Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2017
• 128 pagina's
• Uitgeverij: Hollands Diep

Flaptekst

Eerste zin

Diep in de tijd. Het kalme ademen van miljoenen jaren. Een binnenzee droogt op, verdampt onder de laaiende zon; het waterbekken wordt een zoutwoestijn. Sol Invictus. De schroeiende hitte van een diepe woestijn – regen verdampt nog voor hij de grond raakt, een fijne nevel van mineralen daalt op het aardoppervlak neer. En dan, aan het eind van dat stille, bewegingloze tijdperk, is er niemand om het wonder te aanschouwen van de tektonische breuk in de landmassa, de opening tussen de Atlantische Oceaan en wat de Middellandse Zee zal zijn. Schuimend en kolkend breekt het water door de opening en stort zich in de zoutwoestijn beneden, het peil stijgt meters per dag

Samenvatting

Proloog
Archeologische en historische verhandeling over het ontstaan van de Middellandse Zee en de twee bergen aan het begin: Gibraltar en aan de Afrikaanse kant. Steeds ook hebben mensen uit Afrika naar de overkant in Europa willen gaan, vaak in gammele boten. Veel mensen hebben daarbij het leven gelaten.

Aan boord van de veerboot ontmoeten we de Nederlandse Marokkaanse Ilham Assouline. Na 9/11 was het leven in het westen er niet gemakkelijker op geworden. Ze is met een Rotterdamse vriendin Thouraya en met een paar Marokkaanse jongens aan boord en ze hebben in de kofferbak van hun personenauto Murat verborgen. Ze komen in Algeciras (Spanje) aan.

In Spanje denkt ze terug hoe ze Saleh in Marokko ontmoette: die had hen laten kennis maken met Murat en zijn familie. Murat was Frankrijk uitgezet, maar de arme familie had het geld nodig. Saleh wil dat de meisjes hem meesmokkelen in de kofferbak. De moeder is bereid geld te betalen voor de smokkel. Ilhan zit al een beetje in de problemen: ze heeft de wagen al te lang gehuurd en ze heeft in Marokko een aanrijding veroorzaakt. Saleh had hen een beetje geholpen. Ze stemt daarom in met de smokkel. 

Maar bij aankomst in Spanje zien ze dat Murat in de kofferbak dood is. Saleh pakt meteen zijn eigen tas en verdwijnt in de chaos. Hij heeft ook het voorschot meegenomen. Ze hebben alleen een volle tank waarmee ze 700 kilometer kunnen rijden, maar Rotterdam dus nooit kunnen halen. Toch passeren ze ongemerkt de douane. Wat moeten ze met het lijk? Dumpen? Thouraya denkt dat ze bij een McDonalds aan de Costa del Sol een van de andere Marokkaanse jongens ziet, maar ze raken ze al gauw weer kwijt.

Wanneer ze doorrijden komen ze later weer Marokkaanse jongens tegen die bij hen in de buurt wonen. Ze jongens zijn duidelijk op iets uit en ze blijven bij elkaar. Thouraya denkt dat ze de jongen nodig hebben om het lijkt te dumpen. ze gaan naar een hotel, drinken nogal wat en 's nachts een van de jongens op de kamer van Ilham en Thouraya om te vrijen met de laatste. Ilhan verwijdert zich, gaat naar de auto en rijdt een stuk naar een desolate plek. De stank is verschrikkelijk, maar ze wil het lijk kwijt. Ze krijgt het door de lijkstijfheid echter niet uit de auto en moet terug naar het hotel. 
Ze blijft buiten tot de jongens wegrijden en gaat dan naar Thouraya. Die blijkt de portemonnee van een jongen te hebben gerold met geld en een creditcard. Nu kunnen ze terug naar Nederland. Ze rijden naar een stille plek in het Spaanse, woestijnachtige gedeelte en droppen nu samen het lijk. Dat doen ze nadat ze een ware zandhoos hebben weerstaan. Het lijk van Murat zal wellicht nooit gevonden worden: het is een miezerig, klein hoopje afval.

Personages

Ilham

Ilham voelt zich een meisje tussen twee culturen en luistert nog veel naar haar ouders. Omdat ze in Marokko een aanrijding veroorzaakt hebben ze niet veel geld meer en laten ze zich inpalmen door Saleh. Die belooft hun geld, maar het loopt fataal af. Ilham is medewerker van een callcenter maar luistert nog wel naar haar ouders. Daarom heeft ze haar verliefdheid op een Nederlandse jongen op school nooit ruimte gegeven. Ook zij beschouwt de dood van Murat voor haar als een speling van het noodlot. Zo heeft het moeten zijn.

