Feitelijke gegevens

• 2000
• 311 pagina's
• Uitgeverij: Wolters-Noordhoff

Flaptekst

Eerste zin

‘Is mij kind. Meisje!’ ‘Meneer?’ zei de agent in de meldkamer, ‘meneer? Wat is uw naam?’ ‘Is niet in de huis.’ 16.34; (verm) Allocht. man, schreef de agent, Kind …? Hij zag op de computer dat het adres in Malburgen was. ‘Wat is er met uw kind, meneer?’ riep hij.

Samenvatting

‘De turkenflat’ gaat over de vermissing van Ayse. Er zijn twee verhaallijnen: een rondom inspecteur Kressen die haar probeert te vinden en een rondom buurtbewoner Dennis die heel andere problemen heeft.

 

De Arnhemse politie wordt gebeld door een vader die in slecht Nederlands vertelt dat zijn dochter vermist is. Wijkagent Klein Drienen en inspecteur Peter Kressen worden erop af gestuurd en het signalement van het vierjarige Turks-Nederlandse meisje wordt verspreid. Als Kressen terugkomt voor een foto, wordt hem de weg versperd door een grote groep Turkse Nederlanders die hebben besloten Ayse zelf te gaan zoeken. Ze vertrouwen de Nederlandse politie niet. Klein Drienen vertelt Kressen dat er twee jaar geleden ook een Turks-Nederlands meisje vermist raakte, Ince, en dat zij nooit is teruggevonden.

 

Ondertussen is ex-kraker Dennis Hiemstra bezig met het opknappen van een oude bus waarmee hij mensen op vakantie wil nemen. De bus is oud en roestig en de remleidingen lekken maar hij moet over een week klaar zijn. Hij wordt geholpen door de veertienjarige Ibrahim. Dennis heeft nog meer stress want zijn Kroatische vriendin Elena staat op het punt van bevallen en hij moet ook nog zijn rijbewijs halen.

 

Die avond zoekt de politie Ayse in de buurt van de flat. In het struikgewas worden blaadjes met kinderporno gevonden. Klein Drienen vertelt Kressen dat hij twee jaar geleden de indruk had dat de politie niet alles deed om het meisje te vinden. Er waren geruchten over een Hollandse man die het meisje zou hebben aangesproken en daar is niets mee gedaan. Kressen wordt bij de chef op het matje geroepen en komt erachter dat de oom van Ayses vader, de man die ook de hulptroepen had opgetrommeld, een bekende heroïnehandelaar is. Kressen zit niet alleen bij de zaak vanwege het meisje, hij moet zijn oren en ogen open houden m.b.t. deze Bayram Amca.

Kressen en Klein Drienen bezoeken een buurtbewoner: Magda Diepenveen. Zij vertelt dat ze heeft gezien dat Ayse de garage van haar oom Mustafa in ging en niet naar buiten is gekomen. Ayses fietsje wordt gevonden in een ruig deel van het park. Iemand heeft het in het struikgewas gesmeten. De plek is niet ver van de plek waar de kinderpornoblaadjes gevonden zijn. Kressen en Klein Drienen confronteren Mustafa op het bureau met Ayses fietsje. Hij schrikt daar heel erg van en geeft zichzelf de schuld van het drama omdat ze het fietsje van hem gekregen heeft. Het stond ook in zijn garage omdat Ayses vader alles verkoopt voor zijn gokverslaving, zo vertelt hij. De politie verdenkt Mustafa maar van een nicht hoort Kressen dat Mustafa en zijn vrouw Magda ooit aangegeven hebben en dat zij nu wraak neemt. Kressen en Klein Drienen gaan meteen met Mustafa’s vrouw praten en Magda blijkt ooit geld van hen gestolen te hebben. Ze hebben aangifte gedaan maar er kon niets bewezen worden.

