee/detail?tek_id=437671

Twee Recensies (via biebsearch)

1. Acht mensen zitten in een schoolgebouw voor de opname van een tv-programma. Dan horen ze een knal. Ze vernemen dat ze ramen, deuren en gordijnen moeten sluiten en op verdere instructies moeten wachten. Maar die komen niet. Ze zullen het met elkaar moeten zien te redden.

Dat is de setting in Alles wat er was, de nieuwe roman van Hanna Bervoets. Ik moest meteen denken aan het theaterprogramma Bij mij zijt ge veilig van Wim Helsen, waarin ook het idee wordt opgeroepen dat er buiten het theater niets meer is.

Bij Bervoets had ik van tijd tot tijd wel wat moeite om mee te gaan in de fictie. Je hebt namelijk geen idee van wat er buiten gebeurd is. Er hangt een dikke mist en meer weten we niet. Telefoons hebben geen bereik en vaste telefoons doen het blijkbaar ook niet meer. Ook radio, tv en internet zijn uitgevallen. Maar elektriciteit is er wel en de waterleiding doet het ook nog. Hard kan de knal niet geweest zijn, want alle ramen zijn nog intact en het gebouw lijkt onbeschadigd. Er is dus grote kans dat er in andere gebouwen heel wat mensen zitten die het overleefd hebben. Maar in het verhaal spelen ze geen rol.

De jonge vrouw Merel houdt een dagboek bij van wat ze in de school beleeft. Ze heeft een bijna lege agenda van een leerling achterover gedrukt en daarin schrijft ze. Via haar leren we de andere personages kennen: het jongetje Joeri met zijn moeder Natalie; Kaspar, de onderwijzer van Joeri; Kaylem, de conciërge; en Barry en Leo, die net als Merel werken bij het bedrijf dat de tv-opname moest verzorgen. De cameravrouw Lotteke is al weg.

De blaadjes van het dagboek liggen door elkaar en later wordt ook duidelijk waarom. Dat betekent dat het boek begint met dag 91, overspringt naar dag 5 en zo verder. Dat is een handige manier om de lezer nieuwsgierig te houden, zowel naar dingen die al gebeurd zijn als naar dingen die nog zullen gebeuren. Het boek leest dan ook lekker weg, mede door de korte hoofdstukken. Dat bladert lekker door.

De personages zijn, begrijpelijkerwijs, erg op elkaar en op zichzelf gericht. Toch verbaast het me hoe weinig ze met de buitenwereld bezig lijken te zijn. Ze proberen het zo lang mogelijk uit te zingen en dat is het dan.

Als je met een stel mensen op een kluitje zit, lopen de spanningen natuurlijk op en als de honger erger wordt, merken de personen hoe hun grenzen verschuiven en hoe ze tot dingen in staat zijn die ze in het gewone leven nooit gedaan zouden hebben. Het zijn niet altijd even frisse passages en ze zullen ook wel geschreven zijn om ons te doen gruwen.

Gek genoeg had ik niet zo met de personen te doen. Ik kon me hun situatie nog wel voorstellen, ik kon de gedachtegang van Merel wel volgen, maar het deed me allemaal niet zo heel veel. Dat komt waarschijnlijk doordat Merel de situatie nogal gelaten geaccepteerd heeft. Van Merel krijgen we nog wel een aardig beeld, maar de andere personages leren we nauwelijks beter kennen, waardoor ze op een afstandje blijven. Dat vind ik wel een nadeel.

Verder vraag ik me af wat Alles wat er was nou meer is dan een gedachte-experiment: stel dat alles wat er was er ineens niet meer is. Dat mensen in tijden van nood veranderen, of misschien juist wel zichzelf worden, wisten we al en ook dat mensen altijd wel een manier vinden om de situatie waarin ze zich bevinden voor zichzelf aanvaardbaar te maken. Maar verder?

