Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2017
• 243 pagina's
• Uitgeverij: De Kring

Flaptekst

Eerste zin

Als ik mijn ogen sluit, zie ik haar voor me. Ze danst, geeft licht, klimt in de hoogste boom, rolt de heuvel af, is met haar fluweelbruine ogen opstandig, speels en tergend van vlees en bloed.

Samenvatting

In de proloog vertelt de ik-verteller Felix Wolf dat hij 88 jaar is en psychiater en dat hij altijd een bewonderaar is geweest van Audrey Hepburn, de Nederlandse actrice die door de film Roman Holiday (1953) doorbrak en in 1993 stierf.

Het begin 
Het Airborne Museum in Arnhem wil een tentoonstelling organiseren over Audrey Hepburn en vraagt of Felix Wolf daarmee behulpzaam kan zijn. Hij kent het meisje immers van jongs af aan. In de meidagen van 1940  woonde hij bij zijn "opa" in de buurt van Arnhem. Bij een wandeling in het bos ontmoette hij een meisje dat nogal gebrekkig Nederlands sprak: ze had een Britse vader en een Nederlandse barones als moeder. Hij hoort dat haar moeder Ella van Heemstra lid is geweest van een fascistische organisatie in Engeland en dat ze nu veel gezien wordt met Duitse officieren. Het bosmeisje moet zich van haar moeder Edda van Heemstra noemen, maar eigenlijk heet ze Audrey Hepburn. 

Lastige vragen
Manon en Pim van het Museum vragen of hij de correspondentie met Audrey heeft en of ze die mogen hebben. Als Felix lastige vragen krijgt, zegt hij altijd dat de telefoon kraakt.  Het bosmeisje ziet hij weer een keer: ze mist haar vader die in Engeland zit. Hij werd een deel van de oorlog gevangen gehouden vanwege zijn sympathieën voor Hitler en Mussolini.

Moederliefde
Felix van Buuren  is zelf van joodse afkomst, maar zijn muzikale ouders zijn voor de veiligheid  naar Amerika gegaan en hebben hem achtergelaten bij Wolf, die hem opvoedt.  Hij mag zijn afkomst tegen niemand zeggen. Er zijn altijd verraders zoals de moeder van Audrey.
Audrey vindt echter dat alle mensen gelijk zijn. Opa heeft een joodse buurvrouw Deetje, (het is zijn geheimpje): hij zal iets met haar hebben. Zijn vrouw is een jaar daarvoor overleden, maar was niet leuk voor hem. Ze noemde Deetje een Joodse sloerie met zwart haar op de benen.
De moeder van Audrey had eerst een andere man met wie naar Batavia was geëmigreerd. maar dat was een luie keren met wie ze niet kon opschieten. Ze ging van hem scheiden en ontmoette later in hogere kringen de rijke vader van Audrey. Het werd weer geen goed huwelijk. Ze ging uit en vreemd en ze kregen vaak  ruzie om geld. Ze woonden in Brussel en ook in Engeland, maar toen de barones naar Holland terugging, ging vader niet mee.
Over nestwarmte gesproken, die krijgt Felix wel van zijn opa Wolf.

Muzische troost 
Audrey komt huilend aan bij opa Wolf, omdat haar moeder heeft gezegd dat haar vader misschien wel dood is. Met muziek brengt opa haar tot rust. Ze voelt zich schuldig aan haar vaders vertrek. Felix moet van zijn opa een stuk van Ravel voor haar inoefenen. Dat vindt Audrey wel grappig. Ze heeft zich haar hele leven  moeten aanpassen aan wat andere mensen van haar wilden. Dat talent ontwikkelde ze snel. Misschien dat ze daarom ook zo goed kon doen wat een regisseur wilde.

