Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2017
• 349 pagina's
• Uitgeverij: Prometheus

Flaptekst

Eerste zin

De trein naar Vlissingen stond er al. Op de treeplank botste Gina tegen een donkerbehaarde man met een vuilniszak. Er kwam een opdringerige lucht van hem af: tabak, rotte appels. Hij gromde verontwaardigd. Het klonk diep. alsof de hele Balkan in zijn keel zat. Gina greep zich vast aan de deurstang. Sorry. Ze draaide zich naar hem om en zei het nog een keer: sorry.

Samenvatting

Als Ina drie jaar oud is, komen haar ouders om bij een auto-ongeluk. Ze groeit op bij haar opa en zijn zussen Ma en Sjaan in een gereformeerd dorpje in Zeeland. Haar tante Ma is ‘geroepen’: ze is door God uitverkoren om in de hemel te komen. Om die reden geniet ze veel aanzien in het dorp. Ina wil zelf ook graag gehoord en gezien worden door God maar ze krijgt helaas geen teken. Als ze ouder is gaat ze naar het vwo in Goes, waar ze een soort vriendje krijgt: Gerard. Als haar opa ernstig ziek wordt en uiteindelijk overlijdt, denkt ze dat eigenlijk zij gestraft had moeten worden voor haar vriendje. Ina is na zijn dood erg verdrietig omdat hij ook niet geroepen was en dus naar de hel gaat en omdat ze zijn luchtigheid mist. Opa heeft vlak voordat hij ging de wens uitgesproken dat ze met haar buurjongen Arco zou trouwen en de tantes vinden dat ze dat dan maar moet doen, maar Ina is zeventien en wil helemaal niet trouwen. Als zijn ouders langskomen, gooit ze eruit dat ze Nederlands wil studeren en lijkt het gevaar voorlopig geweken.

Na lang zeuren mag ze van de tantes met Gerard en zijn gezin mee op vakantie naar Zwitserland. Ze ontwikkelt hier een soort verliefdheid op Gerards vader. Na de zomer gaat Arco ook naar de havo op Ina’s school en Ina kan haar relatie met Gerard niet langer voor hem verborgen houden. Ze wil na het vwo graag verder studeren en de vrouw van de dominee moet eraan te pas komen, voordat de tantes daar toestemming voor geven. Ze gaat psychologie in Leiden studeren en komt in een gereformeerd huis voor studenten in de buurt van Leiden te wonen. Ze wordt ook lid van een gereformeerde studentenvereniging. Gerard studeert in Delft en komt elke woensdag langs. Als hij een keer de bus terug mist, vraagt hij haar ’s nachts ten huwelijk maar Ina maakt het uit. Van tante Ma hoort ze dat Arco met zijn ouders naar Canada verhuist. Ze volgt colleges over geloven en ontmoet mensen die niet gereformeerd zijn, waardoor ze steeds losser komt van haar jeugd en het gereformeerde geloof. Ze doet nog wel belijdenis maar is teleurgesteld in de afstandelijkheid en vreugdeloosheid van de lessen. Niet veel later, op haar 22^e, doet ze afstand van het geloof.

In Amsterdam heeft ze verschillende relaties en ze interviewt mensen voor de radio. Ze noemt zichzelf inmiddels ‘Gina’. Haar laatste relatie was met Jan/Jean Paul en hoewel ze de nodige gelukkige momenten beleefd hebben samen, bestond hun relatie aan het einde er alleen maar uit dat Gina Jan Paul geruststelde omdat hij jaloers en onzeker was. Als hij het echter uitmaakt, mist ze hem en zoekt ze contact maar hij negeert haar volledig en heeft zelfs vrij snel een andere relatie. Om die reden komt de uitnodiging voor het programma ‘Haar voor haar’ als geroepen: als ze op tv haar bos met haar laat afknippen, kan hij niet om haar heen. Haar baas bij de radio keurt haar deelname af maar ze doet het toch. Omdat ze wat meer fouten heeft gemaakt en eigenwijze dingen heeft gedaan, maakt ze zich wel zorgen om haar positie als ze onverwacht naar Zeeland moet omdat het niet goed gaat met een van haar tantes. Om ze niet te shockeren, ze weten niet dat ze niet meer gelooft en voor de radio werkt, heeft ze een pruik op gedaan.

