Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2017
• 383 pagina's
• Uitgeverij: De Bezige Bij

Flaptekst

Eerste zin

Vanaf het moment dat mijn vader verdween lag er een jaar lang sneeuw in Beiahêm.

Samenvatting

Nhungs vader is weg, haar moeder is eenzaam en verdrietig en haar tante (Gekke Tante) is gokverslaafd en vergokt ook spullen van Nhungs moeder. Als Nhung weigert de achtertuin af te staan, schreeuwt Gekke Tante dat haar dat duur zal komen te staan.

Nhung ontmoet op straat een vreemdeling van wie de zeilboot in de rivier ligt: Amour. Van haar moeder moet ze bij hem uit de buurt blijven maar de volgende dag ziet ze hoe Amour op zijn boot zit te schrijven en ze kan zich niet voorstellen dat hij gevaarlijk is. Ze loopt op hem af voor een praatje en Amour stelt haar allerlei vragen, zoals hoeveel mensen er bij haar thuis wonen en hoe groot haar huis is.

Een maand later wordt er een pakketje voor Nhung bezorgd. Er blijkt een briefje van haar vader in te zitten: hij is in een warm land, een vrouw is zwanger van hem en hij komt niet thuis. Nhung wil haar moeder geen pijn doen en dus niet vertellen wat er staat maar ze krijgen toch ruzie. Later probeert ze een brief aan haar vader te schrijven en ze wordt gestoord door gekras dat van buiten komt. In het kistje waarin de brief van haar vader zat, vindt ze een kauwtje Pirouetje noemt. Het kauwtje wordt haar vriend.

Amours arm zit in het gips en hij laat haar zien hoe hij een vuur maakt. Hij vraagt haar binnen een aansteker te halen en daar ziet ze het zwarte boek waarin ze hem altijd ziet schrijven. Als ze erin bladert, ontdekt ze dat Amour de administratie voor de Chinezen bijhoudt. Amour heeft een mes aan een riem hangen en zet dat op een gegeven moment op haar keel met de woorden: ‘Want je mag nooit vergeten, Nhung, jij hoort hier niet.’ (p. 84) Hij biedt haar het mes aan maar ze weigert. Ze vraagt hem de brief naar haar vader te brengen maar Amour zegt dat hij haar vader helemaal niet kent. Ze mag de brief wel bij hem achterlaten en hij troost haar.

Nhung wordt wakker van Pirouetje en hoort dat haar moeder gilt. Ze is overvallen door mannen met bivakmutsen, aan de hete kachel vastgebonden en door hen mishandeld. Ze waren op zoek naar de kluis, maar niemand weet dat er niets in die kluis zit. Nhungs moeder is boos dat ze niet eerder wakker werd.

Het sneeuwt en stormt en het land wordt steeds meer opgeslokt door de zee, drie huizen zijn al in het water verdwenen.

De vader van haar vriendin Moes heeft in de dorpskrant een bericht over de overval gelezen en vraagt of hij kan helpen maar Nhung ontkent dat het bij hen gebeurd is. Hij waarschuwt haar ook voor Amour. Toch gaat Nhung naar Amour om hem over de overval te vertellen. Hij ziet er nat en koud uit en ook zijn boot lijkt ineens vervallen. Hij wil niet zeggen wat er gebeurd is maar is wel somber. Amour zegt dat hij haar meeneemt als hij vertrekt en dat ze voorbereid moet zijn. Nhung rent naar huis om een tas te pakken. Ze wil terug naar Amour en zijn boot maar Moes’ vader houdt haar tegen. Hij vertelt haar dat de vreemdeling vanmorgen wilde vertrekken, maar dat de wind en de golven hem tegenhielden en dat hij niets anders kon dan terugzeilen. Nhung realiseert zich dat Amour tegen haar gelogen heeft, dat ook hij niet weg kan en opgesloten zit in Beiahêm. Amour zegt haar dat ze hem verkeerd begrepen heeft: hij gaat helemaal niet weg en als hij weggaat, gaat hij alleen. Hij biedt haar het mes weer aan en Nhung is zo boos dat ze het accepteert.