Met hoeveel plezier ik Alles wat er was ook gelezen heb, toch bevredigt het boek me niet. Misschien is er een ernst die ik niet zie en misschien mis ik belangrijke dingen die er wel door de schrijfster in gebracht zijn, maar voor mij blijft het te veel een aardigheid, te veel een stel-je-voor-dat. Dat is me net niet genoeg.

- Bunt, Teunis. 'Alles wat er was is weg na de knal'.
In: Nederlands Dagblad, 15 maart 2013.

Bron: http://literom.nbdbiblion.nl/literom/resultaten/292571

2. Er zijn schrijvers die goed een verhaal kunnen vertellen en er zijn schrijvers die goed vragen kunnen stellen. Hanna Bervoets (1984) begint zich steeds meer te ontwikkelen tot een hybride. De hoofdvraag is steeds hoe mensen zich tot elkaar verhouden. In Alles wat er was (2013) bestond de proefopstelling uit een gebouw waarin een tiental mensen opgesloten zat, in Efter (2014) zette een medicijn dat de mens van de liefde moet genezen de verhoudingen op scherp.

Ook Ivanov bevat een medische kwestie als kern: de experimenten die de Russische wetenschapper Ilja Ivanov een krappe eeuw geleden deed om mensen en chimpansees te kruisen. Over de Rus gaat het relatief weinig in het boek: des te meer over de Nederlandse student Felix die in 1994 een jaar aanschuift in de collegebanken van New York University. Daar, buiten bereik van zijn moeder, wacht hem het echte leven, al maakt de aidsepidemie aldaar hem doodsbang. Bervoets tekent het New Yorkse studentenleven soepel, geestig en met losse hand, van de smoezelige dorms tot de alleswetende en ten diepste politiek-correcte studenten cultural analysis. Slechts zijn homoseksualiteit voorziet Felix (man, wit) van een beetje street credibility.

Die setting geeft de roman vaart, maar Bervoets ambities reiken veel verder. Felix raakt via een militante studiegenote in de ban van de geschorste onderzoekster Helena Frank die vermoedt dat de experimenten van Ivanov van doen hebben met het ontstaan van aids. Dat Bervoets deze goedwillende, maar verre van heilige wetenschapper de achternaam van de bekendste onderduikster uit de Tweede Wereldoorlog heeft gegeven is maar een van de manieren waarop Bervoets de zaken op scherp zet in deze sterke roman.

Ivanov gaat over doel en middelen in de wetenschap, over manipulatie en vertrouwen, over de verschillende verschijningsvormen van seksueel geweld, over etiketten en identiteit. Ook gaat het boek expliciet over geheugen en verdringing; het verhaal wordt twintig jaar na dato verteld door Felix, die over sommige zaken zwijgt en zich rekenschap geeft van wat hij mooier maakt (‘Nu ik dit opschrijf vermoed ik dat ik het bloed er later bij heb verzonnen’).

Maar op de achtergrond is Ivanov óók een roman over moederschap: over moeders voor wie je op de vlucht slaat, aangenomen moeders en het verlangen naar moederschap – de wens om iets tegen je borst aan te drukken. En over wat de liefde daarmee te maken heeft. Zoals een van de hoofdpersonen constateert: ‘ik wilde een jong van haar, zij wilde een jong van jou.’ Zo worden ook de contouren van Bervoets werk per boek scherper: ze komt altijd weer uit bij de menselijke pogingen om nieuwe werkelijkheden te scheppen (of het nu een virtuele wereld of een wetenschappelijk wondermiddel is) en het uitzoeken of daar nog ruimte te vinden is voor wat echt en menselijk is. De wisselwerking, kortom, tussen wat wij maken en wat wij zijn.

- Fortuin, Arjen. 'De kracht om niet te overleven'.
In: NRC Handelsblad, 18 januari 2013.

