Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2018
• 247 pagina's
• Uitgeverij: Prometheus

Flaptekst

Eerste zin

Ik stond achter op het veld, toe te kijken hoe het linkerbeen van mijn vader door een maaidorser werd opgegeten.

Samenvatting

Proloog
De 11-jarige Tille Storkema ziet hoe zijn vader een been verliest in de maaidorser. Er is paniek op de boerderij als zijn vader naar het ziekenhuis wordt gebracht. Niemand let op Tille.

I Voorjaar: Hoofdstuk 1-10
Tille zit al in een cel. Het is dus al een hele tijd verder in de tijd. Hij vertelt terug hoe hij als jonge boerenzoon zijn vrouw Ada heeft leren kennen. Op een feestje in een sporthal had ze hem uitgenodigd mee te gaan en ze had meteen in een steegje haar lichaam aangeboden. Ze krijgen verkering en Ada komt steeds vaker op de boerderij van Tilles ouders. Een warme band is er niet. Ze wordt door zijn ouders bij haar afwezigheid 'het spook' genoemd. Tille denkt ook terug aan de geboorte van zijn dochter Suze. Die wordt in het ziekenhuis geboren en niet veel later komt er ook een zoontje (Friso) geboren. Daarna weigert Ada vaak seks met Tille. Tille hij stapt dan meestal op de fiets en rijdt naar hoeren in de grote stad op 30 km. In het boerengezin (ze wonen in bij Tilles ouders) heeft Ada niets in te brengen. Zijn vader en moeder worden ook steeds gebrekkiger en Ada wil dat ze naar een eigen woning gaan zoeken. Tille is gek op zijn dochter. Ze gaan ook zonder schaamte met elkaar om. Suze schrikt een keer als ze de eikel van haar vader ziet ("Papa heeft twee piemels"). Ada groeit steeds meer in de breedte, seks is er nauwelijks bij en Tille gaat op een nacht uit fietsen. Een mooi jong meisje komt hem tegemoet fietsen. De volgende morgen blijkt ze vermoord te zijn. De politie doet een buurtonderzoek. Maar Ada en Tille hebben een alibi: ze sliepen beiden. Het meisje Rosalinde is gevonden door haar vader. Ze is verkracht en daarna vermoord in een weiland.

II Zomer : Hoofdstuk 11-20
Tijdens de herdenking praat haar vader emotioneel over zijn dochter. Maar het leven gaat verder in het dorp. Tille heeft periodes waarin hij rookt. Als Suze op school over kanker hoort, waarschuwt ze haar vader. Af en toe worden er flarden uit het verleden opgerakeld. Tille denkt wel eens terug aan de keer dat hij Rosalinde bij volle maan verkrachtte. Hij wordt ook gekweld door dromen waarin hij Rosalinde seks heeft. De dorpelingen geloven dat aszielzoekers de moord hebben gepleegd (want de keel doorsnijden is geen Nederlandse methode). Twee namen worden in een krantenartikel genoemd. De politiek gaat zich ermee bemoeien.
Intussen lezen we hoe de verhoren verlopen en of Rosalinde wel of niet heeft meegewerkt.
Een eerste aangekondigd DNA-onderzoek gaat niet door. Ada wordt door een paar buurvrouwen actief betrokken bij de opsporing. De relatie tussen Tille en Suze wordt enigszins ranzig als ze opgroeit en hij haar lichaam bekijkt. Wanneer Tille weer een keer seks met Ada wil, past hij geweld toe en verkracht haar binnen het huwelijk. De kinderen zijn verschrikt getuige.

III Herfst: Hoofdstuk 21-27
We zijn weer een paar jaar verder. Tilles vader en moeder zijn in een andere woning getrokken. Ze komen op bezoek en ze bemoeien zich weer overal mee. Er komt een uitzending over de moord op Rosalinde op tv. De vader is woedend op de moordenaar. In het dorp wordt ook weer alles opgerakeld. een populaire politicus pleit weer voor controle op asielzoekers en voor DNA-onderzoek. Suze is weer ouder geworden en begint zich te schamen voor haar naaktheid en die van haar vader. In het laatste gedeelte van dit deel is er een parallelverhaal en krijgen we een verslag van een wandeling met Suze en één met Rosalinde in het bewuste weiland. De dialogen lopen dan door elkaar. Het laatste hoofdstuk beschrijft de verkrachting.

