Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2017
• 215 pagina's
• Uitgeverij: Ambo/Anthos

Flaptekst

Eerste zin

Ik weet nog dat haar zoontje vroeg: ‘Waar heeft u dat hondje gekocht?’ Het was in de woonkamer van hun vakantiehuis, net over de rivier. Ze waren die dag aangekomen en samen met Clint ging ik ze welkom heten. Gewoon even op bezoek. Het was niet ver lopen, als je vanuit die woonkamer door het middelste raam kijkt kun je het dak van mijn huis zien.

Samenvatting

Een niet met name genoemde schrijver woont in de Ardennen en hij heeft een vakantie geregeld voor een vrouwelijke kennis Barbara die met haar nieuwe partner Robbert en zoon Rens een vakantiewoning in de buurt huurt. Barbara heeft een vreselijk vervelende tijd achter de rug met een vechtscheiding en heeft nu een relatie met Robbert, die niet toevallig de uitgever van de verteller is. Robbert wil dolgraag dat de schrijver aan een tweede roman begint: de eerste (heel persoonlijke)  werd een literair succes en wereldwijd verkocht. Het thema is een moeder-zoonrelatie, waarbij d eik-figuur een beetje een Oedipus lijkt. Maar er is al vier jaar niets uit de handen van de verteller gekomen. Hij kampt met een writers block (d.w.z. hij kan geen verhaal op papier krijgen). Dat laatste brengt hij ook herhaaldelijk naar voren.

Het verhaal begint kabbelend als een beekje dat door de Ardennen stroomt. Er gebeurt eigenlijk niets. De 8-jarige Rens verveelt zich, zeker als hij merkt dat hij zijn oplader voor zijn tablet vergeten heeft en hij zijn digitale spel niet meer kan spelen.

Barbara, op bezoek bij de schrijver, hoort dat er vier jaar geleden een Nederlandse jonge vrouw (Emma) is verdwenen en dat ze nooit teruggevonden is. Ze bedenkt daardoor een eigen spel en omdat Robbert (eigenlijk een saaie partner die maar manuscripten leest tijdens de gezinsvakantie) niet happig is,  speelt ze het voornamelijk met Rens en de schrijver. Ze schrijft een aantal bladzijden uit een denkbeeldig dagboek op en gooit die in de langs stromende rivier. Rens ziet ze drijven en het verhaal gaat over een meisje dat ergens gevangen zit. Rens wil nu het raadsel oplossen en Barbara en de schrijver spelen het spel mee. Rens wil dan nog een keer naar de grotten, maar dat onderaardse bezoek levert niets op. De speurtocht leidt hen ook naar het verlaten huis van Emma's ouders. Daar ligt een blauwe waterschoen in de kelder. Die blijkt van Robert te zijn die hij vier jaar geleden heeft achtergelaten bij een bezoek aan de schrijver. Die suggereert aan Barbara dat Robbert wel eens de schuldige aan de ontvoering kan zijn. De verdenking wordt erger wanneer Robbert ineens weg moet naar Amsterdam, omdat zijn moeder een beroerte zou hebben gehad.

Hij gaat echter niet echt weg, want als de verteller na een zware dag  in zijn huis arriveert, staat daar Robbert. Die rent naar een zolderkamer en vindt daar Emma. Al die tijd heeft de schrijver haar verborgen gehouden: ze was aan haar ouders ontsnapt, omdat ze er genoeg van had om door hen als onvolwaardig kind te worden behandeld. Geen moord dus, maar een zelfgekozen verdwijning van een jonge vrouw die haar ouders zat was. Een verrassende ontknoping en eigenlijk dus niet zo spannend.

 

 

Personages

Barbara

Barbara is een goede moeder die haar zoontje misschien iets te veel wil beschermen en wil bezighouden. Hij mag zich niet vervelen tijdens de vakantie en ze bedenkt een spel. Maar omdat haar nieuwe vriend Robbert niet mee wil doen, verdenkt ze hem na verdachtmaking van de verteller van de vermissing / moord.

Robbert

Beetje saaie man: een uitgever die tijdens zijn vakantie liever manuscripten doorleest dan zich met zijn vlotte nieuwe vriendin te bemoeien. Omdat hij zich afzijdig houdt en allerlei verdenkingen door de schrijver worden genoemd, lijkt hij de dader.

