Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2018
• 169 pagina's
• Uitgeverij: Van Oorschot

Flaptekst

Eerste zin

Ik had alles in mijn zoeker. De L-vormige woonkamer. De wenteltrap achter de piano. Je gebruikelijke plek aan de openkeukentafel. 70-200 mm lens. laag diafragma, lange sluitertijd. Alleen wat ertoe deed- jouw gezicht, jouw lichaam- zou scherp zijn.

Samenvatting

Deel 1
De verteller, de veertiger en schrijver Feysel Mandur, is op donderdag 13 september in het huis van zijn ex-vrouw om zijn zoontje Nanne te fotograferen. Maar het jongetje is er niet. Via een telefonerende vriendin van zijn vrouw beneden hoort hij dat het jongetje op IC ligt, kamer 11. Hij gaat er snel heen, ontmoet zijn ex-vrouw Luna en hoort dat Nanne van de trap gestruikeld is. Nanne ligt in een coma. Tussen Luna en Feysel heerst een kille sfeer. Hij zegt dat hij 's nachts bij zijn kleine jongen zal waken. In die nachtelijke fase beschrijft hij de apparatuur die Nanne voorlopig in leven houdt. Hij lijkt wel een Teletubbie, vindt hij. Hij lijkt  wel van zijn zoon te houden.

Deel II
In dit deel is er een overgang naar het verleden van de verteller. Hij had een strenge vader, een ex-militair, die hem graag stevig aanpakte door bijvoorbeeld 's morgens een jacht naar  vossen te houden. Hij moet dan gevaarlijke karweitjes opknappen. (Zijn hand in een vossenhol steken) De vader die getraumatiseerd uit een militaire missie (Banja Luka)  is gekomen, en zijn moeder hebben vaak ruzie. Op een bepaald moment vertrekt de vader uit het gezin, maar hij komt drie weken later weer terug. Ze bezoeken daarna met het gezin een kermis in de buurt en vader wordt bang in het reuzenrad (zijn trauma). Op de terugweg ontglipt een heliumballon uit de handen van de zoon (die is dan 16; het is 1992)  en daardoor knalt zijn vader tegen een boom. Zijn moeder is op slag dood. Een paar weken later overlijdt ook zijn vader aan de gevolgen van een een hersenbloeding. Feysel heeft ook van zijn moeder gehoord dat hij een "overlevertje" is. Hij heeft zelfs een abortus van zijn moeder overleefd en hij overleeft ook het fatale ongeluk.
Van de behandelende doktoren hoort Feysel dat Nanne waarschijnlijk wel restverschijnselen zal overhouden aan zijn val. Maar voorlopig is hij nog niet bij. Die nacht droomt Feysel over de dood van Nanne. 

Deel III
Na de dood van zijn vader wordt Feysel opgevangen door een tante. Hij vindt het in die fase van zijn leven  leuk om poëzie te schrijven. In dit deel wordt ook zijn liefde- op- het- eerste- gezicht voor Luna beschreven. Ze trekt snel bij hem in en ze wordt zwanger. In de laatste nachten van haar zwangerschap is Feysel verwoed bezig met het schrijven van literatuur. Dat doet hij in zijn eigen schrijfstudio en hij zwalkt daarna door de slapende stad. 8 april wordt Nanne geboren. Als hij klein is, raakt hij in zijn bed verward in een visnet. Feysel kan hem ternauwernood redden. Maar volgens Luna is de kleine Nanne een "overlevertje."(overeenkomst met zijn vader in deel II)
Nanne krijgt in dit deel een  epileptische aanval en een hersenvliesontsteking. Dat is een stap achteruit en het ziet er even slecht uit. 

Deel IV
Er wordt in dit deel ook steeds informatie verstrekt over de toestand van Nanne. De epileptische aanval heeft gelukkig niet veel meer schade aangericht en dokter Palazzo zegt dat ze hem uit zijn kunstmatige coma gaan halen. Dat kan positief uitwerken of slecht. (dat laatste betekent dat hij kan sterven)

In flashbacks leren we dat Nanne een slim jongetje is die praat over de dood: zijn vogel die hij begraaft en over de dood van de slachtoffers van 9/11. Hij ziet een documentaire daarover. Daarmee komt het verhaalmotief van de 'val' in de roman: de val van de Two Towers-slachtoffers, de val van Nanne van een klimwerktuig op het schoolplein en de fatale val van Nanne van de wenteltrap. 

