Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2018
• 257 pagina's
• Uitgeverij: De Arbeiderspers

Flaptekst

Eerste zin

Niets blijft hetzelfde, denkt Jochem terwijl hij langzaam om zijn as draait en zijn blik over het nieuwe atelier laat gaan. Alles verandert, hoe je je ook inspant om de oude situatie in stand te houden.

Samenvatting

Het verhaal van de roman wordt verteld door Jochem en Carolien. Ruim een jaar  geleden zijn ze slachtoffer van een gijzeling geweest, waarbij een crimineel op de woonboot van hun muziekpartner Hugo was binnengedrongen. De boot was door de politie opgeblazen en diverse kostbare muziekinstrumenten waren vernield. Het was meteen het einde van het bevriende kwartet dat altijd zo leuk met elkaar aan het muziekspelen was.
Jochem heeft zich teruggetrokken in een sterk beveiligd atelier. Hij maakt en repareert  violen en cello's. Hij wil vooral voorkomen dat hij opnieuw slachtoffer wordt van een aanslag. Zijn vrouw Carolien die zonder pink uit de geschiedenis is gekomen en huisarts was, doet niets meer. Het trauma van hun doodgereden zoons komt ook steeds bij haar terug.
Hugo is gevlucht naar China om daar muziekevenementen te organiseren en Heleen is ook een andere kant ingeslagen: ze werkt o.a. op een sportschool en wil gewoon een nieuw leven beginnen en het verleden achter haar laten. 

Jochem en Carolien leven apart. Ze bezoekt soms haar oude leermeester Reinier die op IC ligt. Maar de man redt het niet, ze bezoekt later de begrafenis  en als erfstuk krijgt Carolien een kostbare cello toebedeeld. Hugo is helemaal niet komen opdagen bij de begrafenis en dat neemt ze hem wel kwalijk. Hij had immers ook veel te danken aan de oude leraar. Jochem maakt een kluis voor de cello vrij: het instrument is wel een half miljoen waard. Hij gaat het huis ook extreem beveiligen en dat voelt voor Carolien als een gevangenis aan. Ze kan daar niet tegen en wil die gevangenis ontvluchten. Het is niet ondenkbaar dat ze zullen scheiden van elkaar. 
Carolien ontmoet eerst in een sportschool Heleen. Die wil eigenlijk geen contact met haar, omdat ze het verleden achter zich wil laten en een nieuw leven wil beginnen. Zover is Carolien nog lang niet. Ze brengt daarnaast een bezoek aan de ex-vriendin van Hugo(Evelien)  met haar oppaskind Laura. Maar na de aanslag is Laura bang geworden en ze wil niets meer van Carolien weten.( de pink!)  Vader Hugo laat weinig van zich horen, zegt zijn ex-vriendin. Hugo zit in China en belt Jochem op om te vragen of hij nog wat violen en cello's kan leveren voor getalenteerde jonge mensen. In China is er veel belangstelling voor en hij timmert in  het land (dat symbool staat voor vernieuwing en verandering)   aardig aan de weg.

Carolien neemt definitief ontslag bij de huisartsenpost en boekt een ticket naar China. Ze wil immers weg uit de gevangenis die Jochem voor haar geschapen heeft. Ze vliegt naar Shanghai en bezoekt Hugo. Ze maakt ruzie met hem over zijn houding ten opzichter van Laura. Ze vindt dat hij bij zijn dochter moet zijn. Carolien ontmoet ook een andere man, Max, die met haar kindertehuizen bezoekt waarin gehandicapte kinderen worden 'verzorgd." De kwaliteit van de verzorging is erg slecht. Het kan niet uitblijven: een man die haar aandacht geeft en tot wie ze zich aangetrokken voelt. Ze  plegen overspel, maar dan schrijft de dag erop Max een mail waarin hij weer afstand van haar neemt. Ze weet nu helemaal niet meer wat ze moet doen. Hugo's Chinese assistente (Corrie) vangt haar op.

Hugo zelf is in tussen op en neer gereisd naar Nederland, waar hij contact zoekt met Laura (moeizaam) en met Hugo (ruzie). Jochem krijgt bovendien een hartaanval, maar negeert de gevolgen. Hij wil kappen met het contact met Hugo.
Zowel in Nederland als in China  zijn er talentvolle musici die wel willen beginnen aan een avontuur met de viool of cello. (Driss resp. Xiang) Jochem wil wel de instrumenten leveren of uitlenen.