Puberliefde
Manon van het museum komt weer kletsen. Ze blijft vragen om de brieven, maar  Felix gaat er niet op in. Hij vertelt Manon wel dat hij als puber verliefd op haar was. Hij ontmoet haar weer als  hij naar het gymnasium gaat. Hij vindt in het bos een katje dat sterft en Audrey is daar bij. Hij wordt depressief en zij komt hem een cake brengen. Hij speelt piano en zij wil dansen. Dat doet haar zorgen vergeten: ze ziet thuis rare dingen van haar moeder met andere mannen (sleutelgat). Wel is de barones trots dat haar dochter zo goed kan dansen. Er komen nog twee vrienden van school bij : Klaas en Hellen (met meer tieten dan Audrey) Ze moeten een keer op school optreden en dat is een succes, maar Audrey heeft het meeste talent. Hellen draagt poëzie voor. Felix s speelt wel goed piano.
De 88-jarige verteller heeft zich geërgerd aan historische  bronnen waaruit zou blijken dat de barones banden had in het verzet. Dat zou volgens hem onjuist zijn.

Gescheiden wegen
Als ze een keer moeten optreden, komt er iets tussen. Er is een joods meisje verkleed als non dat gevlucht is uit Zwitserland. Opa zorgt ervoor dat ze kan onderduiken. De oorlog komt ook hard binnen bij Audrey als haar oom Van Limburg Stirum wordt gefusilleerd door de Duitsers. Ze is veel sneller volwassen dan Felix. Ze gaat op de balletschool in Arnhem. Maar de leiding is in handen van nazigezinde burgers. Er wordt steeds meer verboden voor joden. Buurvrouw Deetje wil geen Jodenster dragen en pleegt zelfmoord. Ze legt dat uit in een brief aan opa en Felix. In dubbel opzicht beginnen wegen zich te scheiden. (Deetje van opa en Audrey van Felix)

Geleefd Heden
Het verleden van haar ouders is altijd een grote handicap voor Hepburn geweest. Steeds meer dingen werden voor Joden verboden: het wordt steeds moeilijker om te bestaan. 
Ze moest zich later echt van haar moeder bevrijden. Ze ging misschien wel als compensatie daarvoor voor Unicef werken.

Het geheim van Audrey H.
Na de mislukte slag om Arnhem (Market Garden)  verhuist Audrey met haar moeder naar Velp. Hij ziet haar nu minder en ze krijgt ook geelzucht. Ze moet van de balletschool af. Er is ook na de oorlog veel chaos. Een ander vriendje van Felix (Gijs - homo en foute nazi-vader) hangt zich op. Dat gebeurt vaker in Nederland.
Op een bepaald moment staat Felix' echte vader voor de deur met een andere vrouw. Zijn moeder was al tijdens de bootreis gestorven. Zijn vader had niets erover geschreven.  Vader wil hem meenemen naar Amerika, maar Felix blijft zijn opa trouw. Hij verscheurt het ticket en wil de naam Wolf krijgen. Als hij een keer met Klaas gaat wandelen, grijpt die naar een vergeten granaat en hij is op slag dood. Felix mist drie vingers en kan nooit meer piano spelen. Hij wordt psychiater en hij trouwt het leuke, rondborstige meisje Hellen. Hij had haar jaloers gemaakt met het bericht dat hij nog steeds brieven kreeg van Audrey. Dat was eigenlijk een leugen: Audrey was hem gewoon vergeten. Zij was nooit verliefd geweest op  hem. 
Er zijn dus helemaal geen brieven en hij schrijft in het allerlaatste hoofdstukje  een briefje naar Manon en Pim dat hij met respect naar zijn vrouw en Audrey niet van plan is de correspondentie weg te geven. Dat was het geheim van Audrey H. 

 

Personages

Felix Wolf

Felix moet voor zijn omgeving verzwijgen dat hij van Joodse afkomst is. Het is eigenlijk een onzeker jongetje, zeker als je kijkt naar zijn verhouding met meisjes. Hij is verliefd op Audrey, maar zegt dat nooit tegen haar. Hij is trots op zijn opa die hem opvoedt en als hij na de oorlog voor de keus komt te staan te kiezen voor zijn biologische vader of zijn "opvoedopa" kiest hij voor de laatste. Hij kan goed pianospelen, maar hij moet voor een andere loopbaan kiezen als hij die vingers verliest bij een noodlottig ongeval. Hij blijft een sympathieke verteller, ook al heeft hij tegen zijn vrouw gelogen dat hij correspondeert met Audrey. Over zijn huwelijk met zijn jeugdvriendin Hellen wordt weinig verteld, maar dat lijkt vrij harmonieus te zijn geweest.