Als Nanne 7 jaar is, verlaat Feysel het gezin. Hij houdt er een schuldgevoel aan over. Hij beseft dat vaders  kinderen nooit tegen iets ergs kunnen beschermen. Hij maakt in de twee jaar daarna steeds foto's van Nanne. Hij heeft er honderden die hij op de muur van zijn schrijfstudio heeft geplakt. de laatste foto maakt hij op woensdag 13 september 2017. Een dag voor de fatale val.

Deel V
Nanne wordt door de doktoren uit zijn coma gehaald. Feysel  (hij is schrijver) bedenkt nu drie mogelijke scenario's;
1- Nanne ontwaakt helder  en herstelt, Nanne wil zijn huwelijk een tweede kans geven
2- Nanne overleeft het niet, Feysel spaart voor zichzelf pillen en besluit die op een avond in te nemen (zelfmoord)
3- De metro heeft geen vertraging gehad. Nanne is op tijd bij zijn zoon gekomen en weet hem voor een val te behoeden. De gehele situatie had niet verteld hoeven worden.

In het allerlaatste hoofdstuk 'Kus'  sluit Feysel de kamer van zijn zoon. Hij gaat naar het bed en kust Nanne op zijn lippen. Hij vindt dit een ultiem bewijs van intimiteit dat zich in complete duisternis afspeelt. 

Personages

Nanne

Omdat Nanne gedurende het verhaal steeds in coma verkeert, komen we weinig over hem te weten. Uit het verhaal van zijn vader blijkt dat een slim jongetje is dat nadenkt over de dood (zijn vogel en de slachtoffers van 9/11) Hij kan ook boos worden op zijn vader, omdat die hem niet goed genoeg beschermt.

Luna

Over Luna komen we weinig te weten. Ze is de geliefde van Feysel en het was liefde op het eerste gezicht. Wanneer Feysel haar verlaat, noemt ze hem tegenover haar moeder éen slappe zak'. Bovendien doet ze niet erg aardig tegen hem wanneer hij naar het ziekenhuis komt als Nanne is gevallen. Ze lijkt met een wrok tegenover haar ex-man te zitten.

Feysel

Bij Feysel doet zich het proces voor dat 'de geschiedenis zich herhaalt'. Zijn eigen relatie tot zijn vader wordt herhaald in die van hemzelf tot zijn zoon Nanne. Zijn vader, een ex-militair, vraagt veel van hem. Hij lost die verplichtingen wel in door 's morgens met hem op vossenjacht te gaan. Hij is zestien jaar als zijn vader o.a. door het toedoen van zijn zoon verongelukt. Ze drinken ook beiden dezelfde soort whiskey Laphroiag . Dat kan geen toeval meer zijn in een roman. Feysel gaat weg bij zijn gezin uit liefde voor zijn zoon, maar hij kan het niet aan dat hij hem moet beschermen, terwijl hij voelt dat dit niet kan. Dat lijkt ingewikkeld, maar dat is het in feite niet. Hij schiet in zijn vaderrol te kort, want er zijn nu eenmaal dingen die je niet in de hand hebt.

Quotes

"‘Falen als vader is falen als mens. Als een schaduw van mezelf sloop ik je kamer binnen. Snel zou het over zijn. Ik moest doorbijten nu. Mijn afscheid, een zwart gat kleiner dan een splinter, opende zich. Spring, moedigde ik mezelf aan. Kruip erdoorheen.'" Bladzijde 145

""En als hij niet goed ademt?"vroeg ik. "Dan gaat hij weer aan de beademing en verhogen we de sedatie, voor zijn comfort. Maar de kans is groot dat hij dan binnen afzienbare tijd overlijdt."" Bladzijde 150