Nhungs moeder schakelt een waarzegger in en die zegt dat ze op 11 november zal sterven, zeven dagen nadat de vreemdeling het dorp zijn ware aard heeft laten zien. Nhung probeert vanaf dat moment te voorkomen dat haar moeder sterft. De dag voor de dag van de voorspelling laat Nhungs moeder haar de kluis zien en een schrift dat erin ligt, waarin staat wat zij nog van wie krijgen en wie nog wat van hen krijgt. Ze draagt Nhung op ervoor te zorgen dat die zaken in orde komen. De volgende dag heeft haar moeder een zelfmoordpoging gedaan met haar slaappillen. De dokter die ze belt, zegt haar tot de middag te wachten. Ze wordt echter bang, mist haar vader en gaat naar Amour voor raad. Op de boot ziet ze hem echter neuken met Gekke Tante. De brief aan haar vader ligt geopend op het bureau. Nhung voelt zich verraden. Als ze weer thuiskomt, is haar moeder wakker geworden maar ze vraagt zich af waarom ze niet dood is, slikt de laatste vier slaappillen en valt in de douchecel. Nhung belt nu de ambulance. In het ziekenhuis tekent ze een formulier zodat haar moeder opgenomen wordt in een gesloten inrichting.

Nhung leeft in het geheim alleen in het huis (al 54 dagen lang). Ze is bang dat ze uit het huis gezet wordt als de autoriteiten erachter komen dat ze alleen woont. In het café worden bijeenkomsten gehouden over het verdwijnen van de grond en wie er het meeste recht heeft om te blijven. Moes’ vader nodigt haar uit voor zo’n bijeenkomst en ze wordt gebruikt als voorbeeld van een vreemdeling die het wel goed bedoelt. Later is ze bij Moes’ vader thuis en hij is zich aan het voorbereiden op een ontsnapping over het ijs. Hij heeft al een tas ingepakt en vraagt Nhung hetzelfde te doen maar zij wantrouwt inmiddels mensen die haar dat vragen. Toch besluit ze zich voor te bereiden. Ze verkoopt alle bezittingen om aan geld voor de reis te komen en probeert zelfs haar geld te verdubbelen op de kermis maar dat gaat helemaal mis en ze raakt alles kwijt. Daarna gaat ze naar Moes’ vader voor troost maar hij vraagt meteen of ze al genoeg geld heeft voor de reis: ‘Als mensen op je rekenen, heb je ook een bepaalde verantwoordelijkheid. Als mensen van je houden, en zich als familie voor je openstellen, gebeurt dat niet gratis. Zo gelden de wetten van wederkerigheid in families.’ (p. 276) Nhung durft hem niet te vertellen wat er met haar geld gebeurd is maar als Moes thuiskomt, vertelt ze haar vader dat Nhung de schiettent aan gort geslagen en geld gestolen heeft.

Nhung gaat nu met het mes van Amour naar het casino om van Gekke Tante een klomp goud terug te eisen. Ook dit gaat mis: Gekke Tante heeft die klomp goud wel maar uit Amours administratie blijkt dat die ook van haar is. Nhung weet dat hij liegt maar ze wordt het casino uitgezet.

Vandaag wordt Nhung twaalf jaar oud en ze gaat haar moeder bezoeken in de inrichting en haar te vertellen dat ze vertrekt. Onderweg ziet ze dat er schilderijen uit de bibliotheek worden ingeladen. Die kunnen blijkbaar het dorp wel uit. Ze stopt de brief aan haar vader in een van de verpakkingen. Na het bezoek aan haar moeder gaat ze naar Amour om ook afscheid van hem te nemen. Amour geeft toe dat hij gelogen heeft over de goudklomp, omdat ze het huis verloren zou hebben als hij de waarheid gesproken had. Hij raadt haar ook af met Moes’ vader en de andere dorpsbewoners over het ijs te trekken. Amour neemt het op voor Gekke Tante terwijl zij het voor Moes’ vader opneemt, ze trekt zelfs het mes.