 

Dennis vermoedt dat Ibrahim steelt maar hij ontkent. Hij werkt als pizzakoerier en bij elke pizza zit een klein pakje. Dan worden ze bezocht door de politie: ze worden ondervraagd en de garage wordt doorzocht. Er wordt opnieuw een blaadje met kinderporno gevonden. Die avond heeft Dennis met René afgesproken, zijn compagnon in de reisorganisatie. Hij krijg geld van hem voor de reis en meer rijlessen. Als hij ’s avonds thuiskomt, hij woont bij zijn vriendin in de Turkenflat, ontdekt hij dat er iemand op de goederenlift staat maar voordat hij kan zien wie, wordt hij neergeslagen, vermoedelijk door Ibrahims vader. Als hij die de volgende ochtend ziet, dreigt Ibrahims vader dat hij weg moet blijven van hun gang of dat hij hem anders dood zal schieten.

 

Kressen en Klein Drienen bezoeken Magda Diepenveen nog een keer. Er is een vriendin op bezoek die vertelt dat Ayse wel degelijk Mustafa’s garage uitkwam en dat ze speelde met andere Turks-Nederlandse kinderen. De technische recherche heeft geen sporen van Ayse in de garage gevonden maar wel sporen van heroïne in de wasbak. De chef vermoedt dat Mustafa heroïne verstopt voor Bayram Amca. N.a.v. een pamflet over Ayse dat verspreid is in de wijk, komen er twee tips binnen van kleine kinderen die door Kressen en een vrouwelijke agent worden nagetrokken. Op het moment dat ze met het ene jongetje in gesprek zijn, wordt Ayses lichaam in de sloot gevonden.

 

Dennis heeft een rijles bij Bert Goossens en is geïrriteerd omdat Bert een pakketje bezorgt voor Vit for Life. Als hij thuiskomt, vertelt Elena dat ze vroeger verkracht is door een man in een pizzeria bij wie drugs werd ingekocht en dat ze die man die dag met Ibrahims vader heeft zien lopen. Ze vluchten naar Dennis’ woning in het Spijkerkwartier maar Dennis moet terug omdat ze spullen vergeten zijn en hij ziet weer iemand op de goederenlift staan. Als hij zijn fiets uit de kelderbox wil pakken, zitten Ibrahim en zijn zus daar. Ze vertellen dat hun jongere zusje voor straf op de goederenlift staat. Als hij terugkomt bij Elena, vertelt ze verder over de Turks-Nederlandse man voor wie ze zo bang is en die rondrijdt in een blauwe BMW. Dennis heeft die BMW bij de Turkenflat zien staan en besluit er wraak op te nemen.

 

Het jongetje heeft een signalement van een man gegeven dat Klein Drienen herkent van twee jaar geleden. Het kwam binnen via een anonieme tip waar toen niets mee is gedaan. De volgende dag verandert het jongetje zijn verklaring en eigenlijk is het signalement dus waardeloos maar Klein Drienen is zo van slag dat Kressen snapt dat hij zelf de anonieme tipgever was. Klein Drienen bekent: toen hij Ince zag werd hij in een auto gepijpt door een jongen die hij had opgepikt. Ook het andere jongetje verandert de volgende dag zijn verklaring en vertelt nu over dezelfde man als het eerste jongetje terwijl hij eerst vertelde dat Ayse met twee Turks-Nederlandse meisjes met hoofddoekjes speelde. Dit wordt bevestigd door een stonede punker. De chef wil echter dat ze zich op dit signalement blijven concentreren.

 

Dennis duikt nu op in het politieonderzoek: een rechercheur van de afdeling zeden ziet hem een envelop bezorgen bij een pedoseksueel die in de gaten wordt gehouden. Bert had hem tijdens een rijles gevraagd om dit even te doen. Er is ook kinderporno in zijn garage gevonden maar Kressen kent Dennis en zegt dat dit niets voor hem is. Dennis heeft ondertussen wraak genomen op de blauwe BMW en die blijkt op naam van Ayses vader te staan. Er ontstaat een opstootje omdat Ayses vader de auto zelf naar de sloop wil brengen, waarschijnlijk omdat er drugs in zitten, terwijl die mee moet voor onderzoek. Er staat nu politie voor Dennis’ huis en hij besluit in Elena’s flat te slapen. Hij vindt Ibrahim weer in de kelderbox en die vertelt dat Bert zijn zussen mee uit rijden nam en toen vieze dingen tegen hen zei. Ibrahim heeft uit wraak een doos van hem gestolen met enveloppen met pillen en poeders van Vit for Life maar in een envelop zat een blaadje met kinderporno. Dat blaadje heeft hij in Dennis’ garage verstopt.

