Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2017
• 192 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

‘Spreek ik met de vader of met de zoon?’ De verbinding was niet helder. Ik belde naar iemand die buiten was. Zijn naam verwaaide in de wind en op de achtergrond klonk het geluid van een bulldozer of een graafmachine. ‘De vader.’ ‘Stoor ik u?’ ‘Moment. Loop even naar binnen.’

Samenvatting

Proloog:
Eef belt met de firma Schipper om de tuinaanleg van de door haar gekochte woning af te spreken. Schipper zegt dat hij alleen nog de laatste week van november kan. maar Eef moet er alle dagen bij zijn om beslissingen te kunnen nemen. 

Maandag
Eef fiets naar de woning. Een zeer norse man Jan Schipper staat haar te woord. Hij heeft een caravan bij zich en zij wordt geacht koffie te zetten voor de werklui. Een van hen is zijn zoon Jan, een heel ander type dan zijn vader. De mannen hebben op het eerste gezicht een hekel aan elkaar.  Zoon jan is heel wat beschaafder. Hij vraagt Eef wat voor verhaal ze schrijft. Ze verzint daarna een verhaal (haar eerste want eigenlijk schrijft ze zakelijke teksten tegen betaling) Het verhaal van Eef wordt onder de grote verhaallijn achter elkaar samengevat. Anders wordt het geheel van dit verslag onoverzichtelijk. 
De lezer komt ook te weten dat de liefdespartner van Eef commando is en al vier maanden in Afghanistan zit. Hij mailt met haar over wat er ter plekke gebeurt. Soms is dat een aanslag met een bermbom.

Dinsdag
Bij de tuinaanleg mislukken een aantal dingen. Het gaat ook lang niet altijd naar de zin van Eef. Ze ergert zich aan de norse vader. De Zoon is veel aardiger, maar ook wat opdringeriger. Ze praten over het verloop van het verhaal: hij heeft blijkbaar wel kennis van boeken. Eef moet af en toe de handen uit de mouwen steken en dat lukt niet altijd even goed. Er is eer mail van Ad, maar Eef schrijft niet iets vrolijks terug.

Woensdag
Eef heeft na aankomst op de derde dag een groot stuk van haar verhaal bij zich om dat aan de Zoon te laten lezen. Hij doet dat. Er is weer een mail van Ad en die klinkt wat verwijtend, omdat Eef niet zo goed heeft gereageerd. wat is de oorzaak daarvan? Een jonge tuinknecht komt met zijn voet onder de trilplaat en breekt zijn enkel. De Zoon brengt hem naar het ziekenhuis, maar keert terug,. Bij aankomst masseert hij haar voeten, wat Eef heel erg opgewonden maakt.

Donderdag
Eef denkt terug aan de Zoon die de vorige avond haar voeten heeft gemasseerd. Ze werd er geil van en fantaseert over seks. Hij is die dag niet. Dan wordt duidelijk dat Ad enkele weken voor hij vertrok opwindende seks heeft gehad met een "del" die haar roze slipje achtergelaten had in Eefs bed. Ze walgt daarom van de nieuwe mail die ze krijgt. Eigenlijk wil ze wraak. het verhaal dat ze verzint, heeft ook een wraakthema.

Vrijdag
Eef komt aan bij de caravan. Ze heeft  gedroomd van seks met de Zoon maar had de daad op het laatste nippertje afgezegd.  DE zoon is er weer en neemt enkele keren stelling tegenover zijn vader ten gunste van Eef. Die vader vindt dat allerminst leuk. De Zoon pakt Eefs handen. Haar fiets is vernield door de Vader. En ze moet nu met die man terugrijden. De Zoon blijft in de caravan slapen.

