Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2009
• 240 pagina's
• Uitgeverij: Boekerij

Flaptekst

Eerste zin

Ik werd wakker van een heel zacht geluid. Toen ik mijn ogen opendeed, staarde ik recht in de ogen van een leeuw.

Samenvatting

Waris Dirie is geboren in de woestijn van Somalië, in een nomadenfamilie. Waris helpt met allerlei klusjes. Zo kookt ze, zorgt ze voor haar zusjes en broertjes, maar ze zorgt ook voor de dieren.

Een belangrijke gebeurtenis in het leven van een meisje, is haar besnijdenis. Waris kijkt hier dan ook erg naar op, ook al heeft ze geen idee wat het inhoudt. Wanneer ze vijf jaar is, wordt ook Waris besneden volgens traditionele wijze (met een scheermes) in de woestijn. Vervolgens wordt ze dichtgenaaid en moet ze twee weken alleen blijven in een hutje om de wond te laten genezen. 

Wanneer Waris ongeveer dertien jaar is, heeft haar vader een huwelijkskandidaat voor haar gevonden: een 61-jarige man. Waris wil niet met deze man trouwen en daarom vlucht ze (met hulp van haar moeder) de woestijn in, op zoek naar de grote stad, waar ze een paar kennissen heeft. Tijdens haar vlucht maakt ze hele heftige dingen mee. Zo staat ze oog in oog met een leeuw, eet en drinkt ze heel lang niet, loopt ze lange stukken op blote voeten, wordt ze bijna verkracht in een vrachtwagen en nogmaals wanneer ze in de grote stad is aangekomen. Wanneer ze haar zus heeft gevonden, blijft ze een tijdje bij haar om haar te helpen in het huishouden. 

Dan komt er een kans: Waris' oom gaat naar Londen en ze hebben een dienstmeisje nodig. Waris mag mee. Zo werkt ze vijf jaar in Londen bij het gezin in huis. Wanneer de oom terug gaat naar Somalië, wil Waris in Londen blijven. Ze komt Halwu tegen, die ook Somalische is, bij wie ze een tijdje mag logeren. Op aanraden van haar gaat ze bij McDonalds werken en kan ze uiteindelijk zelf een kamer huren. Ze trouwt noodgedwongen met een Engelsman, anders mag ze niet in Londen blijven. Deze man blijkt uiteindelijk heel bezitterig te zijn, dus het is erg moeilijk om van hem af te komen, zeker omdat ze later iemand tegenkomt met wie ze zelf heel graag wil trouwen.

In Londen wordt Waris benaderd door een fotograaf. Ze moet er aanvankelijk niks van hebben, maar uiteindelijk laat ze toch foto's van zich maken. Dan begint het balletje te rollen: ze wordt aangenomen bij een modellenbureau. Wanneer BBC een documentaire over haar wil maken, beseft ze hoeveel invloed ze kan hebben. Ze heeft inmiddels ook beseft dat haar besnijdenis een gruwelijke verminking was en ze heeft een ingreep ondergaan om het weer enigszins normaal te maken. 

Door middel van haar groeiende bekendheid probeert Waris meer bewustzijn te creëren voor het onrecht dat vrouwen overal ter wereld wordt aangedaan door mannen en tradities. Ze is dan ook VN-ambassadeur geworden.

Personages

Waris Dirie

De hoofdpersoon in het verhaal. Ze is in Somalië geboren en toen ze een jaar of dertien was is ze naar de grote stad gevlucht. Vanuit daar kon ze met een familielid mee naar Londen. Ze had altijd het gevoel dat Somalië niet voor haar was, dat 'haar moment' nog wel zou komen. Ze is een slanke, lange vrouw met een donkere huid en kroeshaar.

Fatum Ahmed Aden

De moeder van Waris Dirie. Zij is haar hele leven nomade geweest in de Somalische woestijn. Ze heeft een indrukwekkend aantal kinderen gebaard (in haar eentje). Volgens Waris is ze een ontzettend sterke vrouw, die alles voor haar kinderen overheeft.

Halwu

Dit is de eerste vriendin van Waris in Londen en de vrouw aan wie Waris voor het eerst haar besneden geslachtsdeel liet zien en waardoor ze wist dat het niet normaal was wat er met haar in haar kindertijd gedaan was. Halwu heeft haar onderdak aangeboden en geholpen met een baantje bij de McDonalds.