Carolien vliegt terug naar Nederland. De vier krijgen een oproep om voor de rechtbank te getuigen tegen Helleberg, de crimineel. Jochem neemt een advocaat(je) in de arm. Maar de andere drie willen de zaak niet zo grondig voorbereiden als Jochem . Carolien wil wel weer wat gaan doen. Stiekem oefent ze op de cello van Reinier en dat gaat steeds beter. Ook wil ze in een zorginstelling gaan werken en bij het sollicitatiegesprek komt ze goed uit de verf. Ze zal waarschijnlijk wel aangenomen worden.

Bij de rechtszaak worden ze door de advocaat van Helleberg 'afgemaakt'. Hij geeft hun weinig ruimte bij hun getuigenverklaringen en het komt er bijna op neer dat ze de gijzeling hebben uitgelokt. Carolien is eerst van slag. Het advocaat(je) van Jochem probeert er nog wat van te maken, maar wat de uitspraak van de rechter wordt, staat niet meer in de roman. Ze willen genoegdoening en een schadevergoeding.
De vier besluiten na afloop van hun bijdrage in een vertrouwd Italiaans restaurant te gaan eten en er is zowaar een happy-achtig end. De vier eten, praten en brengen een toast uit. "Het is klaar, het is goed."
 

Personages

Carolien

Zij is het interessantste personage. Ze maakt een ontwikkeling door. In het begin is ze depressief. Ze kan niet met de gevolgen van de gijzeling om gaan. Het valt niet mee voor een vrouw om een pink te missen en ze denkt dat iedereen steeds naar haar gemankeerde hand kijkt. De pink is niet echt onmisbaar bij haar werk als huisarts, maar zijn vindt van wel. Daarnaast denkt ze steeds terug aan het ongeluk waarbij haar zoons zijn omgekomen. Ze houdt van kinderen en snapt de reactie van Hugo niet. Hij kijkt weinig naar zijn kind om. Ze vertelt hem dat ook wanneer ze in China is. Ze is naar dat land gevlucht, omdat Jochem ook niet loskomt van het verleden. Eigenlijk hebben ze geen huwelijk meer. Ze wonen niet bij elkaar en Hugo maakt haar woning tot een gevangenis. Heleen wil eigenlijk niets meer met haar te maken hebben en ook haar oppaskind Laura wil dat niet. Dt vindt ze verschrikkelijk. In China krijgt ze een nieuwe kans. Ze ontmoet Max en met hem bezoekt ze kindertehuizen. Daar zou een nieuwe toekomst kunnen liggen: met een nieuwe man en een nieuwe bestemming. Maar na een seksnacht gaat de laffe Max naar zijn gezin terug en verstuurt dat bericht per mail aan haar. Het lijkt erop alsof Carolien nu de diepte van alle ellende heeft bereikt. de gesprekken met Corrie, de assistente van Hugo, brengen haar echter verder. Ze keert terug naar huis, stelt eisen aan haar terugkeer bij Jochem en gaat solliciteren bij een zorginstelling. De rechtszaak is nog wel een teleurstelling omdat ze weinig kans krijgt haar punten te maken. Maar de depressiviteit lijkt ze kwijt geraakt te zijn. Er is een toekomst: de toast bij het etentje met zijn vieren is het symbool ervan.

Jochem

Jochem zit vast in zijn verleden en hij weet alleen maar de oplossing te bedenken dat hij zich extreem tegen onheil en misdaad moet beveiligen. Maar dat kun je nou eenmaal niet in je leven. Hij verliest daardoor het contact met zijn vrouw en later ook met Hugo.

Heleen

Heleen heeft een radicale ommezwaai willen maken. Ze is een escapiste. Ze gaat een heel ander leven leiden en wil daarom eigenlijk met niemand meer contact. Toch komt ook zij naar de rechtszaak tegen Helleberg. Ook neemt ze deel aan het etentje met zijn vieren.

