Feitelijke gegevens

• 15e druk, 1994
• 389 pagina's
• Uitgeverij: De Bezige Bij

Flaptekst

Eerste zin

Lolita, mijn levenslicht, mijn lendevuur. Mijn zonde, mijn ziel.

Samenvatting

DEEL I

'Lolita' is het verhaal van Humbert Humbert en zijn obsessie voor jonge meisjes. Volgens hemzelf is deze obsessie ontstaan nadat hij wordt gescheiden van zijn jeugdliefde, Annabel. Wanneer hij ouder wordt blijft hij seksuele gevoelens houden voor jonge meisjes, die hij ook wel nimfijnen noemt. Om deze gevoelens te onderdrukken en te proberen een normaal leven te leiden, trouwt hij met de Poolse Valeria. In haar ziet hij een bepaalde onschuld en kinderlijkheid die hem aantrekt. Samen met haar wil hij emigreren naar Amerika, maar zij wordt verliefd op een andere man en het huwelijk loopt stuk. Hierna vertrekt alleen naar Amerika en krijgt al snel psychische problemen waarvoor hij in een inrichting wordt opgenomen. Na ongeveer een jaar wordt hij genezen verklaard en verlaat hij de inrichting.

Wanneer hij op zoek is naar woonruimte, belandt hij bij Charlotte Haze. Humbert is van plan om hier maar tijdelijk te wonen want hij moet eigenlijk niets hebben van Charlotte. Dit verandert wanneer hij Charlotte's twaalfjarige dochter Dolores ontmoet. Hij wordt direct verliefd op haar en geeft haar de bijnaam Lolita. Dolores vindt Humbert ook wel interessant en zoekt regelmatig toenadering tot hem.

Omdat Dolores steeds opstandiger en lastiger wordt, stuurt haar moeder haar naar een zomerkamp. Ondertussen is Charlotte verliefd geworden op Humbert maar beseft dat dit niet wederzijds is. Ze legt een brief voor hem klaar waarin staat dat hij, als het echt niet wederzijds is, moet vertrekken uit haar huis. Humbert kan niet leven met de gedachte zijn Lolita te moeten missen en besluit met Charlotte te trouwen. Dit gaat lange tijd goed, totdat Charlotte de dagboeken van Humbert vindt. Hierin heeft hij zijn obsessieve gedachten opgeschreven, die voornamelijk over haar dochter gaan. Ze is hier zo van streek van, dat ze de straat op rent, wordt aangereden en overlijdt.

DEEL II

Humbert haalt Dolores van het zomerkamp maar vertelt haar dat haar moeder in het ziekenhuis ligt, in plaats van dat ze is overleden. Ze reizen in de richting van het ziekenhuis waar Charlotte zou liggen en verblijven in verschillende hotels in de buurt. Humbert overlaadt Dolores met cadeautjes om haar tevreden te houden maar 's nachts geeft hij haar slaappillen om zijn gang te kunnen gaan met haar. Deze slaappillen blijken echter minder goed te werken dan hij had gehoopt want ze raakt hier niet van buiten bewustzijn. De volgende ochtend is het Dolores zelf die het initiatief neemt in seksueel getinte handelingen.

Op deze manier reizen Dolores en Humbert samen het land door. Humbert verkracht haar met regelmaat en Dolores krijgt hierdoor last van huilbuien en wordt steeds minder meegaand. Wanneer ze na enige tijd naar haar moeder vraagt, vertelt Humbert haar dat haar moeder is overleden. Hun reis heeft nu in principe geen doel meer, maar toch besluit Humbert nog een jaar rond te trekken. Hij praat op haar in dat wanneer zij aangifte tegen hem gaat doen, ze helemaal alleen is en waarschijnlijk in een pleeggezin terecht komt.

Om de schijn van een normaal leven op te houden, vestigen ze zich in een stadje in New England. Dolores gaat hier naar een meisjeskostschool maar veel vrijheid is haar hier niet gegund. Ze mag van Humbert niet deelnemen aan de toneelgroep en mag ook niet omgaan met jongens. Na een gesprek met de schoolleiding mag ze uiteindelijk toch meedoen met toneelstuk, in ruil voor seksuele handelingen die Dolores moet uitvoeren. 

Dolores wordt erg gewaardeerd binnen de toneelgroep en vooral de schrijver, Clare Quilty, is erg van haar gecharmeerd. De avond voor de uitvoering krijgen Humbert en Dolores ruzie waarna Dolores het huis uit vlucht. Al snel vindt Humbert haar bij de telefooncel. Dolores zegt dat ze niet langer in het toneelstuk wil spelen en gaat gewillig met hem mee.

