Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2018
• 399 pagina's
• Uitgeverij: Podium

Flaptekst

Eerste zin

‘Kijk jij wel eens naar je kutje?’

Samenvatting

In het eerste deel leer je Vikki en de hoofdpersoon kennen en ontwikkelt hun vriendschap zich. Ze zitten samen op de basisschool en zoeken elkaar ook na school op, ze zitten dan meestal bij Vikki thuis. Margje zit ook bij hen in de klas maar Vikki wil de hoofdpersoon niet met haar delen. Vikki en de hoofdpersoon vertonen experimenteel gedrag: ze drinken alcohol, blowen, slikken morfinepillen en gooien een schoolraam in. Vikki stuurt de hoofdpersoon regelmatig briefjes. Aan het einde van dit nemen Vikki en de hoofdpersoon afscheid van groep 8. Vikki gaat naar de mavo en de hoofdpersoon gaat met Margje naar een lyceum.

In deel 2 zitten Margje en de hoofdpersoon bij elkaar in de brugklas, waardoor ze meer naar elkaar toe trekken en Vikki ergert zich hieraan. Door haar vriendschap met Margje begint de hoofdpersoon Vikki ook in een ander licht te zien. De hoofdpersoon komt in de puberteit: ze krijgt puistjes, doet minder haar best op school en komt meer in conflict met haar ouders. Ze is verliefd op Lucas die bij haar in de klas zit. De ouders stimuleren de vriendschap met Margje, ze mag bijvoorbeeld met haar mee op zeilkamp, en ontmoedigen die met Vikki, na een overnachting mag ze haar bijvoorbeeld niet meer zien en dat zet de dingen op scherp. Ze doet een zelfmoordpoging en komt in het ziekenhuis terecht.

Op een avond in de winter gaat de hoofdpersoon met Margje naar de That’s it, natuurlijk gaat Vikki ook mee. Ze hebben alle drie veel gedronken en Margje wordt ziek en geeft over. Ze fietsen met zijn drieen naar een boothuis waar Vikki voor de hoofdpersoon een afspraakje met Lucas geregeld heeft. Margje kan bijna niet meer fietsen maar de hoofdpersoon heeft geen aandacht voor haar. Haar afspraakje met Lucas loopt echter uit op een fiasco. Als ze het boothuis uit komt, zijn zowel Vikki als Margje verdwenen en ze fietst alleen naar huis. De volgende ochtend blijkt Margje niet thuisgekomen. De politie wordt ingeschakeld, er wordt gezocht en gedregd in de plassen maar ze wordt niet gevonden. Vikki suggereert steeds dat Margje dood is, draaft door over de manier waarop dat gebeurd kan zijn, en dat de hoofdpersoon er iets mee te maken heeft waardoor zij zich nog schuldiger gaat voelen dan ze al doet. Hierdoor ontstaat er tussen hen nog meer verwijdering.

Na drie weken zijn het Vikki en de hoofdpersoon die haar in een van de plassen zien drijven. Het zien van haar stinkende opgezwollen en verrotte lichaam bezorgt de hoofdpersoon een trauma.

In deel 3 wordt Margje begraven en men probeert het voorval af te sluiten maar de hoofdpersoon is bang voor haar eigen herinneringen en Vikki beïnvloedt dat negatief. Vikki is ondertussen druk aan het experimenten met seks en probeert de hoofdpersoon daarbij te betrekken. Vikki’s relatie met haar moeder explodeert als ze haar aan haar bed vastbindt en de ouders van de hoofdpersoon willen dan dat ze niet meer met Vikki omgaat. Dit zorgt voor spijbelen en weglopen maar als Vikki de hoofdpersoon flink kwetst door een relatie te beginnen met haar vriendje, wil de hoofdpersoon haar zelf ook even niet meer zien. In diezelfde periode verdwijnt Vikki’s moeder. Als het weeg goed is en ze samen uitgaan, blijkt Vikki weer pillen geslikt te hebben en ze wordt opgehaald door een ambulance.

In het een na laatste deel hebben de ouders van de hoofdpersoon besloten om te verhuizen. Daar zijn allerlei redenen voor maar een is dat ze niet willen toezien hoe de vriendschap tussen Vikki en hun dochter haar ten gronde richt. Vikki is ondertussen opgenomen in een kliniek. Natuurlijk is de verhuizing moeilijk voor de hoofdpersoon. Ze voelt zich alleen en Vikki doet vanaf een afstand afwerend. Ze zoeken elkaar allebei een keer op maar die bezoekjes bevestigen eigenlijk alleen dat ze geen eenheid meer zijn en dat hun vriendschap voorbij is. Ineens ziet de hoofdpersoon hoe gek Vikki is en ze neemt afscheid van haar.