Thouraya

Thouraya is van een ander slag. Ze heeft zich verzet tegen het conservatieve van haar ouders en is al op zestienjarige leeftijd weggelopen van huis. Ze wekt nu als beautyconsulent in Rotterdam en wil later haar eigen nagelstudio runnen. Ze deinst er niet voor terug seks te hebben (eerst met een toerist, later met een Marokkaanse jongen) en kan op die manier een portemonnee met een creditcard stelen, die hun uitkomst biedt..

Saleh

Saleh is het type van de rommelaar/sjacheraar die overal geld in ziet. Hij heeft een mooie babbel om de meisjes erin te luizen en doet in zeker opzicht wel denken aan een loverboy. Hij wil geld verdienen aan de smokkel van Murat. Als het misgaat bij de aankomst in Spanje, is hij de eerste die met het gegeven voorschot verdwijnt en de meisjes met het lijk laat zitten.

Quotes

"Ze komen in gammele vissersbootjes en zelfs in binnenbanden van vrachtwagenwielen; sinds de eeuwwisseling zijn een paar duizend van hen in de Straat verdronken. In Ksar es Seghir kijkt een visserman uit over de hoge golven en verzucht: ‘Je hebt hier eerder een dode man in je netten dan een vis.’ Aan de overkant, op de begraafplaats van Santo Cristo de las Ánimas in Tarifa, is achter witte paaltjes een hoekje afgezonderd voor de naamloze doden die aanspoelden. Plukjes taai gras buigen in de wind. Op de thermiek zweeft een kolom van gieren en ooievaars rond en rond, in een eindeloze cirkelgang. Diep onder hen blinkt een schip – de veerboot van Tanger naar Algeciras." Bladzijde 8

"De meisjes op het bovendek vegen hun haren uit hun gezicht. Aan weerszijden van de zeestraat de nevelige blauwe bergketens. De plaatsen waar je nooit zult komen, het leven daar. Ilhams ogen dwalen over het Rifgebergte, het land dat ze achter zich laten. Waarom zijn ze zo lang in Rabat gebleven? Ze hadden de auto, ze hadden naar het zuiden kunnen gaan, naar de woestijn, maar in plaats daarvan hebben ze al die tijd in de stad rondgehangen. Het terras van café Maure; het uitzicht over de monding van de Bouregreg en de Atlantische Oceaan daarachter. De jongens. Het verbodene bij de boten." Bladzijde 9

"Ilham draait haar hoofd en kijkt naar de kammen op de golven, het zandkleurige Spaanse land daarachter. Haar stemming is omgeslagen. Er lijkt iets verstoord. Een orde. Ze begonnen de dag met z’n drieën, Thouraya, Saleh en zijzelf, verenigd in een complot om Murat naar de overkant te krijgen. Eerst hadden ze hem opgehaald in Témara, in de haven van Tanger was nummer vijf, Fahd, erbij gekomen – hij zou het reservewiel mee terug nemen naar Nederland. Murat was weggekropen in de diepe uitsparing voor het reservewiel, waar hij in het donker, met bagage bedekt, de overtocht zou maken." Bladzijde 9

"Marokkanen waren ze niet. Dat deelden ze. Dat ze werden beschouwd als toeristen. Dat ze toeristenprijzen betaalden. Ze waren kinderen van twee koninkrijken, droegen een groen paspoort van het Royaume du Maroc en het meniekleurige paspoort van het Koninkrijk der Nederlanden, maar in beide landen waren ze eerst en vooral vreemdeling." Bladzijde 11

"Op haar zestiende liep ze voor het eerst weg van huis. Ze deed het nog tweemaal voor ze definitief wegbleef. Liever droeg ze de schande van verloren familie-eer dan een gedwongen huwelijk. Terwijl ze in het tehuis voor jonge vrouwen zat, zag ze kans haar school af te maken; ze werkte nu als beautyconsultant bij een schoonheidssalon aan de Nieuwe Binnenweg in Rotterdam, waar ze Kaapverdische en Caribische vrouwen van hairextensions en lange nagels voorzag. Op een dag zou ze haar eigen Hair & Nail Salon beginnen. Zo zag haar toekomst eruit, een strikt materialistisch visioen." Bladzijde 24

