Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2018
• 285 pagina's
• Uitgeverij: De Arbeiderspers

Flaptekst

Eerste zin

Voor het eerst zag hij een vrouwenlichaam van zo dichtbij. Zijn gezicht bevond zich ergens ter hoogte van haar knie, die ze bevallig had gebogen.

Samenvatting

Er zijn twee vertellers die elkaar steeds afwisselen. De tijd van de handeling: de Eerste Wereldoorlog, in 1918.
De roman begint met een stukje verleden waarin Rupert Atkins terugdenkt aan zijn schoolreis naar Rome, waar hij gebiologeerd werd door het beeld van de Venus van Milo. Rupert zelf van aristocratische afkomst, is beeldend kunstenaar die al goed in de media en kunstrecensies is besproken.
Daarna schakelen we terug naar 1918 waar artsen van Rupert zeggen dat hij niet erg gewond is, maar dat hij zich toch onder behandeling van dokter Williams moet stellen. Die is gestationeerd in een tot revalidatieoord omgebouwde villa in het plaatsje Krombeke dicht tegen de Frans grens. Hij komt in het oord en ziet een aardige verpleegkundige Cécile Verhulst, maar ook een soldaat die ernstig gewond aan zijn gezicht op zijn kamer ligt. Het is een gewone infanterist die  net van het front komt en getroffen is door een granaat. Harvey heeft de lezer al verteld hoe ellendig het aan het front toegaat. De soldaten houden het vol door veel illegale rum te drinken. 

Er zitten nog meer gewonde soldaten en officieren in het revalidatieoord. Het verschil in rang en afkomst is daar weggevallen. Atkins ergert zich daar wel aan, want hij vindt infanteristen  dom en onbeschoft. Hij heeft zelf te maken gehad met zo'n enorme hork Simpson. Die had hem eens geschoffeerd door voor hem te gaan staan met zijn blote pik. Het gezag van Atkins was toch al niet te groot. Hij voelt zich ook meer kunstenaar dan soldaat, maar hij heeft zich plichtsgetrouw in Engeland aangemeld. 
Harveys verband wordt steeds omgewisseld door Cécile . Ze doet dat liefdevol en Harvey krijgt er lustgevoelens door. Rupert Atkins praat weer met dokter Williams en geeft aan dat hij 'graag' terug wil naar het front. Ook wil hij weer beelden gaan maken. Hij heeft al een beroemd beeldhouwwerk gemaakt en Williams analyseert dat Freudiaans als een  werk van vader-en- zoon. De relatie tussen die twee is niet zo erg goed. Atkins krijgt een oud atelier toegewezen en met verse klei gaat hij aan de slag.

's Nachts droomt hij in nachtmerries over Simpson en hij gilt die naam dan door de kamer. Harvey wijst hem erop. Dan vertelt hij over de onbeschofte Simpson die poep en pies grappen maakt en mensen van zijn divisie intimideert. Op de vraag van Harvey of hij Simpson heeft gedood, antwoordt hij bevestigend. Hij schrijft daarna een brief aan zijn moeder over de oorlog en maakt de oorlog een stuk mooier dan hij is. Daarentegen krijgt Harvey een brief van zijn moeder, die hem vertelt dat zijn broer in de oorlog gesneuveld is. Hij heeft al eerder een broertje verloren en zijn vader heeft hem dat in de schoenen geschoven. Ook zijn relatie met zijn vader is daardoor niet zo goed.

Rupert gaat weer verder met zijn kleihobby. Cécile staat ook een keer model. Maar Rupert kan het werk niet meer zo goed en valt verschrikkelijk uit. Daarover wordt hij weer bevraagd door Williams. Ook nu geeft hij weer aan dat hij soldaat Simpson heeft gedood.  Dan komt het moment dat Harvey een spiegel krijgt om zijn verminkte gezicht te aanschouwen. Het is een emotioneel moment en Cécile krijgt die middag vanwege de verschrikkelijke aanblik vrijaf. Ze heeft een dag of wat ervoor Harvey met haar hand bevredigt.  Harvey gaat zijn gezicht bedekken met een damessjaal waardoor mensen zijn gezicht niet kunnen zien. Hij mag de villa verlaten en gaat met Rupert in een lokaal café en zoekt ruzie met een aantal Fransen die er ook zitten. Ze vechten en ook  gaat Harvey naar een hoer. Dikke Nina behandelt hem liefdevol en doet net of ze zijn verminking niet ziet. Ook aan het front was Harvey met zijn maten naar de hoeren gegaan. Hij was er zelf ontknaapt.  

