Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2018
• 375 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Hij zit voorover, alsof hij niet kan wachten. Zijn lippen plooien zich voorzichtig tot een glimlach, maar het is vooral de blik in zijn ogen waardoor ik als een magneet wordt aangezogen.Het is ene blik die ik niet ken: vrolijk schalks zelfs.

Samenvatting

OPMERKING VOORAF
De roman is een dikke pil met veel details. Die passen niet allemaal in deze samenvatting. Er is door mij voor gekozen om  alleen de hoofdlijnen in kaart te brengen. Ook de gruweldaden worden niet expliciet beschreven.

I NEDERLAND
In het eerste hoofdstuk dat eigenlijk de functie van een proloog heeft, stelt de ik-verteller (Reggie Baay) dat er in zijn familie van Indische afkomst tijdens verjaardagen en bijeenkomsten in Nederland eigenlijk nooit over de verschrikking van de voorbije oorlog werd verteld. Dat waren familiegeheimen en er rustte een groot taboe op. Maar hij vindt op een dag een doos van zijn ouders met veel fotonegatieven en andere documenten en dan wil hij de reconstructie van de geschiedenis van zijn ouders vertellen. Dat doet hij vooral voor zijn zes jaar oudere min of meer gehandicapte broer E. die hij in het vervolg Bestebroer noemt. Hij zal als de roman  klaar is het  verhaal over zijn ouders aan zijn broer voorlezen.

II SIAM * THAILAND
In 1919 wordt Pa geboren op Midden-Java. In 1938 moet hij zich melden voor militaire dienst. Als de oorlog met Japan uitbreekt, (1942)wordt hij overgeplaatst naar Thailand (destijds Siam genoemd) om daar onder het schrikbewind van de Japanse overheersers te werken aan de beruchte Birmaspoorweg. Door de verzengende hitte, het ultiem zware werk, de uitbrekende dodelijke ziektes sterven veel jonge mannen.
De ik-verteller bezoekt later (2015) The bridge over the River Kwai (veel te toeristisch) en het ere kerkhof in Kanchanaburi (Noot samensteller verslag: Ik ben er in 2009 ook geweest en ik herken de ervaringen van Baay heel goed) 
Ook Pa wordt ziek, maar hij overleeft het Japanse kamp waar vele folteringen plaats vonden. Later wordt hij door de Australiërs bevrijd, maar voor deze Indo-Europeanen geldt dat ze zich daarna moeten melden in Indië, omdat de binnenlandse bevolking daar een vrijheidsoorlog tegen Nederland heeft opgezet. Deze  KNIL-militairen worden per boot overgebracht naar het eiland Bali. Hij ziet voor zichzelf weinig toekomst, want zijn verloofde is hem niet trouw gebleven en is met een andere man getrouwd. De strijders  hebben zich verenigd onder de naam het het logo van Gadjah Merah (rode olifant)

III BALI
Tijdens de bootreis komen bij de meeste soldaten de angstdromen over de meegemaakte verschrikkingen in Siam  terug. Ze worden vaak gillend wakker. Onderweg sterven kameraden aan ziektes en gektes. Zelfs bij het aanmeren in Soerabaja gebeurt dat.
Ze ondervinden meteen de gevolgen van een echte guerrillaoorlog. De vijand is vaak onzichtbaar in de jungle, waardoor de Nederlandse soldaten in paniek raken en in het wilde weg schieten en dus onschuldige burgerslachtoffers maken. De Nederlandse troepen die voornamelijk uit ex-krijgsgevangenen bestaan treden wreed op tegen de opstandelingen die ze als terroristen beschouwen. Maar de oorspronkelijke Indo's die in het KNIL  vechten, worden door de Nederlanders vernederd, slecht behandeld en gediscrimineerd. Dat zijn soms boerenpummels die zich aangemeld hebben.

IV SUMATRA
De ik-verteller bezoekt ook Sumatra. Hij ontmoet hier Indonesiërs die graag verder willen voorleven onder het motto: "Laat het verleden maar rusten." Er zijn namelijk aan weerszijden veel oorlogsmisdaden gepleegd en het heeft geen zin elkaar daarvan te beschuldigen.