In deel 5 gaat de hoofdpersoon terug naar Vikki’s wijk en zoekt haar weer op. Ze heeft een eigen channeling-bedrijfje, drinkt overdag en neemt een snuifje coke. Samen bezoeken ze de plas waar Margje verdronken is en Vikki laat doorschemeren schuldig te zijn aan haar dood maar zegt niet echt iets.

Personages

Hoofdpersoon (geen naam)

Je komt eigenlijk meer over Vikki te weten dan over de hoofdpersoon. Wie de hoofdpersoon is, leid je af aan hoe ze reageert op Vikki. De hoofdpersoon woont samen met haar ouders en broertje. Ze doet het goed op school en is blij met Vikki’s aandacht, maar niet omdat ze thuis aandacht tekort komt of iets dergelijks. Ze is onzeker over hoe ze eruit ziet en over wie ze is en trekt zich op aan Vikki’s aandacht en haar stelligheid. Vikki lijkt wel te weten hoe de wereld in elkaar zit en hoe je je moet gedragen. Ze laat zich door Vikki leiden maar stopt bijvoorbeeld niet met afspreken met Margje, een eigen wil heeft ze dus ergens ook wel. En dat blijkt ook uit het feit dat ze uiteindelijk inziet hoe gek Vikki is, dat het beter voor haar is om haar niet meer te zien en alleen verder gaat.

Vikki

Blonde krullen, ze heeft iets aan een lip waardoor haar lippen asymmetrisch zijn, ze beweegt driftig en vlug en haar luchtje is Maroussia. Vikki’s moeder lijkt laagbegaafd of iets dergelijks. Ze zit de hele dag achter een gordijn in de huiskamer, ze rookt en drinkt en zorgt niet voor Vikki, verwaarloost haar zelfs. Ze is nogal spiritueel en kan volgens Vikki geesten naar zich toe halen, Vikki doet dit later ook. Vikki zorgt voor zichzelf en in haar behoefte aan liefde vraagt ze vooral om aandacht, positief of negatief. Ze beschadigt zichzelf en onschuldige beesten. Ze heeft regelmatig ruzie met haar moeder, scheldt haar dan uit en vecht zelfs met haar. Op een gegeven moment krijgt ze op initiatief van school thuis hulp. Deze Rachida zegt dat Vikki moeilijk meekomt op school en de hoofdpersoon vindt dat raar want Vikki is niet iemand die meekomt, Vikki is iemand die gaat en de rest mee laat komen. Om de hoofdpersoon voor zichzelf te houden manipuleert ze haar en stookt ze tussen Margje en haar. Het is niet vreemd dat Vikki in haar situatie somber is maar met opmerkingen over haar depressieve gevoelens en zelfmoordpogingen probeert ze de hoofdpersoon aan zich te binden. Volgens de hoofdpersoon is ze altijd het middelpunt van een ruimte, iedereen en alles trekt naar haar toe.

Margje

Andere vriendin van de hoofdpersoon. Margje woont in een groot huis bij de plassen, gaat op zeilkamp en wintersport en speelt hockey. ‘Van Margje krijg ik nooit het gevoel dat er altijd iets gebeuren moet als we samen ergens zijn, dat er heel gauw iets gebeuren moet en iets groots ook. […] Met Margje is het gewoon ontspannen, merk ik, niet pas ontspannen als we ergens van uithijgen. Bij haar hoef ik niet op mijn hoede te zijn als ze met een lieve stem iets vraagt, zij heeft gewoon een lieve stem. En als ik praat luistert Margje bovendien om mij te kunnen verstaan, niet zoals Vikki om iets terug te kunnen zeggen.’ (p. 117)

Quotes

"Ik moet om vijf uur thuis zijn, dus we kunnen makkelijk blijven kijken hoe Dikke Henry zijn vrouw bewerkt met de stukgeslagen ruit van de buurtsuper. " Bladzijde 21

"Mijn blouse zit precies verkeerd. Als ik schrijf zijn de mouwen te kort en zie je mijn polsen, satéprikkers, ik ben volgens Vikki net zo’n kastanjepopje alleen is die kastanje dan niet mijn romp, maar mijn hoofd. En als ik sta is die blouse weer te lang. Helemaal zoals het hier op school zal zijn: op alle manier precies niet goed. " Bladzijde 118