Audrey Hepburn

Er wordt natuurlijk vooral over haar geschreven. Ze was een mooi, mager meisje, dat helemaal in de klem zat door wat haar moeder van haar verlangt. Die was barones en had nogal wat noten op haar zang. Ook is Audrey niet echt gelukkig, omdat ze thuis ruzies mee maakt vooral over geld en de escapades van haar moeder, die het bij de afwezigheid van haar echtgenoot doet met Duitse officieren. Ze moet altijd doen wat haar moeder van haar wil en daarmee ontwikkelt ze een talent om zich snel aan te passen als een kameleon. De verteller denkt dat die kwaliteit haar waarschijnlijk wel geholpen heeft in haar werk als filmster.

Opa Wolf

Opa Wolf wordt neergezet als een eerlijke en leuke opa die goed zorgt voor het welzijn van Felix die hij voor de Duitsers "verborgen"moet houden. Hij leert hem ook pianospelen en Felix kan met al zijn problemen terecht. Opa heeft wel een "relatie met de buurvrouw Deetje (een joodse sloerie volgens zijn echtgenote, die niet al te makkelijk voor hem is geweest) . Opa is er trots op wanneer Felix na de oorlog de keus voor hem maakt en niet voor een vervolg in een onzeker leven met zijn biologische vader.

Quotes

"Vraag iemand naar zijn eerste verliefdheid, dan zal hij of zij zich de meest nmerkwaardige details herinneren. Zo weet ik nog de kleur van Audrey's sokjes. Roomkleurig. In de tijd van ons eerste treffen woonde ik bij mijn opa in een verscholen boswoning op de grens van Arnhem en Rozendaal. " Bladzijde 17

"Toen ik diep in gedachten naar mijn verborgen lustoord slenterde, hoorde ik iets ritselen boven mijn hoofd. Ik keek omhoog en zag twee bungelende benen die bij een meisje hoorden dat op een tak zat. "Kan jij helpen mij?" vroeg het geschenk uit de hemel. "I 'm afraid.":" Bladzijde 18

"Kijk ik kritisch naar de talloze portretten van mijn iconische heldin, dan ontkom ik er niet aan om in haar elegante, broodmagere verschijning een getraumatiseerd kind te zien dat zichzelf strafte en uithongerde voor een kwaad waar ze part noch deel aan had." Bladzijde 151

"Dat acht maanden later mijn beste vriend Klaas was opgeblazen door een granaat. Dat het zijn dood betekende, en dat ik zelf door de ontploffing drie vingers was kwijtgeraakt en mijn droom om pianist te worden had moeten opgeven. Ik kon niet meer ophouden met praten. Mijn kleinzoon had een kussen gepakt en was naast me op de grond komen zitten. " Bladzijde 239

"Later toen ik enigszins bedaard was, kregen mijn opa en ik het hele verhaal te horen. Mijn moeder had op de boot dysenterie opgelopen. Ze hadden haar apart gelegd in een afgesloten kamer, want ze waren doodsbang voor besmettingsgevaar. Nog voor het schip New York had bereikt was ze gestorven." Bladzijde 233

"Ik stak mijn verminkte linkerhand omhoog. "Misschien moet ik het anders zeggen: een granaatscherf heeft mijn toekomstdromen vernield. Eigenlijk wilde ik pianist worden. Maar dat is een lang verhaal. Daarvoor zit je hier niet. Zeg eens, Manon, wat vind je van Ella van Heemstra? En van Audrey Hepburn?" Bladzijde 106