Hugo

Ook Hugo is een vluchter. Hij gaat zelfs naar China: een land dat volop in ontwikkeling en verandering is. Toch neemt hij weinig verantwoordelijkheid voor het leven van zijn dochtertje. Hij wordt er door Carolien op gewezen en hij lijkt daar lering uit te trekken. maar het contact met Laura verloopt moeizaam. Als lezer komt Hugo mij het meest opportunistisch voor van de vier vrienden.

Quotes

""En zoals jij je verschanst en isoleert zint mij niet. Je moet hier verdomme examen doen voor je jouw heiligdom mag betreden. Je hebt Carolien uit huis gejaagd door haar achter de tralies te zetten." Bladzijde 141

""Weet je Carolien", zegt hij langzaam", ze blijven dood, onze jongens. Hoe ik ook hier sta te schaven en te beitelen. Wat jij daar ook uitspookt. Dood. Weg. Voorgoed." Een klik. de verbinding is verbroken." Bladzijde 145

"Alsof iemand met een enorme baal meel op haar hoofd heeft geslagen, zo voelt het. Gekrompen en verdoofd. Voorzichtig leest ze het bericht nog een keer. O, denkt ze, o, zo dus. Traag staat ze op om de zijden jurk uit te trekken. Badjas is beter. Ze sluit de gordijnen en doet de kamerdeur op slot." Bladzijde 166

"Ik dacht dat ik thuishoorde bij Max. dat ik eindelijk was thuisgekomen. Dacht hij ook. God, wat een misvatting, misleiding, verraad. Nu ben ik weer een mislukte huisarts, een gemankeerde celliste, een echtgenote die niet voldoet, een moeder zonder kinderen. De gedachte aan kinderen brengt haar de verlangde tranen. Ze glijdt opzij en ligt languit op de grond te huilen." Bladzijde 167

"Tijdens zijn wandeling komen er herinneringen op aan die andere rechtszaak, jaren geleden, toen hij hetzelfde pak aanhad dat hij nu uit de kast wil halen. De eigenaar van de bus die hun jongens de dood in had gereden werd aangeklaagd en de zaal zat vol met ouders van gestorven scholkinderen." Bladzijde 233

Thematiek

Verwerking van een trauma

De vier personages om wie het in deze roman gaat, hebben allen een aparte manier om het trauma uit het verleden te verwerken. Jochem en Carolien hebben bovendien twee trauma's te verwerken. Eerst zijn ze door een stom busongeluk hun beide zoons kwijtgeraakt en daarna waren ze onderdeel van een gijzeling. Jochem probeert het trauma te verwerken door een zo veilig mogelijk fort om hem heen te scheppen. Hij beveiligt zijn atelier zo goed mogelijk en ook van zijn woonhuis waar trouwens alleen Carolien woont, maakt hij een gesloten gevangenis.Carolien kan daar niet tegen en vlucht op een zeker moment naar China waar Hugo ook zijn werkzaamheden heeft opgepakt. Carolien mist een pink die de crimineel Helleberg bij haar heeft "verwijderd." Ze vindt dat die handicap haar in haar dagelijkse leven hindert. Ze is eerst tijdelijk en later definitief gestopt in haar huisartsenpraktijk. Ze heeft behoefte aan menselijk gezelschap. Maar Heleen (het vierde slachtoffer) heeft daar geen behoefte aan en is een nieuw leven in de sportschool begonnen. Ook het oppaskind Laura (dochter van Hugo) is bang voor Carolien geworden. Het is niet zo gek dat Carolien zich in China in de armen werpt van een andere arts Max. Dat is ook al een personage dat een trauma moet verwerken (de geboorte van een zwaar gehandicapte zoon). Ze wordt verliefd op hem, pleegt een keer overspel, maar dan wordt de teleurstelling nog groter als hij in een mail weer afstand van haar neemt. De vier voormalige vrienden hebben dus allen een manier gevonden om het trauma te verwerken (het zoeken naar veiligheid, een nieuw leven starten, escapisme).

Motieven

Vriendschap

De vier personages waren goede vrienden voor de gijzeling. Na de misdaad zijn ze uit elkaar gegroeid. ze kunnen niet meer met elkaar over de gijzeling praten, maar ook met elkaar spelen gaat niet meer. Dat komt o.a. omdat ze alle vier een andere manier van verwerking van het trauma hebben. Na de rechtszaak voelen ze zich tot elkaar aangetrokken en ze gaan eten in een voor hen bekend Italiaans restaurant. Ze brengen een toast uit op de toekomst.