Als ze in Zeeland aankomt, ziet tante Ma er moe uit en ze blijft logeren totdat ze mee kan naar de neuroloog en de uitslagen van een scan krijgt. Tante Ma blijkt uitzaaiingen in haar hoofd te hebben en ze wordt steeds zwakker. Gina wordt door haar baas gebeld dat er besloten is een andere invulling aan het programma te geven en ze wordt op non-actief gesteld. Ze heeft nu dus alle tijd om voor tante Ma te zorgen. Gina hoopt op een toenadering maar die blijft in eerste instantie uit. Pas als ze de dingen voor zichzelf op een rijtje gezet heeft en zich realiseert dat ook haar herinneringen aan het ongeluk van haar ouders, aan zichzelf als aanstelster en aan tante Ma als de boosdoener, een geloof zijn dat ze kan afleggen, kan ze zonder pruik tegen tante Ma zeggen dat ze van haar houdt. Tante Ma sterft.

Personages

Geraldine Wisse

Als Geraldine jong is, wordt ze 'Ina' genoemd, later noemt ze zichzelf 'Gina'. In het heden is ze achterin de 30, ze had een flinke bos haar die ze voor een tv-programma heeft afgeknipt, ze is gracieus en mensen zeggen dat ze op haar moeder lijkt. Ze is net weer single en heeft geen kinderen. In haar jeugd stond de radio symbool voor de duivel en nu werkt ze er. Doordat ze geen tv keek of radio luisterde, wist ze niets van de wereld en ze heeft hard gewerkt om van een eenvoudig meisje uit Zeeland dat graag aardig gevonden wilde worden, een wereldwijze vrouw te worden. Vroeger werden haar dingen verteld en uitgelegd, nu is vragen stellen wie ze geworden is. Gina wil de beste zijn en alles weten. Vroeger heeft ze ook besloten dat ze een naamchristen was: ze deed alsof ze een goede christen was maar van binnen was ze verrot. Ze is een aanstelster en omdat ze niet eerlijk is over wat ze denkt en wil, is ze ook een leugenaarster. Echt positief is ze dus niet over zichzelf en de grootste ontwikkeling die ze in dit verhaal doormaakt, is dat ze dit negatieve geloof aflegt.

Tante Ma

De overige personages zijn bijfiguren van wie tante Ma de meeste aandacht krijgt. Zij is uitverkoren door God, heeft daardoor in het dorp veel aanzien en gedraagt zich betweterig. Ze weet alles beter, laat zich door geen enkele vraag van de wijs brengen en luistert niet naar wat Gina zegt of wil. Tante Ma ontsnapt aan het 'refoleven' door haar uitverkoring, Gina door haar wereldse leven en tante Sjaan is de echt tragische. Aan het einde besluit Gina dat tante Ma misschien wel minder boos is dan ze altijd geloofd heeft, misschien was haar gedrag wel een reactie op Gina's aanname dat zij de boosdoener was ten tijde van het ongeluk van haar ouders.

Thematiek

Geloof (sproblemen)

Het thema is het geloof. Ina groeit op in een gereformeerd gezin in Zeeland en in de loop van haar leven ontstaat er een verwijdering tussen haar eigen ontwikkeling en haar geloof in God. Op haar 22e legt ze haar geloof definitief af, iets waar haar tantes al voor vreesden toen ze haar toestemming gaven om te studeren in de grote stad, maar wat ze hun nooit vertelt. Andere liefdes nemen de plaats in van de liefde voor God - voor mannen, voor erkenning, voor kunst en literatuur (ook verhalen die je jezelf vertelt) - totdat ze op een punt in haar leven komt waarin haar verlangen naar liefde en erkenning haar haar waardigheid doet verliezen en ze min of meer met haar staart tussen de benen terug naar Zeeland gaat om voor tante Ma te zorgen. Hier overdenkt ze haar jeugd en het geloof, ook door de aanwezigheid van de zoon van haar vroegere buurjongen Arco, aan wie ze van alles over zichzelf vertelt. Ze realiseert zich dat ze om echt van het geloof af te stappen, ook van het negatieve geloof in zichzelf, de negatieve verhalen die je je over jezelf vertelt, af zal moeten.