Quotes

"Toen voelde ik dat mijn vlees werd weggesneden, mijn geslacht. Ik hoorde het geluid van het botte mesje dat heen en weer zaagde door mijn huid." Bladzijde 47

"Terwijl ik mijn snoepjes uit het papier haalde en verslond, bestudeerde ik de witte mensen om me heen. In mijn ogen zagen ze er koud en ziekelijk uit. [...] Deze mensen moesten wit zijn geworden omdat ze te lang uit de zon waren geweest. Toen nam ik me voor om er een aan te raken bij de eerste gelegenheid die zich zou voordoen, omdat het wit er misschien wel zou afgaan. Misschien waren ze eronder wel helemaal zwart." Bladzijde 84

Thematiek

Moeder-dochterrelatie

Waris Dirie draagt dit boek op aan haar moeder. In het verhaal vertelt ze ook heel veel over haar moeder, hoeveel ze tegen haar opkijkt en hoeveel respect ze voor haar heeft. Haar moeder heeft bovendien een sleutelrol in de ontsnapping van Waris wanneer ze een kind is.

Cultuurverschillen

Waris Dirie vertrekt van Somalië naar Londen en daarna naar de VS. Zij heeft in die overstap te maken met enorme cultuurverschillen tussen haar 'roots' en haar toekomst.

Engagement

Door haar levensverhaal te delen wil Waris Dirie aandacht vragen voor de rituele besnijdenis van meisjes en vrouwen.

Motieven

Verkrachting/seksualiteit

Waris Dirie is tijdens haar vlucht verkracht door iemand bij wie ze meeliftte in een vrachtwagen. Ook toen ze in de grote stad aankwam was ze bijna verkracht.

Verlangen naar vrijheid / vrijheidsdrang

Waris Dirie wilde uit de woestijn vluchten, omdat ze zich daar opgesloten voelde, omdat ze met een oude man zou moeten trouwen.

Geluk / verlangen naar geluk

Waris Dirie vlucht van haar familie weg omdat ze op zoek is naar geluk en omdat ze niet met een oude man wil trouwen, aan wie haar vader haar heeft uitgehuwelijkt.

Lichamelijke beperking

Haar besnijdenis voelt voor Waris Dirie als een lichamelijke beperking.

Herinneringen

Waris Dirie baseert haar verhaal op haar herinneringen.

Geweld

Waris Dirie krijgt te maken met geweld wanneer ze probeert te vluchten uit Somalië. Onder andere wordt ze verkracht en daarna bijna verkracht.

Motto

O, je bent als een kilt waar een jonge dandy zijn zinnen op heeft gezet

O, je bent als een kostbaar tapijt waarvoor duizenden zijn neergeteld

Zal ik ooit je gelijke vinden - jij die slechts eenmaal aan mij werd getoond? 

Een paraplu valt uiteen; jij bent zo sterk als geslagen ijzer; O, jij die bent als het goud van Nairobi, fijn gemodelleerd, Je bent de zon die is opgestaan en de vroege stralen van de dageraad,

Zal ik ooit je gelijke vinden - jij die slechts eenmaal aan mij werd getoond?

Oud Somalisch gedicht

Opdracht

Voor mama

Ik besef dat wanneer iemand reist over de weg van het leven, stormen doorstaat, van de zon geniet en in het oog van vele orkanen staat, het overleven alleen wordt bepaald door de wilskracht die iemand heeft. Daarom draag ik dit op aan de vrouw op wier schouders ik sta, met haar nimmer aflatende kracht: mijn moeder, Fatum Ahmed Aden.

[...]

Mama, ik houd van je, ik heb respect voor je en ik koester je, en dank de Almachtige Allah dat hij me jou als moeder heeft gegeven. Ik bid dat ik jouw erfenis eer zal aandoen door mijn zoon net zo op te voeden als jij dat zo onvermoeibaar met jouw kinderen hebt gedaan.

Titelverklaring

De titel van het boek is 'mijn woestijn'. De woestijn speelde een grote rol in het leven van Waris Dirie. Ze is in de woestijn opgegroeid met haar familie, maar ook er uiteindelijk van weg gevlucht. Toch koestert ze warme herinneringen aan 'haar' woestijn. 'Mijn woestijn' gaat er dus om dat ze de woestijn altijd vanuit haar perspectief zal herinneren. Wanneer ze vele jaren uit de woestijn weg is, spreekt ze bovendien nog altijd van 'mijn woestijn'.

