Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2016
• 173 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Mijn vader schepte een grote lepel yoghurt met cruesli uit de kom, sperde zijn mond wijd open en stak de lepel erin. De cruesli kraakte tussen zijn kiezen. Zo nu en dan ging zijn mond open en dicht wat smakgeluiden veroorzaakte.

Samenvatting

De roman kent 12 hoofdstukken. Die vertellen eigenlijk steeds over een andere periode in het leven van de vertelster. Af en toe lijkt het alsof we te maken hebben met een  verhalenbundel. Er gebeurt ook  erg weinig in de roman.

1.  De vertelster is 13 jaar. Haar moeder is overleden en ze leeft met haar vader in één huis. Ze laat de hond uit. In dit eerste hoofdstuk blijkt al dat ze geobsedeerd is door geluiden. Haar vader is psychiater: hij krijgt vaak te maken met mensen die het zwaar hebben en vertelt er dan thuis over.
2. De vertelster is 8 jaar. Ze mag met haar moeder mee naar het theater waar haar moeder een klein rolletje als hoer mag spelen. Op de eerste rij plast ze in haar broek, omdat ze de scène met haar moeder niet wil missen. Die is zo klein dat ze voorbij is voordat ze er erg in heeft.
3. De ik-vertelster schrijft graag verhalen die ze dan van haar moeder moet voorlezen. Haar opa en oma zijn van de Jehova Getuige. Als de moeder in verwachting is van de vertelster, willen de ouders dat ze breekt met haar vriendje.
4. Na het eindexamen (18 jaar) vertrekt de vertelster naar Parijs om stof op te doen voor haar verhalen. Ze heeftin Nederland  een relatie met een oudere schrijver die er ook een vriendin op na houdt.
5. Na een jaartje heeft ze het wel gezien in Parijs. haar vader komt haar ophalen. Ze willen langs de kust terugrijden, maar de auto gaat stuk. Ze moeten een paar dagen in een dorpje doorbrengen. Haar vader zit met zijn hand vast in een ring. De vertelster heeft seks met een barjongen.
6. Moeder zegt dat ze doodgaat. Ze heeft hallucinaties. De dokter komt en zegt dat ze teveel bruine taart (drugs?) heeft genuttigd.
7.De vertelster ontmoet student Thom. Ze moet voor de opname van zijn speelfilm als lijk fungeren. Dat kan ze namelijk goed,. Verder doet ze niet zoveel.
8.De ik-is elf jaar. haar vader wil met pensioen. Hij wil dan My Way zingen en zij begeleidt haar vader.
9.Als de vertelster ouder is dan 30 jaar, ontstaat er bij haar een kinderwens.
10. Ze wordt moeder van een jongetje Bob met haar vriend Arthur. Daarvoor is ze een tijdje in therapie geweest, omdat ze niet met smakgeluiden kan omgaan.
11. Ze trouwt later met Arthur.
12. Het laatste hoofdstuk beschrijft de terminale fase van haar moeder die aan kanker lijdt. Op haar ziekbed komen de opa en oma van de Jehova Getuigen nog op bezoek om te vertellen dat een  bekering nog niet te laat is. De ik-vertelster blijft bij haar moeder aan bed zitten.

Personages

de vertelster

Er is eigenlijk maar één personage dat uitvoerig beschreven wordt. Ik ben van mening dat het een meisje is dat in aanmerking komt voor de titel. Want er zijn dagen dat ze alleen maar naar het plafond ligt te staren. Er gebeurt eigenlijk zo weinig in de roman met de vertelster dat je als lezer eigenlijk geen goede karakterschets kan maken. Ze kan minder goed uit de voeten met haar moeder. Misschien wat beter met haar vader, maar ook hij heeft toch maar weinig uitstraling als je de moeder mag geloven over hun eerste kennismaking. Er gaat maar weinig van uit.