Moeizame liefdesrelaties

De liefdesrelatie tussen Jochem en Carolien is na wat er allemaal is gebeurd (doodgereden zoon, de gijzeling) heel moeizaam geworden. ze overwegen zelfs uit elkaar te gaan. Carolien doet dat in ieder geval tijdelijk door naar China te vluchten.

Muziek

De muziekwereld (vooral die van violen en cello's) speelt ook in deze roman een belangrijke rol. De vier vrienden speelden vroeger stukken met elkaar voor viool en Cello. Jochem hoopt dat Carolien ondanks haar verloren pink weer gaat spelen. Zowel in China als in Nederland (Driss) staan er enkele veelbelovende leerlingen op die viool willen gaan spelen.

Escapisme

Wie de moeilijkheden niet onder ogen kan zien, gaat op de vlucht. Heleen is een ander leven begonnen. Hugo vlucht naar China om daar een nieuw leven te beginnen. Max, de arts, heeft thuis een gehandicapte zoon waar hij moeilijk mee kan omgaan. Carolien vlucht uiteindelijk ook naar China: ze kan niet leven in de gevangenis van Jochem. Het zijn allemaal vormen van escapisme.

Dood

De dood (van de gebeurtenis in de vorige roman) blijft een rol spelen. De twee zoons van Jochem en Carolien zijn doodgereden. In deze nieuwe roman gaat de lieve leermeester van Carolien , Reinier, dood. Ze gaat naar de begrafenis. Als erfstuk krijgt ze de zeer kostbare cello.

Overspel

In China wordt Carolien verliefd op Max. Ook hij heeft een probleem thuis 'een ernstig gehandicapte zoon. Ze zoekt bescherming tegen haar eenzaamheid en ze gaan met elkaar naar bed. Kort daarna mailt hij haar dat hij het contact niet meer wil en teruggaat naar zijn gezin.

Motto

Er is geen motto (en geen opdracht)

Trivia

Want de Avond is eigenlijk een vervolg op de roman "Kwartet". Hij gaat verder waar die roman eindigt. Toch kun je de roman ook als zelfstandig boek lezen. D.w.z je hebt de eerste roman niet nodig om deze te begrijpen.

Titelverklaring

De titel komt letterlijk in de tekst voor. Hij verwijst naar een christelijk gezang: "Blijf bij me heer, want de avond is nabij." 
Op bladzijde 135 zegt Carolien tegen haar 'nieuwe vriend Max' het volgende: "Blijf bij mij", zegt Carolien, "want de avond is nabij." Ze neuriet de melodie.
Het gaat erom dat het personage dan eigenlijk bang is om alleen gelaten te worden. In het gezang vraagt de zanger om de bijstand van God.
Max is de nieuwe verliefdheid van Carolien. In China brengt ze ook een keer de nacht met hem door, maar bizar genoeg verlaat hij haar ook weer.

Structuur & perspectief

De roman wordt opgedeeld in 35 relatief korte hoofdstukken. Deze hebben geen titel. De hoofdstukken worden over het algemeen chronologisch verteld. Omdat deze roman een vervolgroman is van "Kwartet (2014) wordt het verleden af en toe er bij gehaald.

Er zijn eigenlijk twee personale vertellers. Van die twee (Carolien en haar man Jochem) komen we te weten wat ze vinden van de teloorgang van het kwartet. Hoe staan ze tegenover een nieuw begin van hun leven na de gijzeling en de aanslag? 
De twee vertellers doen hun verhaal vooral in de o.t.t. 

Decor

Het decor is hetzelfde als dat van de roman "Kwartet". Daarin oefenden de vier vrienden met elkaar hun muziek totdat een crimineel hen gijzelde. We zitten in dezelfde stad die weliswaar niet wordt genoemd, maar die je het best kunt aanduiden met Amsterdam (de grachten etc). Een gedeelte van de roman speelt zich af in China. Hugo is daarheen gegaan en Carolien vlucht naar hem toe. Daar speelt het verhaal zich o.a. af in Shanghai en Peking. Maar aan het eind is er de rechtszaak en die zal weer in Amsterdam zijn.
 

