Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2017
• 174 pagina's
• Uitgeverij: Querido

Flaptekst

Eerste zin

J.J. reed door het besneeuwde Groninger land.

Samenvatting

In ‘De lovebus’ worden de gewelddadige gebeurtenissen tijdens een uitgaansavond vanuit het perspectief van vier verschillende betrokkenen gereconstrueerd. Hieronder volgt een samenvatting van die gebeurtenissen in chronologische volgorde.

Op een zaterdag ziet Mina Tammo langs de dansvloer in bar-dancing Boerema in Medum staan. Ze vindt hem leuk en een week later zorgt ze ervoor dat hij dat te weten komt. Weer een week later zoenen ze maar van Mina mag Tammo alleen verder als ze verkering nemen. Tammo lijkt dat niet te snappen, heeft de indruk dat ze hem niet meer wil en wil dan haar ook niet meer. Mina neemt zich voor het de zaterdag daarop goed te maken.

Op de vrijdag voor die zaterdag komt J.J., de chauffeur van de lovebus, bij de schuur aan waarin de bus geparkeerd staat en Cathelijn staat op hem te wachten. Ze had de bus in de zomer gezien en wil weten wat de ‘lovebus’ is. Vervolgens reserveert ze een uur voor tien uur de volgende avond.

De volgende dag zit Cathelijn ’s ochtends vroeg al huiswerk te maken. Ze heeft niets anders te doen omdat niemand meer met haar om wil gaan. Haar beste vriendin Machteld heeft haar namelijk van aanranding beschuldigd, terwijl ze alleen op Machtelds verzoek tongzoenen oefenden.

Aan het einde van de middag rijdt J.J. naar Bar-dancing Boerema en installeert zich op zijn plek aan de bar, waar de mensen hem weten te vinden om de lovebus te reserveren. Op een gegeven moment ziet hij Cathelijn binnenlopen. Als ze hem betaalt, vraagt ze of hij mee wil, maar dat kan niet: hij moet op zijn post blijven. Vervolgens versiert ze Tammo en neemt hem mee. Het duurt even voordat ze in het polderdonker de bus vinden en als ze er aankomen, is die bezet terwijl het al over tienen is.

Ondertussen heeft Mina Tammo en Cathelijn samen gezien en ontdekt dat ze naar de lovebus gaan. Ze is er ziek van dat Tammo iemand anders heeft en boos op het meisje met wie hij nu is en wil voorkomen dat ze samen iets in de lovebus doen. Ze haast zich erheen en wordt binnengelaten door een vrouw met een blauwe plek bij haar oog. Er ligt een blote man op het bed. Mina vraagt of ze de volgende bezoekers niet binnen willen laten en de man wil wel helpen maar hij vraagt iets terug: Mina moet zich uitkleden en de man betast haar terwijl de vrouw hem pijpt.

Dan klopt Cathelijn aan en de man roept dat ze moeten oprotten. Zij wil weggaan maar Tammo zet door. Nadat de man Mina getongd heeft, stapt hij geïrriteerd naar buiten en Tammo schopt hem onderuit, waarop ze in gevecht raken en Tammo uiteindelijk wegrent. De vrouw is ook naar buiten gegaan met een fles en slaat waarschijnlijk de man neer. Ze helpt Mina er ook vandoor te gaan. Tammo denkt dat Cathelijn verdwenen is maar als hij terugloopt naar de weg, ziet hij haar seinen met haar fietslamp. Dat ziet Mina ook en ze is nog niet klaar met Tebbe.

Cathelijn seinde alleen omdat ze de weg terug naar de dancing niet kende. Ze probeert de afstand tussen Tammo en haar, gecreëerd door het vechten, te verkleinen door voor te stellen terug te gaan en weer samen te dansen maar het lukt niet. Tammo neemt haar mee naar het huis van een vriend om op te warmen. Het huis is donker en stil en binnen stinkt het naar bedorven vlees. Dat blijkt een dood varken te zijn dat in de huiskamer ligt. Cathelijn heeft medelijden met het varken en gaat erbij zitten. Tammo vindt haar raar en voelt zich afgewezen.