De volgende dag heeft iedereen zich aan de kust verzameld met bepakkingen. Moes’ vader vraagt of ze het geld heeft en dat heeft ze niet. Om te laten zien dat ze toch serieus is, moet ze Pirouetje offeren. Nhung weigert maar Moes’ vader praat op haar in, waardoor ze uiteindelijk Pirouetjes nek doorsnijdt. Moes’ vader is trots op haar en daarom mag Nhung als eerste het ijs over. Dan is zij de moedigste en kan zij als het eerste het nieuwe land ontdekken. Moes wil mee en eerst weigert haar vader maar uiteindelijk stemt hij in. Hij fluistert nog wel wat in haar oor. Ze worden op afstand gevolgd door de anderen. Nhung loopt voortvarend door maar Moes wil op een gegeven moment niet meer, ze is bang en zegt dat haar vader haar gezegd Nhung te laten doorlopen en zelf terug te komen. Dat gebeurt ook: Nhung gaat stug door, zakt door het ijs en verdrinkt.

In een soort epiloog (die niet zo wordt genoemd) gaat een man met zijn vrouw en twee dochters naar het museum, de enige plek waar het koel is. Zijn vrouw vindt de brief van Nhung en stopt die weer terug achter de lijst. Het is niet duidelijk of deze man haar vader is maar dat kun je wel vermoeden.

Personages

Nhung

Ze is elf jaar oud, Vietnamese achtergrond, volgens haar bijgelovige moeder brengt ze ongeluk, ze wordt te licht bevonden om als onderpand te dienen voor haar tantes gokschuld en van haar pestende klasgenoten moet ze haar excuses aanbieden omdat ze bestaat, ze wil waardering van haar afwezige vader en begrip van haar moeder die daartoe niet in staat is, ze voelt zich schuldig over het vertrek van haar vader, denkt dat hij niet vertrokken was als ze dingen anders had gedaan, een jongen was geweest bijvoorbeeld, ze wil haar moeder redden, ze haat het als dingen niet kloppen, heeft een levendige fantasie, wil sterk zijn. Gedurende het verhaal raakt ze steeds geïsoleerder door het vertrek van haar vader en moeder en hoewel er een woede in haar groeit, blijft ze de mens in het algemeen wel vertrouwen. Ze blijft ook geloven dat ze haar vader weer zal zien. De andere personages in het boek worden niet echt uitgewerkt.

Quotes

"We slapen en we eten. We vechten en we gokken. Ook al zouden we licht krijgen op een dag, en dan wat? Wat wilde je met al dat licht doen. Dan zouden we dat toch niet verspillen aan woorden, woorden die je blind maakten. " Bladzijde 48

"‘Ik kan wel even blijven wachten’, zei ik tegen de dokter. ‘Misschien ben ik over een halfuur wat groter geworden, of misschien over een uur. Als u me een uurtje geeft ga ik nog eens tegen de toonbank aan staan.’ " Bladzijde 96

"Mama gilde als ze boos was. Ze gilde als ze bang was. Ze gilde als ze gelukkig was. Ze gilde toen mijn tante ons huis kwam binnenstormen op zoek naar geld. Misschien was het iets wat in de familie zat, want Gekke Tante gilde net zo hard terug. Alleen toen het servies door de lucht vloog en op onze keukenvloer uiteenspatte, stopten ze allebei even met gillen. Moeder gilde dat het vlees aanbrandde. Ze gilde dat het bovenste knoopje van haar blouse gesprongen was. Ze gilde toen ik een glas appelsap omver tikte. Ze gilde die keer zo hard dat ik ervan moest huilen. Ze gilde dat zij van een brug zou springen. Ze gilde dat de politie haar morgen zou vinden in de rivier. Ze gilde dat dat er nou van kwam als ik een glas appelsap omgooide. Ze gilde de hele boel bij elkaar. Ze gilde ook die nacht in september. " Bladzijde 103-104

"Het [mes van Amour] was scherp genoeg om al het zachte weg te snijden, het was scherp genoeg om alles wat ik had geleerd, alle kleuren van de Kunstenaar, alle beelden van vader voorgoed uit het diepste van mijn herinneringen te schrapen. " Bladzijde 284