Zaterdag
Zoon heeft het verhaal gelezen en Eef heeft het later thuis afgemaakt. Ze verlangt naar hem. Er komt weer een mail van Ad. Die komt zondag aan in Eindhoven, maar ze hoeft hem niet te komen ophalen. Hij komt naar haar bij hun nieuwe woning. Dat is dan de laatste kans voor Eef. Ze blijft slapen en ze ziet toe  hoe de Zoon het opklapbed opmaakt. Seks kan niet uitblijven. Eef neemt wraak op Ad.

Zondag
Vader Schipper neemt de caravan op sleeptouw. Daarin liggen Zoon en Eef nog bloot na te genieten.  Eef heeft spijt van haar eenmalige overspel. Op weg naar de gewone wereld passeert de oude Schipper een jeep. Daarin zit Ad die naar de woning rijdt. Hij passeert de caravan (en zijn geliefde).

Het ingelaste verhaal van Klaas en Jesse
Klaas pest zijn jongere en zwakkere broertje Jesse. Hij vertelt daarbij leugens aan zijn moeder. Zijn moeder kan er eigenlijk heel slecht tegen. Jesse heeft konijnen en er is een dreiging dat Klaas die konijnen iets aan zal doen. Ook zinspeelt hij steeds op een plek in het bos waar een moeras met drijfzand is. Zijn vader heeft een reële kijk op de verhouding tussen de broertjes  en zegt dat Klaas   een slechte jongen is. Moeder probeert het op een bepaald moment op een heel andere manier. Het minste of geringste wat Klaas doet,beloont ze met complimenten. Maar het komt toch tot een nieuw conflict bij het maken van een tekening voor Vaderdag. Klaas maakt een tekening met een opgehangen konijn. Vader wordt boos en verbrandt de tekening van Klaas. Jesse weet niet wat erop staat. Klaas belooft hem dat te vertellen als hij een aantal keren met Klaas wil gaan fietsen. Maar ze mogen niet door het bos van hun moeder. Jesse gaat steeds een stukje verder. Klaas heeft zijn plannen klaar. Bij de laatste fietstocht vertelt Klaas aan Jesse  wat hij had getekend en tegelijkertijd duwt hij hem onder in het drijfzand.


 

Personages

Eef

Eef is een jonge vrouw van ongeveer dertig. Haar vriend zit als commando in Afghanistan, maar vlka voor hij wegging heeft hij overspel gepleegd in haar eigen bed. Aanvankelijk lijkt ze dit te hebben geaccepteerd, maar in het verhaal wordt ze eigenlijk steeds bozer en in haar woede heeft ze lust om zich te wreken. de man die daarvoor geschikt is heet Zoon Jan Schipper, die hovenier is, maar toch een belezen indruk maakt. Ze wordt geil van zijn aanwezigheid en ze laat zich door hem inspireren een verhaal over wraak te schrijven. Hij leest steeds een deel, geeft commentaar en laat haar nadenken over haar positie. Het kan bijna niet uitblijven of Eef zal toegeven aan zijn toenadering.Ze heeft al van seks met hem gedroomd, maar dat in haar droom op het laatste moment geweigerd. Daarvan heeft ze spijt, maar ze krijgt een herkansing als zoon Jan blijft slapen in de caravan en zij op zijn uitnodiging ingaat. De volgende dag komt Ad thuis en de vader komt de caravan wegslepen. Hij moet zelfs ruimte geven aan de jeep van Ad, en misschien redt hij met zijn sleepactie wel de relatie tussen Ad en Eef. Dat wordt in het open einde niet verteld. Wel lijkt ze van haar eenmalige overspel spijt te hebben, want ze brult tegen Jan dat hij alles moet vergeten wat ze gedaan hebben. Het is haar blijkbaar alleen om de wraak gegaan.