Pa merkt dat veel Nederlandse soldaten doordraaien door hun rotte oorlogservaringen. Het zijn soms heel jonge boerenknullen die daar in een vreemd land moeten vechten. De situatie is erg gespannen. Het bestand wordt enkele keren geschonden. Er vallen veel slachtoffers.

De oude mensen die de verteller in het heden interviewt, vertellen over duizenden burgerslachtoffers onder wie vrouwen en kinderen en standrechtelijke executies. 

Pa vertelt dat de normen onder de soldaten vervagen. Ze stelen van elkaar er is over en weer sprake van verraad. Hij vertelt ook over de gruwelijke dood die een jonge Hollandse soldaat ondergaat.

V SUMATRA-JAVA
In 1947  is er de Eerste Politionele actie (aanval van het Nederlandse leger op de opstandelingen).  Pa doet er aan mee, maar als zijn directe kameraad wordt neergeschoten, raakt hij in razernij en schiet op alles wat beweegt. Ze steken met hun groep soldaten hele dorpen in de fik. De nachtmerries keren terug. Als hij van de commandant zijn ouders mag bezoeken, hoort hij dat zijn broer aan de andere kant vecht. Een absurd idee: de oorlog scheidt ook families.
Daarna heeft Pa het gehad. Hij legt de wapens neer en wordt kok. In plaats van blikvoedsel zorgt hij voor vers Indisch eten. Sommige Hollanders pikken het niet en dan kookt hij ook Hollands voedsel. Maar de kwaliteit is altijd goed. Maar in de keuken is hij ook wel een tirannetje.
Ook vertelt  de ik-figuur over de Vijfdaagse Oorlog die eigenlijk alleen maar werd gevoerd om de oliebelangen (BPM)  van Nederland veilig te stellen. In Nederlandse bronnen wordt daar nooit uitvoerig over verteld. Het werd afgedaan als een incident, terwijl er duizenden slachtoffers werden gemaakt.  

VI CELEBES-SULAWESIE
Eerst wordt het verhaal van de moeder van de ik-figuur verteld. In 1926 geboren. Ze is 16 jaar als Japan het land binnenvalt. Haar vader is wegenbouwer en mag voor de Jappen werken. Dat geeft faciliteiten.
(De ik-verteller vindt met hulp van een gids het graf van zijn grootouders en hij ziet nu voor het eerst de data van hun leven) 
De moeder van de latere moeder van de verteller wordt verkracht door een Japanner en er vinden ook hier op Celebes veel gruweldaden plaats (verkrachtingen, executies, standrechtelijke moordpartijen) . Weigeraars van de wraakmaatregelen tegen de inlanders worden streng gestraft. Maar veel wordt weggestopt in de politieke doofpot. Alleen linkse partijen kaarten het in Nederland aan, maar worden niet echt serieus genomen.
Pa gaat met zijn kameraad Meijer mee naar huis en ziet daar een wondermooi meisje. Hij doet haar later een aanzoek en ze stemt in. Ze vertelt ooit tegen haar zoon dat zijn vader toen al heel gek deed.

Kort daarna is de Tweede Politionele actie. Het eerste kind E. wordt tijdens die actie geboren, maar hij heeft zuurstofgebrek bij de geboorte en hij is bovendien een kind met Japanse ogen. Hij maakt nooit geluid. De internationale politiek gaat zich met het conflict bemoeien en Indonesië wordt in 1949 onafhankelijk onder Soekarno.  De Indo-KNIL-militairen mogen kiezen. Pa Baay kiest voor Nederland en met de boot (SS Atlantis)  worden ze in 1950 gerepatrieerd.

VII NEDERLAND
Maar er wacht hun geen warm welkom. De KNIL-militairen worden gediscrimineerd en achtergesteld in het zoeken bij een woning. Weggestopt in kampen als Westerbork of  kleine dorpen als Oude Wetering   waar de familie Baay terechtkomt, kunnen ze nauwelijks integreren. De meesten hebben oorlogstrauma's, last van nachtmerries, gektes. Velen plegen  zelfmoord.

