Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2018
• 320 pagina's
• Uitgeverij: De Geus

Flaptekst

Eerste zin

Ik dacht dat we zomaar een stukje gingen rijden. Vliesjes hooi waaien ons tegemoet en komen door de open ramen onze pick-up binnen. Het is oogstseizoen, maar niet voor ons.

Samenvatting

De 13-jarige Brian Chevalier bezoekt met zijn vader Maurice de inrichting waarin zijn geestelijke en lichamelijk gehandicapte Broer Lucien (16) wordt verpleegd. Lucien kan niet praten en is af en toe gevaarlijk voor zijn omgeving. De inrichting wordt binnenkort verbouwd, Brians gescheiden moeder is op huwelijksreis en Lucien moet tijdelijk bij zijn vader gaan wonen. Maurice weigert dat, totdat hij hoort dat hij ervoor betaald krijgt. Want geld kan de werkloze 'loser' wel gebruiken. Hij spreekt met de directeur af dat Lucien bij hem kan wonen, maar verzwijgt voor hem de bizarre omstandigheden waaronder hij woont. Namelijk in een haveloze caravan die hij huurt van twee niet te vertrouwen mannen: Jean en Henri. Kinderen mogen eigenlijk niet op het terrein wonen. Bij het bezoek aan zijn broer ontmoet Brian een geestelijk gehandicapt meisje Selma tot wie hij zich erg aangetrokken voelt, vooral in lichamelijk opzicht. 

Op het terrein komt ook een nieuwe huurder wonen. Het is Emile die door zijn vrouw Louise uit huis is gezet. De bedrieger Maurice ziet nu een makkelijke mogelijkheid om aan geld te komen en hij stuurt er Brian op af. Die int de huur en houdt daarvan zelf twintig euro achter. Emile vertelt wel iets over zijn verleden, maar lang niet alles. Hij heeft ook een groot aquarium bij zich. Brian en hij kunnen wel een aardig gesprek voeren. Emile fungeert een beetje als plaatsvervangende vader. 

Lucien wordt overgebracht naar de caravan van Maurice. Hoewel hij de vader is, laat hij de verzorging eigenlijk helemaal over aan Brian. Zelf gaat hij vaak weg, zogenaamd om te werken. Brian moet Lucien verschonen, douchen, in bed tillen, zijn medicatie geven. Dat kan niet goed gaan. Een van de eerste keren laat hij hem al te lang in de zon zitten. Bovendien is Lucien persona non grata bij Jean en Henri. Ze vinden dat hij daar weg moet. Er mogen geen kinderen op het terrein. 

Brian heeft na het zien van Selma een soort verliefdheid voor haar opgevat. Telefonisch wordt hij niet doorverbonden, omdat hij niet op de lijst van contactpersonen staat. Hij weet dan al dat hij haar gaat bezoeken op zijn brommertje. Dat doet hij nadat hij Lucien aan zijn bed heeft vastgebonden met tie wraps. Hij bezoekt en kust Selma, omdat ze 19 jaar geworden is. Hij gaat ook langs bij de oude kamergenoot van Lucien, Henkelmann. Die is er niet best aan toe en verwacht wordt dat hij snel dood gaat. Hij is net op tijd terug voor zijn vader komt. Emile heeft het echter wel gezien. Met de medicijnen geven gaat het weer mis. De pillen van Lucien vallen op de grond en de hond Rita eet er een paar op. Een dag later is de hond dood en ze begraven het dier op het terrein.. Brian voelt zich schuldig.
Jean en Henri willen eindelijk wel eens geld zien van Maurice: hij belooft van alles maar betaalt nooit. Hij heeft ook geen geld, want de inrichting maakt ook nog steeds geen geld over. Maurice jat spullen in een supermarkt en stopt die in de jas van Lucien. Die zullen ze nooit bestraffen.

Brian kan Selma niet vergeten. Hij bezoekt haar weer. Ze troont hem mee naar het toilet om daar te 'buiken', wat een soort erotisch wrijven van de onderlichamen is. Brian krijgt seksuele gevoelens. Hij wil haar meenemen op de brommer, maar ze durft de inrichting niet te verlaten. Hij is te laat bij de caravan terug en Lucien is er niet. Vader Maurice is woedend en er komt een heftige ruzie tussen vader en zoon. Lucien wordt later toch weer terug gevonden. Dan komt er een barbecue met Jean, Henri en Emile. Maurice drinkt te veel en er vliegen schunnige moppen en verhalen over de tafel. Emile vertrekt, later ook Brian maar Maurice blijft zitten en drinken. Er komt ruzie tussen hem en de mannen. Die willen een dag later dat hij echt vertrekt.