IV Winter: Hoofdstuk 28-35
Tille vertelt dat dit het verhaal is dat hij zich kan herinneren, maar misschien zijn er dingen aangevuld of juist bewust of onbewust verzwegen. Het geheugen is in feite onbetrouwbaar.
Er wordt een DNA-onderzoek gehouden en Tille doet mee. Zijn vader doet ook mee. Tille wordt ontmaskerd omdat Rosa gekrabd en gebeten heeft en er DNA van Tille bewaard was gebleven. Het is vlak voor de zestiende verjaardag van Suze. Dat was natuurlijk ook de leeftijd van Rosalinde en die feiten kunnen een rol gespeeld hebben in de bekentenis. Suze wil met wat schoolvriendinnen haar zestiende verjaardag vieren, maar dat komt er niet van. Voor haar feestje wordt haar vader gearresteerd. Tille vertelt ook nog dat zijn vader aan zwakte/ouderdom is gestorven.

Tijdens de rechtszaak wordt Tille geconfronteerd met zijn familieleden. Hij ervaart grote schaamtegevoelens.

Personages

Tille

Er is eigenlijk maar één belangrijk personage waar het in deze roman om draait; dat is de moordenaar Tille Storkema. We beleven in zijn vertelling de ontwikkeling die hij doormaakt. Hij wil in zijn leven gezien worden en dat valt in het begin niet mee. Bovendien leeft hij sterk onder de plak van zijn vader, die vrijwel alles beslist. Ook wordt hij een huwelijk ingetrokken, maar dat bloedt na twee kinderen behoorlijk dood, zeker als het om seks gaat. Hij gaat na een afwijzing 's nachts fietsen en doodt in een opwelling (maar wel bij volle maan) een pubermeisje. Maar eigenlijk wordt niet verteld of hij dat uit lust doet of om een andere reden en dat is eigenlijk wel jammer. Naarmate zijn dochter Suze ouder wordt, lijkt het alsof hij zich meer en meer bewust is van zijn schuld. Hij doet mee aan het DNA-onderzoek en moet dan beseft hebben dat ze hem zouden ontmaskeren. Uiterlijk is Tille helemaal niet wat we van een moordenaar zouden verwachten. De rechercheurs beschrijven hem: "Ze maakten grappen over mij. Over mijn postuur. Mijn uiterlijk, klein, onaanzienlijk en mager. Het beest was kleiner dan verwacht, minder sterk ook, minder gevaarlijk - op het eerste oog zelfs enigszins ongevaarlijk. Het beest leek niet eens op een beest, meer op een schlemiel, een rat, een pissebed."

Quotes

"Na de zwangerschappen en de bevallingen waren Ada's armen en benen twee keer zo dik geworden. De buik ook, de borsten stulpten bijna uit de bh's. Als ze naakt was en zich vooroverboog, bijvoorbeeld om haar tenen af te drogen, leek ze van opzij soms even op een wezen met zes ledematen." Bladzijde 33

""Rosalinde", zei hij toen, en er was ineens een zweem van trots, "was een jonge bloem, zo mooi, zo zacht, zo lief - ze rook ook altijd naar bloemen. Maar onze bloem heeft niet mogen bloeien. Het heeft niet zo mogen zijn. Rosalinde is.... in de knop gebroken."" Bladzijde 88

"Toch is het altijd de vader die haar vindt. Ik ben een vader, dit vooropgesteld. Vaders geven niet op. Vaders geven alles voor hun dochter, hun leven, zichzelf. Voor hun dochters zijn vaders tot alles bereid, het ultieme als het nodig is." Bladzijde 78

"Ik ging zitten, de rug tegen de deur. In het leven van elke dochter kwam het moment dat de blik van de vader onverdraaglijk werd; in het leven van elke vader kwam het moment dat hij werd afgesloten van haar lichaam, haar lichamelijkheid." Bladzijde 174

"Op zekere dag bega je een ongeluk in een weiland. Er is een slachtoffer, een meisje van zestien, een jonge vrouw in ontwikkeling. Haar naam was Rosalinde Edith Dingeman, maar dat wist je toen nog niet, dat heb je later uit de krant moeten vernemen." Bladzijde 206