Wanneer ze richting het westen rijden, krijgt Humbert het gevoel dat ze worden achtervolgd door een rode auto en hij is bang dat Dolores een plan aan het beramen is om te ontsnappen. Dolores wordt ziek en moet opgenomen worden in het ziekenhuis. Opeens is ze verdwenen en Humbert krijgt het bericht dat ze is meegenomen door haar oom. Humbert start een zoektocht naar de ontvoerder van zijn Lolita die uiteindelijk twee jaar duurt. Tijdens zijn zoektocht ontmoet hij Rita, die hem vergezeld. 

Wanneer Dolores 17 is, stuurt ze Humbert een brief waarin ze hem om geld vraagt. Ze is inmiddels getrouwd en zwanger en heeft dringend geld nodig. Humbert zoekt haar op en geeft haar geld in ruil voor de naam van de man die haar destijds bij hem heeft weggehaald. Dit blijkt Clare Quilty te zijn, de toneelschrijver. Ze vertelt ook dat hij heeft geprobeerd haar te dwingen in pornofilms te spelen. Dit weigerde ze waarna hij haar op straat zette. 

Humbert vraagt haar nog een laatste keer haar man te verlaten en bij hem terug te komen maar hier gaat ze niet op in. Humbert vertrekt en gaat op zoek naar Quilty om hem te vermoorden. Quilty is ziek en voor Humbert hem neerschiet wil hij dat Quilty beseft waarom hij moet sterven. Nadat hij Quilty heeft neergeschoten, stapt hij in zijn auto. Omdat hij tegen het verkeer in rijdt wordt hij al snel gearresteerd.

Met zijn laatste woorden wenst Humbert Dolores een fijn leven toe en stelt hij dat zijn memoires pas mogen worden gepubliceerd wanneer zowel hij en Dolores beiden zijn overleden.

Personages

Humbert Humbert

Humbert is het hoofdpersonage en tevens de verteller van het verhaal. Hij voelt zich aangetrokken tot meisjes tussen de negen en veertien jaar, die hij ook wel nimfijnen noemt. Dit begint in zijn jeugd, wanneer hij verliefd wordt op Annabel. Deze liefde wordt abrupt afgekapt. Hierna wordt hij zelf wel ouder, maar hij blijft zich seksueel aangetrokken voelen tot meisjes van die leeftijd. Hij probeert deze gevoelens onder controle te houden maar faalt hier uiteindelijk jammerlijk in. Daardoor leeft hij eigenlijk continu in een tweestrijd: hij weet dat het niet goed is wat hij doet, maar het voelt te goed om ermee te stoppen.

Dolores Haze

Dolores wordt in het verhaal ook wel Lo, Lola, Dolly of Lolita genoemd. Door haar moeder wordt ze strak aan de lijn gehouden waardoor ze alleen maar opstandiger wordt. Wanneer Humbert bij haar moeder een kamer huurt, vindt ze hem wel interessant. Hoe ouder ze wordt, hoe meer ze beseft dat de relatie tussen haar en Humbert niet normaal is en verzet ze zich steeds meer tegen hem.

Charlotte Haze

Charlotte is de moeder van Dolores. Ze wordt verliefd op Humbert maar wanneer ze erachter komt dat hij gevoelens heeft voor haar dochter wil ze de relatie direct verbreken.

Quotes

"Nevels van tederheid omgaven bergen van verlangen. Nu en dan kwam het me voor dat de betoverde prooi zo dadelijk de betoverde jager halverwege tegemoet zou komen, dat haar dij zich onder het zachte zand van een ver en fabelachtig strand een weg naar me toe zocht; en dan verroerde zich haar golvende vaagheid, en wist ik dat ze verder van me weg was dan ooit." Bladzijde 167

"Gerieflijk in badjas nestelde ik me dan na mijn eigen bezadigde duik in de volle namiddagschaduw, en daar zat ik dan, met een zogenaamd boek of een zak bonbons, of beide, of alleen maar mijn tintelende klieren, en keek hoe ze dartelde, met rubber badmuts, bepareld, gelijkmatig gebruind, als in een montere reclame, in haar nauwsluitende satijnen broekje en gesmokte behaatje." Bladzijde 203

Thematiek

Eenzaamheid en isolement

Zowel Humbert als Dolores verkeren in een isolement. Humbert weet dat zijn obsessie voor jonge meisjes niet normaal is en houdt dit dus voor zichzelf. Hij loopt dus met een groot geheim en raakt eigenlijk steeds verder verstrikt in zijn eigen gedachten. Hij kan geen uiting geven aan zijn gevoelens waardoor zijn begeerte eigenlijk steeds groter wordt, tot het moment waarop hij zichzelf niet meer onder controle heeft. Ook Dolores leeft in eenzaamheid, zeker vanaf het moment wanneer haar moeder overlijdt. Humbert wrijft dit er extra in, waardoor ze ook geen hulp durft te zoeken.