Maurice heeft geen geld, er wordt niets door de inrichting gestort en pa moet spullen als onderpand gaan verkopen. Maar er is niet veel van waarde en hij verkoopt net zo gemakkelijk de spullen die hij geleend heeft van Jean. Het levert dus eigenlijk niets op en de problemen worden steeds groter. Ook de politie zoekt hem. Maurice zet Emile onder druk en wil van 'deze huurder' geld zien. Die heeft er genoeg van en wil weg. Hij wil nog wel één keer op Lucien passen als Brian Selma wil bezoeken. Hij wil weer met Selma naar het toilet om echte seks met haar te hebben, (hij heeft een condoom bij zich) maar hij wordt door een begeleidster betrapt en weggestuurd.

Als hij terugkomt is er een geweldige ruzie aan de gang tussen Emile en Maurice. Brian wil tussenbeide komen en Emile helpen als zijn vader het aquarium kapot slaat. Brian pakt een fles en wil Maurice slaan maar raakt per ongeluk Emile. Die bloedt hevig en moet met spoed naar het ziekenhuis. Onderweg zegt zijn vader dat ze Lucien de schuld van de verwonding zullen geven. Brian wil dat niet maar het gebeurt toch. 

In het laatste hoofdstuk (met een open einde) bezoekt Brian zijn broer die weer in de inrichting is opgenomen. Hij behandelt hem liefdevol. Hij en zijn vader wonen nu in de grote stad, maar hij vertelt niet alles van de afloop. Bijvoorbeeld, wat er met Emile is gebeurd? Ook niet hoe het met Selma gaat. Hij belooft zijn broer dat hij later bij hem mag komen wonen.

Personages

Brian

Brian is 13 jaar. Hij heeft een rare vader die hem slechte dingen leert. Hij zelf zorgt echter heel goed voor zijn broer. Hij denkt ook aan zijn eigen ontwikkeling, vooral seksueel gezien met Selma (die veel ouder is) Daar zit toch een zeker machtsmisbruik in. Bovendien is seks met een gehandicapte jonge vrouw toch wel een taboe. Robben doorbreekt het. Brian voelt zich schuldig aan dingen die hij niet perfect kan doen. Hij luistert daarna meer naar de huurder Emile dan naar zijn vader. Ook Brian maakt fouten (pillen van Lucien morsen, geld achter houden van de huurder, uithalen naar zijn vader, waarbij hij per ongeluk Emile raakt). Uit het laatste hoofdstuk blijkt de ware liefde voor zijn broer. Hij belooft later voor hem te zorgen.

Lucien

Lucien (16) is geestelijke en lichamelijk gehandicapt. Hij kan weinig. Hij praat niet, maar stoot klanken uit en hij wordt soms erg ongeduldig waarbij hij anderen (bijv. Brian) pijn kan doen. In zijn levens- en romanverhaal zit weinig ontwikkeling.

Emile

Ik vind Emile een soort surrogaat-vader voor Brian: ze communiceren met elkaar. Emile geeft af en toe advies. Hij beweert dat hij leraar is. Hij helpt Brian met Lucien. Hij past zelfs een keer op Lucien als Brian naar Selma gaat. Maar er is iets met hem wat hij niet prijs wil geven. Zijn vrouw heeft hem uit huis gezet, maar hij vertelt niet aan Brian wat de echte reden is (te saai zo'n man met een aquarium? overspel gepleegd? Hij laat niets los). Hij laat zich aan het einde niet langer door Maurice bedreigen en besluit weg te gaan. Maurice wil hem slaan en Brian komt dan voor hem op. Emile raakt flink gewond. Daarna verdwijnt hij uit het verhaal: spoorloos.

Maurice Chevalier

Maurice is een onbetrouwbaar personage en een fout voorbeeld voor zijn zoon. Hij rijdt weg bij een tankstation, heeft zijn auto niet op een kenteken staan, heeft een boete open staan. Wil eigenlijk Lucien niet meenemen naar de caravan, tot hij hoort dat hij geld ervoor krijgt. Hij past helemaal niet goed op Lucien, is vaak afwezig en laat de zorg voor zijn gehandicapte zoon over aan Brian. Hij steelt uit een supermarkt en maakt daarmee misbruik van Lucien, verkoopt spullen (boormachine) die niet van hem zijn. Ook vroeger heeft hij tegen zijn vrouw gelogen omdat ze nooit op bezoek gegaan zijn bij Lucien. Ze zaten rustig de tijd uit in een restaurant. Kortom, een heel foute vader.

