Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2016
• 320 pagina's
• Uitgeverij: Lebowski

Flaptekst

Eerste zin

Kijk ze daar hun levens leden, verscholen achter vergeelde gordijnen. De hele fucking dag de tijd om het huishouden te doen, maar te beroerd om die lappen een keer door een sopje te halen. Die wijven zitten liever de hele dag op hun reet zoete thee te drinken en te kauwen op buurtroddels.

Samenvatting

‘De terugkeerling’ speelt in 2014 en 2015 waarin Mo moslims schaduwt en Bilal een aanslag voorbereidt. Sommige hoofdstukken zijn volledige flashbacks naar het verleden van Mo en Bilal. De samenvatting wordt in chronologische volgorde verteld, eerst over Mo en dan over Bilal.

Mo woont met zijn moeder en broertje in Kanaleneiland, Utrecht. Zijn vader is overleden en na het behalen van zijn vwo-diploma zit er voor hem niets anders op dan werk zoeken om de kost te verdienen. Dan zit hij in de bus tegenover een heel mooi meisje dat haar portemonnee laat liggen waarin 800 euro blijkt te zitten. Ze heet Bloem en studeert (zo staat op haar studentenpas). Mo besluit haar op te zoeken en het geld terug te brengen. Bloem blijkt zichzelf Melissa te noemen en prostituee te zijn aan de Europalaan. Ze sluiten vriendschap.

Nadat Mo zijn diploma inderdaad gehaald heeft, trakteert Melissa hem op een vakantie in Parijs en Londen. (2001) Mo heeft haar uitgebreid verteld over zijn achtergrond maar pas in Parijs vertelt Melissa dat haar vader haar na de dood van haar moeder jarenlang misbruikt heeft. Daarom heeft ze haar naam veranderd. Mo moet huilen van woede en haar beloven hem niets aan te doen. In Londen vraagt hij haar waarom ze eigenlijk voor de naam 'Melissa' gekozen heeft en dan blijkt haar jeugd niet iets om over te praten, want ze wordt woest en rent weg. Ze vinden elkaar terug in hun hotelkamer en hebben nog enkele heerlijke dagen. Bij het laatste avondmaal vertelt Melissa hem dat ze ook escortewerk doet.

In Nederland hoort hij niets van haar totdat hij een afscheidsbrief ontvangt: ze is dood. Hoe ze overleden is, is onduidelijk, maar waarschijnlijk heeft ze zelfmoord gepleegd. Mo kan in een boekwinkel een sleutel vinden waarmee hij een kluis kan openen waarin hij duizenden euro's vindt om een studie in Engeland te betalen. Hij accepteert haar opdracht en regelt alles voor zijn vertrek en studie literatuur in Manchester. Zijn moeder en broertje zegt hij niets, maar hij laat wel het nummer van zijn nieuwe mobiel achter in de kluis voor Melissa.

In Manchester kan hij zichzelf zijn: niemand ziet hem als Marokkaan of moslim en de eerste keer dat hij naar de studentensoos gaat, wordt hij meteen door een jongen opgepikt. Hij sluit zich aan bij zijn vriendengroep en na drie jaar zijn best doen, neemt hij een baantje bij een bank. Dan wordt Theo van Gogh vermoord en dit is voor Mo aanleiding om terug te gaan naar Nederland. (2005) Hij solliciteert bij de AIVD, wordt aangenomen, verliest zichzelf in zijn werk en vergeet zijn leven en vrienden in Engeland. Hij ziet zijn moeder en broertje nog een keer: Soufiane zit in een rolstoel na een ongeluk en zegt zijn leven gebeterd te hebben. Hij wil duidelijk de goedkeuring van zijn broer maar Mo negeert zijn volgende belletjes.

Zijn werk bestaat vooral uit het schaduwen van van terrorisme verdachte moslims. In 2014 heeft hij een dergelijke klus in Kanaleneiland, de wijk waar hij is opgegroeid. Waar Mo ambitieus begon, vindt hij zijn werkt steeds vervelender worden. Hij drinkt steeds meer en is steeds meer met Melissa bezig. Hij achterhaal via de Dienst waar haar vader woont ( Zutphen) en brengt de oude dokter een bezoek. Daarna bedrinkt hij zich in een café en rijdt dronken terug naar Kanaleneiland, waar hij de jongen die hij in de gaten moet houden, begint te volgen. De jongen merkt hem op en spuugt in zijn gezicht, waarna Mo hem neerslaat en dood trapt. Een collega van hem die die jongen die avond eigenlijk had moeten schaduwen, wordt ontslagen.