Vader Schipper

Een norse en knorrige man die maar weinig van zijn oorspronkelijk plan (van de tuinaanleg) kan afwijken. Hij doet kortaf tegen Eef en geeft haar bevelen. Hij ziet echter alles en begrijpt dat zoon Jan het hoofd van Eef op hol brengt. Hij wil dat eigenlijk niet maar hij moet het node toestaan. Op zondag komt hij echter boos de caravan wegslepen waar het eenmalige liefdespaar het campingbed deelde. Zijn manier om wraak te nemen op zijn zoon en op Eef.

Zoon Schipper

Zoon Jan lijkt een heel andere persoonlijkheid dan zijn vader. Hij is ogenschijnlijk vriendelijk en hij zoekt doorlopend contact met Eef. Waarschijnlijk heeft hij haar zwakke plek ontdekt: de lust om te wreken en hij werkt naar seks met haar toe. Wel heeft hij kijk op literatuur. Toch komt Eef aan het einde tot een merkwaardige ontdekking. (....las ik in die eenvoudige handelingen ineens hoe vader en zoon op elkaar leken. Niet uiterlijk maar innerlijk, in hun wezen. Ze waren niet tegengesteld. Ze lek zozeer op elkaar dat ze hun leven vulden met het bewijzen van het tegendeel" - blz. 171)

Quotes

"Naast de shovel verscheen een silhouet. De grove gestalte droeg een lamp en kwam met zijn licht mijn kant op. Toen hij me op een meter genaderd was, trok hij een van zijn grote werkhandschoenen uit. Hij stak me een hand toe. ‘Schipper.’ ‘Eef.’ Schipper had laarzen tot zijn knieën, de broekspijpen van de overall wolkten er als paddenstoelen bovenuit." Bladzijde 10

"Moet even naar de ops. Ik stuur de mail vast door. Misschien volgt later nog wat. Maak je geen zorgen als het niet zo is. Het is rustig nu. Al een week geen tic. Als ik zaterdag niet weg kan hier betekent dat niet per se dat er gevaar is. Er zijn zoveel dingen die de boel kunnen vertragen. Alles hangt met alles samen. Pas als ik in Kabul in het vliegtuig stap…’" Bladzijde 16

"Hij had een hekel aan grind. Vanwege dat blotevoetenlopen van hem. Hij kreeg er wondjes van. Wondjes. Van grind. En ondertussen met die del in bed kruipen. Alsof dat geen wonden bracht. In tweeën gereten was ik. Gebroken. Het tegenovergestelde van verdubbeld. Misschien moest ik hem dat antwoorden. Dat ik eigenlijk weer heelde, dat ik één werd. " Bladzijde 122

"'s ochtends boven mijn lingerielaatje had ik getwijfeld tussen Mariablauw en Magdalenarood en rood gekozen. Met open ogen had ik dat gedaan. NU mijn blaas geleegd was, kon ik weer rechtop komen. Hinkelend deed ik mijn slipje aan. Door de voorruit van de caravan vonkte de binnenspiegel van Schippers auto." Bladzijde 188

"Toen Jesse over zijn schouder keek om te zien wat hem prikte, gaf Klaas hem een duw. Met zwaaiende armen viel Jesse plat op zijn rug in het drijfzand. "Ik tekende jouw konijn"riep Klaas, meer tegen de modder dan tegen de spartelende Jesse, "opgehangen aan een rood touwtje. Opengesneden en pootjes afgehakt." "Help!"riep Jesse, zijn hoofd nog boven de modder. "Klaas! Help me. Broer!." " Bladzijde 183

""Wraak", zei de zoon toen ik niet antwoordde. "Je wilde schrijven over wraak. Dat was het eerste woord dat je gebruikte. Misschien word je niet kwaad van het verhaal. Misschien schrijf je het verhaal omdat je kwaad bent."" Bladzijde 110