Jean en Henri

Jean en Henri zijn obscure types die weinig op hebben met kinderen. Wat ze uitvreten wordt niet erg duidelijk, maar ze leven aan de criminele rand van de samenleving.

Quotes

"In zijn vuist knijpt hij ze tot een prop. "Waarom betaalt de huurder ineens twintig euro meer?" Hij is zachter gaan praten. "Waar haal jij het gore lef vandaan. Ik werk me dood voor jullie, terwijl mijn bloedeigen zoon geld achteroverdrukt?"" Bladzijde 251

"Ik sla. Hij moet Emile loslaten. Met dichte ogen maai ik met de fles door de lucht. Ik zal net zo lamg blijven tot hij smeekt dat ik stop, tot hij opstaat en me omhelst. Maar dat doet hij niet. Pa trekt me naar achter, hem heb ik alleen op zijn neus geraakt. Emile bloedt op zijn achterhoofd, bij zijn oor. Zijn hoofd hangt scheef. heb ik dat gedaan?" Bladzijde 307

"Ik voel niet meer waar mijn buik eindigt en die van Selma begint. Onze adem valt steeds meer samen. Mijn tong zwemt onrustig door mijn mond. Ik wil in iets bijten. Het tintelt in mijn piemel en prikkelt in mijn vingertoppen. Ik denk aan stollend kaarsvet dat nog warm is en kneedbaar, hoe het voelt om daar met mijn nagels in te drukken. Met mijn tong lauwe slagroom tegen mijn gehemelte persen." Bladzijde 240

"Ik hoopte dat Lucien in de recreatiezaal bij een tafel was geparkeerd tussen bezoek dat eigenlijk voor iemand anders was gekomen. En dat hij niet zou merken dat wij dat niet waren. "is het niet gemeen voor ma? Omdat w ehet beloofd hebben. "Zij gaat toch zelf ook niet". Pa haalde nog een biertje en kwam terug met zo'n placemat en een doosje stiften voor mij. "Maak maar een mooie tekening voor je moeder."" Bladzijde 223

""Kwart voor vier!" Ik heb Lucien te lang alleen laten liggen en haast me naar buiten. Hij ligt er nog. Een plat wespje trilt nieuwsgierig voor zijn gezicht, schiet opzij, terug naar zijn neus, hangt stil boven zijn kruin en verdwijnt." Bladzijde 124

Thematiek

Relatie tussen broers

Het thema van deze roman is de relatie tussen de oudere broer Lucien en Brian. Er is sprake van ware broederliefde. Lucien (16) is geestelijk en lichamelijk gehandicapt. Hij is eigenlijk de oogappel van zijn moeder die voor hem heeft gekozen en vader Maurice koos voor Brian. Moeder krijgt een nieuwe vriend en gaat op huwelijksreis, terwijl het tehuis waarin Lucien wordt verzorgd, moet worden verbouwd. Hij moet dan tijdelijk worden ondergebracht bij vader, die dat pas tegen betaling wil doen. Lucien komt in de armzalige caravan van Maurice en Brian te wonen. Zijn vaak aanwezige vader doet er niets aan om Lucien te verzorgen en alle noodzakelijk dingen worden eigenlijk gedaan door Brian, die drie jaar jonger is. Zo verschoont hij Lucien, doucht met hem, geeft hem zijn medicijnen en gaat zelfs met hem loopoefeningen doen, waardoor hij beter functioneert. Hij speelt ook met hem met flessen werpen in de glasbak. Als Brian zijn nieuwe (maar ook gehandicapte vriendin Selma) wil bezoeken, bindt hij Lucien met tiewraps vast. Hij laat hem dan wel alleen, hoewel de nieuwe huurder Emile soms een oogje in het zeil houdt. Zijn vader misbruikt de positie van Lucien (steelt in supermarkt, geeft hem de schuld van de verwonding van Emile), terwijl Brian steeds een schuldgevoel aan zijn gedrag overhoudt. Hij vindt dat hij tekortschiet, maar Emile noemt hem de (zomer) vacht van Lucien. In het laatste hoofdstuk bezoekt hij Lucien die weer in de inrichting is opgenomen. Hij belooft hem dat hij hem later als hij volwassen is, voor hem zal zorgen. Brian is trouw aan zijn loyaliteit ten opzichte van zijn broer.