Zijn baas organiseert een feestje omdat er tien jaar na de moord op Theo van Gogh geen nieuwe aanslag gepleegd is. Mo komt dronken binnen en krijgt ruzie met zijn baas, die hij haat vanwege de irritante grapjes die hij over zijn Marokkaanse achtergrond maakt, en het lievelingetje van de baas, een andere jongen met een Marokkaanse achtergrond die graag het beste jongetje van de klas wil zijn. Hij geeft de laatste een kopstoot en wordt geschorst.

Tijdens zijn schorsing ligt Mo vooral te drinken op de bank. (2015) Hij heeft even een opleving omdat hij denkt terug te kunnen naar Manchester maar uiteindelijk realiseert hij zich dat hij alleen nog wil weten hoe Melissa aan haar einde gekomen is. Hij zoekt naar haar aan de Europalaan en vraagt een collega om informatie over haar op te zoeken. Als die collega hem terugbelt, heeft hij ontdekt dat Melissa dood is en van afpersing beschuldigd werd. Deze collega belt hem nog een keer om hem te vertellen dat zijn broertje geschaduwd wordt en dat doet Mo meer dan je zou verwachten. Hij volgt een andere collega om te achterhalen waar zijn broertje is en waar hij mee bezig is en ziet dat hij afspreekt met een groepje mannen in djellaba's. Een van hen houdt zijn gezicht vast en spreekt hem lang toe. Mo lijkt ze aan te willen spreken maar loopt voorbij en brengt later zijn moeder en broertje een bezoek. Van de eerdere toeschietelijkheid van zijn broertje is niets meer over. Hij plaatst wel een GPS-tracker onder Soufianes Canta.

Mo is weer in Zutphen en drinkt zich moed in om de vader van Melissa dood te schieten. Uiteindelijk lukt het hem niet en vraagt hij hem om een gesprek. De dokter vraagt hem binnen en zijn vrouw komt er ook bij zitten: Mo ziet meteen dat zij de moeder van Melissa is. Melissa blijkt een ziekte gehad te hebben, welke blijft onduidelijk, maar een van de symptomen was dat ze loog. Ze chanteerde mannen die naar de hoeren aan de Europalaan gingen. Mo vertrekt en bezoekt haar graf. Hij ziet dat Soufianes Canta in beweging gekomen is, rijdt terug naar Utrecht en volgt hem een V&D in. Daar ziet hij voor zich dat hij een aanslag verijdelt maar of dat echt gebeurt, wordt niet duidelijk.

Bilal zit op de middelbare school in Nieuwegein en woont daar met zijn vader, zijn moeder heeft hen verlaten. Na de aanslagen van 9/11 bekeert hij zich tot de islam en hij heeft hierover felle ruzies met zijn vader. (2001) Daarom besluit hij op zijn zeventiende naar Kanaleneiland te verhuizen, om zich te herenigen met andere moslims. Hij wordt geholpen door Jemal, die hij uit de moskee kent, en sluit vriendschap met vier jongens op zijn nieuwe school waar hij een ict-opleiding volgt. Met Jemal bezoekt hij regelmatig de moskee en gesteund door zijn vrienden durft hij steeds openlijker moslim te zijn. Hij wordt verliefd op Fatima, de zus van Jemal, maar vlak voordat hij deze liefde wil uiten, wordt Theo van Gogh vermoord en raakt hij afgeleid door alle commotie en alle verdachten van terreur die in zijn wijk worden opgepakt.

In 2014 gaat Bilal niet meer naar de moskee: hij heeft een hekel aan de gematigde imans en de besturen van de moskeeën en heeft een eigen geloofsgroepje opgericht. Samen met zijn broeders bespreekt hij geloofs- en andere kwesties. Bilal bewondert de moordenaar van Theo van Gogh en sympathiseert met IS. Als leider heeft hij er enige tijd geleden mee ingestemd dat Soufiane el Amrani (de broer van Mo) lid werd van hun groepje: Soufiane heeft slechte dingen gedaan maar heeft zijn leven gebeterd. Bilal heeft hij een Skype-gesprek georganiseerd met Abu Jihad al Hollandi in Syrië. Bilal is echter te zwaarlijvig voor de strijd daar en heeft plannen voor Nederland.