"Onderworpen aan verbale vivisectie lag jij in het midden van de kring. Je bed een snijtafel, je lichaam een prooi voor specialisten. In priesterlijk wit gekleed bespraken ze het slagveld van jouw brein. Je moeder en ik stonden langs de zijlijn in je kamer." Bladzijde 41

"En kijk op de wandklok boven de piano. Het is vijf voor drie. De metro van 14.21 had geen vertraging. Ik stond tijdig op mijn uitkijkpost. En kwartier geleden heb ik je aan zien komen fietsen uit school over de kadebrug." Bladzijde 166

""En wat ga je tegen Nanne zeggen als hij weer bijkomt? Dat er een vreemde man op de gang staat die zegt dat hij zijn vader is." Bladzijde 148

Thematiek

Vader-zoonrelatie

In 'Kus' beschrijft Julien Ignacio een dubbele vader-zoonrelatie. De verteller Feysel is weggelopen bij zijn gezin en twee jaar daarna valt zijn zoontje Nanne van de trap in het huis van zijn vrouw. Het jongetje raakt in coma en Feysel voelt zich schuldig aan het gegeven dat hij zijn zoontje niet tegen het onheil in de wereld heeft kunnen beschermen.Je kunt kinderen niet tegen de dood beschermen. Hij waakt daarom vaak aan het bed van zijn zoon. In herinneringen aan zijn eigen vader komt naar voren dat zijn vader in Feysels jeugd ook het gezin verlaten heeft, zij het heel kort, Ook die man zag zich in het huwelijk gevangen en bovendien leed hij aan een PTSS. Hij was in de Balkanoorlog geweest. Hij probeerde zijn zoon daarom een stevige opvoeding te geven, waardoor Feysel met gemengde gevoelens op zijn vader terugkijkt. Wanneer hij teruggekeerd is bij zijn gezin, verongelukt de moeder van Feysel bij een verkeersongeluk. Feysel is min of meer schuldig omdat de heliumballon uit zijn handen glipt. Een paar weken later sterft ook zijn vader. In deze roman wordt de vader-zoonrelatie gespiegeld en herhaald. Om te veel herhaling in dit verslag te voorkomen kun je ook over het thema lezen bij de motieven en onder de kop personages.

Motieven

Schuldgevoel

Feysel heeft er wel een schuldgevoel aan over gehouden dat hij zijn gezin in de steek heeft gelaten. Het voortdurend nemen van foto's van zijn zoon is daarvan een bewijs. Feysel heeft een ook een schuldgevoel omdat hij onbedoeld schuldig is aan de dood van zijn moeder en later aan de dood van zijn vader.

Abortus

Zoon Feysel heeft een abortus overleefd. Zijn moeder probeerde met een breinaald de vrucht te verbreken, maar Feysel was een "overlever." De ouders van zijn moeder waren streng gelovig en hadden daarna op een huwelijk aangedrongen.

Liefdesrelatie: problemen/echtscheiding

Twee jaar voor het verhaalheden is de verteller Feysel bij zijn gezin weggegaan. Hij sloop weg uit het gezin, zoals ooit zijn vader bij zijn moeder deed. Maar zijn vader kwam weken later terug, Feysel niet. Hij neemt in een paar jaar wel honderden foto's van zijn zoon, maar de verhouding met zijn ex-vrouw Luna is slecht. Ze noemt hem een keer als hij haar hoort praten tegen haar moeder 'een slappe zak." Ze vindt het laf dat hij is weggegaan. Maar Feysel beweert in zijn vertelling dat hij dit juist uit liefde heeft gedaan. Hij houdt van zijn zoon, maar wilde niet de beperking van een gezin aan hem opleggen.

Dood

De dood is een belangrijk thema in deze kleine roman. De ouders van de verteller komen om het leven bij een verkeersongeluk, waar Feysel misschien nog wel de oorzaak is. En de grote vraag blijft of de kleine Nanne uit zijn coma zal ontwaken of zal overlijden. De vader van Feysel worstelt ook met de dood. Tijdens zijn missie in het buitenland heeft hij meegemaakt dat mede soldaten om het leven kwamen. Hij heeft een PTSS-aandoening. De dood komt bij Nanne ook ter sprake als hij alles wil weten van de mensen die bij 9/11 om het leven kwamen.