Vader-zoonrelatie

Een tweede thema is de vader-zoonrelatie. Als een vader volgens de overgeleverde normen en waarden een voorbeeld/gids voor een zoon zou moeten zijn, is Maurice Chevalier een erg slechte vader. Hij wil eigenlijk Lucien niet meenemen uit het tehuis, maar alleen omdat hij geld krijgt, stemt hij toch ermee in. Hij doet echter niets voor Lucien. Als Brian hem iets vraagt over de verzorging, zegt hij keihard tegen zijn zoon: "Weet ik veel. Hij is immers jouw broer." Hij is daarnaast vaak afwezig (zogezegd om geld te verdienen, al blijkt dat niet - je weet als lezer niet wat hij uitspookt). Hij besteedt nauwelijks aandacht aan zijn gehandicapte zoon, en hij laat Brian het vuile werk opknappen. Brian kan zo geen goed voorbeeld voor zijn ontwikkeling krijgen. Hij neemt jammer genoeg een fout trekje over van zijn vader nl. van het bedrog: hij vangt meer geld van de huurder dan dat hij afdraagt. Hij krijgt een paar keer ruzie met zijn vader, omdat die man dingen doet die niet kunnen. Zijn vader vindt dat hij niet goed oppast op zijn broer. Zijn vader geeft ook geen goed voorbeeld tijdens de barbecue met Jean en Henri: Hij maakt schunnige opmerkingen, beledigt Emile en wordt erg dronken. Wanneer Maurice ook nog een keer huurder Emile bedreigt, grijpt Brian in en slaat toe. Hij raakt per ongeluk Emile die zwaar gewond naar het ziekenhuis moet. Emile is eigenlijk veel meer een voorbeeld voor Brian dan zijn eigen vader. Emile verstrekt hem informatie over dingen die Brian moet weten .Zijn eigen vader is laf: hij steelt voor zichzelf scheermesjes uit een supermarkt en doet de spullen in Luciens kleding (die wordt toch nooit aangehouden). Hij geeft Lucien de schuld van de zware verwonding van Emile. Hij betaalt de rekening niet bij een tankstation en doet niet wat de politie van hem vraagt, namelijk om zijn auto op kenteken te zetten en boetes te betalen. Zo'n vader kun je wel missen als kiespijn.

Motieven

Verliefdheid

Brian wordt verliefd op het geestelijke gehandicapte meisje Selma. Het is toch min of meer een verboden relatie. Hoewel jonger kan hij wel macht uitoefenen over Selma. Er rust toch wel een soort taboe op een dergelijke relatie.

Schuldgevoel

Brian heeft een schuldgevoel, omdat hij vindt dat hij toch niet genoeg doet voor zijn broer. Hij gaat ook wel eens naar Selma en laat dan zijn broer vastgebonden achter. Emile praat hem het schuldgevoel uit zijn hoofd. Naar is ook dat Brian Emile per ongeluk slaat, waardoor die naar het ziekenhuis moet. De fatale klap was voor zijn vader bedoeld. Ook daar heeft Brian een schuldgevoel over. Hij voelt zich ook schuldig aan de dood van de hond Rita die in ieder geval van de pillen van Lucien heeft gesnoept.

Seksualiteit

Selma roept de sluimerende seksuele gevoelens in de jonge puber Brian wakker. Ze nodigt hem uit tot buiken (een soort erotisch vrijen) en de laatste keer gaat Brian met een condoom naar Selma om misschien wel echt te gaan vrijen. Ook broer Lucien heeft seksuele gevoelens die hij af en toe moet uiten (zelfbevrediging).

Coming of age

Brian maakt in het verhaal een deel van de groei van puberteit naar volwassenheid mee. Hij is eigenlijk te jong om voor zijn broer te zorgen, maar zijn vader kijkt helemaal niet naar Lucien om en Brian doet het meeste werk. Tegelijkertijd is er het ontwakend seksueel bewustzijn voor zijn vriendinnetje Selma.

Liefdesrelatie: problemen/echtscheiding

Er zijn een paar ongelukkige liefdesrelaties in de roman. De vrouw van Maurice is bij hem weggelopen en heeft inmiddels een ander met wie ze op huwelijksreis is. Maurice verneemt dat wanneer hij Lucien bezoekt. Emilie die ook op het armoedige terrein komt wonen is door zijn vrouw uit huis gezet. Hij maakt aan Brian duidelijk dat hij niet meer terug hoeft te keren bij zijn vrouw. Maar wat de ware reden van de verbroken relatie is, wordt zelf niet verteld.

Dierenleed

Er zijn twee honden in de caravan die ook geen al te leuk leven leiden. Een hond (Rita) sterft, vlak nadat Brian slordig is geweest met de pillen van Lucien: hij wordt op het terrein begraven. Vader Maurice heeft geen enkele poging gedaan om de hond te redden. Hier wordt dierenleed dus gekoppeld aan het motief van de dood.

