Feitelijke gegevens

• 16e druk, 1993
• 168 pagina's
• Uitgeverij: Amsterdam: van Oorschot

Flaptekst

Eerste zin

Eén foto uit die tijd bezit ik slechts. Veel wijzer word ik daar niet van.

Samenvatting

Chaja studeert filosofie. Ze woont in een kleine kamer in de stad en niet bij haar ouders. Ze gelooft dat ze op haar eigen plek het beste kan gedijen als jonge filosofe. Om geld te verdienen neemt Chaja een aantal banen aan. Eén daarvan is het maken van bloemenkransen voor begrafenissen. Hier wordt ze al snel goed in. 's Middags werkt ze bij de familie Kalman. Dit is een orthodox Joods gezin met vijf kinderen. De twee oudsten zaten 's middags op school maar Chaja moest op dat moment zorgen voor de peuter Simcha, voor wie ze direct een zwak had, en ook moest ze zorgen voor de baby tweeling. Met Simcha en de tweeling wandelde Chaja elke dag naar de vijver in het park. Daar waren de eendjes, en Simcha was in niets meer geïnteresseerd dan in eendjes. 

In het huis van de Kalmans wordt Chaja gezien als goddeloos uitschot. Ze mag daar wel werken, maar de vader van het gezin kijkt haar met de nek aan omdat ze niet strikt de joodse regels volgt. 

Haar werk bij de Kalmans, haar studie en de zoektocht van haar vader naar twee koffers die hij 23 jaar geleden in de oorlog begraven heeft, laat Chaja nadenken over de betekenis en de zin van het leven. Ze praat hier regelmatig over met een oude vriend van haar vader, meneer Apfelschnitt. Ze praat met hem over het Joodse leven, de onderdrukking en de bevrijding. Eigenlijk merkt ze dat Joden nog steeds onderdrukt worden. Dit merkt ze aan de conciërge van het gebouw waar de familie Kalman woont. Hij scheldt haar en de kinderen regelmatig uit voor honden en als iemand boven de deur van de lift weer heeft open gelaten en de conciërge die boven dicht moet gaan doen, wil hij Simcha een lesje leren. Dit laat Chaja niet gebeuren, maar hierdoor ontwikkelt zich wel een heftige ruzie tussen Chaja en de conciërge. Ze beklaagt zich over de gebeurtenissen bij mevrouw Kalman maar die zegt dat ze haar gemak moet houden. Chaja kan niet begrijpen dat ze het zomaar laten gebeuren.

Ondertussen is haar vader druk bezig met het zoeken naar zijn koffers tot hij een halt toegeroepen wordt door de politie omdat hij op privégebied aan het graven was. Chaja's vader is verslagen. Maar dan gebeurt er nog iets veel ergers; na een week niet bij de Kalmans geweest te zijn om uit de buurt te blijven van de conciërge, krijgt Chaja het verschrikkelijke nieuws dat Simcha Kalman is verdronken. Verdronken in de vijver waar zij hem zo vaak mee naartoe nam, waar zijn geliefde eendjes zwommen, de eendjes die al zijn problemen oplosten. Verslagen gaat Chaja naar het huis van de Kalmans om hen te condoleren, maar als ze daar is wordt zij aangewezen als de schuldige van Simcha's dood en wordt ze weggestuurd. 

 

Personages

Chaja

Chaja is filosofe. Dat is te merken aan alles wat ze doet, ze zoekt redenen, waarheid en betekenissen. Ze heeft een zwak voor Simcha Kalman. Hij is het buitenbeentje van het gezin waar ze werkt en dat is zijzelf eigenlijk ook wel in haar omgeving. Veel vrienden heeft ze niet op school, de Kalmans kijken haar niet aan omdat ze niet een orthodoxe jood is en thuis wordt ze niet begrepen door haar moeder. Ze komt wel op voor haar familie en gaat de strijd aan met mensen die hen uitschelden zoals de conciërge.