Het huis blijkt van d’Oale Snak te zijn: een moordenaar die met een pistool rondloopt. Mina ziet Tammo en Cathelijn zijn huis ingaan, fietst terug naar de dancing en waarschuwt d’Oale Snak. Die is te dronken om polshoogte te gaan nemen en daarom doet Bob dat, J.J.’s baas die hem kwam controleren. Tammo hoort Bob binnenkomen en slaat hem knock-out. Terug op de bank bij Cathelijn en het varken laat hij haar zijn broek open doen en hij komt al klaar, als zijn pik te voorschijn komt. Cathelijn hoopt hierdoor weer dichterbij hem te komen maar Tammo wil na deze daad meteen terug naar de dancing. Daar wordt hij bij binnenkomst besprongen door Mina die een nieuw plan bedacht heeft: ze zal doen alsof hij haar helemaal kan krijgen en dan voor hem tongen met zijn beste vriend. Dat zal hem leren. Cathelijn ziet ze zoenen en vertrekt.

J.J. zit ondertussen nog steeds aan de bar. Hij wacht tot Bob terugkomt en heeft ondertussen het pistool van d’Oale Snak in zijn zak gestoken. Hij ziet Tammo voor elven terug in de dancing en begrijpt niet waar Cathelijn is. Vervolgens hoort hij dat Tammo zijn bier laat vallen, een meisje [Mina] van een andere jongen aftrekt en met die jongen in gevecht raakt. Op dat moment raken ook elders in de dancing mensen met elkaar slaags. J.J. besluit Cathelijn buiten te zoeken maar hij kan haar niet vinden en als hij terugkomt, is er politie. Voor de dancing staat ook een ziekenwagen geparkeerd, net als voor het huis van d’Oale Snak.

Cathelijn is terug naar de lovebus gegaan. Ze is woest en als ze een dode man voor de bus vindt en zijn kleren in de bus ziet liggen, trekt en trapt ze alles onder de bus. Dan komt J.J. ook bij de bus aan en ze slapen samen die nacht. De volgende ochtend besluiten ze naar Emmeloord te rijden voor een kat en bij het wegrijden ontdekt J.J. de dode man onder de bus. Cathelijn vertelt wat de over hem weet. Daarna besluiten ze samen nog verder te rijden.

Personages

J.J.

Hij is negentien jaar, een meter negentig, stevig gebouwd, bijna een jaar chauffeur van de bus, draagt een cowboyhoed zodat de mensen hem betalen. Hij houdt van de hoed: ‘En hij hield van de naam die bij de hoed hoorde: J.J. Hij hield zelfs van de persoon die bij de naam hoorde. Jaap Jan was een studentje geweest dat zijn studie andragogiek zat te verkloten. J.J. was een man.’ (p. 12) Door de bus is hij iemand, hij vertelt er graag over en houdt ervan om met de bus te rijden. Dat geeft hem een gevoel van vrijheid. Hij is gewend van iedereen geld aan te nemen voor de bus zonder ethische bezwaren maar heeft wel moeite met Cathelijns verzoek: ze is jong en in Medum komt ruig volk. Hij realiseert zich ook dat hij haar leuk vindt maar hij vindt zichzelf een klootzak en het is dus beter voor haar dat hij niet met haar meegegaan is. J.J. wil later ook seks met haar maar hij vindt het belangrijker geen klootzak te zijn.

Cathelijn

Ze is een jaar of zestien, praat levendig, geen Gronings. Cathelijns moeder, die ze ‘Jennifer’ noemt, is druk met aandacht krijgen van jonge mannen en Cathelijn zelf is op zoek naar geborgenheid en wil gezien worden. Ze hoopt seks te kunnen gebruiken als middel om echt met iemand samen te zijn. Ze raakt geëmotioneerd als J.J. haar handen warm blaast omdat niemand haar ooit aanraakt en is teleurgesteld als hij niet samen met haar wil zijn in de lovebus. Ze heeft geen vrienden meer en haar zelfbeeld is niet best: ‘Hij schreef iets in het schrift, waarschijnlijk “Vreemd meisje heeft niemand om mee te vragen, duidelijk eenzaam, vermoedelijk gestoord, bel de hulpdiensten”.’ (p. 77) Ze heeft het gevoel dat niemand in haar geïnteresseerd is en denkt er zelfs aan om alle slaappillen van haar moeder te slikken zodat ze niet meer met dat gevoel hoeft te leven. Ze verzint verhalen, bijvoorbeeld over de commune en over het varken, om haar leven wat mooier te maken maar is ook teleurgesteld als de realiteit anders is.