Lichamelijke beperking

Lucien en Selma zijn geestelijke en lichamelijk gehandicapt. Lucien kan niet praten en hij doet rare dingen als je fijn knijpen. Selma kan ook niet goed praten. In de inrichting ligt nog ene Henkelmann en die kan ook niet veel anders dan liggen en kwijlen. Die is bijna 40 jaar als hij ongelukkig dood gaat.

List, leugens en bedrog

Maurice is een klaploper en eigenlijk een oplichter. Hij betaalt niet bij een tankstation, in een supermarkt stopt hij dingen in de zak van Lucien, hij betaalt zijn huur niet af, hij int ten onrechte de huur van Emile. Bij het laatste innen speelt ook Brian een bedenkelijke rol. Hij houdt geld achter. Maurice belooft de broers Jean en Henri steeds zijn achterstand in geld, te betalen maar hij betaalt hun nooit. Overigens is dat ook geen fijn stel en ook zij leven aan de rand van de samenleving met dubieuze praktijken. Brian en zijn vader liegen ook tegen hun moeder als ze vertellen dat ze op bezoek zijn geweest bij Lucien. In werkelijkheid hebben ze in een restaurantje rustig de tijd afgewacht en liegen bij hun thuiskomst.

Motto

Geen motto

Opdracht

Voor mijn lieve Midas 
(Midas is het zoontje van Robben)

Trivia

Deze tweede roman van Jaap Robben werd in de maand september in de rubriek De Wereld Draait Door uitgeroepen tot het beste boek van de maand.

Titelverklaring

Uit een interview met de auteur Jaap Robben in 'De Gelderlander' - september 2018:
Hoe kwam je op de titel 'Zomervacht'?
"Ik kwam op die titel omdat er iets wringt in dat woord. Het is beschermend en benauwend tegelijk. In het boek staat letterlijk 'Je moet een vacht zijn voor je broer'. Brian, de hoofdpersoon, is een soort vacht voor zijn broer, maar hij kan Lucien tegelijk niet tegen alles beschermen. Familiebanden vind ik interessant om uit te zoeken. Het is complex. De band tussen kind en ouders is onverbrekelijk. Zelfs de kleinste gebeurtenissen kunnen enorme gevolgen hebben. Leven met een gehandicapte broer, wat gebeurt er dan, hoe werkt dat?''

Emile, de man die ook op het terrein bij Brian woont, omdat hij door zijn vrouw uit huis is gezet, zegt tegen Brian op een bepaald moment (op blz. 271) als hij zich schuldig voelt, omdat hij tekort geschoten is: “Je doet wat je kunt. Iemand als je broer bezeert zich snel. Je bent als een soort vacht voor hem. Zonder jou had hij vast nog meer schrammen en blauwe plekken opgelopen.”

Het eerste deel van de samenstelling slaat op de zomerperiode wanneer Lucien bij Brian in de caravan verblijft. Een zomervacht van een dier beschermt aan de ene kant natuurlijk wel, maar de vacht is veel luchtiger dan een wintervacht, waarmee je kou en ontbering kunt doorstaan. Brian is als een zomervacht. Symbolisch waarschijnlijk, omdat de toon van het verhaal ook nooit dramatisch wordt, eerder luchtig. 

Structuur & perspectief

Het perspectief wordt bepaald door de 13-jarige Brian die vooral over zijn vader, zijn gehandicapte broer Lucien en het meisje Selma vertelt. 

De structuur is eenvoudig. Er zijn 53 hoofdstukken die alleen met een nummer zijn aangegeven. 
De volgorde van de hoofdstukken is vrijwel chronologisch. Brian woont met zijn vader in een caravan. Een enkele keer speelt een hoofdstuk in het verleden en dan betreft het meestal passages over het al of niet een bezoek brengen aan Lucien in de instelling. 
De verteller past in die terugblikken zijn verteltijd aan. (o.v.t.) De meeste hoofdstukken staan nl. in de o.t.t. 

Er is wel een open einde, dat ook cyclisch is. De roman begint met een bezoek van Brian aan Lucien en eindigt met een bezoek aan Lucien in de inrichting. De lezer weet niet wat er verder met de familie gebeurd is. Ook niet hoe het met de zwaar gewonde Emile is afgelopen.