Motieven

Moeizame liefdesrelaties

Er zijn best een aantal mannen/liefdes in Gina’s leven maar uiteindelijk verliest ze ze allemaal weer. In haar familie overlijdt eerst haar vader en daarna haar opa. Vervolgens is daar natuurlijk God van wie ze houdt maar die ze verliest als ze van haar geloof valt. ‘Het bloed van Christus had haar vuile zonden niet weggewassen. Haar geloof was niet groot genoeg geweest, haar overgave niet volledig genoeg. God had in haar geen welbehagen. Just not that into you. En Gina had het opgegeven. Haar enige hoop was dus haar medemens. Een compliment op Twitter, een mail van Julian, een opmerking van de zendcoördinator. De liefde van Jean-Paul.’ (p. 190) Dan is er Arco, die ze afwisselend wel en niet interessant vindt, maar die ze uiteindelijk kwijtraakt als hij naar Canada verhuist. Hij sneert dan dat ze mee gekund had, als ze destijds niet met Gerard naar Zwitserland gegaan was, waarop zij terugsneert dat ze we naar Canada gaat, als ze dat wil. Met Gerard maakt ze het uit, vlak nadat hij haar ten huwelijk gevraagd heeft, omdat ze hem ‘uit’ had. Toen ze met hem mee op vakantie was, kreeg ze ook verliefde gevoelens voor zijn vader, maar hij stelde haar net zo snel weer teleur. Voordat ze Jan Paul ontmoet, zijn er nog twee vriendjes. Jan Paul leek ze niet echt te waarderen toen ze met hem samen was, ze wilde hem steeds veranderen, maar als hij weg is, mist ze hem wel. Ze vindt het vooral lastig dat hij haar volkomen negeert. Als je echter jezelf geen liefde waard vindt, omdat je een aanstelster en een leugenaar bent, dan kun je de liefde van anderen ook niet accepteren en zullen je relaties mislukken.

Leugens en bedrog

Gina beschouwt zichzelf van jongs af aan als een verrader omdat ze doet alsof ze een goede christen is maar in werkelijkheid van binnen verrot is. Als ze dit eenmaal gelooft, stapelt zich leugen op leugen. Ze kan niet eerlijk zijn over haar vriendje, de vakantie, de bermuda’s, haar studie, haar studentenhuis, haar twijfels over het geloof en haar werk. De pruik is het toppunt van alle leugens: voor tante Ma moet ze zichzelf verstoppen.

Pruik

De pruik is het leidmotief dat bij de leugens en het bedrog hoort. Aan het begin van het verhaal laat Gina haar haar afknippen voor het goede doel. Zoals Simson zijn kracht verliest, als Delila zijn haar afscheert, zo verliest Gina haar waardigheid als ze flink grappend en grollend op tv haar haar kort laat knippen. Als ze door tante Ma wordt gebeld en besluit naar Zeeland te gaan, realiseert ze zich dat tante Ma haar zo niet mag zien omdat ze dan in een klap weet dat Gina niet meer gelooft. Ze koopt een pruik en is gedurende haar hele bezoek in de weer om de pruik netjes en op zijn plek te houden. Tijdens het gesprek met Arco's zoon vertelt ze over haar afvalligheid en als hij haar vraagt of hij haar pruik mag passen, is ze heel even haar eigen kale zelf. Zo ook aan het einde van het boek: ze realiseert zich dat ze van tante Ma en zichzelf boemannen gemaakt heeft, zet haar pruik af en zegt tegen tante Ma dat ze van haar houdt.

Motto

Het geloof nu is een vaste grond der dingen, die men hoopt, en een bewijs der zaken, die men niet ziet.

Want door hetzelfde hebben de ouden getuigenis bekomen.

- Hebreeuwen II: 1 en 2

 

En Hij voerde mij uit de ruimte, en rukte mij uit, want Hij had lust aan mij.

- 2 Samuel 22: 20

 

Ik vind het lastig deze motto's te interpreteren. Ik denk dat het tweede slaat op het feit dat tante Ma is uitverkoren door God. Zij zegt zelfs dat God haar enige liefde is. Op het eerste kom ik terug als ik er meer over nagedacht hebt.

Titelverklaring

Ze bidt God om een teken maar ze merkt niets van zijn aanwezigheid. God hoort haar niet maar ziet wel naar tante Ma om.

Ze werkt voor de radio maar valt stil tijdens een uitzending. Daarna wordt ze op non-actief gesteld en wordt haar min of meer de mond gesnoerd. ‘Waarom wilde niemand haar nog als gesprekspartner? Jean Paul niet, Hilversum niet en tante Ma niet? Waarom moest haar – toegegeven – pathetische gedrag zo bruut worden gestraft? Waarom werd haar juist datgene ontnomen wat ze als haar wezen was gaan beschouwen: haar werk, haar stem?’ (p. 347)

Ze maakt het uit met Jan Paul en daarna sluit hij haar volledig buiten. Ze doet mee aan ‘Haar voor haar’ omdat ze dan zeker weet dat ze zijn aandacht zal trekken maar hij neemt geen contact op.

Ze probeert met tante Ma te praten over het verleden, het geloof, maar tante Ma antwoordt in dooddoeners of algemeenheden. Echt nader tot elkaar komen ze niet. Toen ze jong was, wilde tante Ma haar ook alleen maar hervormen, ze luisterde niet naar wat Gina zelf wilde. Tante Sjaan negeerde haar ook.

Uiteindelijk realiseert ze zich dat ze al die tijd de verkeerde stem uit het verleden gehoord heeft. Ze is geen aanstelster of verraadster, dat heeft ze zichzelf wijs gemaakt. Dan zet ze haar pruik af en zegt tegen tante Ma dat ze van haar houdt.