Structuur & perspectief

Het verhaal wordt verteld vanuit de herinneringen van Waris Dirie. Zij vertelt deze herinneringen vanuit een ik-perspectief: 'Ik herinner me dat ik in het schemerdonker onder een boom in elkaar zakte en dacht: wie gaat er nu voor mama zorgen? Zij zal voor iedereen zorgen, maar wie gaat er voor haar zorgen?' (p. 78) Soms beschrijft ze ook hoe ze in haar gedachten tegen zichzelf praatte: 'En nu moet je flink zijn, Waris, meid. Je kunt het. Ik liep naar de douane en overhandigde de douanebeambte mijn paspoort met een verblindende glimlach.' (p. 133)

Het boek is opgebouwd in 20 hoofdstukken. Deze hoofdstukken hebben informatieve titels: 'Onderweg', 'Naar Londen', 'Terug naar Somalië' en 'In New York' bijvoorbeeld. 

Decor

Het levensverhaal van Waris Dirie speelt zich af in Somalië, Londen en alle andere landen waar ze heen reist wanneer ze model is. Het grootste gedeelte van het verhaal speelt zich echter af in Londen.

De gebeurtenissen in het verhaal worden grotendeels op chronologische volgorde beschreven, vanuit herinneringen. Soms wisselt het even tussen het verleden en heden. Bijvoorbeeld: 'Hoe oud ik ook word, ik zal dat gezicht met die vuile wellustige grijns nooit vergeten.' (p. 12) en 'Ik was hoofdzakelijk verantwoordelijk voor de schoonmaak, en tot op de dag van vandaag zegt tante Sahru dat ik de beste schoonmaakster ben die ze ooit heeft gehad.' (p. 77)

Ook merk je vaak dat het echt herinneringen zijn: Waris kijkt erop terug en kan ook een blik in de toekomst werpen: 'Mijn leven ging zo zijn gangetje, soepeltjes en gestaag, maar ik had er geen idee van hoe ingrijpend het al spoedig zou veranderen.' (p. 115)

Stijl

De schrijfwijze is erg gedetailleerd te noemen. Er worden veel woorden gebruikt om de situaties en herinneringen zo echt en zo gedetailleerd mogelijk weer te geven. Ook dingen die je vaak in spreektaal tegenkomt, zoals een uitroep, worden opgeschreven: 'Ik keek hoe de lucht langzaam lichter werd, en nog voordat de zon opkwam, woeps, ging ik er alweer vandoor als een gazelle.' (p. 7)

Een ander citaat verwoord ook mooi de stijl van het boek: 'Ik wist dat men daar de macht had om me direct het land uit te zetten, of me naar de gevangenis te sturen. Vaarwel Parijs, vaarwel Milaan, vaarwel carrière als model. Hallo, kamelen.' (p. 117)

Slotzin

Wat een dag van geluk zal dat zijn, en dat is het doel waarvoor ik werk. In'shallah, als God het wil, zal het gebeuren.

Beoordeling

Ik vind dit een erg aangrijpend verhaal. Zeker omdat ik nog heel weinig van de de Somalische (Afrikaanse) cultuur wist. De beschrijvingen van Waris Dirie zijn heel mooi en gedetailleerd, je voelt dat het veel voor haar betekent. Aangezien dit boek non-fictie is en de gebeurtenissen best wel heftig zijn, moet je niet al te 'kleinzerig' zijn aangelegd om dit boek te lezen: het is nu eenmaal heftig én waar. Ook vind ik het heel goed van Waris Dirie dat ze met dit boek bewustzijn wil creëren voor de genitale verminking van vrouwen. Ik vind dat wij (Westerse mensen, die vaak niet direct te maken hebben met besnijdenis) dit boek zouden moeten lezen, alleen om iets meer te weten van die compleet andere wereld.

Recensies

"Mijn woestijn is een taboedoorbrekende klassieker en inspirerende biografie waar wereldwijd al miljoenen exemplaren van zijn verkocht. [...] Ik vind Waris Dirie een ontzettend sterke vrouw. Ondanks alles wat ze heeft meegemaakt blijft ze toch een positieve instelling houden en dit is dan ook goed doorgevoerd in het boek. " https://www.chicklit.nl/b...n-woestijn

"It's easy to forget that Dirie's memoir is a book about someone whose success has come from posing for the camera. Indeed, it is Dirie's remarkable lack of narcissism or entitlement that makes her so captivating a raconteur." https://www.publisherswee...88-15823-1