"‘Je doet geen stap meer mijn richting op. Vanaf nu doet niemand nog een stap mijn richting op. Mijn hart is per vandaag gesloten. Voor iedereen. Iedereen die ook maar één vinger uitsteekt krijgt dit mes te zien.’ " Bladzijde 335

Thematiek

Vader-dochterrelatie

Het thema is de vader-dochterrelatie en de relatie met Nhungs voorouders met wie ze door haar verdwenen vader toch verbonden is. Nhungs vader komt uit Vietnam, heeft haar moeder op de boot ontmoet en is in het Noorden terechtgekomen. Hij was voor Nhung een held. Samen oesters zoeken en opeten is haar fijnste herinnering. Ineens verdwijnt hij echter uit haar leven, hoe onmogelijk dat ook lijkt in Beiahêm. Hij was niet gelukkig in het Noorden en ook niet met zijn vrouw, die hem geen zoon kon schenken en voor wie hij geen ideale echtgenoot is. Nhungs moeder wordt steeds stiller na zijn vertrek, ze krijgt steeds meer heimwee en heeft steeds minder oog voor Nhung. Nhung staat alleen voor haar verdriet, ze is zelfs bang dat haar vader vanwege haar vertrokken is. In haar eenzaamheid gaat ze op zoek naar een andere vaderfiguur, Amour en Moes’ vader komen in aanmerking en misschien zelfs haar leraar, maar ze blijft ook hopen dat haar vader terugkomt. Ze besluit uiteindelijk om net als hij uit Beiahêm te vertrekken en hem te gaan zoeken. Via haar vader en moeder voelt ze zich ook verbonden met de plek waar ze vandaan komen, ook al is ze daar nooit geweest.

Motieven

Eenzaamheid

Nhung geraakt steeds meer op zichzelf in Beiahêm, dat ook een geïsoleerde plek is waar niemand ooit wegkomt. Ze maakt een lijstje van de mensen die ze kent maar met geen van die mensen heeft ze echt contact. Haar vader is weg, haar moeder ziet haar steeds minder staan, Gekke Tante vindt haar een slecht en lelijk kind, de kinderen op school pesten haar als het ze uitkomt, Amour verraadt haar en Moes’ vader laat haar verdrinken. ‘In televisiespellen konden mensen tenminste nog een hulplijn inschakelen. Bellen naar iemand die het goede antwoord wist. Ik was er blij om dat het er in het echte leven niet aan toeging zoals in de televisieprogramma’s. Ik had een grote flater geslagen als ik de presentator moest vertellen dat ik niemand had om te bellen. Dat ik geen hulplijnen had. Nee, als er iemand was om naartoe te gaan was het Amour, maar daar kon ik niet meer heen. Ze hadden mijn brief geopend en om me gelachen, die twee.’ (p. 206) Haar beste vriend is het kauwtje, dat op zichzelf ook weer alleen is omdat het niet weet hoe het met andere kauwtjes moet omgaan, en ze vindt steun in boeken, verhalen en haar verbeelding: ‘Er lagen boeken uit de bieb kriskras door elkaar. Na het lezen waren de verhalen, de personages, de landschappen een onderdeel geworden van mij, ze werden mijn vrienden, mijn papa’s, mijn mama’s, en nu buitelden de boeken over elkaar heen, stapels en stapels.’ (p. 146)

Bloed

Helaas weet ik niet goed wat dit motief betekent, maar er komt veel bloed in het verhaal voor. Nhungs moeder wordt mishandeld, waarschijnlijk door de Chinese maffia, en een druppel van haar bloed blijft op de trap liggen. Daarna wordt Nhung ongesteld, ze weet niet wat haar overkomt, het bloed zit aan haar handen en haar moeder wordt boos. Ook eten de Vietnamezen graag eenden en een gerecht dat bereid wordt met eendenbloed. De rode verf die door de schiettent gegooid wordt en op alle omstanders terechtkomt, doet aan bloed denken en tot slot komt er bijzonder veel bloed uit Pirouetjes nekje als Nhung het doorsnijdt.