"Ilham zweette over haar hele lichaam. Ze veegde de tranen uit haar ogen en hielp haar vriendin overeind. Met vereende krachten trokken ze hem nu eerst aan zijn broek, toen aan zijn riem en ten slotte aan zijn T-shirt uit de kofferbak tevoorschijn. Slap viel het lichaam op de grond. Kleurloos vocht biggelde uit zijn neus en mond, zijn broek was doorweekt van zijn uitwerpselen. Ze gingen bij de auto vandaan, snuivend, naar adem happend." Bladzijde 41

"Ze verzweeg het bestaan van Gijs Loman voor haar ouders. Ze zouden haar onmiddellijk van school halen als ze wisten dat ze met een Nederlandse jongen omging. Haar moeder herinnerde haar afmattend aan de afstand tussen Nederlanders en Marokkanen – het stompzinnige huma hollandiyen, wa hna mgharba was in haar bewustzijn geëtst –, het was een afstand die niet mocht worden overbrugd." Bladzijde 24

Thematiek

Noodlot

Murat wil naar een beter toekomst en heeft er een ongemakkelijke reis in een kofferbak voor over. Hij is een gelukzoeker en wil naar Nederland. Maar het noodlot slaat toe en hij overlijdt in de uitsparing van het reservewiel. Je zou het thema ook de zin(loosheid) van het bestaan kunnen noemen of met een uitdrukking "Wie voor een dubbeltje is geboren..." Wieringa trekt zich in dit korte verhaal het lot aan van de gelukzoekers uit Afrika. In die zin is het anno 2017 een actueel onderwerp gezien de stroom vluchtelingen die het avontuur in gammele bootjes en gepusht door mensensmokkelaars de overtocht wagen. De meisjes die aan de smokkel meedoen zitten echt vast in hun leven: ze worden geleefd door de regels van hun ouders, terwijl de jongens eigenlijk wel alles mogen.

Motieven

Angst

De meisjes zijn bang voor alles wat op hen is afgekomen: tijdens een vakantie in Marokko bij een ongeluk betrokken raken, waardoor ze geen geld meer hebben en in de problemen komen. In Spanje overheerst ook de angst of ze de doodstraf kunnen krijgen in Spanje als hun smokkel zou worden ontdekt.

Drugs

Onderweg gebruiken de personages wat drugs (en alcohol). Thouraya laat zich hierbij gelden. Ze drinkt voornamelijk wodka. Dat komt omdat ze het meest verwesterd is.

Emigratie

Eigenlijk is er meer sprake van migratie, een actueel probleem. In onze tijd zijn grote groepen mensen op weg naar een andere toekomst.

Seksualiteit

Het meisje Thouraya heeft zich in Nederland al verzet tegen de Marokkaanse strengheid van haar ouders. Daar was ze ook al wat losser in haar zeden en gewoonten, ze liep ook weg van thuis. Op reis heeft ze seks met een jongen in een auto en als ze weer in Europa zijn heeft ze seks met een van de jongens die ze onderweg ontmoeten. Ze doet dat in het bijzijn van Ilham. Later blijkt dat ze dit gedaan heeft om de portemonnee en de creditcard van een van de jongens te rollen.

Dood

Het draait in dit kleine boekje om de dood van een Marokkaanse jongen die in een kofferbak naar Europa moet worden gesmokkeld maar die de overtocht niet overleeft.

Cultuurverschillen

Ilham merkt dat er cultuurverschillen zijn tussen Nederland en Marokko. Ze zal nooit een echte Nederlandse kunnen worden. Zeker niet na 9/11. Haar ouders zijn vrij conservatief en ze weet dat ze niets met een Nederlandse jongen kan beginnen. Toch is ze verliefd op een Nederlander op school (Gijs Loman), maar ze doet niets met hem, want dat zou thuis niet geaccepteerd worden. Thouraya merkt die verschillen ook, maar die verzet zich er wel tegen. Die is ook heel wat mondainer en heeft ook veel minder bezwaar tegen seks, drinken en drugs. Er wordt ook een beroep op hen gedaan om een Marokkaanse jongen te helpen, juist vanwege hun afkomst. Maar de meisjes blijven tussen twee culturen zweven.

Diefstal

Thouraya rolt onderweg de portemonnee van een Marokkaanse jongen waarin zijn creditcard zit, zodat ze in ieder geval de weg naar Rotterdam kunnen afleggen.

Opdracht

voor channa
hoogl. 1:15-17

 

Deze Bijbeltekst luidt:
15 Zie, gij zijt schoon, Mijn vriendin! Zie, gij zijt schoon; uw ogen zijn duiven ogen. 
16 Zie, gij zijt schoon, mijn Liefste, ja, liefelijk; ook groent onze bedstede. 
17 De balken onzer huizen zijn cederen, onze galerijen zijn cypressen.