 

Kressen praat nog een keer met Mustafa en die vertelt dat hij zo lang in de garage was omdat hij een pakje heroïne vond in het fietstasje van Ayse. Hij heeft het uiteindelijk door de afvoer gespoeld. Kressen denkt dat Ayses vader het daar verstopt heeft. Kressen hoort ook dat Bayram Amca veel bij een Turkse bakker in het Spijkerkwartier is, waarschijnlijk bewaart hij daar een voorraad drugs.

 

Elena’s buik is onrustig maar het is de dag van de keuring dus Dennis gaat naar de garage. Hij vindt Ibrahim verstopt in de bus omdat hij wordt gezocht door Turks-Nederlandse mannen die denken dat hij iets te maken heeft met Ayses dood, maar dat vertelt hij Dennis niet. De mannen staan inderdaad voor de schuur maar Dennis en Ibrahim weten met de bus te ontsnappen.

 

Ayses lichaam is inmiddels onderzocht en ze is niet seksueel misbruikt. Ook de auto is onderzocht en daar is maar een beetje heroïne in gevonden terwijl er een geheime ruimte voor kilo’s was. Kressen, zijn chef en een vrouwelijke agent gaan met een huiszoekingsbevel naar de Turkse bakkerij. Ze vinden Bayram Amca boven de winkel met een voorraad heroïne en kunnen hem arresteren. Kressen wordt door Klein Drienen opgeroepen om naar de Turkenflat te komen omdat de Turks-Nederlandse vrouwen ontdekt hebben welke Turkse meisjes samen met Ayse waren en hen staan op te wachten. Kressen en Klein Drienen gaan naar de school en vragen alle jonge meisjes met een hoofddoekje te spreken. Op die manier komen ze uit bij Meral en Senay, de zusjes van Ibrahim. Ze worden meegenomen naar het bureau  maar ze laten niets los en zeggen alleen dat ze wel op tijd thuis moeten zijn. De rechercheur van zeden kent ze van eerdere aangiftes van kindermishandeling. Uiteindelijk vertelt Meral over Ayse: ze ging met hen mee naar het park, ze schuilden voor een hond en Ayse viel in de sloot. Meral durfde haar er niet uit te halen omdat haar kleren dan vies zouden worden en ze dan straf zou krijgen.

 

Dennis en Ibrahim zijn met de bus op weg naar Elena als Dennis gebeld wordt door Bert. Hij heeft ontdekt dat Ibrahim over hem lult en wil dat dat ophoudt. Daarom heeft hij Elena ontvoerd en Dennis krijgt haar terug als hij ervoor zorgt dat Ibrahim zwijgt. Dan hoort Dennis een hoop gegil en even later komt Elena aan de telefoon. Ze heeft een van Berts vingers afgebeten en kan Dennis uitleggen waar ze is. Dennis en Ibrahim halen haar op en brengen haar naar het ziekenhuis. In het ziekenhuis vertelt ook Ibrahim aan Dennis wat er met Ayse gebeurd is en wat zijn rol daarin was: hij ging zijn zusjes halen en Meral vertelde over Ayse in de sloot. Hij was bang dat zij of hij de schuld zouden krijgen en daarom heeft hij takken op haar gegooid en haar fietsje verstopt. Dan wordt Dennis’ dochtertje geboren.

Klein Drienen kan zijn blunder van twee jaar geleden ook nog goed maken. Bert wordt gevonden en Klein Drienen laat hem weten dat hij niets te verliezen heeft. Bert vertelt hem dan dat hij twee jaar geleden het Turkse meisje ontvoerd heeft en waar hij haar begraven heeft.