Thematiek

Oorlog: algemeen

De gevolgen van de oorlog en de naweeën die zo'n oorlog heeft op het leven van mensen, is het thema van deze roman. Guensberg wil laten merken dat het leven van de beroemde filmster Audrey Hepburn beïnvloed is geweest door wat haar beide ouders in de jaren voor de oorlog en tijdens de oorlog hadden uitgevreten. Ze koesterden sympathie voor Hitler en Mussolini en waren lid van een Britse Unie van Fascisten. Vader Hepburn werd zelfs tijdens de oorlog in Engeland vastgezet en moeder de barones werd veel gezien in het gezelschap van Duitse officieren. Later bleek dat bronnen haar ook een rol in het verzet hadden toebedeeld, tot grote ergernis van de verteller die daarvan niets geloofde. Audrey moest doen wat haar moeder wilde, ze moest zich anders noemen en zich schikken naar de wensen van haar moeder. Dat was een kwaliteit die ze zich snel eigen maakte. Misschien kwam haar dat later in haar loopbaan als filmster van pas. Ze schaamde zich voor het verleden van haar ouders en droeg dat haar hele leven met zich mee. Aan de andere kant heb je de verteller. Hij is ook van Joodse afkomst, maar hij wordt vlak voor het uitbreken van WO II door zijn ouders bij opa Wolf gestald. Zij zijn kunstenaars en gaan in Amerika een tournee maken. Later blijkt dat Felix'moeder al tijdens de bootreis is overleden. Felix maakt de oorlog mee terwijl hij zijn joodse identiteit moet verbergen. Dat lukt wel. Hij kan goed spelen, maar de oorlog vraagt toch nog een prijs. Wanneer zijn vriend Klaas naar een granaat grijpt komt die om het leven en moet Felix drie vingers missen, waardoor zijn loopbaan als pianist wordt afgebroken. Hij gaat verder als psychiater en trouwt met Hellen, een meisje dat hij leerde kennen in de periode dat hij ook het bosmeisje ontmoette. Zo draagt iedereen wel de sporen van een grote oorlog.

Motieven

Zelfmoord

In de roman doodt de buurvrouw Deetje van opa Wolf zichzelf als ze van de Duitse bezetters jodensterren moet dragen. Ze wil haar vrijheid niet verliezen. Een schoolvriend van Felix, Gijs, hangt zich na Operatie Market Garden -slag bij Arnhem- op. De Engelsen verliezen en hij is ook nog homofiel.

Het geheim

Er wordt een aantal geheimen in de roman verteld. Opa Wolf heeft een geheime relatie met zijn buurvrouw Deetje. Felix heeft een geheim: hij is van Joodse afkomst en mag daar niet over praten. Audrey heeft een geheim: haar ouders hebben nazi-sympathieën.

Schuldgevoel

Naast schaamte had de filmster ook schuldgevoelens over wat haar ouders in de oorlogsjaren hadden gedaan. Ook de verteller heeft schuldgevoel. Hij was ook van Joodse afkomst, maar hij mocht dat nooit a aan iemand vertellen en hij woonde bij opa Wolf. Na de oorlog kampte de verteller met het bekende motief van de "schuld van de overlevenden." Joodse mensen die zich afvroegen waarom zij niet waren vergast in de oorlog en zes miljoen andere mensen wel.

Jaloezie

Er is nogal wat jaloezie tussen de vrienden Klaas en Felix. Klaas vindt Audrey ook leuk, al heeft ze geen tieten. Hij houdt her voorlopig op Hellen. Die valt later in handen van Felix als hij haar jaloers heeft gemaakt met de verzonnen brieven van Audrey. Ook de vrouw van opa Wolf was jaloers geweest op haar buurvrouw Deetje.

Muziek

Als Audrey verdrietig is, moet Felix van zijn opa Ravel voor haar spelen. dat brengt haar topt rust. Felix speelt graag muziek en Audrey wil erbij dansen. Ze doen diverse optredens samen. Felix wil later pianist worden, maar direct na de oorlog verliest hij drie vingers door een nagelaten granaat. Audrey schopt het via de balletacademie wel verder in de wereld van film en glamour.