Thematiek

Moord

Het verhaal draait om de ontmaskering van de moordenaar van een 16-jarig pubermeisje dat op dat moment op de verkeerde tijd en de verkeerde plaats was. Tille Storkema, woedend vanwege de afwijzing van zijn vrouw, gaat fietsen en komt haar bij toeval tegen. Hij verkracht en vermoordt haar, maar hij houdt dertien jaar zijn mond en leeft als een gewone boerenzoon verder in een klein Gronings dorp. Het lijkt ook alsof hij niet echt onder de schuldgevoelens gebukt gaat. Hij leidt een normaal leven en hij is gek op zijn dochter Suze. Er worden asielzoekers verdacht, maar ook nu reageert Tille niet. Naarmate hij zijn dochter ziet opgroeien komen er meer herinneringen los. Het identificeren van het slachtoffer met zijn dochter is de barrière die psychisch genomen moet worden. Bij een DNA-onderzoek valt hij door de mand en wordt hij gearresteerd.

Vader-dochterrelatie

De vader-dochterrelatie speelt bij de ontmaskering van de misdaad een doorslaggevende rol. Tille is gek op zijn dochtertje, tot op het ziekelijke af. Hij beschrijft enkele keren op een beetje ranzige (seksueel getinte) manier de lichamelijke kwaliteiten van zijn dochter. Als ze ouder wordt begint ze zich voor haar naaktheid te schamen en ze wil haar vader ook niet meer naakt zien. Vlak voor haar zestiende verjaardag wordt Tille gearresteerd. Zestien was de leeftijd van het vermoorde meisje.

Motieven

Verkrachting/seksualiteit

Op een voorjaarsnacht verkracht (en vermoordt) Tille Storkema een 16-jarig meisje Rosalinde dat hem laat in de avond voorbij fietst.

Uitgebloeide liefdesrelatie

Nadat Ada twee kinderen heeft gekregen wordt ze dik en onaantrekkelijk voor Tille. Hij maakt haar nooit complimenten waarnaar ze verlangt en zij weigert hem vaak seks.

Seksualiteit

Al bij de eerste kennismaking met Ada biedt ze hem haar lichaam aan in een steegje naast de sporthal. Maar na de bevallingen wordt het lichaam van Ada niet zo aantrekkelijk meer. Wanneer Tille seks met haar wil, wijst ze hem vaak af. Hij rijdt dan op de fiets naar de nabijgelegen stad en heeft dan seks met hoeren. Op de avond van de moord vergrijpt hij zich aan Rosalinde. Er is nog een bijzonder aspect met seksualiteit. Dat is de manier waarop Tille naar zijn steeds ouder wordende dochter kijkt. Ook in de bewoordingen over haar groeiende lichaam laat hij zich enkele keren ranzig uit. Het komt in de buurt van incestueus taalgebruik.

Vader-zoonrelatie

Tille maakt in zijn jeugd mee hoe zijn vader een been verliest in een maaidorser. Niemand besteedt aandacht aan Tille. De vader is ook gewoon op de boerderij aan het werk gebleven. Tille heeft als enig kind weinig in de melk te brokkelen. Zijn vader beslist gewoon wat er gebeurt. In het begin zijn de ouders ook tegen de keuze van Tille voor Ada. Ook over het verzetten van een tafel of het gebruiken van bepaalde gebruiksvoorwerpen beslist de oude vader steeds wat er wel en niet mag gedaan worden. Uiteindelijk verhuizen de ouders van Tille naar een eigen huis, maar ook dan willen ze nog een vinger in de pap hebben.

Vals beschuldigd

In het Groningse dorp is ook een AZC. De bewoners van het AZC worden verdacht van de moord op Rosalinde. Maar zij blijken uiteindelijk niet de daders.

Prostitutie

Als Ada seks met Tille afwijst, stapt Tille op de fiets en bezoekt dan een hoer in de grote stad.

Schaamte

Pas aan het einde - als Suze 16 jaar wordt - begint Tille Storkema gevoelens van schaamte ten opzichte van zijn familieleden te tonen. Daarvoor kon je aan hem, de oppassende boer, nauwelijks iets merken. Wel werd hij steeds meer gekweld door angstdromen.

Motto

"Ook als je diep gevallen bent ken je nog lief en leed, Magda; dat blijft precies hetzelfde, ook als je diep gezonken bent."
Hans Fallada, De Drinker.