Quotes

"Alleen hielp het denken nu niet, ik moest echt heel nodig. Ik spande mijn spieren totdat ik overal trilde. Op het toneel zette een engelenkoor in. Hun stemmen klonken hoog, licht en betoverend en toen liet ik alles lopen. Het voelde raar, alsof ik droomde. De zitting werd eerst warm, maar al snel koud en klam." Bladzijde 17

""Als je een dag per ongeluk van je schema afwijkt, probeer dan niet de verloren tijd in ter halen", had mijn vader gezegd, "maar ga de volgende dag weer verder waar je gebleven was. Anders gooi je alles overhoop."" Bladzijde 39

""het is tijd om afscheid te nemen", zei mijn moeder, "want ik ga dood."Ze zat rechtop in bed in een perzikkleurige balconnette-bh op de schouderbandjes. haar borsten bolden hoog op en haar wanegn waren zwart van de mascara. Ik zat op mijn knieën aan haar bed. Door een opening onder het laken kon ik een klein stukje van haar jarretel zien en een paar putjes in haar dij." Bladzijde 67

""Ik wil het wel", zei hij. "Een kind. Zullen we het gewoon proberen?" Ik keek hem aan. "Echt..? Hij knikte. "Maar als het niet lukt hoop ik dat je ook met mij alleen gelukkig kunt zijn." Dat kon ik, dat wist ik plotseling zeker." Bladzijde 115

"De onderzoekspsycholoog knikte: "Vraag 2. Welke vijf geluiden vind je het moeilijkste?"" "Smakgeluiden", zei ik. "Dan slikken, kuchen, neus ophalen en nagelbijten."ze stonden allemaal op zijn lijstje, hij vinkte ze aan." Bladzijde 121

Thematiek

Zin van het bestaan / zin van het leven

Wat Jente Posthuma met het boek wil zeggen, is niet erg duidelijk. Het meest omvattende thema is de manier waarop je als mens wilt leven. Volgens de moeder van de vertelster zijn mensen zonder uitstraling het ergste en moet je er alles aan doen om een goede indruk op andere mensen te maken. (hoofdstuk 2: het bezoek van de vertelster aan het theater) Maar hoe kan je een weg in het leven vinden als je moeder doodgaat op jonge leeftijd en je overgeleverd bent aan een vader zonder uitstraling en met een beroep als psychiater. De vertelster moet haar weg in het leven zien te vinden en daarom is het thema ook gerelateerd aan dat van coming of age. Ze ontmoet een schrijver die eigenlijk misbruik van haar maakt en haar om de tuin leidt. Kinderen zonder een ouder moeten zelf een gids zien te zoeken in het leven. Is haar eindbestemming dan alleen het moederschap? Dan valt dat niet mee, als je ook nog eens een hekel hebt aan smakgeluiden.

Motieven

Coming of age

Omdat de vertelster in een belangrijke periode van haar leven haar moeder verliest, moet ze de groei naar volwassenheid zelf zien uit te vinden. Ze krijgt wel enige hulp van haar vader , heeft een relatie met een oudere schrijfster , leeft een tijdje in Parijs om van die man los te komen en keert terug naar Nederland waar ze later een kinderwens heeft.

Dood

De moeder van de vertelster die maar een kleine actrice is, sterft als haar dochter nog jong is aan kanker. Het is de breuk in het leven van het jonge meisje dat daarna verder met haar vader door het leven moet. De terminale fase van haar moeder wordt in het laatste hoofdstuk beschreven.

Psychische afwijking

De vertelster moet in therapie omdat ze niet tegen de smakgeluiden van mensen in haar omgeving kan. dat is lastig met het oog op de komst van een baby. Ze vertelt zelf dat ze in een gekkenhuis is geweest.

Moeder-dochterrelatie

De moeder van de vertelster heeft grote invloed op haar leven. Ze is actrice en laat haar dochter zien hoe ze met uitstraling moet leven. Maar ze sterft al jong en dat heeft grote invloed op het leven van de vertelster.

Kinderwens

Als de vertelster de dertig is gepasseerd, krijgt ze een kinderwens. ze heeft op dat moment een relatie met Arthur van wie het niet per se moet. Maar hij stelt voor om te proberen toch een kind te maken. Dat resulteert in het jongetje Bob.