Thematiek

Wraak / bloedwraak / eerwraak

Het thema van deze bondige roman is wraak. Eef is vlak voordat hij naar Afghanistan vertrok door haar vriend Ad bedrogen. Hij had het bed gedeeld met een aantrekkelijke del die haar roze slipje nota bene nog in haar eigen bed had achtergelaten. Eerst wilde ze hem uit angst om verlaten te worden nog wel vergeven, maar nu ze alleen voor de klus van de tuinaanleg van hun te betrekken woning staat, begint ze na te denken over zijn overspel. Ze wordt woedend. Ze reageert dat eerst af in een door haar zelf geschreven verhaal over twee jongetjes met Kaïn-en-Abel-neigingen. Ook dat jongetje neemt wraak op zijn broertje dat het lievelingetje is van zijn ouders. Zo lopen fantasie en werkelijkheid in deze roman hand in hand. Zoon Jan begrijpt dat en hij is de eerste lezer van het verhaal. Hij is er natuurlijk op uit om Eef in zijn provisorische campingbed te krijgen en dat lukt. Misschien is van zijn kant wel een wraakneming op zijn vader, die hem in alles in de gaten houdt en die e zeker tegen is dat hij met Eef het bed in duikt. de oude Schipper neemt dan weer op zondag wraak door het liefdespaar wreed te storen en de twee zonder kleren en al in een ouwe caravan op sleeptouw te nemen. Daarbij komt nog het enerzijds dramatische anderzijds hilarische gegeven dat de tuinman de commando ruimte moet geven. Die is op weg naar zijn vier maanden geleden achtergelaten liefde die zojuist die nacht wraak op hem heeft genomen. Het is een prachtig einde. En hoe het afloopt: een stel dat elkaar in de armen sluit of een eenzame vrouw in een grote woning met een mooi aangelegde tuin met zwangere schapen. De lezer mag het invullen.

Motieven

Moeizame liefdesrelaties

De liefdesrelatie tussen Ad en Eefje is tanende. De liefde heeft een deuk gekregen toen Ad vreemdging. Aan allerlei tekstgegevens kun je zien dat Eef wraak wil nemen op haar partner. Ze bestelt grint voor de tuin terwijl hij dat juist niet wilde. In de mailwisseling blijkt ook dat ze niet meer zoveel voor hem voelt.

Vader-zoonrelatie

In de titel zit al een verwijzing naar de vader-zoonrelatie. De oude Schipper is nors, kortaf tegen Eef en knorrig tegen zijn personeel. hij zegt alleen het noodzakelijke. Zijn zoon Jan is veel empathischer. Die meent te weten wat er in een vrouw als Eef omgaat. Vader houdt zijn zoon goed in de gaten. Hij vindt het ook niet goed dat die moeite doet om Eef in zijn bed te krijgen. Hij komt op zondag de caravan weg sleuren en dat is vanuit zijn kant gezien ook een kleine wraakneming op Eef en Jan junior. Hij moet geweten hebben dat zijn zoon met Eef de nacht heeft doorgebracht.

Relatie tussen broers

In het verhaal dat Eef schrijft staat een moderne variant op het Bijbelse Kaïn en Abelmotief. De ene zoon die door de ouders wordt afgewezen vanwege zijn gedrag en de andere zoon die het lievelingetje is. Dat wekt jaloezie op en pestgedrag en net als in de Bijbel zorgt Klaas dat Jesse het even laat in het drijfzand in het "gevaarlijke bos."

Overspel

Ad heeft enkele weken voordat hij naar Afghanistan vertrok het bed gedeeld met een vrouw en dat bleek seksueel gezien een hoogtepunt. Eef komt met tuinman Jan in aanraking en voelt zich tot hem aangetrokken. Hij raakt haar aan en ze valt voor hem. In de laatste nacht van het karwei gaat ook zij vreemd met hem. Ze doet dat echt uit wraak. Ze heeft die morgen juist sexy lingerie aangetrokken, omdat ze wel voelde dat er iets in de lucht hing. Het wordt door de vertelster mooi aangegeven: kiezen tussen Mariablauw en Magdalenarood: de moedermaagd of een vrouw van lichte zeden zoals zij de literatuur inging. Ze kiest voor de rode kleur.