Trivia

De roman is voornamelijk gebaseerd op de zaak van Marianne Vaatstra. Een meisje dat vermoord werd, waarna pas jaren later de echte dader bekend werd via DNA-onderzoek..

Titelverklaring

De titel van deze roman verwijst ook direct naar de moord op Marianne Vaatstra. Tijdens de rechtszaak heeft de moordenaar van dat meisje, Jasper S. (ook een boer) verklaard dat hij als eerste gedachte had, toen hij haar langs zag fietsen: "Jij bent van mij." 

Structuur & perspectief

Er is een ik-verteller, Tille Storkema, die afwisselend in de o.t.t. en o.v.t vertelt. Hij is gevangengenomen na een in de regio afgenomen DNA-onderzoek. Dat onderzoek werd dertien jaar na de moord op Rosalinde afgenomen. Zo lang heeft Tille de moord verzwegen.

Er is een proloog (0) waarin de jonge Tille (11 jaar) meemaakt dat zijn vaders been door een maaidorser wordt afgesneden. Er was grote paniek op de boerderij maar er was geen aandacht voor hem.
Daarna volgt een vierdeling van de roman:
I  Voorjaar: onderverdeeld in Hoofdstuk 1-10
II  Zomer : onderverdeeld in Hoofdstuk 11-20
III  Herfst: onderverdeeld in Hoofdstuk 21-27
IV Winter: onderverdeeld in Hoofdstuk 28-35
In  deel I wordt al verteld dat Tille door de politie is opgepakt en verhoord wordt. Het verhaal wordt dus eigenlijk door Tille achteraf verteld. Dat stelt hij zelf ook aan het begin van deel IV.
"Dit is mijn verhaal. Het verhaal zoals ik het me herinner. Zoals ik het heb beleefd, ervaren en opgeslagen. De kern van het verhaal blijft wel overeind, daar ben ik van overtuigd, maar voor de details kan ik na al die jaren niet meer volledig instaan." (blz. 205) 

Decor

Middendorp heeft het decor van zijn moord verplaatst van Friesland (Vaatstra) naar een boerendorp in de provincie Groningen. Enkele keren wordt in de tekst vermeld dat het dorp niet ver weg ligt van het wad, dat je dan kunt ruiken. Het is een kleine dorpsgemeenschap waarvan de kern elkaar kent, maar waarin steeds meer mensen van 'buiten' zich vestigen. Er is een ook een AZC in de buurt. Enkele bewoners daarvan worden verdacht van de moord.

Wat de tijd betreft, worden er ook geen vaste data en jaartallen genoemd. Je kunt wel aannemen dat de moord in de 21e eeuw is gepleegd en dat er tussen moord en arrestatie dertien jaar heeft gezeten.
In de proloog 0 is Tille nog een jongen van 11, maar in de vier delen volgen we hem tijdens zijn eerste kennismaking met Ada en hun huwelijk en hun eerste kind tot aan de arrestatie. Omdat Suze drie jaar is als hij Rosa vermoordt, is de vertelde tijd van de gehele roman ongeveer zestien jaar. 

Stijl

Peter Middendorp is vaste columnist bij De Volkskrant. De puntige stijl van een columnist herken je wel in de stijl van deze roman. Af en toe gebruikt de verteller wel woorden die misschien boven zijn intellectuele pet liggen, maar in het algemeen is de roman niet moeilijk te lezen. Ook de eenvoudige zinsbouw en de structuur (de opbouw in heldere delen) werken in dat opzicht ook mee.
Ook zijn beeldspraak is origineel:
(blz. 36) "Een echtgenote geeft seks als een koe melk - een paar seizoenen, vijf, zes, en het beste is er wel van af." 
(blz. 96) "Ze was een jaar of zes, groep twee of drie. Ze kreeg net billetjes in die tijd, alsof haar weke kadetjes als hoofdkussens van binnenuit waren opgevuld."
(blz. 109) "Het waren gesprekken waar ik zowel in als buiten stond. De wereld was een tv-detective waarvan ik de enige toeschouwer was."
(blz. 117) "Ik draaide me van haar weg, de benen licht gebogen, de hemel boven mij als de binnenkant van een eierschaal."
(blz. 176) "Alles was stil, de hele wereld. In de verte verloren de koeien hun poten in de mist." 
(blz. 210) "Ze maakten grappen over mij. Over mijn postuur. Mijn uiterlijk, klein, onaanzienlijk en mager. Het beest was kleiner dan verwacht, minder sterk ook, minder gevaarlijk - op het eerste oog zelfs enigszins ongevaarlijk. Het beest leek niet eens op een beest, meer op een schlemiel, een rat, een pissebed."
(blz. 236) "Ada kwam naast me staan, in de wolk van geluid uit mijn telefoon."
 