Op een schoolreünie hoort de ik-verteller dat hij vroeger in de klas ook zo'n onhandelbaar en vervelend kind was. Hij kan zich er niets van herinneren. Wel van de woede-aanvallen van zijn oudere broer. Ze worden erg streng opgevoed; eten mag nooit weggegooid worden; ze moeten als kind heel veel eten.

De ik-verteller hoort een keer het verhaal  over zijn tante Fanny die gruwelijk verkracht werd door groepen Japanners en daarna door Indonesiërs. Ze was 52 jaar toen ze doodongelukkig stierf. Maar tijdens familiebijeenkomsten (kumpulans) worden alleen de leuke verhalen verteld. De oorlog blijft een groot taboe.

Broer E. (Bestebroer) vertoont erg afwijkend gedrag. Op school kan hij vaak niet in bedwang worden gehouden. Hij vliegt ook wel eens zijn vader aan en kleine broer Reggie moet het ook vaak ontgelden met fysieke kwellingen. Jonge verpleegkundigen denken dat ze het allemaal wel weten. Pa wordt daarom woedend.

Zijn beste vriend uit Thailand werpt zich thuis op als verdediger van de Indo-belangen. Maar die vindt geen politiek gehoor. Dan breekt die man en hij staat alleen maar dagelijks op om te gaan vissen. Op een dag loopt hij het water van het kanaal in Groningen in. Pa neemt de strijd van hem over, maar alle verzoeken om financiële ondersteuning worden door de regering afgewezen. Dan neemt hij ontslag uit het leger. Hij krijgt bericht van een oorlogspensioen van ongeveer 3000 gulden per jaar. Hij zweert daarna woedend dat zijn nazaten nooit in het leger zullen mogen.

VIII EPILOOG
Reggie vertelt verder over het leven van zijn zwijgzame ouders. Twintig jaar geleden is zijn vader aan een hersenbloeding overleden. Zijn moeder stierf 14 jaar later. Ze heeft eigenlijk nooit een gelukkig leven (en huwelijk) gehad, maar ze klaagde niet.
Reggie benadrukt in deze epiloog nog eens de gruwelen van de oorlog en het familieleven dat door taboes wordt gekenmerkt. Daarom heeft hij het boek geschreven en hij zal het gaan voorlezen aan Bestebroer.  

Personages

Geen personages

Het heeft niet veel zin om in deze samenvatting personages te beschrijven. Er is namelijk meer sprake van een documentaire dan van een roman, waarin de personages zich ontwikkelen. Baay geeft aan wat zijn vader heeft meegemaakt en wat dit voor effecten op zijn leven heeft gehad. Vooral het zwijgen (het taboe op de oorlogshandelingen) speelt daarin een belangrijke rol. De schrijver speelt min of meer de rol van een wetenschapsjournalist. Hij wil achter de waarheid van de oorlog komen. Daarna schrijft hij een anti-oorlogsboek dat hij zal voorlezen aan zijn gehandicapte broer.

Quotes

"Het zorgt voor een klimaat, waarin ze denken dat het er in oorlogstijd- hoe spijtig ook- simpelweg bij hoort. Dat het gewoon niet anders kan, omdat de vijand ook vreselijke dingen doet. Het is doden of gedood worden. Tja, en dan wordt het op een gegeven moment natuurlijk lastig om een grens te trekken." Bladzijde 134

"Hoe onrechtvaardig is het niet dat een mens in een oorlog verzeild raakt en vervolgens voor de rest van zijn leven achtervolgd wordt door de waanzin ervan? En hoe onrechtvaardig is het niet dat iemand er al al voor zijn geboorte door is verdoemd? Dat je bent opgezadeld met een oorlogshoofd waarin de meest abjecte gruwelen zich dag in dag uit afspelen?" Bladzijde 373

"Deze kleine, hulpeloze onwetende zal ervoor zorgen dat hij de oorlog nooit zal kunnen vergeten. Al zou hij hemel en aarde bewegen om het achter zich te laten: het zal hem nooit of te nimmer lukken. Dit is zijn straf. (De vader van de verteller over de geboorte van zijn Kind met de Japanse ogen.)" Bladzijde 310

"Intussen nam de Nederlandse regering nog een opmerkelijk besluit. De ex-krijgsgevangen die in Thailand zaten, de mammen die net drieënhalf jaar in Japanse krijgsgevangenschap achter de rug hadden, en die er zowel lichamelijk als geestelijk slecht aan toe waren, moesten weer onder de wapenen." Bladzijde 73