Personages

Peter Kressen

Hij is inspecteur bij de recherche, klein van stuk, man in pak, houdt van winkelen, ongetrouwd, over zijn seksuele geaardheid wordt door zijn collega’s gespeculeerd, hij wordt ‘mooie Peter’ genoemd. Dit zegt Klein Drienen over hem: ‘Je had allang hogerop kunnen komen, maar je wil niet. […] Je zegt nooit wat je denkt en je bent zo verrotte slim dat iedereen zijn tanden op jou kapot bijt. […] Je hebt geld. […] Je hoeft niet te werken.’ (p. 166)

Klein Drienen

Hij is wijkagent, een eeuwige jongen met een broodmager lijf en blosjes, komt uit de Achterhoek. Dit zegt Kressen over hem: ‘Je bent gescheiden. Je hebt twee kinderen die bij je ex-vrouw en haar man wonen. Je was ambitieus, je deed je cursussen. Na je scheiding kwam je vanuit de Achterhoek hier terecht. Twee jaar geleden viel de motivatie om verder te komen kennelijk weg want je doet nu alleen je werk. Goed, maar niet meer dan dat.’ (p. 165)

Dennis Hiemstra

Hij is een ex-kraker, 1.95 meter lang, heeft blond haar, is op zijn hoede voor de politie, claustrofobisch, bang voor honden, kan paranoïde zijn en zich agressief gedragen, is erg verliefd op Elena, heeft een uitkering maar heeft samen met een andere ex-kraker twee bussen gekocht waarmee ze reizen willen organiseren, zijn compagnon heeft de nieuwe bus en hij zit met de oude opgescheept.

Ibrahim Yücedaḡ

Hij is 14 jaar, mengt zijn Turkse accent met Arnhems, woont met zijn ouders en zussen in de flat boven Elena, is zwijgzaam, Dennis vermoedt dat hij steelt, hij moet elke dag op tijd zijn zussen ophalen, op tijd thuis zijn en wordt thuis geslagen, maar uit schaamte zou hij nooit zijn vader verraden.

Elena

Ze is de vriendin van Dennis, zwanger, Kroatisch, heeft blauwe ogen, is zes jaar geleden gevlucht toen haar dorp door Bosnische moslims werd veroverd, die door hen ‘de Turken’ werden genoemd, laat Dennis alles voor haar doen. Toen Elena in een azc zat, kreeg ze verkeerde vriendjes en gebruikte ze verkeerde middelen maar ze spreekt niet over wat er toen allemaal gebeurd is. Dennis noemt haar wel eens een heks omdat ze hem op een bijzondere manier aanvoelt.

Bert Goossens

Hij is klein, kaal en heeft grote, heldere ogen, is rijinstructeur, vervoert gehandicapten, handelt in afslankpillen en kinderporno, volgens Dennis heeft hij een onverwoestbaar goed humeur, maar maakt hij vreemde opmerkingen, vaak seksueel getint, hij werkt hem op de zenuwen.

Quotes

"Dennis deed twee stappen naar voren en stond opeens vlak voor haar, ze moest met een ruk stilstaan om niet tegen hem op te botsen. ‘Ik ben gek op honden’, siste hij, ‘als ze mooi stilliggen in de oven van het destructiebedrijf.’ Ze verstond hem niet, zo schrok ze. Dennis liet veel wit van zijn ogen en tanden zien. ‘Ik zou de meeste bazen er graag naast leggen. Maar dat is verboden. Jij hebt echt mazzel dat ik zo’n nette vent ben.’" Bladzijde 17

"Het hondje Karel likte de voeten van zijn bazin. Het was geen gelegenheidslik of blijk van aanhankelijkheid, maar een ijverig afwerken van het volledige oppervlak. Tot zijn verbazing zag hij dat Magda Diepenveen haar voeten automatisch draaide en kleine stukjes verzette om het Karel mogelijk te maken de lastige plekjes te bereiken. Kressen probeerde zich te concentreren op Klein Drienens verhoor, maar het geluid leek alles te overstemmen. " Bladzijde 127

"Kressen begreep eindelijk iets van het dilemma waarvoor Yildirim had gestaan. Omgang met Bayram Amca was rondwaden in een moeras, iedere ondoordachte stap leidde onherroepelijk naar corruptie en uiteindelijk dienstbaarheid aan de grote man. Yildirim had de risico’s zorgvuldig moeten afwegen. " Bladzijde 253

"Maar als bijna alles wat je doet straf oplevert, leer je te zwijgen. Gewone kinderen redden dat niet, die moeten erover praten. Deze drie hadden voor altijd hun mond kunnen houden. " Bladzijde 308-309