Decor

Het decor is een soort open terrein waarop caravans en containers staan. Het verhaal speelt niet in Nederland, maar zeer waarschijnlijk in Frankrijk. Het dorpje waar de caravan staat heet Saint-Arnaque. Het laatste deel van die samenstelling betekent in het Frans 'oplichting.' Dat is aardig toepasselijk voor diverse personages. Daarnaast is Brian een fan van de bekende voetbalclub Olympique Lyon. (blz. 269) Er is bovendien een Rue de Saint-Arnaque in Lyon. Verder hebben - op die van de verteller na - vrijwel alle personages een Franse naam: Lucien, Maurice, Emile, Louise, Jean en Henri. Alleen de verteller zelf heeft geen typische Franse naam, meer een Engelse Brian. Is dat om aan te geven dat hij anders is? 

De tijd van het verhaal is voor de lezer niet goed te achterhalen. Je weet dat het zomer is (de titel, de oogsttijd, de wespentijd, en het feit dat Brian niet naar school hoeft) maar je kunt niet weten in welk jaar het verhaal speelt. Het is in ieder geval in de 21e eeuw, want er wordt wel gesproken over de euro. Emile heeft een mobiele telefoon met een geldtegoed. 

De vertelde tijd is enkele weken in een zomerperiode. Er zijn ook niet veel verwijzingen naar een dicht bijzijnde werkelijkheid (met moderne mobieltjes, apps, computer etc).

Stijl

Robben vertelt het verhaal vanuit het perspectief van een 13-jarige. Daardoor blijft het woordgebruik eenvoudig, zoals dat bij een 13-jarige past. Dat maakt de roman ook gemakkelijk te lezen voor scholieren. De dialogen in de roman zijn voor jongeren herkenbaar. 
Maar het taalgebruik van de dichter Jaap Robben is fraai. In de eerste hoofdstukken zijn veel mooie zinnen en metaforen (soms eenvoudig, soms herkenbaar, soms origineel) te halen. Maar in vrijwel alle gevallen passen ze bij een 13-jarige verteller.

Een paar voorbeelden van de beeldspraak:
(blz. 13) "Zijn onderlip puilt verder naar buiten, als een wijwaterbakje."
(blz. 29) "Op het asfalt ligt een pizza van konijn?"
(blz. 50) "Onze Emile is een pinautomaat, Brai. En het is belangrijk dat alleen jij en ik het pasje hebben."
(blz. 52) "Tevreden over zijn eigen grap frunnikt Jean onder zijn kin. Daar groeit een molshoopje van moedervlekvlees."
(blz. 53) "Met het vuile mes snijd ik reepjes van het vlees en laat die in een kooi vallen. Van onrustige sjaals veranderen de fretten in harige wervelwindjes."
(blz. 60) "Henkelmann stoot een soort gekraak uit. Zijn tandeloze mond gaat wijt open. Ik kan erin kijken. Het lijkt de binnenkant van een schelp, en zijn uitgestoken tong het vlezige beest dat daarin leeft."
(blz. 90) "Kijk". Selma wijst naar haar gezicht. Ze heeft zich opgemaakt als een kind dat nog niet binnen de lijntjes kan kleuren."
(blz. 146) "Luciens handen zijn als het grijpertje in de speelautomaat met knuffeltjes. Bijna altijd mis."

Slotzin

Ik buig iets door mijn knieën, druk mijn neus tegen de ruit en lik over het glas. Hij glimlacht en begint zacht te wiebelen. Het is er nog. Lucien heeft het heelal nog in zijn ogen.

Bijzonderheden

1. Er wordt in het verhaal veel aandacht besteed aan (zomer) insecten. Op de titel staat een mooie afbeelding van een wesp en dat insect komt in een aantal passages voor. Verder wordt er door de verteller gerept over hommels, steekvliegen en muggen. Net alsof de verteller symbolisch steken wil uitdelen. 
2. Ook typisch dat hij het verhaal laat spelen in Saint-Arnaque, wat oplichting/misleiding betekent. De vader van Brian is eigenlijk wel een oplichter. Hij rijdt zonder te betalen weg bij een tankstation, hij verpatst spullen die niet van hem zijn en hij neemt zijn zoon Lucien alleen in de caravan op, omdat hem een som geld wordt geboden. Jammer genoeg doet de overwegend sympathieke verteller ook aan oplichting mee. Hij vraagt teveel huurgeld aan Emile en houdt zelfs steeds 20 euro achter. 
3. De vader van Brian heet Maurice Chevalier. Dat zal toch niet toevallig zijn gekozen.