"Hij laat weer een stilte vallen. Kijkt met een weemoedige blik naar jou, Bestebroer en zegt dan ongemeen fel: "Nooit zal er iemand uit dit huis nog deel uit maken van die vervloekte militaire bende. Over mijn lijk! En dit geldt later ook voor jouw kinderen en kleinkinderen; ik zal ze vanuit het hiernamaals vervloeken als ze ooit een wapen ter hand nemen." " Bladzijde 368

Thematiek

Oorlog: algemeen

Het boek is een anti- oorlogsroman. Het gaat om de dekolonisatie-oorlog eind jaren veertig. Na de Tweede Wereldoorlog en de Japanse bezetting wilde het door Nederland gekolonialiseerde Indonesië onafhankelijkheid. Veel Indo-Europeanen vochten echter in het Nederlandse leger. Dat deed ook Pa Baay. Hij moest vechten in een vreselijke guerrillaoorlog tegen de onafhankelijkheidsstrijders van Indonesië. Aan beide zijden werden oorlogsmisdaden gepleegd (verkrachtingen, standrechtelijke executies, slachtpartijen) Van Nederlandse kant werden die in de politieke doofpot gestopt. Er waren oorlogshandelingen die de eufemistische naam Politionele Acties kregen. Na de oorlog keerden de Hollandse soldaten maar ook de KNIL-militairen terug naar Nederland, maar daar werden ze niet zo hartelijk ontvangen. O.a. daardoor kwam er een taboe te rusten op deze oorlog. De Indische mensen praten ook in hun eigen kring vooral over de leuke anekdotes, maar zwegen over wat familieleden ook hadden meegemaakt. Ik weet het uit mijn eigen jeugd. Ooms die naar Indië waren vertrokken, vertelden niets over gruweldaden. Mijn vader die in het verzet zat had heldhaftige verhalen over de ondergrondse, maar Indië was geen onderwerp aan tafel. Ook op de middelbare school heb ik nauwelijks iets over deze oorlog te horen gekregen. Ook politiek kregen de soldaten en Knil-militairen geen poot aan de grond. Velen vertoonde symptomen van PTSS. Ze werden 's nachts gestoord in hun dromen en leden aan psychische stoornissen. Een aantal van de teruggekeerde soldaten pleegde ook zelfmoord. Reggy Baay wil met deze roman de waanzin van een oorlog aan de kaak stellen.

Motieven

Verkrachting/seksualiteit

In de oorlog worden veel vrouwen door de soldaten verkracht. Bovendien moesten de Indische meisjes als troostmeisje fungeren voor de Japanse soldaten. maar dat werden eigenlijk onbetaalde hoeren, dus slachtoffers van verkrachting..

Kind-ouderrelatie

Reggie Baay gaat naar aanleiding van de vondst met fotonegatieven en documenten na hoe het leven van zijn ouders (vooral dat van zijn vader) er uit heeft gezien. Hij gaat het spoor terug volgen en bezoekt de plaatsen waar zijn vader heeft geleden en gewerkt: o.a. aan de beruchte Birmaspoorlijn. Hij draaide door in de Indische guerrillaoorlog toen kameraden werden afgeslacht. Na de oorlog zwegen de Indo-Europeanen eigenlijk in alle talen. De oorlog was een groot taboe geworden. Met deze speurtocht naar het verleden probeert Reggy Baay zijn ouders een juiste plaats in de geschiedenis te geven.

Wraak

Wie ziet dat een kameraad in oorlogstijd wordt neergeschoten is er vaak op uit om die ook vaak gruwelijke dood te wreken. Ook dat gebeurde dus aan beide kanten van het Indisch-Nederlandse conflict.

Moord

Beide kanten maken zich in de oorlog schuldig aan gruweldaden. Duizenden burgerslachtoffers worden door de Nederlanders gedood. De opstandelingen slachten de Hollandse soldaten.