Dan komt ook de apotheose wat betreft het trauma van Rupert Atkins. In zijn divisie had Simpson een mooie Duitse jongen gevangen genomen, Rainer Schulz. Dat was alle behalve een vijand-type en Atkins heeft ook mooie gevoelens voor hem. Hij gaat dan ook helemaal uit zijn dak, als hij op een nacht ziet dat Simpson Schultz oraal bevredigt. Uit jaloezie dood Rupert Schultz. Dat is dus zijn trauma en niet de dood van Simpson. Er komt daarna ook weer een gasaanval bij zijn loopgraaf.

De gewonde soldaten in de villa horen dat de oorlog bijna voorbij is. Een van de mannen Johnson pleegt toch nog zelfmoord. Rupert blijft met dokter Williams praten over de waanzin van de oorlog en zijn rol daarin. Hij heeft intussen ook een koperen masker  gemaakt voor zijn maat Harvey.  Dat maakt een heel wat betere indruk voor de buitenwereld. Daarna wordt het tijd om naar huis te gaan. 
In het allerlaatste hoofdstukje gaat één van de twee vertellers naar huis. Het is onduidelijk wie dat is. Eigenlijk kan het zowel Harvey als Rupert zijn. 

 

Personages

Rupert en Harvey

Deze twee personale vertellers zijn de belangrijkste personages in de roman. Ze zijn beiden getraumatiseerd, maar op een verschillend vlak. ze hebben beiden een slechte relatie met hun vader. Ze komen uit twee totaal verschillende milieus, maar in de oorlog spelen standen en rangen eigenlijk veel minder. In het begin kijkt Rupert wel erg neer op zijn soldaten. Hij is geschoffeerd door de hufter Simson en hij ergert zich dan ook dat ij zijn kamer moet delen met een soldaat. Maar hij krijgt bewondering voor de moed van Harvey die immers geen gezicht meer heeft en hij helpt hem uiteindelijk met het maken van een masker voor zijn gezicht, zodat Harvey de mensen onder de ogen kan komen. Om herhaling van informatie te voorkomen, kun je over deze personages ook lezen onder de kopjes Thema en Motieven. Toch kun je in de loop van het verhaal sympathie krijgen voor Rupert. Met Harvey had je dat al vanaf het begin: de soldaten waren nu eenmaal de losers.

Cécile

Cécile is het prototype van de zeer betrokken Vlaamse verpleegster, zoals er in die tijd ongetwijfeld velen zijn geweest in de buurt van het slagveld. Ze moesten de rommel opruimen die de hogere bazen veroorzaakten. Vaak zonder middelen en faciliteiten, maar wel met grote betrokkenheid. Dat kun je goed zien aan de meelevende wijze van Cécile met vooral Harvey. De manier waarop ze zijn verband eraf haalt, de schrik die ze krijgt bij het zien van het verminkte gelaat (ze moet vrijaf nemen|),. Maar ze heeft ook oog voor de seksuele lusten van de soldaten.

dokter Williams

Wat voor Cécile geldt, is mutatis mutandis van toepassing op de dokter. Hij doet zijn best in de villa zonder veel faciliteiten de rommel van de hogere klasse op te ruimen. Hij is uiterst begaan met Harvey en heeft dialogen met Rupert om diens open te openen. Het komt zover dat die zijn trauma aan hem opbiecht.

