Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2012
• 91 pagina's
• Uitgeverij: Noordhoff Uitgevers

Flaptekst

Eerste zin

Eindelijk schrijf ik je weer omdat er grote dingen staan te gebeuren en wel door toedoen van mijnheer Van Schoonbeke.

Samenvatting

Kaas opent met een inleiding over stijl. De auteur maakt duidelijk dat hij literatuur als een kunstvorm ziet die te vergelijken is met bijvoorbeeld muziek.

Frans Laarmans is een doodgewone man van vijftig jaar. Hij heeft een vrouw en twee kinderen en een vaste aanstelling bij de General Marine and Shipbuilding Company. Zijn leven is eigenlijk prima zoals het is, al is het weinig spannend of opzienbarend. Binnen zijn familie is Frans een beetje een buitenbeentje. Hij is een nakomeling, zijn broer is arts (en dus 'belangrijk') en aan het sterfbed van zijn moeder wordt wel duidelijk dat hij niet de favoriet in de familie is.
Op de begrafenis van zijn moeder ontmoet Frans meneer Van Schoonbeke; een rijke man op leeftijd die wekelijkse bijeenkomsten organiseert die worden bezocht door andere rijke 'hotemetoten'. Van Schoonbeke nodigt Frans uit om ook langs te komen en zo geschiedt. Frans voelt zich echter weinig op zijn plaats omdat hij maar gewoon een klerk is en zich niet kan meten met de rest van het gezelschap. Daar lijkt echter verandering in te komen wanneer Van Schoonbeke hem in contact brengt met een kaasleverancier uit Nederland die een Vlaamse ondernemer zoekt om in België volvette Edammers te verkopen. Laarmans is meteen enthousiast en handelt overmoedig. Hij neemt de uitdaging aan en wil meteen zijn oude baan opzeggen maar wordt daarbij geremd door zijn vrouw die voorstelt eerst maar eens te zien of die onderneming met de kazen wel gaat lopen zoals Frans hoopt. Er wordt besloten om met hulp van de broer van Frans een zenuwziekte voor te wenden zodat Frans met verlof kan. Zo houdt hij wel zijn oude baan aan maar heeft hij ook de vrijheid om aan zijn kaashandel te beginnen. De broer van Frans schrijft als arts een verklaring van zijn ziekte en Frans kan zijn gang gaan.

Wat het verhaal lastig maakt, is dat Frans totaal geen ervaring heeft in de handel en dat hij bovendien geen enkele affiniteit heeft met het product dat hij wil afzetten. Toch is hij enthousiast. Frans heeft meteen grootse plannen om een kantoor in te richten met een duur bureau, speciaal ontworpen briefpapier en een telefoonlijn en terwijl hij daarmee bezig is, wordt er meer kaas gratis weggegeven dan dat er verkocht wordt. Omdat Frans zelf niet zo goed weet hoe hij al die kazen moet gaan verkopen, stelt hij een advertentie op waarin hij vraagt om agenten door het land (en het Groot-Hertogdom Luxemburg) die onder hem willen werken. Er komen enorm veel brieven maar er zitten maar weinig serieuze gegadigden tussen. Uiteindelijk stelt hij wel een aantal mensen aan, maar ook daar komt maar weinig van terecht. Frans doet zelf ook nog een poging om wat kazen aan een winkel te slijten, maar zijn ondernemingen zijn vruchteloos. Ten slotte komt hij tot het inzicht dat het ook eigenlijk een vreemde opwelling van hem geweest is en probeert hij zich met zo min mogelijk gezichtsverlies terug te trekken. Hij schrijft de Nederlandse leverancier dat hij van de onderneming afziet en hij timmert de kaaskisten in zijn kelder weer dicht. Wanneer hij terugkeert op zijn oude werk waardeert hij zijn werkplek en zijn collega's ineens veel meer dan hij ooit gedaan had en ook zijn gezin ziet hij in een nieuw licht. Frans is nog steeds aanwezig bij de bijeenkomsten van meneer Van Schoonbeke die belooft hem hetzelfde te zullen blijven behandelen al is hij weer 'gewoon' een klerk.

Personages

Meneer Van Schoonbeke

Meneer Van Schoonbeke is een rijke, oudere man die Frans probeert te helpen hogerop te komen. Zijn motieven daarvoor zijn niet echt duidelijk.

Fine Laarmans

Fine is de vrouw van Frans en ze fungeert als zowel ondersteunende als remmende factor. Ze wil hem behoeden voor mislukking maar wil hem daarbij geen gezichtsverlies laten lijden.

Frans Laarmans

Frans is een vrij simpele man die een beetje last lijkt te hebben van een midlife-cisis. Hij is behoorlijk naïef en overmoedig en zijn onderneming is gedoemd te mislukken.