Hoor nu mijn stem: letterlijk gaat ze bij de radio werken zodat iedereen haar stem hoort en naar haar luistert i.t.t. de gemiddelde refovrouw die thuis blijft om voor de kinderen te zorgen: ‘In dit huis had nog nooit een stem uit de ether geklonken, nooit een andere stem dan de stem van God.’ (p. 230)

Structuur & perspectief

Het verhaal is verdeeld in 37 genummerd hoofdstukken. Binnen de hoofdstukken is sprake van witregels. Het verloopt niet-chronologisch: in het heden reist Gina naar haar zieke tante en vervolgens zorgt ze in Zeeland voor haar. In het verleden groeit ze op in dit gereformeerde gezin.

Er is sprake van een meervoudig perspectief: in het verleden vertelt Ina in een ik-perspectief en in het heden vertelt Gina in een personaal perspectief "om te benadrukken dat Gina zichzelf ziet als ‘een verzameling ikken met een flodderige strik eromheen’, niet alleen meer één eenduidige Ina." (De Veen 2017)

Decor

Het verhaal speelt zich vooral af in een gereformeerd dorpje in Zeeland. In het heden woont en werkt Gina in Amsterdam maar ze reist meteen op dag een terug naar Zeeland, waar ze is opgegroeid. Ze studeerde in Leiden.

Het dorpje in Zeeland staat symbool voor het verleden, voor het platteland, voor het geloof waar ze vanaf gevallen is en voor stilte, terwijl Amsterdam symbool staat voor het heden, de stad, kunst en literatuur en voor geluid. Ina keert zich van dat dorp en verleden af, maar als haar tante ziek wordt, keert Gina er dus ook weer naartoe, weliswaar met een pruik op.

Het verhaal speelt zich af in het heden. Er is sprake van het slopen van de historische monumenten in Palmyra (Syrie) en dat gebeurde vanaf 2015. De vertelde tijd loopt vanaf het telefoontje van tante Ma tot haar dood, ongeveer twee a drie weken.

Stijl

"Hoor nu mijn stem is een kalm boek, uitgesponnen verteld maar immer onderhoudend, waarin de hoofdstukken over de treinreis in het heden alterneren met een chronologisch verhaal over het verleden. Tussen die twee lijnen zit een verschil in vertelperspectief: in het verleden vertelt Ina als ‘ik’, in het heden is Gina ‘zij’ – om te benadrukken dat Gina zichzelf ziet als ‘een verzameling ikken met een flodderige strik eromheen’, niet alleen meer één eenduidige Ina. Die twijfelt al lang aan haar geloof: ze voelt zich niet vroom genoeg, ‘God had in haar geen welbehagen’. Dat is subtiel, mooi gedaan, net als de verschillende richtingen die de verhaallijnen uit gaan: Ina’s verhaal vertelt over verwijdering, Gina’s verhaal juist over terugkomst. Die dynamiek zorgt er ondanks het kalme tempo voor dat Hoor nu mijn stem constant blijft boeien, naast al die goed geschreven zinnen en treffende, grappige observaties van Treur." (De Veen 2017)

Slotzin

Tante Ma, zei ze. Ik hou van je. Het klonk opmerkelijk helder, bijna alsof een derde in de kamer dat geluid voortbracht. Gina richtte haar blik op de kier tussen de beige gordijnen, omdat ze nu onmogelijk naar tante Ma's gezicht kon kijken.

Beoordeling

Ik heb heel erg genoten van de rebelse hoofdpersoon in 'Dorsvloer vol confetti' maar mijn leerlingen lazen dat boek weinig tot niet. Treurs tweede boek vond ik minder leuk en dit boek vind ik bijna beter dan haar eerste. Het 'shockerende' van iemand die zijn geloof aflegt is eraf, dat verhaal kennen we, en het gaat nu veel meer om de ontwikkeling van de hoofdpersoon: iemand die een oud geloof aflegt en een nieuw geloof in zichzelf wil ontwikkelen. Daarmee kunnen veel jonge mensen zich identificeren denk ik en ik raad het boek dan ook van harte aan.

Recensies

"God had geen welbehagen in Ina, die in Treurs zeer onderhoudende derde roman van haar geloof valt. " https://www.nrc.nl/nieuws...gn=Paywall

"Het kenmerkende Treur-gevoel, de ongewone combinatie van bevrijding en verlies, komt nog beter dan voorheen naar voren. Erg goed zijn de vlijmende miniportretjes die Franca Treur door de roman strooit." https://www.volkskrant.nl...~a4520490/

Bronnen

Waar wereldvreemdheid een deugd is

https://www.nrc.nl/nieuws...gn=Paywall