Feitelijke gegevens

• 6e druk, 2008
• 186 pagina's
• Uitgeverij: Uitgeverij Contact

Flaptekst

Eerste zin

Alle begin is moeilijk. Kijk maar. 't Kruipt uit het water zonder om te zien.

Samenvatting

Het valt niet mee om een samenvatting van de inhoud te produceren. Er is namelijk geen hoofdpersoon en er is geen echt plot. De geschiedenis van de mensheid wordt beschreven. Daarom volgt hieronder in heel grote lijnen de inhoud van het verhaal.

Alle begin is moeilijk. Kijk maar. ’t Kruipt uit het water zonder om te zien. ’t Zou nog een laatste blik kunnen werpen op de oceanen, heimwee voelen uit eerbied, maar dat doet ’t niet.

Het begint met het moment dat de mens (in het verhaal steeds aangegeven met ‘t) vanuit het water naar het land gaat. Man en vrouw (in het verhaal eerst reu en teef genoemd) bespringen elkaar. De man moet gaan jagen om eten op tafel te brengen. Hij moet daarvoor dieren doden. Ook bestaat er al een recht op bezittingen, waardoor de mensen elkaar gaan bevechten.

Er ontstaat taal waardoor de mens de dingen kan benoemen. Dat is een leuk spelletje. Wanneer hij zich verveelt, gaat de mens tekeningen maken van de dieren waarop hij jaagt. Wanneer er door het teveel neuken overbevolking ontstaat, moet de mens zijn territorium vergroten. Zo komt hij in aanraking met andere gebieden en dieren. De mammoet bijvoorbeeld. Diens kwaliteiten (huid etc.) kan ook dienen voor het maken van tenten.

Wanneer de mens zich in een gebied gaat vestigen, wil hij niet constant blijven jagen: hij wil zich ook vestigen en dan gaat hij granen verbouwen. Maar de tarwekorrels zijn te hard om te eten en dan moet het eten eerst weer gekookt worden. Daarvoor worden er potten en pannen uitgevonden. 

Toch sterven er ook mensen en die moeten in de grond gestopt worden. Er ontstaat een ware doodscultuur, waaruit dan weer de eerbied voor goden is ontstaan. ‘Is de put dichtgesmeten, dan is de dode alreeds vergeten en sjeest ’t verder op het spoor van de evolutie.’ ‘Zo gaat dat in de moderne tijd; is de voorraad op dan boort ’t elders wel een nieuwe aan.’

De goden moeten worden vertroeteld, maar ze zijn in feite onbereikbaar. Daardoor nemen de priesters hun plaatsen in: ze worden vetgemest door de bevolking en mogen zich ook te goed doen aan maagden. 

Maar er ontstaat ook rekenkunde en wiskunde, waardoor er nieuwe inzichten komen. 
De mens blijft zich echter maar voortplanten en trekt daarom naar gebieden die op een stad lijken. Er komen huizen boven elkaar en omdat men niet meer wil dat men piest en schijt in de wateren waar men uit drinkt, ontstaan er ook riolen. In de stad ontwikkelt zich een boven-en een onderklasse en dienen hoeren voor het seksueel gemak. Ook is er een ontwikkeling gaande dat zich Goden op de aarde vestigen. Verhulst noemt eerst de figuur van Jezus, maar denkt ook aan de Romeinse kiezers die zich als God lieten vereren. De laatsten onderscheiden zich ook door hun seksuele aberraties. Om het volk te vermaken maakt men grote arena’s waar mensen dieren bevechten en later ook elkaar (de gladiatoren). De stad blijft maar groeien, waardoor er grote problemen ontstaan.

Er blijft een behoefte aan een God bestaan, maar die is onzichtbaar. Daarvoor moet er een plaatsvervanger op aarde komen. De Paus. Vervolgens benoemt Verhulst ook de opkomst van een tweede belangrijke religie, die in enkele opzichten de tegenpool van de eerste is en derhalve nooit vreedzaam aan dezelfde tafel zal kunnen plaatsnemen. Hij doelt op de islam. En om hun eigen God te beschermen, trekken de Christenen strijdvaardig naar het Heilige Land om daar de mohammedanen te bestrijden. De godsdienstoorlogen kosten vele doden.