Slotzin

Zo leek al volwassen soms, maar vanbinnen was ze nog een kind dat de aandacht van haar vader nodig had. Geconcentreerde aandacht, niet zomaar wat. Iedereen wilde gezien worden, daar was niets bijzonders aan, maar alleen de blik van een vader kon een dochter werkelijk in haar bestaan erkennen.

Beoordeling

'Spannende roman' over de moord op een pubermeisje die indirect verwijst naar de moord op de moord op Marianne Vaatstra in de werkelijkheid. We krijgen een inkijkje in de psyche van de moordenaar. Die was toch eigenlijk ook maar een gewone boer en een normale huisvader.
Juist omdat het perspectief bij de dader ligt, is de roman van een zekere meerwaarde. Je mag de roman dan ook zeker geen thriller noemen, maar een echte psychologische roman. Toch weet je aan het einde helaas niet wat nu de ware reden van de moord is geweest. Was het pure lust, was het een minderwaardigheidscomplex van Tille? Of was het het feit dat hij afgewezen werd door zijn vrouw toen hij seks wilde en kan wraak dus een motief zijn?
Dat mag de lezer zelf invullen.
De roman wordt met een grote vaart geschreven en is zeker geschikt voor leerlingen van de eindexamenklassen van het voortgezet onderwijs. De niet al te moeilijke stijl is voor deze doelgroep heel goed te volgen. De inhoud is spannend.

Recensies

"Als ik eerlijk ben, krijg ik dat allemaal pas op een rijtje nu ik dit schrijf. Wat het meest opvalt is hoe Middendorp ons laat zien hoe het brein werkt van iemand die als een eenvoudige boerenzoon, een gewoon mens in pure vorm denkt. Hoe het onbewuste en het bewuste elkaar afwisselen. Hij zet dat af tegen de droom, waarin Tille ook worstelt met het verleden, maar een droom is één situatie, en de stroom van onze gedachten associeert, springt heen en weer en dan ineens duikt hij weer het diepe van de poel van onze herinneringen in. Zo heeft Middendorp met dit boek dus een sprong gemaakt, naar een hoger plan, van zinnen die elkaar versterken naar lijnen in een verhaal die hij meesterlijk weeft in een strak geschreven tapijt van een leven." https://www.tzum.info/201...t-van-mij/

"Hij pleegt overduidelijk een lustmoord maar waarom blijft een raadsel. Steeds als het doorslaggevende seksuele aspect aan de orde zou kunnen komen, stokt er iets in de gedachten van Tille en eerlijk gezegd is dat best tantaliserend. Misschien had de schrijver er beter aan gedaan hem hier in zijn onbewuste of verdrongen seksuele fantasieën neer te zetten, ze voor hem als het ware in te vullen. Nu blijft de lezer zitten met een lustmoord zonder lust. Wat we wel te zien krijgen is een man die ten diepste niet wil toegeven wat er mis met hem is, want je voelt dat ook zijn affectie voor zijn dochter ranzige kantjes heeft en dat hij het feit dat ze geen vriendinnen heeft niet zozeer voor haar betreurt alswel voor zichzelf." https://www.trouw.nl/cult...~aa0c9f4b/

"TV interview voor het programma Boeken op VPRO 22 april 2018." https://www.vpro.nl/boeke...april.html

"Peter Middendorp kreeg Jasper S. niet te spreken. Hij heeft nooit een interview gegeven. De vraag is of we veel wijzer zouden worden als hij dat wel zou doen. Er zijn veel boeken geschreven over ‘dat soort moordenaars’, maar eigenlijk blijkt altijd dat ze zelf niet zoveel te vertellen hebben. Hun gedrag is interessant voor psychiaters, de personen zelf blijken doorgaans tamelijk saaie oninteressante figuren. Het boek over hem is waarschijnlijk heel wat boeiender dan een boek mét hem." http://www.misdaadjournal...t-van-mij/