Quotes

"Zo, kijk eens aan, het gaat alwéér beter.’ Haar fluwelen stem kwam van ver dichterbij dansen. De behendige handen maakten achter zijn hoofd geroutineerd het haakje los, en begonnen zijn verband af te rollen. Met tegenzin trok de slaap zich terug. Nog even was hij warm en gewichtsloos: een kat op het dak in de zon, maar toen begonnen zijn zintuigen te werken en schoot de vertrouwde pijn door zijn wangen, zijn voorhoofd, zijn hals. Jeuk kroop door zijn verdwenen vingers. Het ergste was misschien wel het in onwetendheid ontwaken, elke dag opnieuw, om daarna in dat kapotte lichaam terug te moeten keren." Bladzijde 50

"“Waarom was een invalide toch zo’n aanval op je identiteit - zozeer dat je er zelfs op los zou kunnen slaan? Nog altijd geneerde Rupert zich voor die keer dat een gebochelde, manke heer naast hem kwam zitten in de halflege Londense tram, zijn hazenlip hunkerend naar een praatje en hij, onzinnige smoezen mompelend, snel een andere plaats had gezocht. Het was de confrontatie met zijn eigen onmacht: het onvermogen om te gaan met imperfectie. " Bladzijde 60

"Vier ivoren vingers staken uit de borstwering. Harvey Cole keek naar de bevroren mouw die op schouderhoogte uit de massieve modder oprees. De hand, of wat ervan over was, leek zich uit te strekken om hem aan te raken. Loodgrijs gemarmerd was de huid, hetzelfde levenloze grijs als de modder, hun jassen, hun wereld." Bladzijde 40

"Het leek wel een wedstrijdje in sneuheid. De een met zijn lelijke kop verstopt in een dwaze damessjaal, de ander hysterisch bevend bij het minste incident. Harvey trok zijn jasje recht, pakte Rupert bij zijn bovenarm en liep door met grote stevige passen. Links achter hen klonk een gil. De moeder trok het kind door de voordeur naar binnen." Bladzijde 220

"Simpson was een barbaar. Dat wist hij. Maar Rainer! In godsnaam. Een bom vlakbij deed de schuilplaats schudde. Hij schreeuwde, richtte en schoot. De kogel doorboorde moeiteloos het mooie voorhoofd. Schutz keek verbaasd, terwijl het korenbloemblauw verkleurde. Hij zakte in elkaar, het blonde hoofd steunend tegen Simpsons blote borst." Bladzijde 263

" Zijn oog zocht over het troebele oppervlak wanhopig naar houvast, en vond die bij zijn oren, die keurig uitgelijnd de horizon vormden van zijn hoofd. Maar daarboven en -onder was het een puinhoop. Een verbijsterd oog staarde hem aan. Met beide handen greep hij het handvat vast en sloeg de spiegel met kracht tegen zijn gezicht. [ Harvey ziet in de spiegel voor het eerst zijn verminkte gezicht] " Bladzijde 202