Quotes

"Maar die avond kon het mij alles niets meer schelen. Die kaasdroom zou immers in vervulling gaan? Ik voelde dat mijn ogen reeds een vastere bik afgaven en stak mijn handen in mijn broekzakken met een losheid die mij een halfuur tevoren nog volkomen onbekend was." Bladzijde 26

"Toen ik thuiskwam stond de kist reeds op mijn kantoor. Een zware kist met zesentwintig kazen, ieder van twee kilo, plus de verpakking. Samen zestig kilo dus." Bladzijde 54

Thematiek

Geluk/ verlangen naar geluk

Het boek beschrijft hoe Frans van een niemand een iemand probeert te worden omdat hij geen mislukkeling wil zijn. Hij wil voldoen aan een maatschappelijk wenselijk beeld. Frans probeert iets te zijn wat hij niet is en komt er al doende achter dat hij daar helemaal niet gelukkig van wordt.

Motieven

Familieleven

Het gezin van Frans blijft een beetje op de achtergrond maar is een heel belangrijke factor in het verhaal. Het is zijn gezin dat hem steunt in zijn onderneming al zien ze van mijlenver aankomen dat die gedoemd is te mislukken.

Toekomstproblematiek

De hoofdpersoon is een doodgewone man met een doodgewone baan. Hij komt echter in aanraking met mensen uit een wat hogere klasse (of die zich zo voordoen) en voelt zich door hen niet serieus genomen. Doordat hij bij hen wil horen, verliest hij zichzelf en wat echt belangrijk is uit het oog.

Maatschappijkritiek

Frans voelt de druk van de maatschappij om meer te zijn dan hij eigenlijk is. Om aan die druk te voldoen, gaat hij zichzelf totaal voorbij. Hij stort zich in een overmoedig zakenavontuur waar hij geen kaas van gegeten heeft. Door de wil om iets - of iemand - te zijn die hij niet is, verliest hij de realiteitszin in die zin dat hij opgaat in de waan dat hij zomaar zijn baan op wil zeggen om een carrièreswitch te maken die hem totaal niet ligt.

Opdracht

Aan Jan Greshoff

Ik luister zwijgend naar die stem
Die hijgt en hees is, maar vol klem
Die in mineur zingt bij ’t verwensen
Van ’t alledaagse in de mensen.

 Ik volg de hoeken van die mond
Een kwalijk toegegroeide wond
Die alles uitdrukt, als hij lacht,
Wat hij zo fel in woorden bracht.

Hij heeft een vrouw en kroost en vrinden
Hij heeft een hele hoop beminden
Waar hij plezier aan heeft als geen
Toch staat Jan Greshoff heel alleen

Hij zoekt en hij kijkt, hij hoopt en wacht
Van d’ene nacht tot d’andere nacht.
Hij hoort iets en komt overeind:
Hij wacht in Brussel op zijn eind

Vooruit Janlief, hanteer de riem,
En geef die rotzooi striem op striem!
Vaag al dat vee van uwe baan
Zo lang uw hart nog mee wil gaan

Trivia

Het verhaal is tot zowel film als stripverhaal bewerkt.

Titelverklaring

Het product dat de hoofdpersoon zal gaan verkopen en dat zijn leven tijdelijk op z'n kop zet, is kaas.

Structuur & perspectief

Het boek opent met een inleiding over stijl. Vervolgens is er als in een toneelscript een lijst van personages gevolgd door een lijst met elementen.

De rest van het boek is geschreven als een brief waarvan niet duidelijk is aan wie die is gericht. De verteller is de ik-persoon.

Decor

Het boek speelt zich voornamelijk af in Antwerpen in 1933. De hoofdpersoon brengt ook nog een bezoek aan Nederland.

Stijl

Het boek heeft een archaïsche en gedragen stijl. Dit is bijvoorbeeld te zien in het gebruik van 'mijnheer' in plaats van 'meneer' en 'medegekomen' in plaats van 'meegekomen'. Ook in de zinsopbouw komt het archaïsche karakter naar voren. Deze zin zou nu bijvoorbeeld veel minder gedragen geformuleerd worden: 'Die had nooit bestaan, al hadden zij negen kinderen gehad.' (pagina 14)

Slotzin

Brave, beste kinderen. Lieve, lieve vrouw. Antwerpen, 1 maart 1933

Beoordeling

Heel eerlijk gezegd vind ik niet zo heel veel van het boek. Ik vond het niet vervelend om te lezen of saai, maar ik denk niet dat het verhaal me echt bijblijft. Hoe dat precies komt weet ik niet. Misschien heeft het gebrek aan climax en opbouw ermee te maken, maar het ligt denk ik voornamelijk aan het feit dat ik te weinig met de hoofdpersoon meeleef om me echt ongemakkelijk te gaan voelen bij zijn misère. Het gegeven van Jan Modaal die aan zijn middelmatigheid probeert te ontsnappen en daar jammerlijk in mislukt, kan leiden tot een heerlijk tenenkrommend geheel waarbij je als lezer telkens in elkaar duikt van plaats vervangende schaamte maar dat gebeurde mij dus niet. Kaas blijft dus gewoon 'een boek' dat ik heb gelezen en niet veel meer dan dat.

Recensies

"Geen enkele andere schrijver is in staat geweest om zijn walging en afkeer zo humoristisch te beschrijven als Willem Elsschot." http://www.cultuurbewust....-elsschot/

Bronnen

Website van de uitgeverij

http://www.lijsters.nl/wp...as/12+kaas