Meneer Apfelschnitt

Meneer Apfelschnitt is een oude man die veel wijsheden vertelt aan Chaja. Hij is erg rustig en gaat gestaag door het leven. Hij lijkt het fijn te vinden om met Chaja te filosoferen en na te denken over zijn geloof.

Mevrouw Kalman

Mevrouw Kalman is een orthodoxe jood die in alles haar taken en plichten vervuld en haar man volgt. Toch kan ze Chaja af en toe ook wel een knipoog geven als ze merkt dat ze iets goeds doet. Zo durft ze toch iets goed te keuren wat haar man niet altijd zou goedkeuren.

Meneer Kalman

Meneer Kalman is een orthodoxe jood die het al moeilijk genoeg vindt zijn kinderen achter te laten bij Chaja. Hij kan ook niet accepteren dat iemand niet de Tora volgt.

Vader van Chaja

De vader van Chaja is een rustige man die helemaal opgeslokt wordt door zijn zoektocht naar zijn koffers, hij is zo op zoek naar zijn verleden dat hij het heden en de toekomst uit het oog is verloren.

Quotes

"Ze bevolkten Antwerpen met even grote vanzelfsprekendheid als de Antwerpenaren. Ook in de goot onder mijn dakraam waren ze voor dag en dauw stompzinnig aan het koeren en trippelden ze nerveus rond. " Bladzijde 5

"Misschien wordt je wel de enige rode eend in Antwerpen! Een rode eend met rode oorlokken en een zwart hoedje op. Dan vragen de mensen aan elkaar: "heb je die rode eend al in de vijver zien zwemmen, die eend met een hoed op?" En dan zeggen ze: "Gut Jontev, meneer de eend, hoe gaat het vandaag met u?" " Bladzijde 74

Thematiek

Wo ii: nasleep en verwerking

Het thema van dit boek is de nasleep en de verwerking van de Tweede Wereldoorlog. Zoals de titel al aangeeft, zorgde de oorlog voor veel emotionele bagage bij veel mensen. De jodenhaat was ook niet verdwenen, dit bleef ook nog lange tijd in Antwerpen. Alle gebeurtenissen hebben te maken met het verwerken of de nasleep van de oorlog.

Motieven

Vriendschap

Vriendschap is een motief in dit boek. Chaja bouwt vriendschappen om met mensen die niet voor de hand liggen. Ze bouwt een vriendschap op met een oude vriend van haar vader en ze bouwt een vriendschap op met een klein jongetje van 3, Simcha. Deze vriendschappen doen haar nadenken over de zin van het bestaan.

Ouder-kindrelatie

De relatie tussen Chaja en haar ouders loopt stroef. Ze komt liever bij de oude vriend van haar vader dan bij haar vader zelf. Deze relatie is veroorzaakt door de nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel de oorlog voorbij is, lijden haar ouders nog steeds aan de gevolgen ervan en heeft Chaja een ongezonde relatie met haar ouders. Ze kunnen niet functioneren zoals zij dat graag zou zien en is daarom ook snel op kamers gegaan toen ze ging studeren.

Zin van het bestaan

Het filosoferen over de zin van het bestaan is een belangrijk motief in dit verhaal. Chaja zoekt naar de beweegredenen van haar voorouders om bepaalde dingen te doen en ze vergelijkt dit met uitspraken van mensen zoals Einstein.

Trivia

Carl Friedman is een pseudoniem voor Carolina Klop. Zij beweerde zelf opgegroeid te zijn in een joods gezin maar dit is niet waar, zij is opgegroeid in een katholiek gezin. Al sinds haar vijftiende is Klop bezig met onderzoek naar de oorlog en de nasleep daarvan.