Herhaaldelijk vraagt de verteller zich af: “Hoe laat is het nu eigenlijk?”
Dan vertelt hij verder over de uitvinding van de klok die voortaan het leven van de mens zal beheersen, evenals de uitvinding van de spiegel. Maar het gaat helemaal de verkeerde kant op met de mensheid en twee wezens (de bacterie en de bacil) weten daar wel raad op. Zo komt o.a. de pest in de samenleving, waaraan honderden mensen dood gaan. Ze weten geen raad met de ziekte en noemen hem ook wel De Zwarte Dood of de Zegen Gods. In ieder geval gaan er zoveel mensen dood dat de wereld weer even vooruit kan. Inmiddels zijn er plannen om het territorium weer te vergroten. De mens gaat de zee weer op op zoek naar andere gebieden waar hij kan uitbreiden. Ze gaan de inboorlingen die in de andere werelddelen wonen, tot het Christendom bekeren. Bovendien wordt een begin gemaakt met de slavernij. Jonge slaven worden gebrandmerkt om zo te laten zien van wie ze zijn.

In de kunstwereld wordt de anatomie ontdekt (vgl. de schilderijen van Rembrandt). Daarvoor wordt er lustig in mensen gesneden: men gebruikt vaak veroordeelde misdadigers voor die doeleinden. 

Het verschil tussen arm en rijk blijft, maar de mens is tot steeds meer in staat. Hij wil laten zien wat hij heeft bedacht en organiseert wereldtentoonstellingen. Maar ook het nationalisme ontstaat (de ontdekking van de vlag om zich als land te onderscheiden) en dat stimuleert weer de zin in oorlogen. De komst van nieuwe wapens leidt tot vernietiging van andere volken. De Eerste Wereldoorlog is een feit. Opnieuw zijn er veel doden te betreuren. En na een oorlog wordt weer bezongen hoe goed God is en hoe goed de mens is. Er zal nooit meer oorlog hoeven te komen. Er moet weer geproduceerd worden en niet alles wat uitgevonden wordt, is even zinvol.
Maar de periode van vrede duurt niet echt lang, want daarna breekt de Tweede Wereldoorlog uit, waarin vooral de niemendallers het moeten ontgelden. Ze zijn het slachtoffer van de “superieuren” en worden opgesloten in kampen en er wordt gezorgd voor een manier waarop ze systematisch om het leven kunnen worden gebracht (zie het citaat hieronder).

En dan komt de apotheose van de mens: de ontdekking van de atoombom. Om Japan tot rede te brengen wordt er voor het eerst gebruik gemaakt van de alles vernietigende bom die in een keer 70.000 mensenzielen naar de overkant helpt en ook op langere termijn nog vele slachtoffers maakt. De mens heeft door de atoombom bijna het stadium van een God bereikt: hij kan beschikken over leven en dood.
Hoe laat is het dan? De bom viel om 8.15 uur

Het is nu 8 uur zestien: het tijdperk van na de bom. Er zal vooruit gekeken moeten worden. Het streven van de mens is een auto en een koelkast voor iedereen. Voor iedereen met een wit vel en die op zondag zijn vader en moeder eert (voor de Christenen dus).

Quotes

"Maar, als dat een troost mag zijn, lang hoeft de teef niet op haar tanden te bijten: 't kreeg reeds een stijve van het moorden en 't bezit geen woorden om zijn smeerlapperijen eerst nog wat te verpakken in hofmakerij." Bladzijde 10

"Goden! Er moeten grote en concrete goden zijn! Want het geheugen is kort en 't is vergeten dat de zeeën hem ooit zijn oorsprong boden." Bladzijde 32

"Neen, het is niet de poëzie die door de wiskunde wordt vervangen, maar het is god die ruim baan maakt voor de microben." Bladzijde 154

Thematiek

Zin van het bestaan / zin van het leven

Het boek geeft de beschrijving van de historie van de mensheid vanaf de oerknal tot aan de uitvinding van de atoombom op Hirosjima. Het leven en de zin van het leven worden hierin bediscussieerd.

Motieven

Religie

In het boek worden ook de verschillende grote godsdiensten zoals het christendom en de islam beschreven. Ook de oorlogen tussen deze geloven komen aan bod.

Seksualiteit

De mens moet zijn territorium gaan vergroten omdat de bevolking groeit. Ze hebben namelijk heel veel seks gehad.

Machtsverhoudingen

Machtsverhoudingen tussen mensen worden in dit boek beschreven. Vaak zorgen ongelijke machtsverhoudingen voor oorlogen.