"Ik ken zijn nek beter dan hij hem zelf kent, ik durf zelfs te beweren dat er niemand is die zijn nek zo goed kent als ik. Ook zijn moeder niet. Die zit nooit viereneenhalf uur per week non-stop naar die nek te staren. " Bladzijde 139

"Beneden langs de dijk lijken de bomen wel gek. Hun wortels grijpen omlaag om daar de berm bijeen te houden, maar bovengronds proberen die bomen weer zo stil mogelijk te doen. Soms mag ik ze echt niet, bomen. Zo staan of er niks aan de hand is. " Bladzijde 174

"Ze roert de pindakaas en verder is het stil, alsof niemand het ergens over durft te hebben, niet over Margje natuurlijk, maar ook niet over iets alledaags omdat dat juist heel nadrukkelijk niet over Margje praten is, zodat we het uiteindelijk alleen nog maar over Margje hebben, of we nou iets zeggen of niet. " Bladzijde 240

"Zijn trui houdt hij aan dus kan ik dat gelukkig ook doen, maar met mijn blote benen voel ik me al veel te concreet, net als met ecoline zou er een manier moeten zijn om ook jezelf aan te lengen, om soms gewoon minder duidelijk te zijn, minder aanwezig en dan trekt hij me op schoot en frommelt iets tussen mijn benen en ik denk dat we het uiteindelijk aan het doen zijn. " Bladzijde 284

Thematiek

Vriendschap

Vikki en de hoofdpersoon zijn beste vriendinnen maar de hoofdpersoon laat zich erg sturen door Vikki, terwijl Vikki ongezond gedrag vertoont. Hierdoor wordt het ook een ongezonde vriendschap. Volgens de moeder van de hoofdpersoon bepaalt Vikki alles, in ieder geval het humeur van de hoofdpersoon dat ze aanpast aan dat van Vikki. De hoofdpersoon plaatst Vikki op een voetstuk, omdat ze iets ouder is en onafhankelijk lijkt: ‘Vikki is zo anders dan Margje en de rest van de klas, totaal anders dan de meisjes van paardrijden. Niets belt haar magie. […] Haar eigen kamer belet die magie al helemaal niet. Sinds alles er zwart is begint het behang vanuit de bovenhoeken los te laten en het raam beslaat nu als we er langer dan een uurtje zitten. En zo voelt het met haar ook. Na een uurtje samen lijkt alles beslagen, inclusief ikzelf.’ (p. 42) Haar eigen onzekerheid en bewondering van Vikki maken haar afhankelijk: ‘Vikki zwijgt en geeft me steeds pas na heel veel hijsen de joint door en ook hier in de Mellow zijn haar stiltes sterker dan de mijne. Als ik stil ben hoor je me bijna twijfelen wanneer ik weer iets zal zeggen, en wat dan precies. Bij Vikki hoor je vooral hoe zij zichzelf is. En dat ik me verantwoordelijk voel voor die stilte.’ (p. 173) Pas als de hoofdpersoon verhuist, wordt ze meer zichzelf: ze is meer zichzelf en minder samen met Vikki. De hoofdpersoon is ook bevriend met Margje en hoewel dit een veel ontspannenere vriendschap is, zorgt die na Margjes verdwijning bij de hoofdpersoon voor gevoelens van schuld en spijt: ze vraagt zich af of ze wel een goede vriendin voor haar geweest is of dat ze haar pas ‘vriendin’ noemt nu ze verdwenen is.

Motieven

Coming of age

De hoofdpersoon groeit op, komt in de puberteit en ontwikkelt zich tot jongvolwassene. Dit levert voor adolescenten herkenbare situaties op: ‘Het sportveld in korte broek, de verfstrepen zijn nog helwit op het gras. Ik ren mijn blote benen warm en schaam me voor alles. Voor die benen, voor mijn hoofd als ik ren, voor hoe ik mijn armen hou, voor alles wat iedereen van me ziet en met gym is dat nogal veel. Constant ben ik aan het vergelijken en ik kom daar steevast slecht vanaf. Het klaslokaal is haast doorzichtig van alle dingen die erbuiten zijn. De lessen zijn weer van onmogelijke lengte, het schoolplein een stenen vlak om zo snel mogelijk over te steken. Ik hang daar het liefst tegen de buitenmuur aan, zodat er niemand achter me is. Zodat ik goed rechtop blijf staan.’ (p. 141) Haar vriendschap met Vikki en Margjes dood beïnvloeden haar ontwikkeling. Haar vriendschap met Vikki en Margjes dood beïnvloeden haar ontwikkeling maar uiteindelijk zorgen letterlijke en figuurlijke afstand ervoor dat ze zich los kan maken en zelf iemand kan worden. Dan vergelijkt ze zichzelf met een mot en Vikki met een vuurbal waar de mot per se naartoe wil, ook al zal die vuurbal hem ook doden.