In het Bijbelboek Hooglied staan veel liefdesgedichten. Dit zijn een paar regels uit een gedicht over de bezongen mooie geliefde.

Trivia

Tommy Wieringa liep al lang (sinds 2005) rond met het verhaal van de twee meisjes die in de problemen komen bij een mensensmokkel. Hij heeft lang gewacht met het optekenen ervan. Het onderwerp is nu erg actueel. Hij was destijds bij de behandeling van de rechtszaak destijds in Amsterdam. Het blijkt dat er op deze manier in de werkelijkheid jongens worden gesmokkeld, maar ook dat een groot aantal jongens de dood vindt.

Titelverklaring

De titel is natuurlijk gemakkelijk te verklaren. Murat Idrissi wilde in de kofferbak van de huurauto van Ilham naar Nederland voor een beter bestaan, maar onderweg sterft hij in de kofferbak en zitten de twee meisjes met een lijk opgescheept. 

Structuur & perspectief

De kleine roman heeft een proloog en tien hoofdstukken die ook niet erg lang zijn. De proloog staat wel helemaal apart en geeft een historische beschouwing over het ontstaan van het Europese en Afrikaanse continent. Daarnaast wordt de drang van mensen om vanuit Afrika naar Europa te reizen.

In de tien hoofdstukken draait het om de mislukte reis van twee Nederlands Marokkaanse meisjes die aan mensensmokkel meedoen. In de kofferbak verbergen ze een Marokkaanse jonge man Murat. In de hoofdstukken wordt het verhaal twee keer onderbroken doordat het verleden aan de lezer moet worden verteld. Waar leefde Murat en waarom wil hij weer weg uit Marokko? 

Het perspectief berust bij Ilham, het Marokkaanse meisje uit Rotterdam. Ze vertelt in de zij-vorm en is dus een personale vertelster. De meeste hoofdstukken worden in de o.v.t. verteld, maar de nacht dat zij in haar eentje het lijk wil dumpen, wordt wel in de o.t.t. verteld.

Decor

De voorgeschiedenis speelt zich af in Marokko, Rabat. Daarna is er een hoofdstuk aan boord van de veerboot naar Algeciras, waarop Murat moet zijn overleden. Vandaar begint de reis naar huis. Op de eerste dag na de overtocht ontmoeten ze een aantal Marokkaanse jongens uit Nederland. Met hen raken ze aan de praat en ontstaat er een plan. In het Spaanse binnenland ontdoen ze zich van het lijk.

Er worden geen gegevens verstrekt over welk jaar het verhaal zich afspeelt. het lijkt zich niet al te lang af te spelen na 9/11. Want Ilham zegt dan dat haar positie is veranderd. En zo oud is ze bij het avontuur niet. Wieringa heeft al eens aangegeven dat hij al tien jaar met het verhaal rondliep.
Wat we wel zeker weten, is dat het speelt in de augustusmaand en het verhaalheden is twee dagen. 

Stijl

Er zijn diverse stijlen die Wieringa gebruikt.
Natuurlijk gebruikt hij metaforen.
Hij gebruikt in de dialogen tussen de meisjes en de Marokkaanse jongens realistisch taalgebruik.
De stijl van de proloog is echter wat verhevener, wat filosofischer.
Er zijn ook hoofdstukken aan het eind waarin de gedachten voor het meisje Ilham iets te 'geleerd' voorkomen. Dat is toch meer de eigen Wieringa-stijl. 

"Een eind verderop verlieten ze het pad en gingen door een geoogste graanakker op een lemen bouwval af. De muren waren geërodeerd, gesmolten eerder, balken staken als ribben uit een karkas. Ze passeerden het gebouw en reden verder het veld in, tot het pad zo ver achter hen lag dat ze het niet meer zagen. Graanstoppels kraakten onder hun zolen toen ze uitstapten. Ilham liep een eindje het veld in. Boven haar hoofd klonk het sri sri van gierzwaluwen. Ze staarde naar de horizon – niet zij nam de ruimte in zich op, de ruimte nam haar in zich op. Het was of ze buiten de begrenzing van haar lichaam raakte en over de vlakte werd verstrooid. Het enige wat ze hoorde was het zachte suizen van de wind en een enkele vlieg, een uitzinnige, uitgehongerde vlieg, gewekt door de doodsgeur vlakbij. Door haar oogharen keek ze naar een spierwit wolkje, het enige aan de hemel, die verder even leeg was als de aarde beneden." 