Beoordeling

De debuutroman van Jaap Robben "Birk" was heel mooi , veel geprezen en bekroond. Zijn tweede roman "Zomervacht" stelt niet teleur. Hij is ontzettend prettig leesbaar, de bladspiegel is fijn en de gebonden uitgave is prachtig.
Scholieren zullen zich het verhaal goed kunnen voorstellen. De thematiek over een relatie tussen twee ongelijkwaardige broers en een foute vader-zoonverhouding spreekt altijd aan. Als dertienjarige maakt Brian zich bovendien niet druk om de vraagstukken waarover volwassenen nadenken. Hij aanvaardt de scheiding van zijn ouders als een gegeven, vertelt niet wat ervan de oorzaak is. Datzelfde gebeurt met het verleden van Emile. Die vertelt niet wat er met hem en zijn vrouw is gebeurd.

De structuur is niet moeilijk te begrijpen. Het is een recht-recht-aan- verhaal met maar een paar hoofdstukjes die over het verleden teruggaan. Altijd hebben die met de thematiek van de hoofdlijn te maken, nl het al of niet bezoek van Lucien in de inrichting. Brian en zijn vader liegen erover tegen zijn moeder. 
In september 2018 werd het boek uitgekozen als 'Boek van de maand september' bij het tv-programma DWDD. Terecht. Ik heb veel leesplezier aan deze roman beleefd. Robben is met deze roman definitief doorgebroken! 

Daarnaast valt het boek goed te combineren met andere boeken over vader-zoonrelaties. De Nederlandse literatuur zit er vol mee.

Voorbeelden van schrijvers die de thematiek van vader en zoon ook beschreven hebben, zijn
Klassiek:
F. Bordewijk - Karakter 
Jan Wolkers- (o.a. Terug naar Oegstgeest, Een roos van vlees, De Doodshoofdvlinder)
Maarten 't Hart- (o.a De aansprekers, Het vrome volk) 
W.F. Hermans.( o.a. Nooit meer slapen)
Actueler: 
Jan Siebelink (Knielen op een bed violen) ,
Jeroen Brouwers (Datumloze dagen),
Alex Boogers,(Alleen met de goden, De tijger en de kolibri) 
Nico Dijkshoorn (Nooit ziek geweest)
Hugo Borst (Over Vaders en zonen)
Edzard Mik -(Mont Blanc) 
Ronald Giphart (IJsland) 
A.J. Dautzenberg - (Extra time) 

 

Recensies

"De taal van Robben is eenvoudig en makkelijk te volgen, het perspectief is steeds bij Brian, zodat alles begrepen wordt vanuit een kinderblik. Dat maakt dat dit boek, met moeilijke onderwerpen en dillema’s zich uitstekend leent om met een klas op de middelbare school te lezen. Het zou echter ook niet vreemd zijn als dit boek een even groot publiek vindt als Birk, het vorige boek van Robben, dat een groot kassucces was." https://www.tzum.info/201...omervacht/

""Ik heb drie jaar aan Zomervacht gewerkt: een jaar denken, twee jaar schrijven, aan één stuk. Vaak zat ik in de bibliotheek of in cafeetjes in Nijmegen. Dan ben je geconcentreerd bezig en voel je toch beweging om je heen. Het is anders best allenig in je hoofd. Duizend pagina's heb ik geschreven, daarvan zijn er uiteindelijk zevenhonderd verdwenen, anekdotes, scènes zijn geschrapt. Waar zit de spanning? Er moet een ontwikkeling in zitten, maar bij een gehandicapte is natuurlijk geen ontwikkeling. Dus dat was voor mij de grootste uitdaging.''" https://www.gelderlander....~a4547633/

"Robben, die Zomervacht opdroeg aan zijn eigen zoon, schreef een boek waarin de relatie tussen een vader en een zoon centraal staat en waarin ouders kiezen voor het ene kind, ten koste van het andere. Het verhaal wordt vooral schrijnend, wanneer Lucien ingezet wordt voor praktijken die het daglicht niet kunnen verdragen. “’Jongens als jouw broer zijn onstrafbaar. Die hebben bij hun geboorte al levenslang gekregen, daar kan niks meer bovenop.’” Dat het alleen maar slecht kan gaan aflopen voor Brian, Lucien en Maurice is onvermijdelijk en daarom wat voorspelbaar, maar met Zomervacht laat Robben zien dat hij wederom de lezer van de eerste tot de laatste bladzijde weet te boeien." https://www.hebban.nl/rec...zomervacht