Thematiek

Oorlog: algemeen

De verschrikkingen van de oorlog staan in deze roman centraal. Het is wel opmerkelijk dat een Noord-Nederlandse schrijfster Herien Wensink gekozen heeft om de ellende van de Eerste Wereldoorlog onder de aandacht te brengen. De Eerste Wereldoorlog is in de Nederlandse literatuur tot voor een aantal jaar een 'ondergeschoven kindje" geweest. Nederland speelde in die oorlog namelijk een rol op het tweede plan. Met de 100-jarige herdenkingen van dit decennium kwam ook de belangstelling ervoor in de literatuur in Noord-Nederland. Onder het kopje "Beoordeling" kun je een aantal romans over de Grote Oorlog vinden die heel lezenswaardig zijn. De Eerste Wereldoorlog kende niet de verschrikkingen van de Jodenvervolging, maar wel die van de dood van veel heel jonge West-Europese mannen. Pubers, soms ook studenten, werden opgeroepen om in de loopgraven tegen elkaar te vechten. De Europese politici maakten er een machtsstrijd van en jonge jongens werden naar het front gestuurd om in de modderige loopgraven elkaar te bestoken. De meesten van hen wisten niet eens waarom er gevochten werd, ze leden honger en kou en wie zijn hoofd boven de loopgraaf uitstak, liep grote kans gedood te worden. Vanwege de barre omstandigheden gave ze zich over aan drank (illegaal gestookt) en vaak ook cocaïne. (Door Nederlandse dealers overigens geleverd) Heel veel soldaten kwam niet uit de oorlog terug, of verminkt of verslaafd. In deze roman gaat het ook nog eens over het standsverschil tussen een officier en een gewone soldaat. Ze zijn respectievelijk psychisch en lichamelijk getraumatiseerd. De officier omdat hij een moord gepleegd heeft en de soldaat omdat zijn gezicht gruwelijkverminkt is. Ze zijn in een revalidatieoord op elkaar aangewezen en worden min of meer vrienden. Ze hebben nog een andere overeenkomst dan hun verwonding, nl. dat hun relatie met het thuisfront (met name de vader) niet zo goed is. De dokter helpt de soldaat aan een nieuw gezicht en hij krijgt het PTSS-syndroom bij officier Rupert boven water. Ze worden klaar gestoomd om naar huis te gaan. Ook kun je in de roman bewondering lezen voor de verpleegsters en de artsen aan het front. Zonder veel middelen te hebben, verrichtten ze monnikenwerk.

Motieven

Zelfmoord

In de verschrikkelijke oorlog pleegden veel soldaten zelfmoord. Ook in de villa pleegt een gewonde/getraumatiseerde soldaat Johnson zelfmoord. Hij hangt zich op vlak voordat de oorlog eindigt.

Vriendschap

Tussen de aristocratische Rupert en de boerenzoon Harvey ontwikkelt zich gaandeweg hun verblijf in het recreatieoord een vriendschap. Rupert moet Harvey op bepaalde momenten begeleiden vindt de dokter Williams. Ondanks hun verschil in afkomst hebben ze ook overeenkomsten. Beiden onherstelbaar verwond door de oorlog en beiden een minder goede relatie met hun vader.

Dood

In de grote Oorlog die vaak een zinloze loopgravenoorlog wordt genoemd zijn veel jonge mannen aan Duitse, Franse en Engelse kant bij de gevechtshandelingen om het leven gekomen. Het slagveld in België was een ware hel. Veel jonge soldaten (die ook maar waren opgeroepen of zich hadden aangemeld) vonden op verschrikkelijk wijze de door o..a. door mosterdgasaanvallen. Op een excursie naar Ieper heb ik met mijn klassen in de oorlogskerkhoven bezocht waar duizenden soldaten zijn begraven, zowel Britse als Duitse.

Prostitutie

De soldaten gaan als ze een moment vrij hebben naar de Vlaamse hoeren. Ook Harvey Cole doet dat. Wanneer het verband van zijn gezicht is, doet hij een damessjaal om en gaat naar een bordeel. De hoer doet het heel professioneel en kijkt niet naar zijn verminkte gezicht.

Standsverschil

Rupert Atkins komt uit een heel ander milieu dan zijn soldaten. Hij kijkt echt op hen neer. Ze zijn dom, grof en onbeschaafd. Prototype is de soldaat Simpson die hem schoffeert door met zijn blote piemel voor hem te gaan staan. Hijzelf komt uit een aristocratische familie. Hij is beeldend kunstenaar die al een zekere reputatie in Engeland heeft verworven. In zijn gesprekken met dokter Williams noemt hij zich zelf ook een mens met een hoger levensideaal. Hij is ook 'kunstenaar'.

Trauma

Zowel Harvey als Rupert leiden aan een trauma. Harvey voornamelijk vanwege de verwondingen aan zijn gezicht. Bij Rupert zou je kunnen spreken over een PTSS: een Post Traumatisch Stress Syndroom. daarbij gaat het bij hem vooral over de knappe Duitse soldaat die hij uit een soort jaloezie (hij had seks met de onbeschofte soldaat Simpson) om het leven heeft gebracht.