Oorlog: algemeen

De mens voert af en toe oorlog, bijvoorbeeld door nationalisme of godsdienst.

Honger

De mens heeft honger (ook te interpreteren als lust, wens om zich te ontwikkelen, etc.) en men handelt om deze honger te stillen. De man moet hiervoor jagen in het begin van het boek.

Motto

Het motto is van de auteur L.H. Wiener “ Gedenken wij in onze boeken de mens, die zich als een kwaadaardig virus voortplant in totale suprematie over alles wat leeft en eens geleefd heeft en nooit meer zal terugkomen. Dit motto past uitstekend bij het boek, omdat Wiener hier dezelfde visie heeft over de mens en zijn omgang in de natuur als Dimitri Verhulst.

Titelverklaring

“Godverdomse dagen op een godverdomse bol” is geen positieve titel. Het geeft eigenlijk aan hoe de schrijver Verhulst over de mensheid denkt. Eigenlijk is het droevig met de mens gesteld sinds hij op het land verder ging leven. Hij eet, ontlast zich, neukt en voert oorlog, daar komt het wel een beetje op neer. Tenslotte heeft hij het wapen uitgevonden (de atoombom) waarmee hij de rest van de mensheid de baas is. De titel met nota bene twee vloeken geeft aan hoe slecht het met de mens gesteld is.

Structuur & perspectief

Structuur en/of verhaalopbouw 
Er is geen verdeling in hoofdstukken of een andere verdeling. Het is een chronologisch verteld verhaal van de periode dat de mens (consequent ’t genoemd – let op het onzijdig persoonlijk voornaamwoord) het water uitkroop om op het land verder te leven. Een vrij sarcastische en cynische beschouwing over de mens die niet veel meer weet te doen dan vreten, poepen, neuken en oorlog voeren. 

Gebruikt perspectief 
Ook het perspectief gaat niet zoals dat in een roman gebruikelijk is. Het dichtst van alles komt een auctoriale verteller in aanmerking. Die beschrijft tenslotte de mens in al zijn (vooral negatieve) competenties.

Decor

De tijd en plaats van het verhaal 
In dit bijzondere literaire werk zijn deze element niet echt van toepassing. Het verhaal bestrijkt de periode van de oerknal tot aan de oer harde knal van de atoomboom in 1945. De plaats is Moeder Aarde met een groter accent op de gebieden waarin de blanken het voor het zeggen hebben.

Stijl

In Godverdomse dagen op een godverdomse bol speelt Dimitri Verhulst met de taal. Het is niet alleen een verhaal, het is ook poëzie. Je zou een stukje hardop moeten lezen om de binnenrijm te ontdekken en het ritme wat in dit boek zit.

Ook inhoudelijk is de stijl bijzonder. Verhulst kort veel af, gebruikt verkleinwoorden en schrijft alles zo kort mogelijk op maar gebruikt wel de meest zwartgallige woorden die je kunt bedenken. Ook merk je dat Verhulst Vlaams is door woorden zoals 'gans', 'neen'. Een ander opvallend iets aan de stijl in dit boek is de mengelmoes van archaïsche taal en hedendaagse taal. Lul en rieken staat bijvoorbeeld vlak na elkaar.

Slotzin

En de bigbands spelen mambo.

Beoordeling

Godverdomse ... bol is een bizar boek. Het is dus geen roman, het heeft geen echt verhaal, behalve dat van de evolutie van de mens zelf. Op zich waren de recensies direct na de verschijning in de grote bladen niet zo positief. Dat heeft denk ik ook wel te maken met de instelling van de schrijver die de mens niet zo positief neerzet. Er zit eigenlijk geen positieve boodschap in het boek en dat valt natuurlijk niet mee. Ik denk dat het boek niettemin de Librisprijs heeft gekregen, door de stijl van de auteur. De zwartgallige humor is vaak sterk, een enkele keer wat melig, maar het boek is in gitzwarte inkt geschreven. Het zou daarom best wel kunnen gebeuren dat leerlingen op sommige scholen het boek van hun docent Nederlands niet op de lijst mogen plaatsen. Zo hebben diverse Christelijke scholen waarschijnlijk problemen met de twee vloeken in de titel. 

Ik wil een drietal voorbeelden uit het boek citeren om aan te geven aan welke stijlkenmerken je moet denken als je dit boek leest. Het zijn ook passages die scabreus zijn.