In 2015 is Bilal op islamitische wijze getrouwd met Bouchra, de zus van een van zijn schoolvrienden. Deze jongen stond niet achter het huwelijk omdat hij Bilal te extreem vond maar Bilal en zij hadden contact via Facebook en zijn achter zijn rug om getrouwd. Nu wonen ze samen en volgen ze de nieuwsberichten rondom de aanslagen in Parijs (Charlie Hebdo). Bilal bewondert Amedy Coulibaly, ook een terugkeerling. Hij is blij dat hij vorig jaar geen aanslag gepleegd heeft want na al het sporten is hij er nu veel meer klaar voor. Eerst wilde hij Wilders afstraffen maar nu iedereen zich 'Charlie' noemt en niemand iets geleerd lijkt te hebben, moet iedereen gestraft worden. Hij spreekt regelmatig met zijn broeders af om te plannen te bespreken, waarbij ze de nodige voorzorgsmaatregelen nemen om niet gepakt te kunnen worden.

Als Bouchra hem vertelt dat ze zwanger is, vraagt Bilal Soufiane de martelaarsrol op zich te nemen. Soufiane ontvangt post uit Zutphen waaruit blijkt dat ze geschaduwd worden. Bilal is woest maar is niet van plan te stoppen, hij zal nog sneller werken. Hij boekt een ticket naar het buitenland want hij wil niet omkomen tijdens de aanslag. Wie moet anders hun verhaal vertellen?

 

 

Personages

Mohammed el Amrani

Hij wordt door iedereen Mo genoemd, behalve door zijn baas bij de AIVD, Van de Griend. Hij werkt voor de AIVD en schaduwt moslims. Hij vindt zijn werk saai, het geeft hem geen voldoening meer, hij haat zijn baas en is veel minder ambitieus dan in het begin. Hij heeft nu een klus in Kanaleneiland, een wijk met veel flats in Utrecht, en woonde daar vroeger zelf ook met zijn moeder en broertje. Hij woont nu in Amsterdam. Zijn vader heeft toen hij jong was, op het werk een hartstilstand gekregen en is dood. Mo kon niet mee naar de begrafenis in Marokko en zijn moeder zei tegen de familie dat hij vast zat. Zijn moeder en broertje schaamden zich een beetje voor Mo omdat hij anders is, een buitenstaander: hij is zachtaardiger dan de meeste jongens die daar wonen, volgens zijn broertje zelfs een braveling, hij is intelligenter, hij houdt van boeken lezen en luistert naar Morrissey. Hij wil niet zoals anderen zijn en is geïnteresseerd in architectuur en cultuur. Hij wordt in Kanaleneiland ‘homo’ genoemd maar op dat moment is nog niet duidelijk dat hij dat ook is. Als hij met Melissa omgaat, voelt hij geen interesse voor haar en in Manchester komt hij meteen uit de kast. Nadat Melissa uit zijn leven verdwenen is, is hij in opdracht van haar in Manchester gaan studeren en hij heeft afstand genomen van zijn moeder en broertje. Hij heeft bijna geen contact meer met ze. In Manchester kan hij zichzelf zijn: gewoon een mens, geen moslim of een jongen met een Marokkaanse achtergrond, en homoseksueel. Hij heeft daar de tijd van zijn leven en na drie jaar studeren, heeft hij genoeg van excelleren en neemt hij een baantje bij een bank. Hij gaat nog steeds veel uit om te drinken en te dansen. Na de moord op Theo van Gogh wordt hij voor de eerste keer weer als Marokkaan aangesproken. Hij lijkt zich schuldig te voelen, iets terug te willen doen en solliciteert bij de AIVD. Terug in Nederland blijft er weinig over van de identiteit die hij in Engeland kon opbouwen. Hij rookt en drinkt veel alcohol, veel te veel, daaraan kun je zien dat hij niet lekker in zijn vel zit. Zijn enige doel is achterhalen hoe Melissa aan haar einde is gekomen.