Slotzin

'Sorry,’ zei ze zacht, en kwam overeind. Bij de auto draaide ze zich nog eenmaal om. ‘Beslema, Murat,’ prevelde ze, en stapte toen vlug in. De plastic tas waaide op, de velden in. Thouraya gaf gas, de auto sprong naar voren. Ilham keek achterom. Door de stofsluier zag ze hem vlug verdwijnen, niets dan een geblakerde boomstronk of een verwaaid stuk landbouwplastic in de onmetelijke vlakte

Beoordeling

Scholieren zullen de nieuwe, kleine roman van Tommy Wieringa om verschillende reden aantrekkelijk vinden.
- Het boekje is erg dun: 128 bladzijden, maar met een groot lettertype en een mooie bladspiegel.
Je kunt het boekje in één uurtje uitlezen.
- Het thema van de roman is erg actueel, gezien de grote stroom vluchtelingen die anno 2017 van Afrika naar Europa trekken. Dat motief wordt in de proloog al aangekondigd.
- De inhoud is spannend: wat gaan de meisjes met het lijk in de kofferbak doen?
- Docenten zullen het boekje geschreven door de populaire schrijver Tommy Wieringa niet snel weigeren voor de literatuurlijst.

Dus, als je nog snel iets moet lezen voor je mondelinge literatuurschoolexamen: grijp je kans.

Recensies

"Het schrijven van het verhaal was voor Wieringa een bijna net zo grote verrassingstocht als voor de lezer. "Er kwamen omstandigheden tevoorschijn die ik niet had voorzien. Alleen de grote lijn stond vast toen ik begon met schrijven: twee vrouwen op een lange, warme weg naar het noorden, een dode man in de achterbak en de noodzaak om daarvan af te komen. Schrijven is voor mij een avontuur, ik werk nooit volgens een vooropgezet plan. Ik zou me anders te pletter vervelen.”" https://www.haarlemsdagbl...gelukzalig

"Ondanks de overladen inleiding en een incidentele overdrijving (als er ergens veel olijfbomen groeien heet dat een 'metastase van olijfbomen') maakt De dood van Murat Idrissi indruk door zijn subtiel bewaakte evenwicht - een groot, haast niet te hanteren actueel drama is in beheerste vormen invoelbaar gemaakt. Dat het open einde een verlossing suggereert, maar in feite voortgaande ellende belooft, is even wrang als onontkoombaar." http://www.volkskrant.nl/...~a4469637/

"Best mooi, maar het sluit op een of andere manier niet aan bij de protagonisten. Je krijgt steeds het idee dat de amper 18.000 woorden – lekker ruim opgemaakt, een harde band eromheen – worden opgepompt met Wieringa’s stijl. Watermeloenen liggen langs de kant van de weg, naakt, als eieren die uit de aardbodem tevoorschijn zijn geperst. De vorm is uiteraard gedegen, de dialogen zijn wel levensecht, maar het is allemaal te mager. Wat duidelijk iets anders is dan sober. Een enkele keer is Wieringa wat uitleggerig. Hij vertelt dat de meiden nerveus zijn, dat je dat kunt horen in de hoge regionen van de lach, in de snelheid waarmee ze praten. De dood van Murat Idrissi is een voorstudie, om het niet een tussendoortje te noemen." http://www.tzum.info/2017...t-idrissi/

"Sterk zijn dan weer juist die beschrijvingen van de omgeving, zintuiglijke waarnemingen waarvan de beelden zich door de woorden aan je opdringen. De hitte en stank stralen van de pagina’s af. Knap is het ook hoe de auteur in zo’n kort bestek een groot iets als migratie en ontheemd-zijn tot de kern weet terug te brengen. Typisch voor de auteur is bovendien de grootse manier waarop hij de roman opent, en het verhaal zo universeler maakt. Ten diepste gaat het boek dan ook niet over Murat zelf, maar over de velen waar hij symbool voor staat, al die migranten die de overkant niet haalden. En ook al die migranten die de overkant wel haalden, maar nog steeds niet thuis zijn." http://mustreads.nl/recen...-wieringa/

"In VPRO Boeken werd op 12 maart het boekje van Tommy Wieringa besproken met de schrijver." http://www.vpro.nl/boeken...maart.html

Bronnen

En ook Mano Bouzamour heeft mooie woorden: "Jij bent een literaire God, Tommy. Ik weet dat je dat het liefst zelf zou zeggen, maar we zijn in beschaafd gezelschap en daarom is het beter als ik het zeg."

http://www.parool.nl/stad...~a4469648/