Schrijver

De verteller heeft geen naam. Hij is heel succesvol geweest met zijn eerste roman, maar kampt met een writers block. Hij kan een nieuw verhaal niet op papier krijgen. Hij wordt achter zijn vodden gezeten door Robbert en eigenlijk neemt hij subtiel wraak door de vermissing in zijn schoenen te willen schuiven. Maar dat mislukt. Als lezer heb je wel door dat er iets mis is met de verteller: hij liegt af en toe, heeft wel een heel bijzondere voorliefde voor zijn moeder en suggereert teveel. Later blijkt dat hij het meisje Emma al die tijd verborgen heeft gehouden, met wat voor bijbedoelingen? Wilde hij voor haar zorgen zoals ene vader voor zijn dochter of had hij andere plannen?

Emma

Emma is slachtoffer van een vermissing, maar uiteindelijk blijkt deze mooie jonge vrouw met een verstandelijke beperking de handelwijze van haar ouders zat te zijn en vlucht weg. Ze klopt aan bij de schrijver en verblijft vier jaar in een toch vrij luxe onderkomen.

Quotes

"Als ik terugkijk is het moeilijk een echt begin aan te geven, maar in ieder geval lag dat begin voor de vraag van die jongen en ook voor hun komst naar hier. In feite begon de zaak te rollen toen Barbara en Robbert vakantieplannen maakten. De eerste vraag was naar alle waarschijnlijkheid: ‘Waar zullen we deze zomer met vakantie naartoe gaan?’" Bladzijde 7

"Robbert zei: ‘Hij zit daar al een paar jaar, en van schrijven komt niet veel.’ Lezers duiden je aan de hand van wat je kunt of waar je woont: schrijver in de Ardennen. Uitgevers duiden je aan de hand van je gebreken. Het eerste waar een uitgever aan denkt: boeken. En dan denken ze niet aan de boeken die er al zijn maar aan een nieuw boek, en of dat er komt. Barbara niet, die dacht alleen aan de vakantie en aan het gesprek dat ik met haar had tijdens die borrel aan de gracht, achter in de tuin." Bladzijde 12

"Ik verwachtte iets te horen, van beneden, maar dat bleef uit. Toen ik in mijn kelder kwam zag ik Robbert in de kleine ruimte staan en in de hoek brandde het lampje dat daar altijd brandt en daar was Emma. Als versteend stond Robbert in de kelder." Bladzijde 199

"Een schrijver sterft als hij zijn boek voor het eerst laat lezen, en wie is de eerste lezer? De uitgever. Wat wil hij van zijn eerste lezer horen? dat het goed is, dat het prachtig is, dat we goud in handen hebben. Waarom kon Robbert dat niet?" Bladzijde 63

"En toen las Barbara, nieuwsgierig en met een kloppende ader in haar hals die haar sneller tikkende hart verraadde, alsof ze een ontdekking deed en een inkijkje kreeg in de geest van een schrijver, een krantenkop boven ene groot artikel waar ook een foto bij stond: VERMISSING NEDERLANDS MEISJE GAAT ZEVENDE DAG IN. " Bladzijde 54

Thematiek

Beroepsproblemen

Eigenlijk is het thema van het boek het oplossen van een "writers bloc, wat een bekend beroepsprobleem bij schrijvers is. De verteller is een man die één succesvolle roman heeft geschreven. De uitgever wil graag dat hij nog een roman op papier krijgt, maar hij kan het verhaal niet vastleggen. Hij doet er al vier jaar over en Robbert zit hem achter zijn vodden. Zijn vruchteloze periode hangt samen met de verdwijning van een Nederlands meisje in de Ardennen. Wanneer Barbara een kennis van hem die een vakantie heeft geboekt in zijn buurt een spel bedenkt voor haar zich vervelende zoon Rens, gaan fictie en werkelijkheid door elkaar loepen en uiteindelijk ook elkaar ontmoeten. Emma blijkt vier jaar geleden voor zijn deur te hebben gestaan: ze wilde weglopen van haar ouders en hij heeft haar onderdak geboden (zoals een vader zijn dochter kan beschermen) Uiteindelijk ontdekt Robbert Emma in de kelder van de verteller. Ze is niet ontvoerd, verkracht of vermoord. Maar nu heeft de schrijver de stof voor zijn nieuwe boek. Hij begint in de laatste regel aan zijn boek.