Motto

Er is geen motto en geen opdracht

Trivia

Jente heeft over deze kleine roman maar liefst drie jaar gedaan. Dat komt omdat ze gemiddeld maar 300 woorden per dag schrijft en dat is voor een schrijver eigenlijk heel weinig.

Vreemd is ook dat de tekst van de roman in een blauw/paarse letter is gedrukt.

Titelverklaring

De titel van de roman is ook de titel van een hoofdstuk. In dat hoofdstuk (blz. 13) vertelt de moeder van de ik-figuur, die actrice is, dat mensen zonder uitstraling eigenlijk "erger zijn " dan bijvoorbeeld lelijke mensen. Ze houdt haar dochter steeds voor dat je een mens met uitstraling moet zijn. Haar dochter probeert dat ook steeds te doen.

Structuur & perspectief

De roman is opgebouwd uit twaalf hoofdstukken met een titel. Die hoofdstukken staan niet in chronologische volgorde. Er worden daarin episodes uit het leven van de vertelster beschreven. Soms is ze acht jaar, dan weer dertien, achttien  of zesendertig. De roman krijgt daardoor enigszins het karakter van een verhalenbundel.

De ik-vertelster is een naamloze jonge vrouw die achteraf verteld hoe haar leven tot dan toe verlopen is. Essentieel in haar bestaan is de dood van haar moeder, een niet zo belangrijke actrice. De ik-vertelster vertelt achteraf in de o.v.t.

Decor

Decor en tijd zijn moeilijk te bepalen. De vertelster kijkt terug op haar leven als kind en puber. Als ze 36 jaar is, krijgt ze een kind. Dat zal ongetwijfeld in de 21e eeuw zijn, maar uit de tekst valt niet op te maken in welk jaar dat is. Haar jeugd zou dan misschien in de tachtiger jaren gespeeld kunnen hebben. Het lijkt wel of de vertelster dat niet zo interessant vindt.

Ook is niet erg duidelijk in welke omgeving het verhaal speelt. Er zijn twee hoofdstukken die in Parijs en omgeving spelen. (4 en 5) Het is niet onmogelijk dat het gezin zelf in Amsterdam woont, maar het wordt niet duidelijk aangegeven in de tekst. In het tweede hoofdstuk wordt gesproken over de Stadsschouwburg waar de moeder moet optreden en waarnaar ze met de taxi vertrekken. In Amsterdam heb je inderdaad een Stadsschouwburg.

Stijl

De stijl van Jente Posthuma is helder en duidelijk. De dialogen zijn goed geschreven en de stijl heeft een sterk relativerende (want ironische) ondertoon. De jeugd van de vertelster wordt beschreven vanuit het perspectief van iemand die jaren later terugkijkt op haar leven. Het is daarmee een  prettige stijl om te lezen.Ook niet moeilijk om te volgen. Jente Posthuma laat ook veel weg, en legt niet uitvoerig uit.

Een mooi voorbeeld van het relativeren  is de passage op blz. 80:  De hoofdpersoon heeft een tijdje een vriendje dat bij de film werkt, en ook zij krijgt een keer een rolletje.
Als lijk vond Thomas me erg geslaagd, omdat ik goed stil kon liggen. Maar ik kon er niet van leven.Mijn vader betaalde de huur totdat ik was afgestudeerd (...) 
of ook: De vertelster krijgt een compliment over haar lekkere kont. (blz. 52) "Mijn moeder had ook zo'n kont: groot en stevig. Later werd het een pannenkoek. Een kolonie meeuwen steeg in één vloeiende beweging op toen ik ze naderde.  Dit zijn de beste jaren van mijn kont, dacht ik weemoedig, en ik doe er zo weinig mee.

Dat zijn natuurlijk fraaie en rake zinnen.

Slotzin

"Wacht even", zei ik toen mijn vader naar de vernevelaar greep. We wachtten. Mijn vader sloeg zijn benen over elkaar, wiebelde met zijn voet, pakte haar hand en streelde de bloeduitstortingen op haar onderarm. Ik legde mijn hand op haar kruin om haar warm te houden. Zo bleven we nog een tijd zitten.