Droom

De lezer zal weten dat het aan het einde van de week tot seks tussen Eef en Jan Schipper zal komen. De droom die ze heeft is veelzeggend. Daarin wijst ze hem af, maar de dag erna heeft ze al spijt dat ze de seks niet heeft toegestaan. ze werkt er dan daarna ook echt naar toe.

Pesten

In het verhaal over de broertjes Klaas en Jesse gaat het vooral over het pestgedrag van het pestventje Klaas ten opzichte van zijn broertje Jesse. Hij krijgt het ventje zo ver dat hij ongehoorzaam is tegenover zijn moeder en dat leidt tot de dood.

Motto

Geen motto

Opdracht

Voor Wout , Ruub en Ruth

Titelverklaring

Het werk in de tuin wordt uitgevoerd door vader en zoon Schipper. Beiden heten Jan.  De titel is dus niet lastig te verklaren. Maar een belangrijk motief is ook de vader-zoonrelatie en daarom is de titel toch interessant.

Structuur & perspectief

Er is een structuur  waarin enkele verhaaldraden zijn opgenomen,. Ook is er sprake van een verhaal-in-een verhaal.
De hoofdlijn is de aanleg van een tuin bij een verkocht huis. Er is sprake van een proloog en van een zevental  dagen  in een novemberweek. De hoofdstukken dragen de namen van die dagen. In die periode wordt de tuin aangelegd. In die verhaal lijn is Eef, een jonge vrouw, d eik-vertelster in een achteraf perspectief. Deze verhaal-lijn is dus chronologisch.

Zij schrijft echter in het hoofdverhaal  een zelf verzonnen verhaal over twee boertjes, waarbij het ene broertje het andere pest en later zelfs planmatig doodt. In dat door #Eef geschreven verhaal wisselt het perspectief in de hij-vorm tussen enkele personages. (Moeder Mieke, Klaas en Jesse)
Dan is er nog een derde verhaaldraad: de relatie van Eef met haar vriend Ad die als commando in Nederlandse dienst in Afghanistan dient. Hij schrijft via de mail en zij communiceert ook via de mail. Vlak voordat Ad uitgezonden werd (vier maanden voor het verhaal-Nu)  heeft hij overspel gepleegd. Dat wordt langzamerhand duidelijk in de geschiedenis van Eef. 

Decor

De tijd is een novemberweek  in deze eeuw. Sinds 2002 zijn er Nederlandse militairen in Afghanistan en er wordt over Ad verteld dat hij als commando daar werkt. In 2015 werd de missie op zich opgeheven, maar sinds die tijd zijn er nog een kleine 100 militairen onder Navo-toezicht in dat land.
Het lijkt erop alsof de verhaallijn voor 2015 speelt.
Er is geen aanwijzing te vinden voor de locatie van de woning waarvan de  tuin wordt aangelegd. De woning lijkt niet al te ver van de vliegbasis Eindhoven te zijn gesitueerd, want Ad komt in het laatste hoofdstuk met zijn jeep naar d woning toe rijden. De provincie Noord-Brabant is dus een niet -onmogelijke locatie.

 

Stijl

De stijl van deze debutante is heel helder. Ze varieert goed in de dialogen en daarin komt vooral de oude Schipper over als een knorrige man die erg kortaf is. Daardoor wordt de sfeer van de stijl vaak ijskoud en bedreigend. Er zijn vrijwel geen moeilijke woorden en lastige zinnen. Het verhaal blijft ook voor jonge lezers heel goed te begrijpen.