Vreemdeling

In het dorp Beiahêm kijkt men steeds wantrouwender naar vreemdelingen omdat er door de storm en de zee steeds minder land is. De dorpelingen voelen zich bedreigd en willen veilig stellen wat van hen is, ze vinden dat zij meer recht hebben op het land dat overblijft dan de vreemdelingen. Ook kijken ze met argusogen naar de gewoonten van mensen als Nhungs ouders: Moes’ vader vindt het gedoe met voodoo en messen maar barbaars maar verwacht vervolgens wel dat Nhung met het mes de nek van haar kauwtje doorsnijdt. Amour wordt als nieuwste vreemdeling helemaal gewantrouwd, Nhungs moeder en Moes’ vader waarschuwen haar voor hem, maar hij draait de zaken om. Over Moes’ vader zegt hij: ‘Voor mij was hij de vreemdeling. Een vreemde man die ronddwaalt bij het huis van mijn kleine meisje.’ En als de dorpelingen op het punt staan te vertrekken, realiseert Nhung zich dat iedereen een vreemdeling kan zijn: ‘Ik keek naar zijn kromme neus, zijn stoppelbaard, zijn spillebeentjes en bedacht dat hij op de nieuwe plek de vreemdeling zou zijn. Wij allemaal. De vrouwen hier waren niet zo op vreemdelingen, maar op de nieuwe plek was alles vast mooier en beter, daar zou de vader van Moes vast wel een mooie vrouw tegenkomen.’ (p. 346)

Titelverklaring

Nhungs vader is vertrokken en Nhung mist hem. In haar zoektocht naar een vaderfiguur komt ze uit bij Amour en Moes' vader maar die stellen haar beiden teleur. Figuurlijker gezien is Nhung ook verbonden met de vaders van haar vader: 'Hoe hard ik het ook probeer, de sporen van mijn voorouders kan ik niet negeren, ook al weet ik niets van ze af.'

Structuur & perspectief

Het verhaal begint met twee hoofdstukken met titels in een ander lettertype dan de rest van het verhaal. Hier wordt vooral een beschrijving van het decor gegeven. Deze hoofdstukken met titels en in een ander lettertype keren het hele verhaal door terug en ook de laatste hoofdstukken worden op die manier weergegeven. Daarnaast zijn er 69 genummerde hoofdstukken. Het verhaal wordt niet-chronologisch verteld. In een van de hoofdstukken in een ander lettertype wordt bijvoorbeeld de geschiedenis van Nhungs ouders beschreven en over het gesprek tussen Nhungs moeder en Gekke Tante over hoe slecht Nhung is, wordt na de zelfmoord verteld terwijl het daarvoor plaatsvond.

Het verhaal wordt door Nhung in de ik-persoon. Zij vertelt achteraf en wijst op die manier dus ook vooruit: ‘Ik vertelde hem ook over dat ene jaar. Het ene jaar waar moeder nooit meer aan wilde denken. “Het jaar dat het misging was het jaar van het paard’,  zei ik tegen Amour.’ (p. 48) Nhung is elf jaar oud en dat merk je aan de manier waarop ze vertelt, hoewel ze soms ook erg wijs klinkt, en haar interesses als knuffels en knikkers.

Decor

Het verhaal speelt zich af in Beiahêm: een van de eerst bewoonde gebieden van de provincie Groningen. Al in de periode van 250 voor tot 150 na Christus was er sprake van bewoning op de terp Beiahêm: kunstmatige heuvels langs de kust van de Waddenzee, opgeworpen om bij hoogwater een droge plek te hebben. In de derde eeuw werd Beiahêm overstroomd. ‘Heel soms vertrokken er mensen, de gelukkigen. Maar er kwam nooit iemand terug. Beiahêm was omsloten door een onherbergzaam gebied waar je niet zomaar doorheen kwam. Op de dijk stond een uitkijktoren, voorbij de eeuwige graslanden en moerassen was er alleen maar water en nog eens water.’ (p. 6) Door het gebruik van deze ouderwetse naam krijg je in eerste instantie de indruk dat het verhaal vroeger afspeelt maar de namen van de dorpsbewoners zijn redelijk modern en er wonen ook een jongen met een Turkse achtergrond en Antillianen in het dorp, dus waarschijnlijk speelt het af in het heden. Ook de koperdieven zijn van deze tijd. Dat de oude naam gebruikt wordt, heeft te maken met het magisch realisme. Op dit moment is Beijum – afgeleid van Beiahêm – een wijk in het noorden van Groningen.