Lichamelijke beperking

Nanne kan niet zelfstandig ademen als hij in coma ligt in het universitair ziekenhuis. Hij is van de trap gevallen. Het blijft de vraag of hij ooit zal bijkomen uit de coma en ook wat hij dan voor lichamelijke beperkingen heeft.

Motto

"Het idee van vergaan zette de pop ertoe aan om een vlinder te worden."
Maurice Blanchot

Opdracht

Voor Mante en Boas

(de namen van zijn twee zoons)

Titelverklaring

Het laatste hoofdstukje van deel V heet "Kus". Daarin drukt de vader een kus op de lippen van de zoon die in coma ligt. Dat is de bezegeling van hun verbond.  Maar er staan nog meer passages in de tekst waarin de vader of de moeder hun zoontje kust.
(Blz. 50) "Ze drukte een kus op je slaap. Opende haar mond vlak boven je trommelvlies."

Structuur & perspectief

De roman wordt opgedeeld in vijf delen. Die delen worden op hun beurt weer onderverdeeld in relatief korte hoofdstukjes met een titel. Bijv. Kamer 11. De titel van dat hoofdstuk komt altijd terug in de tekst.
In de vijf delen worden heden en verleden door elkaar verteld. In het heden speelt het ongeluk van het zoontje Nanno de hoofdrol. In enkele hoofdstukken staat het verleden van de verteller  , bijv. zijn relatie tot zijn vader, de eerste kennismaking met zijn ex-vrouw Luna.

Het perspectief is een ik-verteller, de veertiger Feysel Mansur. Hij beschrijft de comateuze toestand waarin zijn van de trap gevallen zoontje Nanno verkeert. Hij wisselt daarin heden en verleden met elkaar af. Dat kun je ook zien aan de gebruikte verhaaltijd: o.t.t. en o.v.t. 

Er is een 'open einde'. Feysel schetst drie mogelijke situaties die zich met Nanne kunnen voordoen. Het lijkt erop alsof hij die keuze aan de lezer wil openlaten. De roman eindigt met de kus van een vader aan zijn zoon, een bezegeling van hun verbond van liefde.

Decor

Het decor van het heden is Amsterdam. Daar ligt Nanno op de Kinder IC van het Academisch ziekenhuis, na een noodlottige val van de trap. De IC is niet alleen een topografische ruimte maar ook een symbolische (of belangenruimte)
Feysel vertelt echter ook over zijn eigen jeugd en zijn relatie met zijn vader. Ze woonden in een kustdorp , waarschijnlijk ook in Noord-Holland, want vlakbij het dorp zijn er staalfabrieken (De Hoogovens) en die staan in IJmuiden.  

Wat de tijd betreft is het even zoeken, want de verteller geeft geen jaartallen. In zijn jeugd als zijn vader verongelukt is hij zestien jaar. Op de autoradio horen ze over de oorlogsmisdaden in Banja Luka. Die schandalen kwamen aan het licht in 1992. De  fatale val van Nanne is op donderdag  14 september. Nanno is dan 9 jaar oud. Pak je een kalender erbij dan zou dat in 2017 het geval zijn. Het zou dus een heel actueel verhaal zijn. In dat geval zou Feysel 41 jaar zijn.