Bilal van Wijk

Hij heette vroeger Pjotr en komt uit Nieuwegein. Zijn moeder heeft zijn vader en hem verlaten en zijn vader is leraar maatschappijleer. Hij leest veel boeken en is als leraar niet ongeliefd, maar thuis heeft hij de hele tijd ruzie met zijn zoon, omdat die zich op zijn veertiende tot de islam bekeert, nadat hij na de aanslagen van 9/11 interesse voor de islam kreeg. Bilal zit op dezelfde middelbare school als waar zijn vader werkt en is niet populair maar heeft wel vrienden. Na zijn bekering krijgt hij regelmatig te horen dat hij dat gedaan zou hebben vanwege zijn moeilijke opvoeding. Daarom gaat Bilal op zijn zeventiende uit huis en in Kanaleneiland, tussen andere moslims, wonen. Op zijn nieuwe school waar hij een ict-opleiding volgt, raakt hij bevriend met vier jongens met een Marokkaanse achtergrond en vooral met Badr gaat hij samen naar de moskee. Verder gaat hij veel om met Jamal, die hij ook uit de moskee kent en bij wiens vader hij in de supermarkt werkt. Met zijn vijven worden de jongens steeds uitgesprokener moslim: Bilal laat zich op school ook ‘Bilal’ noemen en op een gegeven moment gaan ze op vrijdag in djellaba naar school. Sinds hij zijn sollicitatiebrieven met ‘Bilal van Wijk’ ondertekent, wordt hij niet meer uitgenodigd voor sollicitatiegesprekken en sinds hij in Kanaleneiland woont en twee keer in de week bij Jamal thuis eet, is hij enorm aangekomen. Hij wordt verliefd op Jamals zus Fatima en als zij allerlei vragen over zijn jeugd stelt, denkt hij dat ze ook geïnteresseerd is in hem en koopt een boek over de islam voor haar. Hij raakt echter afgeleid door allerlei terreurverdachten die in hun wijk opgepakt worden: waar hij dat discriminerend vindt, vindt Fatima dat juist goed. Bilal ergert zich aan ongelovigen en gematigde imans en gaat daarom op een gegeven moment niet meer naar de moskee. Hij heeft een groepje ‘broeders’ om zich heen verzameld en neemt daarin een leidersrol op zich. Hij voelt zich beter dan de anderen vanwege zijn gevoel voor humor, zijn betere Arabisch en omdat hij het initiatief nam tot de groep. Ondanks zijn haat voor de ongelovigen heeft hij wel een Apple. Hij houdt ervan om met goed gedrag te laten zien hoe je een goede moslim bent, toen hij zich net had bekeerde, sprak hij op school ook leerlingen aan op hun gedrag. Hij bewondert Mohammed B. en sympathiseert met IS. Hij trouwt op islamitische wijze met Bouchra: het jongere zusje van een van zijn schoolvrienden. Zijn doel is om een aanslag in Nederland te plegen en zichzelf als terrorist op de kaart te zetten.

Melissa

Mo studeert Frans en is twee jaar ouder dan Mo. Mo zegt dat ze altijd ongegeneerd zichzelf is: ze veegt haar neus af met haar mouw en danst en zingt op straat. Ze is prostituee geworden omdat haar vader haar na de dood van haar moeder misbruikt zou hebben, maar achteraf blijkt dat een leugen te zijn. Haar moeder is niet dood en ze chanteert mannen die hoeren bezoeken. Van dat geld trakteert ze Mo op een reis naar Parijs en Londen. Ze vertelt hem over zangers, clubs en auteurs die hij nog niet kent en koopt boeken en T-shirts voor hem. Voor Mo is zij de eerste die iets in hem ziet, die ziet wie hij is en kan zijn, en hem niet alleen als moslim of Marokkaan ziet. Na haar dood doet hij dan ook wat ze hem opdraagt: om haar te eren en omdat hij wil zijn wie zij in hem zag. Als hij wraak wil nemen op haar vader en ontdekt dat ze alles gelogen heeft, is hij om die reden ook niet boos op haar.