Liefdesrelatie: problemen/echtscheiding

De ouders van Audrey hadden een moeizame liefdesrelatie. Ze gingen beiden vreemd en maakte altijd ruzie over geld, waar Audrey bij was. haar vader bleef achter in Engeland toen haar moeder de kleine meid naar Nederland liet komen. Ook haar eerste huwelijk was gestrand. Ze werd al heel jong gekoppeld aan een nietsnut en vertrok naar Batavia. Daar kreeg ze twee kinderen van de man, maar liet zich scheiden. Ook Audrey Hepburn zelf was getrouwd met twee mannen met wie ze niet gelukkig werd. Ze vond pas rust bij een Nederlandse filmacteur met wie ze overigens niet trouwde. Ook de relatie van opa Wolf met zijn vrouw was niet erg gelukkig. Hij keek daarom maar wat graag naar zijn geheim : buurvrouw Deetje.

Dood

De moeder van Felix is met zijn vader naar Amerika vertrokken om de Duitsers te ontvluchten enerzijds en om een muziektournee te maken anderzijds. Maar ze krijgt dysenterie aan boord van het schip en sterft onderweg. Klaas, Felix zijn vriendje , komt om bij een onverwacht ontplofte granaat. Deetje, zijn buurvrouw en het geheim van zijn opa, pleegt zelfmoord, evenals Gijs. In de roman gaat ook Audrey dood, maar daarover wordt weinig meegedeeld, wel iets van een toespraak door regisseur Billie Wilder.

Noodlot

Kort na de oorlog slaat het noodlot toe. Klaas- een veelbelovende jonge man- wordt gedood door ene granaat. Felix mist drie vingers na het ongeval. Hij kan nooit meer pianist worden.

Schaamte

Audrey Hepburn moet haar leven lang last hebben gehad van het feit dat haar ouders er fascistische ideeën op nahielden. ze waren aangesloten bij een Britse organisatie die sympathiseerde met Hitler.

Motto

"Your heart just breaks, thats'all
But you can't judge, or point fingers "

Audrey Hepburn 
Uitspraak van de filmster als ambassadeur van Unicef. Het is hartverscheurend wat je soms ziet, maar je kan er niet altijd over oordelen of er met je vinger naar wijzen. 

Trivia

In het Airborne Museum 'Hartenstein' is de tentoonstelling Moederliefde te zien, over de Arnhemse oorlogsjaren van Audrey Hepburn en haar moeder. Het geheim van Audrey H. bevat een voucher voor gratis toegang van deze tentoonstelling á € 9,75!

De schrijfster benadrukt dat het boek een roman is en geen biografie. Ze heeft wel gebruik gemaakt van biografische gegevens, maar ze laat het verhaal vertellen door een zeer oud geworden jeugdvriendje dat verliefd is geweest op het meisje dat hij in de buurt van Arnhem voor het eerste ontmoette en een wereldberoemde filmster werd.

Titelverklaring

De beroemde filmster Audrey Hepburn is van Nederlandse afkomst, maar er kleeft een smet aan haar leven. Haar ouders waren voor de oorlog lid van een Britse fascistische organisatie en haar moeder was in de oorlog veel te zien in gezelschap van Duitse officieren.

Het geheim van een wereldberoemde filmster. Ook het laatste deel van de roman is zo genoemd. 

Structuur & perspectief

Er is een korte proloog, vervolgens zijn er acht getitelde delen die weer onderverdeeld zijn in kleine hoofdstukjes met een titel. Die titel staat vaak uitgewerkt in het deel resp. hoofdstukje. Het allerlaatste (heel korte) hoofdstukje heeft het karakter van een epiloog, waarin de verteller een besluit neemt.