Stijl

De stijl van Julien Ignacio heeft enkele typische kenmerken. In het begin zijn de zinnen heel kort. Ze wisselen elkaar daardoor snel af. Daaruit spreekt de gejaagdheid van de  verteller. Verderop in het verhaal wordt de verteltoon poëtischer en ook filosofischer, zeker waar het de vader-zoonrelatie betreft.. Wat verder erg opvalt is dat Ignacio heel veel metaforen gebruikt.  Die zijn meestal erg treffend en zeker origineel.
Het kost geen enkele moeite om daarvan voorbeelden te vinden. 
(blz. 25) " Ik houd van de nacht. Je kunt je geest eraan scherpen, als een mes aan een slijpsteen.   Wakker en alert  blijven terwijl de rest van de stad slaapt. Een verbond sluiten met het duister en je nest erin bouwen."
(blz. 39) "Het daglicht stroomde als een vloedgolf de garage in."
(blz.97) "Terwijl de stad sliep, steeg ik - al schrijvende- als een roofvogel op uit mijn torenhoge nest aan de rand van de stad, happen vlees pikkend uit het lijk van mijn verleden."
(blz. 135) "Ieder moment zonk het gebit van  de tijd dieper je huid in. Iedere minuut liet het een tandafdruk achter, nauwelijks waarneembaar voor het blote oog.
(b;z. 159) "Wanneer ik tegen tien uur 's avonds je  nieuwe kamer binnenkom, lig je nog steeds opgetast in een graf van stilte. Je hersenen pruttelen op de waakvlam. Je stofwisseling brandt op een lager pitje dan in je diepste slaap.

Slotzin

Daarom, wanneer ik mijn lippen op de jouwe leg, sluit ik mijn ogen. Niemand is welkom, ook mijn ogen niet. Vriendelijk verzoek ik ze de kamer te verlaten. Ons alleen te laten in de intimiteit van onze duisternis.

Bijzonderheden

Er zijn wel wat symbolische verwijzingen naar de Koning Arthur-sage. Er wordt veel gesproken over koningen. Er is een hoofdstuk in deel II  dat Excalibur is genoemd. Dat begint met de zin: "Witte ridders van de ronde tafel. Zo stonden ze daarstraks om je bed heen, alle twaalf. (de verwijzing is duidelijk)
Aan het einde van dit hoofdstuk : (Nanne bezoekt een pretpark) "Je keek recht de camera in, je mond wijd opengetrokken in de grimas van een brul. Uit alle macht trok je aan het handvat van een koningszwaard, vastgeklonken in het mossige steen."
 

Beoordeling

'Kus'is een indringende  roman over een herkenbare vader-zoonrelatie. Een vader is niet in staat  zijn zoon tegen onheil (de dood)  te beschermen. Hij kampt met een schuldgevoel over het feit dat hij twee jaar voor de fatale val het gezin heeft verlaten. Hij denkt daarbij terug aan de relatie met zijn eigen vader die hij bewonderde en tegen wie hij zich verzette. Die relatie wordt nu herhaald bij zijn relatie met zoon Nanne.
Er zijn in de literatuur veel romans over de vader-zoonverhouding geschreven, maar deze is  een mooie variant op het thema.

De stijl van Ignacio is fraai en de debuutroman is heel goed leesbaar voor scholieren:  er zijn originele en mooie metaforen. De structuur van de roman  is helder (opgebouwd in vijf delen)  en de bladspiegel leest lekker. Ook is de roman voor scholieren niet al te dik, wat altijd een voordeel is.

Wie dit boek op zijn literatuurlijst wil zetten, kan heel veel combinaties maken met andere vader-zoonromans. Dat is prettig als je dit thema op je mondelinge tentamen aan je leraar wil voorleggen. De roman is zeker ook geschikt voor leerlingen van havo- en vwoniveau.
Voorbeelden  van schrijvers die deze thematiek van vader en zoon ook beschreven hebben,  zijn
Klassiek:
Jan Wolkers,(o.a. Terug naar Oegstgeest, Een roos van vlees, De Doodshoofdvlinder)   
Maarten 't Hart,(o.a De aansprekers) 
W.F. Hermans.( o.a. Nooit meer slapen)
Actueler: 
Jan Siebelink (Knielen op een bed violen) ,
Jeroen Brouwers (Datumloze dagen),
Alex Boogers,(Alleen met de goden, De tijger en de kolibri) 
Nico Dijkshoorn (Nooit ziek geweest)  
Hugo Borst (Over Vaders en zonen)
Edzard Mik -(Mont Blanc) 
Ronald Giphart (IJsland)

Dit thema  is één van  de meest beschreven thema's uit de literatuur.