Kunst

Rupert komt uit een aristocratische familie en hij is zelf ook beeldend kunstenaar. Zo'n man past natuurlijk niet in de oorlog maar vanuit de grote druk van thuis heeft hij zich tot opgegeven voor de militaire dienst. Hij heeft al naam gemaakt in de kunstwereld. In de villa mag hij zijn hobby uitleven op klei, maar dat komt enkele keren tot een afschrikwekkende confrontatie.

Motto

Het motto van de roman is van de schrijver/dichter Hans Lodeizen:
"Versplinter de spiegel
waarin je gezicht heeft gehuild." 

Dat is op zich al een heel fraaie oneliner, maar hij is bovendien heel erg van toepassing op het leven van Harvey (letterlijk) en Rupert (figuurlijk) .

Trivia

Kleihuid is de debuutroman van Herien Wensink.

Titelverklaring

De titel "Kleihuid" komt letterlijk in de tekst voor. We hebben in deze roman te maken met de beeldend kunstenaar Rupert Atkins. Hij maakt voor zijn genezingsproces op een bepaald moment een  sculptuur van klei.
Op blz. 215 zegt hij: "Het is mooi Harvey. Heel mooi."Rupert keek afwezig naar zijn eigen werk, op de tafel voor hem. Zijn wijsvinger had hij op het voorhoofd van het beeld geplant. Langzaam drukte hij ermee in de klei, tot in de kleihuid  een volmaakt rond gaat ontstond." 

Structuur & perspectief

Er zijn in deze roman over de Eerste Wereldoorlog twee vertellers. De ene is van betere komaf Rupert Atkins, bovendie ene beeldend een kunstenaar, de andere is een eenvoudige boerenzoon Harvey Cole. Ze komen tijdens de oorlog in een revalidatieoord in de buurt van Ieper terecht.

Rupert is psychisch gewond geraakt en moet in gesprekken met een arts weer bij zichzelf komen, Harvey is lichamelijk zwaar gewond. Hij heeft nauwelijks meer een gezicht. De arts doet een mooie poging om zijn gezicht te herstellen. 
De twee personages vertellen beiden in de hij-vorm (personaal) en meestal doen ze dit in de o.t.t .  Maar ze gaan ook over op de o.v.t . Ze wisselen elkaar steeds in hoofdstukken af. Rupert heeft meer verteltijd dan Harvey. Wie er aan het woord is, staat boven het hoofdstuk. Daardoor is dat hoofdstuk goed te volgen.

In de hoofdstukken lopen heden (het verblijf in de villa) en verleden (het verblijf in de loopgraven) elkaar af. het verhaal van de roman wordt dus niet chronologisch verteld.

Decor

Het decor is een grote villa in  West-Vlaanderen (vlak bij de Franse grens bij Poperinge)  die in de Eerste Wereldoorlog dienst doet als revalidatieoord voor gewonde en getraumatiseerde soldaten. De villa die van een aristocratische familie is geweest staat in het plaatsje Krombeke. Er zijn echter ook flashbacks in de vertellingen van de twee personages Rupert en Harvey die de lezer brengen naar de plaatsen van de loopgravenoorlog  die de Eerste Wereldoorlog was.

De tijd van de roman waarin de roman speelt, is ook duidelijk. Het verhaal speelt aan het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918. Harvey en Rupert brengen enige tijd door in de villa om te  revalideren. De vertelde tijd in de villa is enkele weken.

Stijl

Herien Wensink heeft een mooi boek geschreven. Ze heeft daarbij een keuze gemaakt voor twee personale  vertellers die erg veel verschillen wat afkomst betreft. dat betekent dat ze ook het taalgebruik van beide vertellers moet afwisselen. Toch gebruikt Harvey wel eens woorden die ik niet zo goed bij zijn afkomst vind passen. Maar het boek is ook vanwege de fraaie stijl fijn om te lezen. 