Soufiane el Amrani

Soufiane is een jaar jonger dan Mo. Hij draagt een jas met een bontkraag en hangt rond in Hoog Catharijne. Hij schaamt zich voor Mo omdat die te zachtaardig en te braaf is. Soufiane heeft veel meisjes en schept op over wat hij ze laat doen. Als Mo vertrekt, wordt hij kostwinnaar en dat doet hij door de misdaad in te gaan: kleine diefstallen, drugs en meisjes. Tijdens een ontsnappingspoging valt hij, loopt een dwarsleasie op en komt in een rolstoel terecht. Hij wordt depressief en probeert zijn leven te beteren door zich in de islam te verdiepen. Hij zoekt toenadering tot zijn broer maar die heeft daar geen behoefte aan. Uiteindelijk sluit hij zich aan bij de groep van Bilal en hij voelt zich vereerd als Bilal hem vraagt de martelaarsrol op zich te nemen.

Quotes

"Door zo'n beetje heel Kanaleneiland werd ook hij als een buitenbeentje beschouwd - een nerd, een wijsneus, een einzelgänger - al zouden ze dat laatste woord niet gebruiken. Homo, zeiden ze, want zo noemden ze je als je anders was in Kanaleneiland." Bladzijde 24

"Wat zag hij als hij naar Mohammed el Amrani keek? Zou het ook maar iets anders kunnen zijn dan 'criminele Marokkaan op de vlucht voor de politie'? Liep er op deze planeet ook maar iemand rond die in hem zag wat Melissa in hem had gezien?" Bladzijde 237

Thematiek

Identiteitsverlies

Mo is opgegroeid in een islamitisch gezin met een Marokkaanse achtergrond dat in Kanaleneiland woont. Hij is anders dan zijn ouders, broertje en klasgenoten en verhuist uiteindelijk naar Engeland waar hij zichzelf kan zijn: geen moslim, geen jongen met een Marokkaanse achtergrond, maar een homoseksuele student literatuur met een grote vriendengroep. Bilal is opgegroeid met een ongelovige vader in Nieuwegein. Hij voelt zich ook anders dan zijn vader en klasgenoten. Hij bekeert zich tot de islam en verhuist juist naar Kanaleneiland om onder andere gelovigen te zijn. Hier kan hij openlijk moslim zijn. Mo en Bilal kunnen niet verschillender zijn maar ze hebben een ding gemeen: ze hebben beiden afstand genomen van de identiteit die ze van huis uit meekregen en een ander leven opgebouwd, Mo genietend van het leven in Engeland en Bilal als strenggelovige. Als het er echter op aankomt, blijven de mensen hen zien als de jongens die ze waren: Mo blijft 'een Marokkaan' die daarop wordt aangesproken als Theo van Gogh vermoord wordt. Bilal blijft een bekeerling: 'Dat wij bekeerlingen de ergste zijn, omdat we roomser zouden willen zijn dan de paus.' (p. 136) Omdat hij zich bekeerd heeft tot de islam, vinden de meeste mensen hem sowieso al een radicaal en ze schrijven dat toe aan zijn problematische jeugd. De identiteit die ze zelf gekozen hebben, wordt dus niet (volledig) door de maatschappij geaccepteerd en uiteindelijk radicaliseren ze beiden: Mo trapt een van terrorisme verdachte moslim dood en Bilal bereidt een aanslag voor. Het verhaal over Bloem/Melissa sluit hier mooi bij aan omdat zij liegt over haar identiteit.

Motieven

Eenzaamheid & isolement

Mo's vader is overleden. Hij is een buitenbeentje in Kanaleneiland. Zijn moeder en broertje schamen zich voor hem en hij heeft bijna geen contact met ze. Melissa accepteert hem maar laat hem in de steek als ze zelfmoord pleegt. In Manchester heeft hij een grote vriendengroep maar zijn vriend Oliver wil geen vaste relatie en trouwt uiteindelijk met een vrouw. In Nederland heeft hij geen echte vrienden en zijn vrienden in Engeland verliest hij uit het oog. Op zijn werk maakt hij ook geen vrienden en hij moppert over veel collega's. Bilals moeder heeft hem in de steek gelaten en zijn vader accepteert hem niet. Als hij zich tot de islam bekeert, accepteren ook anderen om hem heen dat niet: zij denken dat zijn problematische jeugd de oorzaak is. Bilal keert zich van hem af en zoekt geloofsgenoten in Kanaleneiland. Hij wordt hier geaccepteerd maar blijft de 'bekeerling'. Hij heeft hier zelf ook een hand in door zich boven zijn broeders te plaatsen: hij zou beter Arabisch spreker, meer verstand hebben van de islam et cetera. Fatima moet hem niet en zijn schoolvriend wil niet dat hij met zijn zusje trouwt. Zowel Mo als Bilal voelen zich einzelgängers.