De ik-verteller is een oude jeugdvriend van Audrey (Felix Wolf)  die een verzoek krijgt van de organisatoren van het Airborne Museum in Arnhem om mee te werken aan een tentoonstelling over de filmster en haar moeder, die barones was.  Hij haalt dan in de o.v.t. herinneringen op van de meidagen van 1940 tot aan het einde van de oorlog, toen hij Audrey van dichtbij meemaakte. De verteller is psychiater geworden en intussen 88 jaar.  Hij is dus een echte achterafverteller, die zijn eigen leven maar ook dat van de filmster overziet.

Na het romangedeelte volgt nog een Dankwoord, een lijst met opgenomen films (Filmografie) en een korte biografie.

Decor

De geschiedenis van de meidagen 1940 speelt zich af in Arnhem. Daar is Audrey komen wonen met haar moeder nadat haar Britse vader het gezin heeft verlaten. Ze verhuizen in het laatste oorlogsjaar -na Operatie Market Garden- naar Velp en weer wat later naar Amsterdam. Over de carrière als filmster in Amerika  wordt niet heel veel verteld.

De belangrijkste periode die beschreven wordt is die van mei 1940 tot aan de bevrijding. Daarna geeft de verteller nog wat globale informatie over wat er met de Nederlandse filmster is gebeurd.
Hij zelf vertelt vanuit het verhaal-Nu in 2016 -2017. Felix is 88 jaar.

Stijl

Miriam Guensberg heeft een prettige schrijfstijl met mooie dialogen tussen Audrey en Felix  en fraaie metaforen. Een herkenbare stijl  voor wie het andere werk van Guensberg heeft gelezen. Ze is van beroep ook filosofe en dat wil je wel eens terugzien in de roman.

"Ze jagen als idioten op elkaar, de jaren en maanden die omvliegen, dan staan ze weer stil en kleuren ze je herinnering, zwartrood, als de kleur van geronnen bloed."(blz. 227) 

"Moederliefde is een bontgekleurde paraplu. Ik ben het met Winnicott en Alice Mulder eens: de blik van je moeder bepaalt je zelfbeeld tot in het graf. is die blik koesterend en onvoorwaardelijk, dan schept dat de mogelijkheid om later net zo koesterend naar jezelf te kijken. Maar beschouwt een moeder een kind als de invulling van haar eigen wensdromen, dan is de kans groot dat je later-wat je ook bereikt hebt- altijd het gevoel zal houden dat je tekortschiet. (blz. 102)

"We maken de beminde in gedachte altijd veel mooier dan in de werkelijkheid, we bekleden haar met diamanten... Ik realiseerde me dat ik niet de enige was die de droomvrouw Audrey Hepburn met diamanten zou kleden. "Nee", zei ik,. "het steekt me niet, ze is mij takje..."(blz. 238) 

Slotzin

Beste Manon en Pim Ik had jullie beloofd dat jullie mijn correspondentie met Audrey mochten gebruiken voor de tentoonstelling. het spijt me heel erg. Ik zie van die belofte af. Het zou niet kies zijn tegenover mijn gestorven vrouw en Audrey H. Ik wens jullie veel succes. Felix Wolf

Beoordeling

Een roman die tussen fictie en non-fictie in zweeft. Maar de schrijfster geeft in een nawoord heel duidelijk aan dat ze voor de fictie heeft gekozen. De keuze van haar verteller is daarmee in overeenstemming.
Opnieuw pakt ze een motief dat met de oorlog te maken heeft. Ze wil laten zien welke nawerking de oorlog op mensen heeft, in dit geval vooral op de beroemde filmster van Nederlandse afkomst Audrey Hepburn.

Door de vlotte verteltrant en de  duidelijke structuur  is de roman heel goed te lezen voor scholieren. Vanwege de thematiek is de roman goed te combineren met andere  oorlogsroman in het algemeen  en in het bijzonder met romans waarbij personages aan de foute kant van de goed/kwaadlijn acteren.
Denk daarbij o.a. aan : 
Leoni Jansen - Geheim 
Jessica Durlacher - De held
Alex van Gaalen - Süskind 
Ad Fransen - Vaderskind
Inez van Dullemen -Heldendroom