Queestemotief

De ik-verteller onderneemt een queeste naar het geboorteland van zijn vader en moeder om voor eens en altijd achter de waarheid en de familiegeheimen te komen. Hij gaat daarom zelf naar de plekken waar zijn vader heeft gevochten of geleden ( zoals Siam, Bali, Java, Sumatra) Hij spreekt daar vaak met de huidige inheemse bevolking. Niet iedereen wil praten over het verleden, ("Laat het rusten.") maar toch krijgt hij enkele oude mensen zo ver om hun verhaal over de oorlog aan hem te vertellen. Zo hoort hij wat er werkelijk is gebeurd. Eigenlijk volgt Reggie dus het "spoor terug naar zijn vader."

Relatie tussen broers

Reggie Baay zegt in het voorwoord dat hij het boek zal voorlezen aan zijn zes jaar oudere broer E. (Bestebroer) Dit jongetje had Japanse ogen , wat eigenlijk niet kon, maar het werd een soort Kaïnsteken voor hem. Hij was onhandelbaar, was op school niet te hanteren en werd uiteindelijk in een inrichting opgesloten. Reggie moest een flink aantal keren aan den lijven ondervinden wat zijn broer met hem uithaalde. Hij werd soms flink gepijnigd, maar later begreep hij dat de jongen er eigenlijk niets aan kon doen.

Verraad

Verraad over en weer speelt een rol in een oorlog. In het conflict werden families vaak gescheiden doordat de ene zoon aan de ene kant vocht en zijn broer aan de andere kant stond.zoons

Familiebetrekkingen

De relaties in de Indische families staan sterk onder druk van wat zij in het verleden hebben meegemaakt. Daarom heerst er een taboe, daarom worden ze streng opgevoed/ Kinderen van Indo's en ex-KNILmilitairen worden ook vaak geslagen. Maar 's nacht gillende vaders en moeders zorgen ook niet bepaald voor een leuk gezinsleven.

Familiegeheim

Vooral in Indische kringen was het na terugkeer in Nederland een taboe om over de verschrikkingen van de koloniale oorlog te paren. Bij de kumpulans werden eigenlijk alleen de leuke anekdotes verteld. De gruweldaden kwamen niet ter sprake.

Motto

Met slechts een vale 
maan als baken reist de zon
naar een nieuwe dag.

Anoniem 

Opdracht

Voor E.
( De broer van de schrijver)

Trivia

Het boek is eigenlijk geen roman, maar een biografie over de ouders van de schrijver. Eigenlijk is het ook non-fictie. Het is niettemin een spannend boek over de gruwelen van de oorlog. Het is interessant te weten te komen waarom de schrijver voor dit genre heeft gekozen.

Titelverklaring

Al op blz. 9 wordt de titel aangeduid.
"En dan kijk ik naar het argeloze kind dat tussen hen in zit: het mysterieuze kind met de Japanse ogen."

Het kind met de Japanse ogen is het getraumatiseerde broertje van de schrijver. Hij werd in 1949 geboren en had tot schrik van zijn ouders Japanse ogen. De verwijten van de omstanders waren  in die tijd natuurlijk dat E. een kind van een Japanse soldaat zou zijn.

Structuur & perspectief

De lijvige roman wordt onderverdeeld in VIII Delen waarvan de laatste de titel epiloog meekrijgt. Alle andere delen van de roman verwijzen naar een plaats bijv. Nederland, Siam-Thailand, Bali etc. Nederland krijgt twee hoofdstukken, maar de functie van het eerste hoofdstuk is m.i. die van een proloog. 
Na de epiloog komt er nog een woordenlijst met verklarende woorden uit het  Indonesisch, opdat de lezer de tekst goed kan volgen. Dat doen natuurlijk veel schrijvers die over een dergelijk onderwerp schrijven. Maar zelf kijk ik er tijdens het lezen nooit naar. Ik vind het niet prettig om uit het verhaal gehaald te worden. Maar voor andere lezers is het misschien wel fijn.