Motieven

Whodunit

Omdat er een meisje wordt vermist, rijst de vraag wie dat gedaan kan hebben. Wie heeft haar ontvoerd of mogelijk vermoord. Robbert wordt door de verteller en Barbara als verdachte gekenmerkt. Maar uiteindelijk is de meest schuldige de onbetrouwbare verteller.

Kind-ouderrelatie

Emma is weggelopen, omdat ze het niet langer kon verdragen dat haar ouders haar als een klein kind behandelden. Ze had het mooie lichaam van een vrouw maar het verstand van een kind van acht en daarom behandelden haar ouders als een kind van die leeftijd. dat is ze zat en ze loopt weg. Ze krijgt onderdak bij de schrijver..

Queestemotief

Barbara organiseert een zoektocht naar het verdwenen meisje. Haar zoon Rens vindt dat wel spannend en vermaakt zich zo in hun vakantie. Uiteindelijk wordt de queeste beloond met de vondst van Emma.

Moeder-zoonrelatie

De schrijver heeft een succesroman op zijn naam en het thema daarvan was de moeder-zoonrelatie. Hij heeft een meer dan normale liefde voor zijn moeder en dat lijkt een beetje oedipaal te zijn. Ook Barbara heeft een bijzondere band met haar zoon Rens en ze wil ook alles doen om hem te beschermen en te vermaken. Dat blijkt tijdens de vakantie waarin Robbert helemaal niet zo'n leuke partner is als bij de eerste kennismaking. Hij leest manuscripten tijdens zijn vakantie.

Liefdesrelatie: problemen/echtscheiding

Barbara heeft een vreselijke scheiding achter de rug en daardoor een zware tijd beleefd. Er worden geen details vermeld. Dan ontmoet ze Robbert, de uitgever van de verteller en het klikt vrij goed. Ze gaat met hem de schrijver bezoeken in de Ardennen.

Fictie en realiteit

In dit verhaal lopen fictie en werkelijk door elkaar wanneer Barbara ter wille van haar zoon een spel bedenkt waarbij ze beweert dagboekfragmenten van het ontvoerde meisje te hebben gevonden. Ze organiseert een speurtocht die uiteindelijk tot de vondst van het werkelijk ontvoerde meisje Emma leidt.Dan is het writers block van de verteller oplost en begint hij aan zijn tweede roman, waarin hij de werkelijkheid in fictie zal vastleggen.

Motto

Er is geen motto en geen opdracht

Titelverklaring

Het verhaal draait om de verdwijning van een volwassen maar geestelijk iets  minder volwaardige vrouw. Omdat zoon Rens zich tijdens de vakantie verveelt, verzint zijn moeder Barbara er een spel bij. Ze schrijft een paar bladzijden op en gooit die in een rivier, suggererend dat dit een dagboek  van Emma is. Het is voor Rens een "dagboek uit de rivier." 

Structuur & perspectief

Er zijn 26 genummerde hoofdstukken die over twee verhaaldraden gaan. Het verleden waarin een jonge vrouw vier jaar geleden verdwenen is en de vakantie die Barbara met zoon en nieuwe partner beleeft in de buurt van een schrijver die met een writers block kampt.

De verteller is de schrijver die geen naam heeft en in de ik-vorm het verhaal vertelt in de o.v.t. 
Je kunt dat zien doordat hij steeds zinsneden gebruikt als "dat hoorde ik later, dat vertelde Barbara me later, dat zou de hond later doen. Daarmee weet je meteen als lezer dat in ieder geval de verteller weinig kan overkomen.
 Maar er is nog iets bijzonders aan de ik-verteller: hij schrijft hele hoofdstukken op waarin hij fysiek niet aanwezig is bijv. de vakantiekeuze van Barbara en Robbert. Dat gesprek vindt plaats in  Amsterdam en hij woont zelf in de Franstalige Ardennen. Dan kun je eigenlijk geen letterlijke dialogen weergeven. Dat geeft een apart tintje aan het verhaal.  Omdat hij fictieschrijver is en ook een paar keer aangeeft dat hij gelogen heeft, geldt deze naamloze verteller in principe als een "onbetrouwbare" verteller. Je gaat hem als lezer  ook steeds weer wantrouwen en je krijgt zelfs een hekel aan hem.