Titelverklaring

Het boek gaat over de nasleep van de Tweede Wereldoorlog en hoe Joodse families verder leefden. Twee koffers vol slaat op de bagage die iedereen die de oorlog zelf heeft meegemaakt of wie een nakomeling was, moet meedragen in het leven. Het was voor de joden niet afgelopen bij de bevrijding, dit boek laat dat zien. Daarnaast bleven of blijven herinneringen een groot deel van het leven innemen, zoals het dat doet bij het leven van de vader van Chaja. Daarnaast wijst de titel ook op de letterlijke gebeurtenissen in het boek dat de vader van Chaja zijn twee koffers zoekt in de hoop daarmee een deel van zijn leven weer terug te krijgen. 

Structuur & perspectief

Dit boek is geschreven vanuit het perspectief van Chaja, de ik-persoon. Haar naam komt niet veel voor in het boek. Er zijn geen perspectiefwisselingen in het boek. Aan het begin van het boek beschrijft Chaja echter wel een foto, naar aanleiding van deze foto begint ze haar verhaal te vertellen. Dit stukje beslaat maar één pagina. 

Het boek is verdeeld over hoofdstukken, maar deze hebben geen naam of nummer. Een hoofdstuk is ongeveer 6 à 7  pagina's lang. 

 

Decor

Het verhaal speelt zich af in de joodse wijk van Antwerpen in de jaren '80. Van het begin tot het eind van het boek verloopt een aantal maanden. In die maanden komt Chaja op verschillende plekken, zoals haar school waar ze filosofie studeert, de bloemenzaak waar ze werkt, het huis van de Kalmans, de eendenvijver in het park, het huis van haar ouders en dat van meneer Apfelschnitt. Tot slot is haar eigen gehuurde kamer ook een belangrijke plek. 

Stijl

Chaja studeert filosofie en het filosofische komt ook naar voren in de schrijfstijl. In de dialogen tussen meneer Apfelschnitt en Chaja staat de zin van het leven centraal die op wetenschappelijke manier besproken wordt. Ook in gesprek met medestudenten komt dit duidelijk naar voren. In gesprek met de familie Kalman gaat het veelal over geloof en regels en wordt er op een lager wetenschappelijk niveau gesproken, wat meer op gevoelsgebied. Ook is Chaja in dialoog met zichzelf waarbij vaak de vernieuwende visies op het ontstaan van de aarde en de Tora worden vergeleken.

Een voorbeeld dat de filosofische manier van schrijven in dit boek laat zien: "Het universum was niet volmaakt. Soms gebeurde het dat een bezwijkende ster niet alleen zichzelf vermorzelde, maar ook de omringende ruimte opslokte. Op die plaats ontstond een kink in de kosmos, een gat waarin het pikdonker en stil was en waar tijd had opgehouden te bestaan. Waren er in zo'n zwart gat andere natuurwetten van kracht dan de onze? Volgens de Tora waren tijd en ruimte een eeuwigdurend gegeven en voegde God er bij Zijn schepping de stof aan toe." Pagina 69, 70. 

 

Slotzin

Met de hemel boven mijn hoofd en de aarde onder mijn voeten ging ik op weg, maar in omgekeerde richting, terug naar Genesis.

Beoordeling

Dit boek vertelt een prachtig verhaal dat je doet beseffen dat de oorlog niet afgelopen was bij de bevrijding voor veel mensen. De emotionele bagage en de nasleep van de haat tegen een ander ras hebben veel mensen meer dan narigheid bezorgd. Het boek laat je nadenken over de dingen waar Chaja zelf over nadenkt en is een mooie weergave van een jonge joodse student die vrij wilde zijn. Prachtig. Het open einde laat het nadenken over de afloop aan de lezer over, wat goed past bij het boek zelf. 

Recensies

"De problemen van de joodse tweede-generatieslachtoffers worden in Twee koffers vol met mededogen en een flinke dosis humor aangesneden, in korte zinnen waarin de melancholie doorklinkt." http://nrcboeken.vorige.n...edman-carl

"Twee koffers vol heeft een goede, makkelijk te volgen opbouw. Stap voor stap word je de wereld van Chaja mee ingenomen. Juist door de verschillende verhaallijnen blijft je aandacht bij het boek." https://sufamale.wordpres...ffers-vol/