Alcoholproblemen

Mo heeft een alcoholprobleem: hij drinkt veel en veel te veel, ook als hij daarna nog ergens heen moet en/of moet rijden. Hij drinkt zichzelf moed in en doet verkeerde dingen omdat hij drank op heeft, bijvoorbeeld een jongen dood trappen en zijn collega een kopstoot geven. Hij probeert zijn problemen en eenzaamheid weg te drinken maar komt alleen maar meer in de problemen. Bilal gedraagt zich tegenovergesteld: hij eet veel te veel terwijl Mo door de drank niets eet. Bilal probeert gezonder te eten, te sporten en af te vallen.

Terrorisme

Ik vind 'extremisme' een geschikter woord omdat dit motief ook op Mo slaat. Mo werkt voor de AIVD en schaduwt van terrorisme verdachte moslims. Hij radicaliseert zelf echter ook: hij drinkt steeds meer, raakt verstrikt in zijn verleden, geeft iemand een kopstoot en trapt iemand dood. Hij schiet nog net de vader van Melissa niet dood. Tussen 2004 en 2014 verandert Bilal van een strenggelovige in een radicale moslim: hij bewondert Mohammed B. en sympathiseert met IS. Hij is van plan een terroristische aanslag in Nederland te plegen.

Motto

'Er is niks, niks mooiers, dan iets dat mislukt.'

- De Jeugd van Tegenwoordig

Mo bouwt in Manchester een nieuw leven op en is daar eindelijk een mens in plaats van alleen een moslim of een jongen met een Marrokaanse achtergrond. Als hij terugkeert naar Nederland, mislukt hij echter in het behouden van die nieuwe identiteit, onder andere omdat hij er bewust voor kiest van het schaduwen van moslims zijn werk te maken. En hoewel het einde open is, mislukt de aanslag die zijn broertje wil plegen en die Bilal gepland heeft, waarschijnlijk ook.

Trivia

Patrick Pouw ging in 2007 als journalist een jaar undercover bij orthodoxe moslims en schreef hier een boek over: 'Salaam!'. Op pagina 52 refereert hij aan deze tijd en schrijft hij dat hij toen zelf ook door de AIVD onderzocht werd.

Titelverklaring

Letterlijk slaat de titel op Bilal, die een terugkeerling is omdat hij zich bekeert tot de islam: 'Ik ben een terugkeerling. Ik werd als moslim geboren, net als iedereen. Alleen ben ik door mijn ouders, door mijn vader, verpest.'

Figuurlijk slaat de titel op Mo: na een fantastische tijd in Manchester besluit Mo door de moord op Theo van Gogh terug te gaan naar Nederland en door zijn nieuwe werk bij de AIVD gaat hij zelfs terug naar Kanaleneiland, de wijk waar hij is opgegroeid. De jongen die hij in Manchester was, blijkt hij hier niet te kunnen zijn en hij wordt keihard geconfronteerd met zijn jeugd en verleden.

Structuur & perspectief

Het boek is verdeeld in verschillende delen met jaartallen, die weer zijn onderverdeeld in hoofdstukken getiteld 'Mo' of 'Bilal': 'De grens over ... (2001)', 'When in England ... (2001)' 'Hijra (2004)', 'Departures, arrivals (2005)', '2014' en '2015'.  2014 en 2015 zijn het heden waarin Mo voor de AIVD werkt en Bilal de aanslag voorbereidt. In 2001 gaan Melissa en Mo samen op reis, in 2004 verhuist Bilal naar Kanaleneiland en in 2005 gaat Mo terug naar Nederland. Deze tijdens lopen door elkaar en het verhaal wordt dus niet-chronologisch verteld.