Decor

Het verhaal-verleden (de vermissing van een meisje) speelt 4 jaar voordat het verhaal-Nu speelt (de vakantie in de Ardennen van Barbara en zoon en partner.) Gezien de rol van de sociale media zou je mogen aannemen dat het verhaal-Nu in de zomer van 2016 (?) speelt en de verdwijning van Emma in oktober 2012. Maar dat zijn aannames: er worden namelijk geen jaartallen gebruikt.

Het decor is ideaal voor een thriller: de spannende omgeving van de bossen, heuvels, grotten en rivieren van de Ardennen, waarin een Nederlandse jonge vrouw is verdwenen. Het decor zal waarschijnlijk in de buurt van  de dorpen Han of Rochefort zijn gelegen waar je de mogelijkheid hebt om met hulp van een gids een tour door de druipsteengrotten te maken.
Een minder belangrijk decor is de woonplaats van Barbara en Robbert: Amsterdam; vrij logisch omdat daar de meeste uitgeverijen zijn gevestigd.

Stijl

De stijl van Baas is heel helder en zelfs eenvoudig. Er staan geen moeilijke woorden in de tekst en  ook geen langdradige zinnen. Af en toe gebruikt de verteller een herkenbare beeldspraak, maar er is sprake van een boek dat even goed qua stijl voor een Young Adult Thriller kan doorgaan.
Dat betekent dat het boek gemakkelijk te lezen is, ook al vanwege de opbouw en de grote bladspiegel. Voor Havo-leerlingen is het geschikt voor de eindexamenklassen en voor vwo-leerlingen geldt dat het ook in de middenbouw (klas 3 en 4) kan worden gelezen als voorbereiding voor het "echte werk."
Er worden geen gruwelijke scènes in het boek beschreven en ook geen seksscènes.  
Voor volwassenen is het- vrees ik- niet spannend genoeg.

Slotzin

De politie kwam, de ouders van Emma werden geïnformeerd, het duurde niet lang of een fotograaf verscheen bij mijn huis, een paar journalisten. Ik was toen al weg. Barbara en Robbert gingen naar huis. Emma werd ook meegenomen voor verhoor, dat duurde erg lang. Was het een misdaad? Was het hulp? Het verhaal kwam in de kranten maar aan het dossier dat aan mijn muur hing werd niets toegevoegd. Ik begon te schrijven.

Beoordeling

Het verhaal is origineel opgebouwd met een grappige constructie met de verteller in kwestie.
Maar het verhaal begint als een kabbelend beekje dat later wel meer vaart krijgt, maar heel erg spannend wordt de handeling het niet. Als mogelijke dader (die er eigenlijk helemaal niet is) wordt natuurlijk eerste een ander aangewezen, maar een ervaren thrillerlezer zal zich niet hebben laten foppen.
Vanwege de afwezigheid van de elementen geweld en seks kan het boek ook door de middenbouw van de middelbare school gelezen worden in het genre van de Young Adult Thriller. Voor hen zal het zeker geen vervelend boek zijn, waarin fictie en werkelijkheid door elkaar lopen.

Recensies

"Jan van Mersbergen (1971) maakt er beslist geen geheim van dat hij schuilgaat achter ene Frederik Baas die debuteert met de literaire thriller Dagboek uit de rivier. Het staat zelfs op de achterflap vermeldt. Naar de reden van deze doorzichtigheid laat het zich alleen raden. Is het een kwestie van op twee benen hinken, tilt het de tekst naar een hoger plan? ‘Literaire thriller’ is niets meer dan een marketingterm. [...] Rens raakt al snel verveeld want de oplader van zijn tablet is vergeten. Vissen, door beekjes waden, wandelen gaat al gauw vervelen. Al kan hij het goed vinden met Clint. Barbara en de schrijver verzinnen een speurtocht met het verdwenen meisje als inzet. Op dat moment komt het verhaal tot leven en wordt eigenlijk duidelijk in welk genre dit boek thuishoort. Dagboek uit de rivier is als Young Adult geslaagd." http://www.tzum.info/2017...ek-rivier/

"Persoonlijk vond ik het vertelperspectief nogal moeilijk te vatten in het begin. Misschien zijn er vrouwen die zo in detail kunnen vertellen, maar ik geloofde het niet. Mijn hersenen waren al verder aan het denken; er is altijd een reden; dus alle mogelijke scenario’s gingen door mijn hoofd. Van toekomstige minnaar tot louche stalker. " https://www.hebban.nl/rec...-de-rivier