"Alle ingrediënten, de relaties tussen de personages en de setting nemen een spanning met zich mee. Spanning hoeft niet altijd in scènes vol actie te zitten, maar het kan juist ook heel subtiel zijn. Zomervacht is hier een perfect voorbeeld van. Al met al is het een boek dat steekt. Precies op de juiste plekken. Het raakt je. In je hart, in je brein en soms ook in je onderbuik. Een boek in 4D. De roman doet zeker niet onder voor zijn debuut en ik kijk nu al uit naar zijn toekomstige oeuvre. Dus, onthoudt: Zomervacht steekt, wespen niet. Als je maar niet bang voor ze bent." https://www.hebban.nl/rec...zomervacht

"Op zijn best moest ik ook aan ‘De helaasheid der dingen’ van Dimitri Verhulst denken, niet in de laatste plaats door de zo volkomen afwezige moeder die ook nergens echt gemist lijkt te worden. Het is een mannengemeenschap van weinig woorden en des te meer troep, bier, brommers en bougies. De enige vrouw van betekenis is Selma, het meisje uit de instelling met wie Brian wat rommelt. Maar waar het verhaal in de roman van Verhulst schrijnend wordt door de kanteling in het perspectief als de ik-figuur terugkeert naar de plekken uit zijn jeugd als hij zelf vader is geworden, blijft ‘Zomervacht’ wat aan de oppervlakte steken." https://www.trouw.nl/cult...~a0aa1bf7/

"Jaap Robben vertelt in anekdotes, die vaak meer duidelijk maken dan de algemeenheden die je eruit zou kunnen afleiden. Dat is ook te lezen in Zomervacht: dat boek voelt niet als een roman die over ‘iets’ gaat, een onderwerp behandelt. Het is een verhaal, over personages die als mensen gaan voelen. Zo groeide het ook. „Het begon met die gedachten, over twee broers, over onstrafbaarheid, en dan spoelt er van alles aan. De vader en zoon, de broer, waar ze wonen, waar de moeder dan is en wat dat betekent, dat terreintje met caravans en loodsen.” (interview over het boek)" https://www.nrc.nl/nieuws...n-a1616512

"Hoe eenzaam Brian ook is, hoezeer de puberteit zich ook laat gelden: de aantrekkingskracht van Selma blijft duister. Maar lastiger nog is dat je geen moment gelooft in een verbetering van Brians situatie. Het kan niet goed aflopen, niet met Selma, niet met de rest. Pa haalt Lucien voor een zomer uit het tehuis. Vanwege een verbouwing wordt dit van ouders gevraagd, maar pas als blijkt dat er geld tegenover staat, hapt hij toe. Hij maakt Brian ook meteen duidelijk dat hij de zorg voor Lucien zal moeten dragen, inclusief luiers verschonen en medicatie toedienen. Ma intussen, die schijnbaar wel van Lucien houdt maar hem totaal heeft opgegeven, is op huwelijksreis met haar nieuwe man en duikt niet op. De kaarten zijn geschud: Brian zit met de gebakken peren. En hierdoor is Zomervacht wel een beklemmend en zorgvuldig geschreven, maar toch geen spannend of gelaagd boek." https://www.nrc.nl/nieuws...n-a1617288

"Robben had er heel wat tranentrekkende scènes uit kunnen poeren. Het siert hem dat hij dat niet doet, er niet op uit is om te scoren. Dit is een schrijver van voorzetjes, zo elegant dat ze helemaal niet meer ingekopt hoeven worden. Toch hoop je niet dat het nul-nul blijft. Een mooi doelpunt mag best. De apotheose waar Robben uiteindelijk mee komt is niet zo aangrijpend als je zou willen. Alsof de schrijver een beetje wordt teruggehouden door zijn eigen stijl. Alsof hij wéét dat hij er nu even vol in moet, maar het niet aandurft, en daarom maar blijft drentelen tussen het beheerste en het emotionele." https://www.volkskrant.nl...~bd730946/

"Robben neemt het zonder ironie op voor de kwetsbaren: voor de jongen die vermalen wordt tussen zijn vader en zijn moeder, voor zijn grote broer die versuft van de medicijnen een niet te benijden leven leidt, voor het meisje in de instelling dat geen weg weet met haar ontloken seksualiteit. Zijn inzet is net zo oprecht als die van Griet Op de Beeck, maar zijn literaire beheersing is veel groter. Robbens stijl is verraderlijk eenvoudig. Je hóeft niet volwassen te zijn om Zomervacht te lezen, maar Robbens beelden, de subtiliteit van zijn humor en de verrassende plotwending raken ook de belezen lezer. Zomervacht geeft een ontroerend inkijkje in een jongensleven om bij stil te staan." http://www.standaard.be/c...3_03741594

Bronnen

De trailer van de roman

https://www.youtube.com/w...IfN7etkC_U