Wat de tijd betreft wordt er ook nauwelijks iets prijsgegeven. Deze roman speelt een tijdje later dan de roman "Kwartet" . Er worden nauwelijks date en ook geen jaartallen genoemd. Maar uit de tekstgegevens  kun je opmaken dat het een actueel verhaal is en in deze tijd speelt. De vertelde tijd lijkt op ongeveer een jaar uit te komen.

Stijl

Anna Enquist schrijft in een heldere stijl zonder moeilijke woorden. De tekst is dus ook voor scholieren goed te volgen. het is wel een voordeel als je als lezer wat van de klassieke muziek af weet want er wordt nogal eens verwezen naar klassieke muziekstukken. 
Een nadeel in deze roman is wel dat Enquist erg veel uitlegt en daardoor weinig aan de fantasie aan de lezers uitlegt. De personages Jochem en Carolien wat minder uitdiepen zou in dit geval spannender voor de lezer zijn. 

Slotzin

Anderen kunnen een foto, een schilderij maken van dit tafereel, maar jij blijft in de haven van de toekomst, hier, als een schip dat met stevige touwen aan de andere drie is vastgebonden. ze ziet in de ruit hoe ze alle vier hun glazen heffen en elkaar toedrinken. het is klaar. Het is goed.

Beoordeling

"want de avond" is een vervolgroman op "Kwartet" (2014) die je echter ook kunt lezen zonder dat je die roman over een gijzeling hebt gelezen. De roman is fraai uitgegeven in een gebonden uitgave met een mooie bladspiegel. Dat is vaak bij de boeken van deze uitgeverij en dat leest altijd prettig. 
De roman is niet al te lastig te volgen voor eindexamenscholieren, maar is wat "uitleggerig."
De vertellers hadden wat minder van hun zielenroerselen moeten prijsgeven, waardoor er meer spanning (dat is ruimte voor de lezer) zou zijn.
Met deze tweede roman over haar personages moet Enquist wel klaar zijn met de vertelling over Jochem en Carolien . Om met haar eigen slotwoorden te besluiten: Het is klaar, Het is goed (zo!) 

Recensies

"Want de avond’ is, niet alleen in de titel, een boek vol onaffe lijntjes, scherven en brokstukken, maar die op het laatst op wonderbaarlijke wijze bij elkaar worden geveegd, als de vier oud-kwartetleden na een rechtszitting over de explosie die ze uiteendreef, onverwacht samen uit eten gaan en elkaar weer omarmen: “Ze ziet in de ruit hoe ze alle vier hun glazen heffen en elkaar toedrinken. Het is klaar. Het is goed.” Voor de lezer komt dit slot als een ware deus ex machina, maar gezien de literaire haarspeldbochten en volta’s uit het voorafgaande is het niet eens zo’n onplausibel einde." https://www.trouw.nl/cult...~ab11088b/

"De vier komen weer samen als de rechtszaak tegen de overvaller begint en zij moeten getuigen. Met Kwartet in het achterhoofd ben je bevreesd dat het einde zal ontaarden in een gewelddadige climax, maar gelukkig houdt Enquist zich nu in waardoor deze roman, die los van zijn voorganger te lezen is, veel beter in elkaar zit. Dat is de kracht van Enquist: zij kan die duizenden schakeringen in het brein die naar een uitweg zoeken met mededogen voor haar personages beschrijven." https://www.tzum.info/201...-de-avond/

"Enquist laat zien hoe vier mensen verschillend met een trauma omgaan. Iedereen zit vast en niemand kan over zijn gevoelens praten – maar wel denken. Lange monologues intérieurs vertellen gedetailleerd hoe Carolien en Jochem zich voelen. De roman lijdt onder dit hyperrealisme. We lezen álles, ook de sentimenteelste verzuchtingen (zoals we die allemaal hebben) en de innerlijke veroordeling daarvan. Daardoor blijft er niets te raden over. Bovendien zijn veel van die reflecties niet erg diepgaand: ‘Ik wil niet meer gedumpt worden’, ‘laat gaan, laat gewoon gaan’. Door het gebrek aan verhulling worden we niet verleid met het drama mee te leven. Dat werk heeft de schrijver al gedaan." https://www.volkskrant.nl...~b78d7f2d/