Tammo

Hij heeft lang en blond haar als Björn Borg, is niet erg knap volgens Cathelijn, zijn vader is ervandoor, hij is onzeker door zijn ‘hampelbain’, noemt zichzelf geen danser en geen prater en maakt op een meisje als Mina wel een zelfverzekerde indruk. Zelf zegt hij dat de meisjes hem lijken te willen en als hij Cathelijn afwijst, kijkt hij een beetje zelfgenoegzaam. Hij is met zijn Zündapp naar Zweden gereden en heeft sindsdien fantasieën over orgies in tenten. Ik weet niet of Tammo het niet snapt of een hork is, maar hij voelt niet aan wat zowel Mina als Cathelijn van hem willen, respectievelijk verkering en samen zijn, en denkt alleen aan seks. Hij zegt geen vechter te zijn maar door zijn verlangen naar Cathelijn valt hij de man in de lovebus aan en later slaat hij de man in het huis van d’Oale Snak ook meteen neer. Zijn agressieve geschreeuw creëert dan een afstand tussen Cathelijn en hem. Hij is ook veel bezig met het stoere verhaal dat hij naderhand aan zijn kameraden kan vertellen.

Mina

Ze is ongeveer veertien jaar, een denker, noemt Cathelijn een ‘atheneumtutje’ dus dat zal ze zelf niet zijn en haar gevoelens voor Tammo zijn zo heftig dat ze er ziek van is als ze het bij hem verpest heeft. Deze zware gevoelens zijn ook de oorzaak van alles wat ze doet als ze ontdekt dat Tammo iemand anders heeft. Ze denkt woedend te zijn maar als ze eindelijk iets loslaat tegen een vriendin, barst ze in huilen uit. Als ze ziet hoe Tammo tegen Cathelijn doet en wat voor lul hij is, wil ze hem extra pijn doen: hij moet nog jaren uitgelachen worden. Ze heeft vriendinnen maar vanaf het moment dat ze verliefd is, heeft ze het gevoel ouder te zijn dan zij en er niet meer bij te horen. Ze kan verdwijnen in gedachten en herinneringen, zichzelf uitschakelen.

Quotes

"Ze voelde zich stom. Ze had een commune bedacht en toen was ze teleurgesteld dat ie niet bestond. Ze had zich voorgesteld dat de jongen met de cowboyhoed met haar samen wilde zijn in zijn lovebus en toen was ze teleurgesteld dat hij haar niet vroeg. Toen het bad halfvol was, liet ze zich met kleren en al in het water zakken. Daar knapte ze weer een beetje van op. " Bladzijde 78

"Normaal gesproken maakte Cathelijn zich meteen uit de voeten wanneer ze Jennifer seksend aantrof. Maar dit keer deed Jennifer het pal voor de koelkast. En in de koelkast stond het restje macaroni met ham en kaas van donderdag. " Bladzijde 80

"Waarom was het zo heerlijk om samen te zijn? Omdat je dan niet meer hoefde te fantaseren dat je samen was, dat was één ding, maar niet alles, nog niet eens één procent." Bladzijde 96

"Nog even en d’Oale Snak vond Cathelijn, en of hij haar dan neerschoot of thee voor haar zette, Tammo’s kans op seks was verkeken, dat was duidelijk. Maar, verdikkemie, hij had toch permizzie? " Bladzijde 120

Thematiek

Eenzaamheid en isolement

Het thema is de zoektocht naar een identiteit, die leidt tot eenzaamheid. ‘Om hun verlangen ‘iemand te willen zijn’ in een wereld waarin de grens tussen schijn en wezen en liefde en lust vaak onduidelijk is.’ (Noorduijn 2017) Die wordt het duidelijkst bij Cathelijn, die een egoïstische moeder en geen vrienden meer heeft en over zichzelf zegt dat ze alleen is. Zij is actief op zoek naar iemand om mee samen te zijn, niet naar seks. Dat wordt niet door de anderen begrepen. J.J. voelt wel aan dat Cathelijne iets zoekt en snapt dat hij haar kan zoenen maar hij wordt te veel in beslag genomen door zijn eigen onzekerheden en besognes. Tammo denkt dat ze kerelgek is en wil zelf vooral seks. Hij begrijpt haar niet en dat wordt mooi duidelijk als ze in het donker de sneeuw in de mist zien zakken. Cathelijn vindt het prachtig en wil erin springen om niet alleen samen te zijn met hem maar ook met de sneeuw. Tammo vindt haar maar raar op dat moment. Cathelijn snapt dat: ‘In dagdromen zweefde je eeuwig samen. In de echte wereld viel je in het water en werd je nat, nat en koud, nat en koud en ziek.’ (p. 97) Mina is ook alleen, ze voelt zich door haar verliefdheid en de manier waarop ze daarmee omgaat anders dan haar vriendinnen, en ziet in Cathelijn alleen iemand die de man afpakt met wie ze het liefst samen wil zijn. Pas als ze inziet wat voor lul Tammo is en ziet hoe Cathelijn kijkt, heeft ze met haar te doen. Aan het einde van het verhaal lijken Cathelijn en J.J. elkaar gevonden te hebben maar dat is alleen aan de oppervlakte: ‘Iedereen was alleen. Iedereen dacht zijn eigen gedachten. Zo was dat nou eenmaal, je deed er niets aan. Het enige wat je even kon doen was het even vergeten.’ (p. 91)