Beoordeling

Ik kan deze roman wel waarderen om de stijl. De schrijfster kan haar stuurloze hoofdpersoon (een meisje zonder moeder) goed typeren en neerzetten in diverse moeilijke periodes in haar bestaan.  Dat doet ze alleen in een twaalftal hoofdstukken die voor mij toch iets te veel een anekdotisch karakter hebben. Ik bekijk de roman voor deze scholierensite ook vanuit het gezichtspunt van deze doelgroep.
Ik vind dat er te weinig in het verhaal gebeurt om het aantrekkelijk te maken voor de groep eindexamenkandidaten.
Jonge mensen hebben vaak liever een spannend verhaal met een kop en een staart. Dat vind ik wel een gemis als je het boek beschouwt voor middelbare scholieren. Sommige leerlingen zullen zich afvragen waar het eigenlijk allemaal over gaat.

Wel is het een mooi boek qua stijl en ik kan me voorstellen dat Jente Posthuma drie jaar gewerkt heeft aan de totstandkoming ervan. Het zal voor haar een kwestie van schaven, beitelen en vijlen zijn geweest, maar ik vermoed dat de hedendaagse jeugdige lezer een verhaal met wat meer inhoud wil.

Natuurlijk kun je het boek voor je literatuurlijst combineren met andere werken over bijvoorbeeld coming of age of moeder-dochterrelatie.
Ik denk daarbij aan recente romans als
Sarah Meuleman - De zes levens van Sophie
Wanda Bommer - Engel
Renske Jonkman - Zo gaan we niet met elkaar om.

 

Recensies

"Het laatste hoofdstuk is het mooist. Ruim dertig jaar na moeders dood weet de dochter nog precies hoe het er aan het sterfbed aan toeging; dat ze moeder voorlas uit Bezorgde Ouders van Gerard Reve (waaruit Posthuma citeert zonder de boektitel te noemen, misschien omdat die in deze context ongepast is), en hoe ze naar de drogist ging om een plantenspuit te kopen. 'Is het voor grote of kleine planten', vroeg de verkoopster. 'Voor mijn moeder, zei ik.' En ze koos de kleinste." http://www.volkskrant.nl/...~a4360157/

"Interview van Laura Wismans in NRC met Jente Posthuma over de totstandkoming van de roman. . De hoofdpersoon van Mensen zonder uitstraling heeft een dominante moeder, die in het eerste hoofdstuk ziek is, en overlijdt. We maken sprongen in de tijd; de hoofdpersoon is kind, puber, student, volwassene. Vader is hoofd van een psychiatrisch ziekenhuis. Hij raadt zijn patiënten en zijn dochter aan om hun dag in afgebakende blokken in te delen. Volgens hem krijg je zo grip op het leven. Grip heeft de hoofdpersoon desondanks niet." https://www.nrc.nl/nieuws...2-a1516060

"Posthuma vertelt op een laconieke wijze: er wordt niet sentimenteel gedaan, noch wordt alles gepsychologiseerd, ondanks dat de vader van de hoofdpersoon psychiater is. Het laatste hoofdstuk gaat over het sterven de moeder, maar zelfs dat weet Posthuma indrukwekkend licht te houden" http://www.tzum.info/2016...tstraling/

"Interview met de schrijfster over haar roman op de site van cjp." https://www.cjp.nl/blog/2...ing/78130/

"Posthuma schrijft goed, trefzeker: elk woord voelt betekenisvol op zijn plek gezet. Om die reden begin je ook met hoge verwachtingen en enthousiasme aan haar debuut, maar echt een goed boek wordt Mensen zonder uitstraling pas later. Aanvankelijk lijkt het verhaal over de jonge vrouw telkens opnieuw te beginnen, zij het met een ander beginpunt, op een later moment in de tijd. Elk hoofdstuk lijkt geschreven als kort verhaal – in die gedaante verschenen er ook verschillende in literaire tijdschriften. Geslaagde verhalen, maar achter elkaar gezet gaan de hoofdstukken zich herhalen." https://nrcwebwinkel.nl/a...w/id/1664/