Motieven

Verkrachting/seksualiteit

Dit motief is een van de voornaamste redenen waarom het boek zoveel controverse heeft opgeroepen in het verleden. Er worden weinig seksscènes expliciet beschreven maar in de jaren 50 ging dit al een stuk verder dan men gewend was. Men was bang dat het zou oproepen tot pedofilie.

Machtsverhoudingen

Door de relatie tussen een jong meisje en een volwassen man is er een duidelijk verschil in macht zichtbaar. Dolores beseft op latere leeftijd pas dat de relatie die ze met Humbert heeft gehad niet normaal is. Humbert heeft misbruik gemaakt van de onwetendheid en afhankelijkheid van een kind en heeft op die manier misbruik gemaakt van zijn macht.

Lolitamotief

Het Lolita-motief is in feite ontleend aan deze roman en het spreekt dus voor zich dat dit een motief van het verhaal is. Er is hier namelijk sprake van een (onnatuurlijke) relatie tussen een volwassen man (Humbert) en een jong meisje (Dolores).

Opdracht

Voor Véra

Trivia

De roman is in 1955 eerst in Frankrijk gepubliceerd en drie jaar later pas in de Verenigde Staten omdat geen enkele Amerikaanse uitgeverij het aandurfde om het boek te publiceren.

Titelverklaring

Lolita is de naam die Humbert geeft aan Dolores. Dolores wordt door haar moeder ook wel 'Lo' of 'Lola' genoemd en Humbert maakt hier dus Lolita van, 'zijn' Lolita.

Structuur & perspectief

Het boek bestaat uit twee delen en is per deel opgebouwd in genummerde hoofdstukken. Het eerste deel heeft 33 hoofdstukken en eindigt vlak nadat Humbert Dolores vertelt dat haar moeder is overleden. Het tweede deel bestaat uit 36 hoofdstukken. Het verhaal is niet chronologisch verteld, in het eerste hoofdstuk is Humbert al gearresteerd en blikt hij terug op zijn herinneringen. Deze herinneringen worden wel chronologisch verteld, zij het met tijdsprongen.

Het verhaal wordt verteld vanuit een ik-perspectief. Deze 'ik' is Humbert.

Decor

Het verhaal speelt zich in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Zijn levensverhaal dat Humbert beschrijft, begint in 1910 en eindigt op 12 november 1956. Dat het verhaal zich in de jaren vijftig afspeelt is van belang voor het verhaal. Zo is het tegenwoordig bijvoorbeeld een stuk moeilijker zomaar te verdwijnen en een meisje met je mee te nemen. Je zou dan eerder problemen krijgen met instanties zoals Jeugdzorg wanneer een kind plotseling niet meer op school verschijnt. 

Het grootste deel van het verhaal speelt zich af in Noord-Amerika, waar Humbert en Dolores van de ene naar de andere plaats reizen. Ze verblijven voornamelijk in goedkope motels maar soms kan Humbert het zich veroorloven om  in een luxe hotel te verblijven.

Stijl

Het verhaal is geschreven als een soort memoires van Humbert en dit is terug te vinden in de stijl. Het taalgebruik is heel associatief, je gaat als lezer als het ware mee in de gedachten van Humbert. Daarnaast spreekt de verteller de lezer (of de rechter) soms direct aan. Hij geeft de lezer dan aanwijzingen, bijvoorbeeld dat hij later ergens nog op terug zal komen. Hierdoor lijkt het net alsof het verhaal in één keer is opgeschreven (zoals Humbert beweert) maar dat is natuurlijk niet zo, Nabokov heeft namelijk jarenlang geschaafd aan deze roman.

Slotzin

Ik denk aan oerossen en engelen, het geheim van duurzame pigmenten, profetische sonnetten, de toevlucht van de kunst. En dat is de enige onsterfelijkheid die jij en ik kunnen delen, mijn Lolita.

Beoordeling

'Lolita' is een aangrijpend boek, geschreven vanuit een opmerkelijk perspectief. Ondanks dat Humbert een onaangenaam personage is, word je als lezer toch meegezogen in zijn belevingswereld. Een mooi boek voor de lezer die de wat langere beschrijvingen niet schuwt!

Recensies

"Hoofdreden voor beroering en controverse is misschien dat Nabokovs stijl noopt tot doorlezen." http://www.volkskrant.nl/...lita.dhtml

"Het is met dat besef dat Nabokov speelt. Met Lolita betreedt hij het prikkelende spanningsveld van het lelijke en het mooie, het normale en het abnormale, het afstotelijke en het verleidelijke — van kunst." http://www.athenaeum.nl/r...kov-lolita