Bron: http://literom.nbdbiblion.nl/literom/resultaten/277331

3. Over de schrijver en zijn achtergrond

a. Zoek informatie over de schrijver. Voeg deze toe aan je verslag

Bervoets volgde een bacheloropleiding Media en Cultuur aan de Universiteit van Amsterdam, met als specialisatie Televisie en Populaire Cultuur. In 2008 voltooide zij vervolgens een duale Master Journalistiek en Research, eveneens aan de Universiteit van Amsterdam.

Tijdens haar studie schreef Hanna Bervoets filmrecensies en korte columns over het Amsterdamse uitgaansleven voor stadsmagazine NL20. Sindsdien publiceert zij in verschillende media, waaronder Elsevier, Nrc.next, Volkskrant Magazine, De Correspondent en Das Magazin.

Tijdens haar studie schreef Hanna Bervoets filmrecensies en korte columns over het Amsterdamse uitgaansleven voor stadsmagazine NL20. Sindsdien publiceert zij in verschillende media, waaronder Elsevier, Nrc.next, Volkskrant Magazine, De Correspondent en Das Magazin.

In 2009 verscheen Bervoets debuutroman Of Hoe Waarom (uitgeverij L.J. Veen), waarvoor ze in datzelfde jaar de ScriptPlus HvA Debutant van het Jaar-prijs won.

Tussen 2009 en 2015 had Bervoets een vaste column in Volkskrant Magazine. Haar columns werden gebundeld in de boeken Leuk zeg doei (2010), Opstaan, aankleden, niet doodgaan (2013) en En alweer bleven we ongedeerd (2015).

In 2010 schreef Hanna Bervoets in opdracht van de Haagse toneelgroep Firma MES haar eerste toneelstuk: Roes.

In 2011 publiceerde Bervoets haar tweede roman, Lieve Céline, bij uitgeverij L.J. Veen. Ook schreef zij dat jaar het scenario voor de televisiefilm Bowy is binnen.

Haar derde roman Alles Wat Er Was verscheen januari 2013 en werd genomineerd voor de Opzij Literatuurprijs 2013. In oktober 2014 verscheen haar vierde roman Efter. Efter werd genomineerd voor de BNG Nieuwe Literatuurprijs 2014 en werd in januari 2015 geplaatst op de longlist voor de Libris Literatuur Prijs. Op 4 februari 2015 verscheen deze roman tevens op de longlist voor de Gouden Boekenuil. In januari 2016 verscheen Ivanov, in 2017 de roman Fuzzie[1].

Dichter en essayist Anton van Duinkerken (1903-1968) was haar oudoom.

Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Hanna_Bervoets

b. Zoek uit wat de literatuuropvatting van de schrijver is. Citeer enkele zinnen waaruit dit duidelijk blijkt. Kun je dit terugzien in je gelezen werk? Hoe dan?

Hanna Bervoets schrijft over hoe mensen denken en over hoe bepaalde opvattingen die mensen hebben ontstaan. Ze vindt het belangrijk dat haar lezers verrast worden. “Ik vind het zeker belangrijk dat lezers verrast worden. Dat hangt samen met een van mijn hoofddoelen: dat de lezer gretig de bladzijden blijft omslaan.” Ze vind het wel belangrijk dat het verhaal gestuurd wordt door de motivaties van de personages. Waaróm handelen ze, wát drijft het tot het uiterste? Ze zegt: “Door dat inzichtelijk te maken, blijft het verhaal realistisch.”

Ik kan dit zeker terugzien in ‘Alles wat er was’. Ik vond het een leuk boek om te lezen en wilde ook steeds verder lezen, omdat ik het verhaal heel interessant vond. Het verhaal is echter niet alleen een oppervlakkig verhaal over een apocolyps. Het gaat in op de gedachten van de ik-figuur en laat inderdaad zien wát de personages drijft tot de dingen die ze doen. Hierdoor krijgt het verhaal meer betekenis.

Bron: https://www.hebban.nl/artikelen/hanna-bervoets-mijn-personages-creeren-vaak-een-verhaal-dat-hen-op-de-been-houdt