Wensink gebruikt ook een aantal heel sprekende metaforen:
(blz. 79) De verbandberg aan de overkant kreunde, het wezen werd wakker."
(blz. 117) Coles armgips schraapte langs het behang, als krijt over een schoolbord."
(blz. 151) "Hij doolde door de gangen van zijn geheugen , maar elke nieuwe afslag leidde naar een blinde muur."
(blz. 156) In het midden van het tapijt leek zich een draaikolk te vormen. Bij elke pas zoog de stroming aan zijn benen. Het donkere rood van het kleed kwam als een vloedgolf op hem af, terwijl witte, ineengestrengelde lijken naar de oppervlakte dreven."
(blz. 179) "daar kwam Cécile al aangebanjerd, opdoemend uit een zee van onkruid."
(blz. 195) "Williams peuterde in zijn oor. Zijn blik was die van een hond die in een parkje neerhurkte. Instinctieve, onverstoorbare nood."

Slotzin

Fantoompijn had hij nauwelijks nog. Het touwtje sneed in zijn achterhoofd maar de strakke knoop gaf hen rust. Hij rechtte zijn rug, nu was hij bijna even lang en wachtte tot de deur openging.

Beoordeling

Een Noord-Nederlandse schrijfster die over de Grote Oorlog schrijft, is best wel bijzonder. De Eerste Wereldoorlog is heel lang niet erg belangrijk geweest in de Nederlandse literatuur. Maar de 100-jarige herdenkingen van de oorlog hebben de verschrikkelijk wrede oorlog ook in Nederland (dat was immers neutraal in die oorlog) bekender gemaakt.
Zelf ben ik een keer met mijn havo-4 klas meegegaan op een geschiedenis-excursie naar Ieper en omstreken. Er is een imponerend museum in die plaats, er zijn talloze kerkhoven waar Vlaamse, Duitse, Franse en vooral ook Engelse soldaten liggen begraven. De oorlog werd ook bekend om zijn mosterdgasaanvallen. Ik vond het een indrukwekkende excursie naar deze loopgravenoorlog waarin heel veel jonge mensen om het leven zijn gekomen, eigenlijk volledig onnodig. 
Wensink heeft de bizarre ellende van de oorlog indrukwekkend aan de kaak gesteld. Ze heeft daarnaast de vriendschap tussen twee mannen met een verschillende afkomst mooi beschreven. 
"Kleihuid" is daardoor m.i. een belangrijke roman in de thematiek van de Eerste Wereldoorlog geworden. 

Voor wie meer romans over de Eerste Wereldoorlog wil lezen,  zijn onderstaande boeken goede tips:
Do van Ranst - Iedereen bleef brood eten (YA-roman) (2013)
Jan van Toortelboom - Meester Mitrailette (2014)
Stefan Hertmans - Oorlog en terpentijn (2013) 
Johanna Spaey   - Vlucht  (2007) 
Vooral : Stefan Brijs - Post voor mevrouw Bromley (2011)
Erwin Mortier- Godenslaap (2008)
Conny Braams - De handelsreiziger van de Nederlandse Cocaïne Fabriek
Zoals je kunt zien, zijn het voornamelijk Vlaamse auteurs.

Recensies

"Toch is dit geen modale oorlogsroman, want Wensink heeft de psychologie van haar hoofdpersonen buitengewoon goed getroffen. Zo leeft ze zich helemaal in in het optimistische wrak Harvey, wiens verminkingen en pijn helemaal van binnenuit zijn beschreven, zozeer dat het haast voelbaar wordt. Maar vooral excelleert ze in de psyche van de aristocratische Atkins en zijn moeite om met gebrekkigheid om te gaan." https://www.trouw.nl/cult...~a32de69a/

"Erg sterk zijn de scènes die zich afspelen in de loopgraven. Met treffend detail schetst Wensink een beeld van hoe afgrijselijk het moet zijn geweest om honderd jaar geleden van het mannelijk geslacht te zijn. Zo beschrijft ze hoe een piepjonge zwaargewonde soldaat dagenlang jammert vanuit een plek aan de frontlinie waar zijn makkers hem onmogelijk kunnen bereiken. En dan wordt het stil. Of wat Harvey op een dag aan het front ziet." https://www.tzum.info/201...-kleihuid/