Nhungs moeder is in 1978 uit haar dorp in Vietnam gevlucht. Op die vlucht heeft ze haar man leren kennen en in het Noorden kregen ze samen Nhung. Nhung is nu elf jaar oud dus het verhaal speelt zich ongeveer af in 1990. De vertelde tijd is een jaar: het eerste jaar zonder haar vader.

Het natte en sompige van de omgeving heeft invloed op haar inwoners: ze worden er moedeloos van en krijgen er groeven van tussen de wenkbrauwen. In het jaar waarover verteld wordt, het jaar dat Nhungs vader vertrekt, valt er ook nog eens sneeuw en het is erg koud. Die kou staat symbool voor het hart van Nhungs moeder en Nhung zelf dat versteent terwijl ze op de terugkeer van vader wachten. Waarschijnlijk is het niet echt het hele jaar winter (magisch realisme), maar de eenzaamheid is koud als de winter. Beiahêm is net zo geïsoleerd als Nhung zelf en uiteindelijk wille alle inwoners de natheid en kou ontvluchten.

Stijl

'

Hoewel het magisch-realistische haar thematiek mooi tot uiting brengt, betekent dat nog niet dat Dam de rest van haar verhaalwereld overtuigend tot leven wekt. De personages die Nhung omringen blijven statisch. De gokverslaafde Aziatische vrouwen die aan voorouderverering doen, de stupide witte bevolking die kunst minacht en kinderen slaat, de sensuele oosterse Amour – stuk voor stuk zijn het platte stereotypen. Duizend vaders vertoont ook al snel trekken van een simpele versie van de coming-of-age-roman, waarin een artistiek en onbegrepen kind tegenover een achterlijke gemeenschap staat.

Dams stijl helpt niet altijd. Ze vertelt lichtvoetig, maar maakt de gedachtenwereld van haar verteller met naïeve kreten als ‘Zoiets bestond toch alleen in mijn verbeelding!’ wat te vermoeiend. Erger nog is dat haar praterige schrijven tragische gebeurtenissen als een miskraam of zelfmoordpoging uitholt of bijna trivialiseert.' (Verduin 2017)

Slotzin

‘Dat is goed, schatje,’ zei ze, ‘maar we gaan eerst nog even onder de airconditioning staan. Daar hebben we voor betaald.

Beoordeling

Sommige scenes uit dit boek echoden nog lang in mijn hoofd na, bijvoorbeeld dat Nhung een beer voor haar moeder koopt en hem een leesbril opzet zodat die haar kan voorlezen en het doorsnijden van Pirouetjes nek. Toch heb ik me ook aan dit boek geërgerd: ik weet dat het magisch-realistisch is maar je moet wel met de hoofdlijn van het verhaal mee kunnen gaan. Dat lukte me niet meer toen Nhung zelf mocht tekenen voor de opname van haar moeder in de inrichting. Dat heeft voor mij niets met magisch-realisme te maken maar is gewoon een onrealistische gebeurtenis. Wat me qua inhoud bijblijft, zijn de interessante opmerkingen over het zijn van een vreemdeling en dat we allemaal een vreemdeling kunnen zijn of worden. Wat dat motief betreft is het boek een aanrader en kun je het vergelijken met boeken als ‘De zoetzure smaak van dromen’ en ‘Het gym’.

Recensies

"Dam is met haar vrijzinnige pen een welkome nieuwe stem in de Nederlandse literatuur." http://www.volkskrant.nl/...~a4491295/

"Het zal mogelijk ook een belangrijk boek blijken, misschien niet om wille van de fantasiewereld van Nhung, maar wel door de lucide vastlegging van een bijzondere verborgen geschiedenis." https://www.groene.nl/art...-een-thuis

Bronnen

De prijs van een thuis

https://www.groene.nl/art...-een-thuis

Duizend vaders ontbreekt het aan stilistische gevoeligheid

http://www.volkskrant.nl/...~a4491295/