De schrijfster kiest ook voor veelzeggende metaforen:
(blz. 39) Met de sleutel sloot ik de caravan af. De gekruisigde Jezus veerde als een bungeejumper aan het kralenkoord heen en weer."
(blz.63) Op de blik die de vader zijn zoon toezond, stonden ijsbloemen."
(blz. 86) "Terwijl ze hurkte voor Jesse die als een zwerfkei midden op de keukenvloer lag en ze zowel hem als dat stomme  konijn over de haren streek."
(blz. 109)"Zijn handen hadden zich om mijn enkels gevouwen als vleugels over eieren, als vruchtvliezen om een pasgeboren lam, als de armen van moeder Mieke om de schouders van Jesse."
(blz. 121) "Boosheid liep je lijf in zoals water in een flesje kletterde. Ineens stroomde het over de rand."
(blz. 161)"Hij keek over zijn schouder, de boomstambeschermers  hingen om de stammetjes als  de laarzen van vader om de enkels van een kind.
(blz.189) "Een jeep in camouflagedessin met een rooster voor de grille en een reserveband op de motorkap. Als een verblind konijn keek ik de koplampen in."

Slotzin

Schipper zwenkte royaal opzij. De caravan zakte met één wil diep naast het asfalt. |Met mijn schouder stootte ik tegen de kast. Achter de deur rinkelden de lege wijnflessen, de plastic bekers stuiterden over de plank en de pornobladen fladderden ruisend. |Met opengesperde ogen kek ik toe hoe de jeep de caravan passeerde. Ad zat aan het stuur. Hij keek de auto in en bedankte Schipper met een opgestoken vinger.

Beoordeling

Wanneer je de flaptekst leest, vraag je je af of iemand een lezenswaardige roman kan schrijven over de aanleg van een nieuwe tuin bij een bestaande woning. Cobi van Baars bewijst dat het kan. In een kleine wereld komen de spanningen van het leven van diverse mensen bij elkaar: de verhouding van een vader en een zoon,(een klassiek motief)  de verhouding van broertjes en de lust om wraak te nemen. In ieder mens zit wel eens zo'n lust en dat wordt in deze roman prachtig uitgewerkt. Daardoor wordt het verhaal naar het einde toe steeds spannender.
Lekker om te lezen, bovendien een boek dat met een fijne bladspiegel is uitgegeven. Daarnaast een heldere en evenwichtige structuur en het gedoseerd weergeven van feiten uit het verleden. Tenslotte ook nog een prachtig spiegelverhaal dat de vertelster schrijft voor de man die duidelijk laat merken dat hij haar begeert. Expliciet beschreven zonder vulgair te worden. 
Prettige bijkomstigheid voor scholieren: de roman is niet dik en heb je in een vloek en een zucht gelezen. Aanradertje, hoor. Maar ja, leg eens aan je docent uit, wie Cobi van Baars is.  Verwijs daarom naar dit boekverslag op scholieren.com.
En met het thema wraak kun je in de literatuur veel kanten op. In thrillers maar ook in romans is wraak een belangrijk motief in een verhaal. 

Recensies

"Schipper & Zn. is een onheilszwangere, broeierige roman, waarin je al snel voelt dat het niet goed gaat komen. Niet met de tuin, niet met de liefde, niet tussen Eef en de tuinmannen en al zeker niet tussen vader en zoon Schipper. ‘Op de blik die de vader zijn zoon toezond, stonden ijsbloemen.’ Voor enige warmte is in deze thriller geen ruimte. Het is knap hoe snel Van Baars die ijzige spanning weet op te bouwen – en moeiteloos weet vast te houden, tot aan het bitter-komische slottafereel." https://www.nrc.nl/nieuws...2-a1561417

"Schipper & Zn. is een geslaagde roman over aantrekkingskracht, afstoting en afrekening, broeierig, ondanks de gure omstandigheden van november. Cobi van Baars is een schrijfster om in de gaten te houden! De debuutroman van Cobi van Baars – Schipper & Zn. wordt gewaardeerd met +++ (zeer goed)." https://www.allesoverboek...buutroman/

"Interview met de schrijfster" http://www.kliknieuws.nl/...fromplista