"Het idee van tegenpolen met ieder een trauma is interessant, maar de uitwerking is minder. Wensink benoemt de verschillen tussen de jongens veelvuldig, maar dat zorgt niet voor verdieping. Badinerende Rupert blijft maar dichters citeren, terwijl goedmoedige Harvey nog maar eens fantaseert over de zuster. Het gevolg is dat aan hun revalidatieproces - de strijd om hun mankementen te accepteren - een conflictueus element ontbreekt. Ze maken geen spannende ontwikkeling door." https://www.volkskrant.nl...~beb6f363/

"Niettemin is Kleihuid een goed verhaal dat goed wordt verteld. De verhaalopbouw bijvoorbeeld lijkt door netjes afgebakende paragrafen eenvoudiger dan hij is. In werkelijkheid beweegt de auteur behendig heen weer tussen flashbacks uit twee verschillende levens en de gebeurtenissen in en rond de kliniek. Dat had gemakkelijk tot warrigheid kunnen leiden, maar blijft hier overzichtelijk en zorgt er bovendien voor dat onverwachte wendingen in het verhaal op het juiste moment plaatsvinden. En uiteindelijk loopt alles verrassend leuk en gewaagd af, waardoor veel lezers dit oorlogsboek met een goed gevoel zullen dichtklappen." https://www.hebban.nl/boe...nk#reviews

"Alhoewel prima geschreven, ontbreekt het in het verhaal over de strijd die de beide mannen voeren tijdens hun revalidatieproces aan verrassing en ontwikkeling en blijft het een beetje hangen. Desalniettemin bewijst Herien Wensink met het eerste deel van haar roman dat ze in staat is om overtuigend en indringend te kunnen schrijven en is Kleihuid de moeite van het lezen zeker waard. Herein Wensink – Kleinhuid is een overtuigende debuutroman die gewaardeerd is met ★★★★★ " https://www.allesoverboek...-recensie/

"Subtiel wordt het verschil duidelijk tussen de jongens. Atkins, de kunstenaar, kan er niet over uit hoe licht en geurig het buiten is; Cole heeft geen neus meer, maar rook vroeger, nog mét neus, ook niets. Wie op het land werkt, heeft geen tijd om aan blaadjes te snuffelen. Het zijn twee uiteenlopende karakters. Cole heeft eerder vrede met zijn lot. Uiteindelijk is hij veel minder onzeker dan Atkins. Hij verstopt zijn kop gewoon onder een damessjaal en bezoekt een bordeel. Zijn knappe vriend beeft al hysterisch als er een vrachtauto langsrijdt. Ze komen uit twee heel verschillende werelden, maar blijken toch iets gemeen te hebben. Beiden vormen een teleurstelling voor hun vader. Ze zijn niet hard, niet stoer, niet mannelijk genoeg. Zonder dat de personages dit tegen elkaar uitspreken, weet Wensink duidelijk te maken dat ze elkaar dankzij dit feilen vinden. Uiteindelijk kan geen van beiden naar huis, en krijgt de verwantschap die tussen de mannen in de geest bestond, een onverwachte, goed gevonden wending." https://www.nrc.nl/nieuws...n-a1592407

"Tegelijk overstijgt Kleihuid ook de waanzin van de oorlog, en stelt de roman enkele vragen die ook in deze tijden relevant zijn. Wat is echt, wat zijn waanideeën? En hoe kunnen we aan die laatste ontsnappen? En wat is de rol van kunst in tijden van gruwel? Op het eind van het verhaal zegt Rupert dat hij wil vluchten naar een plaats waar de oorlog hem niet kan vinden. Je kan het lezen als een metafoor voor het jachtige leven, of als een verwijzing naar al die mensen die nu nog steeds op de vlucht zijn voor de waanzin van een oorlog." https://manmetbril.wordpr...n-wensink/