Thematiek

Misdaad: whodunit

Hoewel het wantrouwen tussen de Turkse Nederlanders en de politie een grote rol speelt en het ook niet onopgemerkt kan blijven dat het in beide verhaallijnen over ouder-kindrelaties gaat (Ayse en haar ouders, Dennis en zijn ongeboren kind, Ibrahim en zijn vader), is het belangrijkste onderwerp in dit boek toch de vermissing van Ayse en de eerdere vermissing van Ince. Je leest het boek omdat je wil weten wat er met haar/hen gebeurd is. Er komen allerlei verdachten voorbij en lang lijkt Ayse het slachtoffer van een zedenmisdrijf: er worden blaadjes met kinderporno gevonden, haar onderbroekje zit omgedraaid, er wordt een signalement van een man in een rode jas verspreid. Uiteindelijk blijkt haar dood een dom ongeluk, ingegeven door de angst die Ibrahim en zijn zusjes voor hun vader voelen. Het eerdere meisje was echter wel het slachtoffer van pedoseksueel Bert Goossens. De andere misdaden draaien om drugs en hoewel Bayram Amca de oom is van Ayses vader, heeft haar dood uiteindelijk ook niets met hem te maken.

Motieven

Drugs

Drugs zijn een rode draad die alle gebeurtenissen beïnvloeden. Door de drugshandel van Bayram Amca verliest Ayses vader zijn dochter uit het oog en kan zij in haar eentje naar het park. De drugs beïnvloeden het onderzoek: de mensen durven vanwege Amca niet te praten, er worden verkeerde sporen gevolgd en de chef wil niet alleen Ayse vinden maar ook Amca arresteren. Ibrahim bezorgt ook pizza’s met pakketjes drugs. Hij lijkt in eerste instantie op een andere manier bij de zaak betrokken dan hij daadwerkelijk is. Elena was vroeger verslaafd aan de drugs en heeft om die reden op een vervelende manier met Amca kennisgemaakt. Als ze hem weer ziet en Dennis ziet hoe bang ze van hem is, neemt hij wraak op zijn auto, terwijl hij al genoeg andere problemen heeft.

Discriminatie en racisme

De Turkse Nederlanders worden door de Arnhemse politie niet heel netjes bejegend. Als Ayses vader belt, zegt de agent dat er ‘iemand uit Kalmukkië’ gebeld heeft, er wordt natuurlijk over uithuwelijken gesproken en sommige wijkbewoners hadden de vermissing van Ayse erger gevonden ‘als het een gewoon kind was’. Het toppunt is voor mij Magda Diepenveen die doet alsof ze de slechtziende tante van Ayse wil helpen met de post van de bank, haar geld steelt en vervolgens zegt ‘dat je stank voor dank krijgt van die buitenlanders’ als die tante aangifte doet. Zij zegt ook dat de Turkse Nederlanders dure auto’s kopen van haar belastinggeld terwijl ze zelf waarschijnlijk ook een uitkering krijgt (volgens Dennis). Aan de andere kant vertelt Ibrahim ook dat zijn vader het niet erg vindt dat hij drugs bezorgt, zolang het maar niet aan eigen (Turkse) mensen is.

Conflict politieleiding

Zoals wel vaker in detectives is er ergernis tussen de ‘gewone’ politieman en inspecteur aan de ene en de chef/leiding aan de andere kant. De leiding noemt een wijkagent ineens een gebiedsagent. De chef heeft andere belangen en inzichten dan de inspecteur en draagt hem taken op die hij niet wil doen. De chef maakt opmerkingen over zijn kleding. Kressen moet het tegenover de chef opnemen voor Klein Drienen. Deze ergernissen spelen gedurende het gehele onderzoek een rol.

Trivia

De plot van 'De turkenflat' is, in grote lijnen, ontleend aan een zaak die de Arnhemse politie in 1991 heeft behandeld. De personages, hun beweegredenen en hun betrokkenheid bij criminele activiteiten zijn volledig aan de fantasie van de auteur ontsproten.

Henk Apotheker is zelf ook kraker geweest.

Titelverklaring

'De turkenflat' slaat op de plaats waar de gebeurtenissen zich afspelen: zie decor en tijd.