Er is sprake van een meervoudig perspectief: Mo en Bilal vertellen. 'waar Bilal zich als religieuze zeloot ontpopt, daar ontluikt in Mohammed, die inmiddels voor de AIVD werkt, de homoseksuele libertijn' aldus Danielle Serdijn in 'de Volkskrant' en je krijgt dus twee totaal verschillende perspectieven op dezelfde gebeurtenissen in het heden. Dat is interessant omdat beide jongens in de ogen van de meeste Nederlanders moslims en dus 'hetzelfde' zijn maar qua opbouw heeft het verder niet echt een functie: 'Het heeft iets schematisch, die culturele tegenbeelden.' (Serdijn 2016)

Decor

Het verhaal speelt zich af in Utrecht, Kanaleneiland, Parijs, Londen en Manchester. Kanaleneiland staat voor de jeugd van Mo: hij voelt zich hier niet thuis en kan hier niet zichzelf zijn. Voor veel jongeren in Kanaleneiland houdt de stad op bij Hoog Catharijne maar Mo bezoekt ook de musea, gebouwen en winkels aan de andere kant van de stad. Bilal trekt juist van Nieuwegein naar Zutphen (hijra): hij kan hier juist wel zichzelf zijn omdat hij hier openlijk moslim kan zijn.

Verder is er een tegenstelling tussen Nederland en het buitenland: in het buitenland, met name Engeland, ziet men Mo niet als Marokkaan maar als mensen. Hier ontwikkelt hij zich tot een bankmedewerker met literaire en culturele belangstelling en een grote vriendengroep. In Nederland zien mensen hem alleen als moslim of Marokkaan.

In het heden is het 2014 en 2015: PowNed wordt genoemd en de aanslag op Charlie Hebdo in Parijs is net gebeurd. In het verleden is het 2001 (9/11), 2004 (moord Theo van Gogh) en 2005.

Stijl

Danielle Serdijn schrijft in 'de Volkskrant' over de stijl: ' Zijn taal is ruw, genadeloos en wars van terughoudendheid.' Verder vallen in de hoofdstukken over Mo de straattaal en het Engels op en in de hoofdstukken over Bilal het Arabisch.

Slotzin

Dan ruikt hij waarschijnlijk die geur. Ja, het is aannemelijk dat hij diezelfde geur ruikt als toen, toen hij die Abou Issa het licht uit zijn ogen trapte. Was het muskus? Rook hij toen muskus? Hij kijkt naar zijn broertje, die in beweging lijkt te komen, en hij snuift, zo diep als hij kan. Voorlopig ruimt hij alleen die morsige champignonnengeur.

Beoordeling

Op 'De terugkeerling' had ik me erg verheugd omdat ik dacht dat het een spannend verhaal zou zijn over een actueel onderwerp, namelijk moslim zijn in de 21e eeuw. Spannend is het boek zeker: door Mo's werk en Bilals plannen lees je over de AIVD, schaduwen, terrorisme et cetera. Je wilt weten of Mo Melissa terugvindt en of Bilals plannen slagen. Wat het spannende deel betreft, weet de auteur de personages ook goed te beschrijven. (Citaat op de voorkant: 'Pouw zit de hoofdpersonages zo dicht op de huid dat je ervan overtuigd raakt dat er AIVD'ers en radicale moslims in je vriendenkring zitten.' - Olaf Koens) Om die reden is het boek geschikt voor beginnende lezers van het havo of vwo. Wat het tweede aspect betreft, het actuele onderwerp, vind ik het boek echter minder geslaagd: Mo en Bilal zijn voor mij te veel een typetje en geen realistische personages. Ik had de treffende opmerkingen over het moslim zijn in de 21e eeuw meer voelen aankomen, als ze uitgesproken waren door een jongen met een Marokkaanse achtergrond zoals ik die veel op school zie. Deze hoofdpersoon heeft op alle fronten met de islam gebroken, waardoor de waarheid die achter zijn opmerkingen zit volgens mij door minder mensen gezien wordt. Wat dat betreft vind ik het boek meer geschikt voor de bovenbouw van het vwo.

Recensies

"De terugkeerling vormt zo een nieuwe loot aan de stam van het vrolijke boefjesproza van onder anderen Mano Bouzamour. Zwarter, grimmiger en huiveringwekkender." http://www.volkskrant.nl/...~a4238562/

"'Pouw is zelf een jaar undercover student geweest bij een salafistische moskee en weet waar hij het over heeft. Een huiveringwekkend boek, juist omdat het alles zo eenvoudig te begrijpen maakt.' (vier van de vijf sterren in de 'VN-detective- en thrillergids') " www.vn.nl