Er is sprake van een ik-verteller die achteraf vertelt. De roman is eigenlijk  een autobiografie en het genre is zowel roman als documentaire (non-fictie). De ik-verteller vertelt in het verhaalheden als hij op bezoek is in Thailand (het vroegere Siam) en op Bali en Sumatra in de ik-figuur. Hij onderneemt een queeste naar het verleden van zijn ouders. 
Daarnaast wordt in hoofdstuk 2 t/m VI het verhaal verteld van zijn vader die in de hij-vorm verslag doet van wat hij tijdens de oorlog heeft meegemaakt. De vertelvorm is die van de personale verteller, maar toch is er daarvoor iets te veel vertelafstand. Daardoor komt ook een alwetende verteller in beeld in die hoofdstukken van het verleden. Er is eigenlijk veel minder sprake van een roman dan een boek met de genre-aanduiding non-fictie. Het is een mengeling van beide genres.

De gehele roman wordt opgedragen aan broertje E. (in de roman Bestebroer genoemd). Een geestelijk min of meer gehandicapte jongen die zelden praat. De ik-verteller zal  het hele verhaal aan zijn broer voorlezen. Dat zegt hij in het eerste hoofdstuk, maar ook in de epiloog. 

Omdat heden (de reis van de ik-verteller) en verleden ( de lotgevallen van zijn ouders) elkaar steeds afwisselen is er sprake van een niet-chronologisch verteld verhaal. 

Decor

Het verhaalheden vertelt over de reizen die de verteller (Reggie Baay) in de 21e eeuw naar Thailand, Bali, Sumatra en Celebes maakt. Hij bezoekt met hulp van inheemse gidsen historische plaatsen waar zijn vader en later ook zijn moeder geleefd hebben. Hij doet dat in de jaren 2015-2017. Dat is ongeveer 70 jaar nadat zijn ouders de verschrikkelijke oorlog hebben meegemaakt. De aanleiding voor de queeste van de zoon is het  vinden van een doos met fotonegatieven en andere documenten. Want zijn ouders, maar ook andere familieleden, repten bijna nooit over wat hun was overkomen. Dat was een typische karaktertrek van de mensen die in Indië zijn geweest.

Het verleden vertelt vanaf  1942 wat er met de vader van de verteller is gebeurd. De eerste drieënhalf jaar werkte hij onder de Japanse bezetter aan de Birmaspoorlijn in Thailand (Siam). Na de capitulatie van Japan moet hij in het leger dienen op Bali, Sumatra, Java en Celebes. Zijn vrouw, de moeder van de verteller woonde op Sulewesie. [ Terwijl ik het boek van Baay las, voltrek zich in die week net een tsunami, waardoor het decor wel erg dichtbij kwam)
In 1950 vertrekt het gezin Baay naar Nederland met het ss Atlantis. In het op één na laatste hoofdstuk doet Baay verslag van de vernederingen, en de discriminatie die deze teruggekeerde strijders in Nederland ten deel viel. Het gezin woonde in Oude Wetering (een dorp vlak bij Leiden) 
Vader Baay stierf in 1996 en de moeder van de verteller veertien jaar later. 

De in totaal vertelde tijd is dus van 1942 - tot 2017.

Stijl

De stijl van dit boek heeft toch meer weg van een  non-fictieboek dan van een psychologische roman. Er staan  in de stukken tekst van Pa's verleden dan ook niet veel dialogen, maar er wordt wel veel informatie gegeven. Voor zo'n dikke pil valt ook het aantal gebruikte metaforen tegen. Er is waarschijnlijk ook in de psyche van de schrijver een innerlijke strijd geweest wat hij moest kiezen als genre. In feite is hij er tussen in gaan zitten: roman (fictie) of geschiedschrijving (non-fictie). Dat wil helemaal niet zeggen dat het verhaal niet spannend is. Maar het is meer een journalistieke prestatie dan een creatieve.

Slotzin

Daarom , lieve E, mijn Bestebroer, ga ik nu dit verhaal van pa, van ma, van jou en van de oorlog hardop aan je voorlezen.

Beoordeling

Een interessant boek over  een groot taboe in de Nederlandse geschiedschrijving. Ook ik weet als Hollandse jongen (geboren in 1950|) weinig over de dekolonisatie-oorlog van Indonesië. Ook bij ons thuis werd er nauwelijks over gesproken, wel over de gruwelen van die gemene Duitsers.  Er zijn ook ooms van mij in Indië geweest, maar ook zij vertelden nooit over oorlogshandelingen.
Politiek gezien werd het oorlogsverleden in de doofpot gestopt. De naar Nederland teruggekeerde soldaten (bijv. Molukkers) werden hier gediscrimineerd en achtergesteld bij het kiezen van werk, loon of een woning. De gijzelingen van de Molukkers (jaren 70) komen nu toch in een ander perspectief te staan.