Motieven

Wraak

Mina wil wraak voor de pijn die ze voelt als ze ziet dat haar Tammo iemand anders heeft, eerst op Cathelijn en hem samen, later alleen op hem. Die gevoelens van wraak zijn de directe aanleiding voor de misdrijven die er gepleegd worden. Natuurlijk zal de man in de lovebus Emanuela al eerder iets hebben aangedaan, misschien heeft hij haar wel dat blauwe oog geslagen, maar dat zij hem neerslaat met een fles komt door wat ze hem bij Mina ziet doen en Mina is daar weer vanwege haar wraak. En natuurlijk is Bob verantwoordelijk voor zijn eigen keuzes, hij hoeft d'Oale Snak niet te helpen, maar als Mina niet over een inbraak begonnen was, dan was hij niet naar zijn huis gelopen, waar Tammo seks probeert te hebben met Cathelijn en door hem gestoord wordt. Het zoenen van Tammo's beste vriend heeft Mina ook gepland, misschien wil ze hem zelfs wel pijpen, als Tammo maar lijdt en later erom uitgelachen zal worden. De vechtpartij die hieruit voortvloeit, heeft ze misschien niet aan zien komen maar haar plan is er wel de oorzaak van.

Dorpssfeer

De gebeurtenissen spelen zich af op het Groninger platteland. De mensen praten in dialect en mensen die dat niet doen, zoals Cathelijn, zijn anders. Mensen van buiten het dorp zijn vreemden en hebben andere rechten: de dj mag niet aan de meisjes zitten en d'Oale Snak loopt met een pistool rond om de Duitse neven van de mannen die hij vermoord heeft, af te knallen. Het weer lijkt bij te dragen aan de wat unheimische plattelandssfeer: het sneeuwt en het is koud, mensen voeren regelmatig een gevecht tegen de wind, je wilt liever samen binnen zijn dan buiten.

Seks

Cathelijns zoektocht naar liefde, die ze zelf vertaalt in een zoektocht naar iemand om seks mee te hebben in de lovebus, is de aanjager van alle gebeurtenissen. Die zoektocht leidt eerst naar J.J., die wel wil maar niet kan, en vervolgens naar Tammo, die enkele weken geleden al mis gegrepen heeft en heel graag wil. Hij denkt dat Cathelijn jongensgek is, niet vies van ongeremde seks. Ook Mina wil seks, maar alleen als ze verkering heeft met Tammo. De seks is steeds verbonden met misdaad: wat de man in de lovebus doet met Mina leidt ertoe dat Emanuela een fles op zijn hoofd kapot slaat, dat Tammo Cathelijn meeneemt naar het huis van d'oale Snak voor seks leidt ertoe dat hij Bob neerslaat en dat Mina zoent met zijn beste vriend leidt tot een vechtpartij.

Opdracht

Voor Jaap Jan, Cathelijn en Mina

Titelverklaring

Wat de lovebus is wordt meteen op de eerste pagina uitgelegd: ‘Het was een plek voor intieme seks. Maar misschien had ze liever een romantisch antwoord. “Een plek waar je samen kunt zijn met je geliefde”, zei hij.’ (p. 7) Cathelijn zoekt in de bus ook naar liefde maar de bus blijkt vooral een plaats voor seks.

Structuur & perspectief

Het verhaal begint met de cursief gedrukte tekst van de achterflap. Het eindigt met een cursief nawoord van de auteur, waarin hij vertelt hoe het met de dode man bij de lovebus, Bob en de beste vriend van Temmo afgelopen is. Het verhaal is verdeeld in 26 genummerde hoofdstukken. Na het nummer staan de dag en de tijd genoteerd.