Structuur & perspectief

Het verhaal kent twee lijnen: de ene rondom Kressen en Klein Drienen die Ayse proberen te vinden en de andere rondom Dennis die met zijn rijbewijs en bus bezig is. Deze lijnen wisselen elkaar af in 52 genummerde hoofdstukken. Op twee derde van het boek wordt Dennis steeds meer een verdachte in de zaak rondom Ayse en raken de verhaallijnen elkaar. Het verhaal wordt chronologisch verteld.

Er is sprake van een alwetende verteller die duidelijk boven het verhaal staat en bijvoorbeeld een karakteromschrijving geeft van de personages.

Decor

Het verhaal speelt zich af in de wijk Malburgen in Arnhem-Zuid die bestaat uit laagbouw en grote blokken flats. De balkons hebben vaak een schotelantenne. De flat in de Elfenbankstraat wordt vanwege de vele bewoners met een Turks-Nederlandse achtergrond ‘de Turkenflat’ genoemd. De wijk wordt omzoomd door een brede sloot.

Er zijn nog guldens dus het verhaal speelt zich in ieder geval voor het jaar 2000 af. Het is voorjaar. De vertelde tijd is vijf dagen.

Stijl

Ik zou de stijl in deze detective stoer en soms wat cynisch willen noemen. Stoer vanwege zinnen/fragmenten als deze: Dennis staarde naar het beige monster en besloot geen antwoord te geven. (p. 13) En: Hij borstelde koppig verder, negeerde de stand en de kou van al dat ijzer, sloot zijn ogen, zette kracht. Hij moest zich niet laten afleiden. Werken. De stalen draden krasten over roest en ijzer, gruis dwarrelde op zijn gezicht. (p. 15) (De cursiveringen zijn van mij). Cynisch vanwege zinnen als deze: Ze reden in een recherchewagen over de oude Rijnbrug naar zijn wijk, die in het nieuwe politiejargon ‘gebied’ heette. (p. 6) En: Het gebrek aan onderhoud dat de wijk teisterde, werd in het park natuurontwikkeling genoemd. (p. 16) Op deze manier wordt er ook over vrouwen gesproken: ‘Hoewel het uniform op zich geen degradatie betekende, was het voor Loretta Dorigo, met haar één meten vijfentachtig, fikse borsten, pronte billen en smalle middel een verschrikking en niet alleen omdat ze erin uitzag als een donkerblauw paard.’ (p. 177)

Slotzin

‘Er is een kinderwagen overreden.’ Kressen hoorde Dennis hijgen. ‘Gelukkig zat er geen kind in. Maar dat wist jij niet.’ Kressen grijnsde. ‘Die klacht verdwijnt’, zei hij, terwijl hij het formulier tot een bal propte en in de prullenbak gooide. ‘Zorg dat het niet meer gebeurt. En nog wat, Dennis.’ Kressen voelde zijn jaloezie gloeien. ‘Ja?’ zei Dennis. ‘Pas goed op je dochter’, zei Peter Kressen.

Beoordeling

'De turkenflat' is een spannende detective die in eerste instantie lijkt te gaan om de vermissing van het Turks-Nederlandse meisje Ayse maar uiteindelijk vooral gaat om de verhoudingen tussen de Turks-Nederlandse bewoners van de wijk Malburgen en de Nederlandse politie. Beide partijen vertrouwen elkaar niet. Vanwege de twee verhaallijnen valt er ook genoeg te analyseren. Ik zou deze detective vergelijken met een andere detective waarin rechercheurs een misdaad proberen op te lossen of met een thriller maar niet per se met een boek waarin een ander cultuur het onderwerp is, omdat je hier eigenlijk alleen het Nederlandse perspectief leert kennen en niet dat van de Turkse Nederlanders.

Recensies

"Het zijn fraaie scènes uit opnieuw een geslaagd boek van Apotheker, die zijn inspiratie voor De Turkenflat deels haalde uit een waargebeurde Arnhemse politiezaak uit 1991." https://www.volkskrant.nl...e~a564239/

"In 'De Turkenflat' komt geen enkele krampachtige zin voor; iedereen praat en doet zoals het moet. Geen wonder dat je het boek in één adem uitleest. " https://www.trouw.nl/cult...~ade2652f/