Dood

Vikki doodt beestjes en is verantwoordelijk voor de dood van de verzorgpony van de hoofdpersoon. De belangrijkste dood is natuurlijk die van Margje en in het laatste deel lijkt Vikki ook daarvoor verantwoordelijk. De hoofdpersoon ziet dat Margjes dode hoofd helemaal opgezwollen en zwart is en brengt dit in verband met Vikki’s zwart geschilderde kamer. Voor mij lijkt het alsof dit zwarte en stinkende op een gegeven moment symbool staat voor de vriendschap met Vikki. Door Margjes dood wordt die steeds negatiever. Uiteindelijk beschrijft de hoofdpersoon hoe deze vormen van afscheid – de dood van haar pony en Margje dood – een voorbereiden zijn geweest op het afscheid van Vikki.

Ouder-kindrelatie

Vikki wordt door haar moeder verwaarloosd. Uiteindelijk laat haar moeder haar zelfs in de steek. Met haar vader heeft ze niet echt contact. De ouders van de hoofdpersoon zijn liefdevol en zorgzaam, net als Margjes ouders. Toch kunnen deze ouders niet voorkomen dat hun dochters onder invloed komen te staan van Vikki. Vooral de hoofdpersoon vertoont hierdoor steeds ongezonder gedrag en Margje overlijdt waarschijnlijk hierdoor. Wel kunnen de ouders van de hoofdpersoon het heft in handen nemen door bij Vikki weg te gaan met hun dochter. Deze geografische afstand zorgt ervoor dat hun vriendschap verwatert en eindigt en uiteindelijk ziet ook de hoofdpersoon in dat dat beter voor haar is. Vikki blijft alleen achter.

Titelverklaring

Het wolfgetal is een grootheid die het aantal zonnevlekken en het aantal groepen van zonnevlekken meet die zich op het oppervlak van de zon voordoen. Het vierde deel in dit boek heet ‘Zonnevlekken’ en in dat deel eindigt de vriendschap tussen Vikki en de hoofdpersoon. De hoofdpersoon vergelijkt in de zon staren met bevriend zijn met Vikki: ‘Het is als in de zon staren. Iedereen zegt dat het slecht is, maar niets is toch machtiger dan die zon? Die straalt gewoon maar, tot alles gevlekt is. Pijn doet het ook niet, niet gelijk althans, van de schade merk je niets tot je allang weer bent vergeten dat je überhaupt ooit in die zon hebt lopen staren. Ineens zie ik kristalhelder hoe gek ze is, hoe gek ze altijd geweest is.’ (p. 382)

Structuur & perspectief

Het verhaal is opgebouwd als een klassieke tragedie en bestaat uit vijf delen met titels. In ‘Nageltred’ (expositio) leren we Vikki en de hoofdpersoon kennen en bouwt hun vriendschap zich op. In ‘Onderwaterplanten’ (intrige) gaan ze naar de middelbare school, raakt de hoofdpersoon ook meer bevriend met Margje en verdwijnt zij. In ‘Binnenwater’ (climax) wordt ze begraven en gaat het steeds slechter met de hoofdpersoon en ook met Vikki, zij wordt uiteindelijk opgenomen. In ‘Zonnevlekken’ (catastrofe) verhuist de hoofdpersoon naar de andere kant van het land en wordt de vriendschap tussen Vikki en haar minder. In ‘Vikki’ (peripetie) zoekt de hoofdpersoon haar jaren later weer op en gaan ze samen naar de plas waarin Margje verdronken is. De fasen in de tragedie slaan hier dus op de ont- en afwikkeling van de vriendschap.

Een andere kenmerk van de structuur is dat hoofdstukken worden afgewisseld met citaten uit een rapport. Tot en met ‘Onderwaterplanten’ is dat het rapport van de lijkschouwer van Margje. Omdat je aan het begin van het verhaal nog niets weet van haar verdwijning en dood zorgen deze citaten voor spanning. Vanaf ‘Binnenwater’ is dat het rapport van de gesprekken die een psychiater met waarschijnlijk Vikki voert. Vikki wordt opgenomen en de hoofdpersoon krijgt ook psychologische hulp maar omdat de persoon over wie dit rapport gaat zichzelf beschadigt, denk ik dat ze Vikki is.