Er is sprake van een meervoudig personaal perspectief: we lezen mee met J.J., Temmo, Cathelijn en Mina. Veldkamp zegt hierover in een interview met zijn uitgever: ‘Als lezer ben ik niet altijd dol op een wisseling van perspectief. Het mag een handig trucje zijn om spanning mee op te bouwen, maar als je niet oppast werkt het storend, omdat een perspectiefwissel snel voelt als een onwelkome onderbreking van het verhaal. Ik heb me dus wel drie keer bedacht. Wat uiteindelijk de doorslag gaf, was dat ik als lezer wel dol ben op wendingen die wat je dacht te weten in een nieuw licht zetten. Daarbij kan een wisseling van perspectief natuurlijk goed van pas komen. Dat was wat me voor ogen stond.’ (Van Veen 2017)

Decor

Het verhaal speelt zich af in he dorp Medum in Groningen in de winter van 1976. Dat merk je bijvoorbeeld aan de guldens, de muziek waarnaar geluisterd wordt en muziekcassettes. Af en toe staan er zinnetjes genoteerd in dialect: ‘zulfde tied, zulfde Jan’. (p. 15) Mensen die niet uit het dorp komen, zoals de dj, zijn vreemden en moeten zich gedeisd houden (zie ook motieven). Het verhaal wordt door de perspectiefwisseling niet chronologisch verteld. De vertelde tijd is ongeveer twee dagen: de vrijdag waarop Cathelijn de lovebus reserveert, de zaterdag waarop alles gebeurt en een uitloopje op zondag.

Stijl

'Stilistisch gaat 'De lovebus' finaal onderuit. Aanvankelijk weet de directe stijl, met korte, krachtige zinnen, de aandacht te trekken, maar het gebrek aan variatie gaat al snel vervelen. Net zoals de gezochte beelden overigens, die niet meer dan betekenisloze frasen en clichés zijn: “Ze kon niet ophouden met kijken, haar blik was vastgespijkerd in de lucht.’ ‘De hand van de man kneep in haar linkerborst alsof het fruit was en hij wilde kijken of het rijp was.’ En: “Hij drukte haar tegen zich aan en perste een levende slak in haar mond. Zijn tong.” Dan wil ik best geloven dat Veldkamp enkele onzekere jongeren bij hun eerste, onbeholpen pogingen opvoert, maar kan het stilistisch echt niet beter dan dit? “Toen ze nog met die riem zat te prutsen had hij al het gevoel dat hij het niet meer hield, dus het was nog een wonder dat hij het daarna nog zo lang uithield. Precies toen ze zijn onderbroek omlaagtrok begon hij te spuiten. Omdat zij alleen maar toekeek en niks deed, pakte hij zelf zijn piemel maar en gaf er nog een paar rukken aan.” Uitdrukkingen uit het Gronings dialect en flarden uit populaire songteksten van de jaren zeventig moeten de authenticiteit van het verhaal verhogen, maar hebben an sich weinig meerwaarde.’ (Peeters 2017)

‘Hij schrijft helder en brengt met zijn ‘Grunneger zegswiezen’ (waarvan ‘snoetjeknovveln’ de leukste is), lucht in het verder goed getroffen, beklemmende plattelandsverhaal.’ (Noorduijn 2017)

Slotzin

‘Raar woord’, zei ze. “’We”.’

Beoordeling

‘De lovebus’ is in eerste instantie vooral spannend: het verhaal zit vol open plekken – Wat gebeurt er met de man in de lovebus? Lukt het Mina om wraak te nemen? Vindt Cathelijn liefde? – die je beantwoord wil zien. Ik vond het Groningse platteland en de jaren zeventig een interessante setting en de zinnetjes Gronings typeerden sommige personages goed. In tweede instantie raakte Cathelijns eenzaamheid mij ook; ik vond haar verhaal het overtuigendst en ik vond haar gedachten en uitspraken het interessantst en mooist. Zeker geschikt voor beginnende lezers.

Recensies

"Veldkamps grootste troef is de functioneel ingezette perspectiefwisseling; beurtelings becommentarieert de personele verteller de acties van de vier personages en geeft hij een behoorlijk geslaagde inkijk in hun gedachten en gevoelens. " http://www.tzum.info/2017...p-lovebus/

"En zeker, Veldkamp verzon een dwingende plot vol effectieve cliffhangers, die je tot aan het einde toe doen gissen naar wat er nu eigenlijk precies is gebeurd, in die ijzige winternacht met gruwelijke afloop. " https://www.nrc.nl/nieuws...6-a1548401

Bronnen

Tjibbe Veldkamp - De lovebus

http://www.tzum.info/2017...p-lovebus/

Stiekeme jongerenseks in het echte Groninger land

https://www.nrc.nl/nieuws...6-a1548401

Youngadultliteratuur van Nederlandse bodem

file:///C:/Users/Frederik...4-1-SM.pdf