Blz. 9 (Over de net op de wereld gekomen oermens). “In zijn halvelings kokende kop schuilt, behalve hier en daar wat snot, een 650 kubieke centimeter metende drek: hersenen, beveelheren van het neuken en het vreten. 650 kubieke centimeter pure levensvreugd, dat volume zou, jawel zelfs nog wat groter mogen worden. Gaat dat? Maar er is niks om te bikken en de teven zitten vol of hebben kleintjes aan hun spenen hangen, hetgeen hen lusteloos en onvruchtbaar. Als de melkproductie van de vrouwtjes niet wordt afgebroken, laten ze zich niet bespringen, zo simpel is het. Dus zit er maar één ding op: de kleintjes de kop in slaan. Infanticide.“

Blz. 35 (over de eerste relaties tussen mensen) Het huwelijk wordt een contract, en schuinmarcheerderij wordt aangepakt met een verbanning, verminking en stokslagen. Na een eerste buitenechtelijke wip worden nog mild, neus en oren afgekapt en bij twijfelgevallen, kan preventief en met de beste bedoelingen de clitoris worden afgeknipt. Zo’n pakketje maatregelen moet kunnen wegen op de goesting (= lust). En als het scheelt aan de goesting dan scheelt het aan bastaardkinderen. En als het scheelt aan kinderen, dan scheelt het ook aan nachtlawaai. Al zal het sowieso zeer rustig zijn vannacht; ’t is te moe om de kont nog naar omhoog te duwen. “ 

Blz. 179 (over de Jodenvervolging ) “Maar zijn organisatietalent en logistieke meesterschap toont ’t pas waar gigantische aantallen niemendallen bij elkaar drijft en in deportatietreinen stampt. Beestenwagons, zodanig volgepropt dat wie sterft aan zuurstofgebrek niet eens kan omvallen en rechtstaand door zijn eerste rottingsprocesje moet. Dagen zijn treinen door weer en wind onderweg, op doortocht naar vernietigingsfabrieken, tyfusbarakken, waar ’t zijn inferieur bevonden soortgenoot naderhand met blauwzuurgas versmacht, of neerschiet of ophangt, of voor de goedkoop gewoon wat laat creperen, al naar inspiratie van het moment en de voorraad kogels.“

Je moet niet denken dat naar de bovenstaande voorbeelden dringend gezocht moest worden. Het gehele boek staat vol met zulke teksten en wie daarvan niet gecharmeerd is, doet er verstandig aan om het boek iet te lezen.

Wat ik voor mezelf een tekortkoming vindt bij het lezen is dat elke identificatiemogelijkheid ontbreekt omdat het enige personage dat optreedt eigenlijk de onzijdige aanduiding ‘t is 
Daardoor blijft het verhaal voor mij op afstand.

Misschien dat leerlingen met filosofie in hun pakket er ook nog enige meerwaarde voor hun examenonderwerpen uit kunnen halen. Het boek is dan ook alleen aan te raden voor goede lezers, en scholieren die van de Vlaamse cynische stijl van Verhulst houden. Ik kan me ook scholen en docenten voorstellen die het boek aan hun leerlingen zullen afraden. Verbieden is meestal geen goede strategie.

Wat de literaire waarde betreft, geef ik ondanks het toekennen van de Librisprijs 2009 niet meer dan twee punten. De amusementswaarde van de leerlingen zal sterk afhangen van hun persoonlijke voorkeur.

Recensies

"De roman is origineel qua invalshoek en wordt bij voortduring bijeengehouden door grotesk en bewonderenswaardig stijlvuurwerk." http://www.deboekensalon....ook/279522

"Het is de stijl die telt in de nieuwe Verhulst." http://nrcboeken.vorige.n...ende-magen

"Op dat Vlaams na, waarvan je moet houden, valt daar evenmin veel aan te beleven." http://www.parool.nl/paro...-bol.dhtml

"In Godverdomse dagen op een godverdomse bol beschrijft Dimitri Verhulst de geschiedenis van de mensheid van het begin tot nu in 186 pagina’s. Dat is een vluggertje en als je het boek uit hebt, ben je dan ook behoorlijk uitgeput. " http://www.maxpam.nl/2008...oefkapper/

"Verhulst maakt op een mooie manier het universele particulier en vice versa." http://www.8weekly.nl/art...etten.html

Bronnen

Website van de uitgever

http://www.uitgeverijcont...hulst.html