De verdienste van Baay met dit boek is dat hij helder uit de doeken doet wat er in die tijd in Indië ie gebeurd en hoe de nazaten van de soldaten met een taboe op het verleden werden opgezadeld.
Baay schrijft spannend, maar ik kon het zelf niet opbrengen om het boek in één ruk uit te lezen. Dat hoeft natuurlijk niet altijd, maar ik had tijd nodig om de gebeurtenissen tussen de verschillende hoofdstukken en episoden  te verwerken. Daarnaast ben ik op dezelfde plekken in Thailand geweest als Reggie Baay en dan herleeft de geschiedenis van de Birmaspoorlijn zeker.
Het zou me niet verbazen als dit boek van Baay een plaats krijgt in de geschiedschrijving van Nederland.   Scholieren zouden er ook kennis van moeten nemen, maar het is zeker geen gemakkelijk boek voor hen. Ik kan me daarnaast heel goed voorstellen dat het boek een onderwerp van gesprek zal zijn in leesclubjes.

Navrant vond ik ook dat op het moment dat ik het boek las en aan het hoofdstuk over Sulawesie begon er in diezelfde week een tsunami over het eiland raasde. Ik had daarvoor nog nooit van Sulawesie gehoord.  

Recensies

"Meteen vanaf het eerste hoofdstuk word je meegezogen in een verhaal vol verdriet, pijn en een onverwerkt verleden. Een verleden waarvan je je al tijdens het lezen kan afvragen of je, als je dat allemaal hebt meegemaakt, wel ooit zou kunnen verwerken. Het verhaal laat zien wat het met mensen kan doen als ze meest gruwelijke dingen hebben meegemaakt, hoe die verschrikkelijke beelden en geluiden de rest van je leven kunnen beheersen, hoe iedereen er weer anders op reageert, hoe het door kan werken op de generaties daarna. " https://www.hebban.nl/rec...panse-ogen

"Door zijn naspeuringen heeft Baay alleen maar meer mededogen en respect gekregen voor zijn vader en moeder. ,,Ze droegen vreselijke ervaringen met zich mee en moesten die herinneringen het hoofd bieden. Intussen leefden ze gewoon verder, ze voedden hun kinderen op en mijn vader ging elke dag werken. Mijn laatste boek is een eerbetoon aan de generatie van mijn ouders.''" https://www.gelderlander....~a8973fd8/

"PODcast uitzending van de VPRO. De schrijver wordt geïnterviewd over de roman. Het interview begint na 1 uur en 15 minuten en duurt tien minuten. " https://www.vpro.nl/progr...-2018.html

"Duidelijk is dat er een ervaren auteur aan het werk is. Scènes volgen elkaar op alsof het een film is. Gruwelijkheden worden nog gruwelijker gemaakt door dat wat er niet gezegd en geschreven wordt. De veelzeggende stilte die bijna tastbaar wordt beschrijft Baay als geen ander. Door niet te praten over wat er gebeurd is en wat hen overkomen is, blijft het juist zo ontzettend aanwezig. Generaties lang. De onmacht van zijn vader en moeder wordt invoelbaar gemaakt. " https://www.hebban.nl/rec...panse-ogen

"Zijn verslag van zijn reis wordt afgewisseld met wat zijn vader allemaal meemaakt en vastlegt met zijn camera. Het verhaal van 375 pagina’s eindigt met hoe het afloopt met de broer van de auteur. Je wil deze roman zo snel mogelijk uitlezen omdat het je vasthoudt en uitdaagt om meer te willen weten. Het is een naslagwerk dat een belangrijk deel van een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis beschrijft. Een boek dat iedereen moet lezen. Vooral de jongere generatie, zodat ze weet wat daar ooit gebeurd is: in de groene dessa, onder de strelende zon en de wuivende palmbomen en op de onschuldig ogende bounty-stranden" http://www.aziatischetijg...anse-ogen/