Het verhaal wordt verteld door een ik-verteller, namelijk de naamloze hoofdpersoon. Hierdoor vind je haar vriendschap met Vikki heel lang vrij normaal omdat zij die heel gewoon vindt. Pas als je verder in het boek bent en door de reacties van haar ouders begin je je te realiseren dat deze vriendschap redelijk ongezond is.

Decor

Op de achterflap staat dat het verhaal zich afspeelt in de jaren negentig. Dat merk je bijvoorbeeld aan de muziek die Vikki en de hoofdpersoon draaien en aan het feit dat de hoofdpersoon een discman voor haar verjaardag krijgt. De plaats is ergens ‘tussen stad en achterland’ (waarschijnlijk in Utrecht of Zuid-Holland want er is een Bram Ladage). De hoofdpersoon woont aan een dijk en er rijdt wel eens een tractor voorbij. In de wijk waar Vikki woont staan flats en er wonen mensen die hun vrouw slaan, maar het is echt hun wijk en als de hoofdpersoon naar de andere kant van het land verhuist (waarschijnlijk richting Brabant want het ruikt er naar varkens), wordt die weer alleen Vikki’s wijk. Deze verplaatsing in de ruimte kondigt het einde van hun vriendschap aan. Margje woont aan de veenplassen, veen is gevormd uit afgestorven plantaardig materiaal en uiteindelijk verdrinkt ze hierin.

Het verhaal loopt van hun elfde tot en met ongeveer hun 33^e. Het vierde deel eindigt als de hoofdpersoon gaat studeren en in deel 5 zoekt ze Vikki vijftien jaar later weer op.

Stijl

'

Van der Haar’s stijl is doorspekt van zintuigelijke observaties, metaforen en verwijzingen. Het komt dan ook niet als een verrassing dat ze in 2014 debuteerde als dichter. Ze zoomt in op het alledaagse: het uitzicht vanuit het keukenraam wordt uitgebreid beschreven, maar ook de remsporen in een jongensboxer of de details van een lichaam na de verdrinkingsdood. Het effect hiervan is wisselend: soms zorgen de beschrijvingen voor rake passages, andere keren is het onsmakelijk en gaan de paginalange uitweidingen tegenstaan. Toch zijn sommige zinnen pareltjes, bijvoorbeeld als Vikki lieveheersbeestjes aan doornen rijgt en vraagt: ‘Is het je weleens opgevallen dat lieveheersbeestjes zo mooi doodgaan?’ Met deze eenvoudige zin weet de schrijfster niet alleen de nadruk te leggen op Vikki’s duistere kant, maar ook op het meisje in haar dat met een scherp oog naar de wereld kijkt en opzoek is naar een restje liefde en schoonheid in een geharde omgeving.' ( De Almeida Guimarães 2018)

 

Slotzin

Alsof hier inderdaad nooit iets gebeurd is.

Beoordeling

'Het wolfgetal' deed mij door de sfeer, de stijl en het onderwerp - een bijzondere vriendschap - meteen aan Lize Spits 'Het smelt' denken, ook al verschillen de boeken ook heel erg. En net als bij dat boek had ik moeite met de eerste delen omdat de citaten uit het rapport van de lijkschouwer bij mij onvoldoende voor een spanningsboog zorgde. Pas vanaf Margjes verdwijning vielen sfeer, stijl en spanning voor mij samen en kon ik niet meer stoppen met lezen. Voor de wat gevorderde lezer zeker een aanrader!

Recensies

"In het verhaal ontbreekt echter de diepgang die je verwacht bij het aansnijden van deze thematiek. Naast Vikki zijn alle andere personages eendimensionaal: de ouders van de verteller, Margje die haar nieuwe fiets elke keer na gebruik braaf oppoetst met een doekje, en de rits jongens die voorbijkomen en allemaal zelfverzekerd en ervaren zijn op seksueel gebied. Er ontbreken frisse inzichten of originele gebeurtenissen: alles is vooral heel herkenbaar." https://www.tzum.info/201...wolfgetal/

"Toch is Het wolfgetal een aangrijpend boek, waarvan de spanning niet door de plot, maar door de taal zelf wordt opgewekt." https://www.groene.nl/art...sjesliefde

Bronnen

Recensie: Laura van der Haar – Het wolfgetal

https://www.tzum.info/201...wolfgetal/

Riskante meisjesliefde

https://www.groene.nl/art...sjesliefde