Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2016
• 136 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Het leek een van die vele avonden te worden die ik me de volgende dag al niet meer zou herinneren. Tot Oscar thuiskwam, zijn gezicht koel van de vochtige buitenlucht.

Samenvatting

Paula is een bijna vijftigjarige galeriehoudster in Amsterdam. Ze is getrouwd met Oscar die net van zijn werk als notaris thuiskomt. Op de televisie ziet ze een programma à la Opsporing Verzocht, waarin een reconstructie te zien is van een overval op een bejaard echtpaar in Amstelveen  waarbij de man omgekomen is. In de reconstructie ziet Paula haar eigen kleding en handtasje en een meisje dat sterk op haar 16-jarige dochter Emmy lijkt. Ze houdt het nieuws voor haar man verborgen. De overval is gepleegd, toen Oscar en Paula in Rome waren en Emmy alleen thuis was. Uit een korte terugblik blijkt dat Emmy niet het kind is van Oscar maar van het resultaat van een eenmalige vrijpartij met een Zweed, die ze daarna nooit meer heeft gezien. Om de sporen uit te wissen heeft Paula het colbertjasje en de handtas gedumpt in een ondergrondse vuilcontainer. Ze denkt daarna terug aan het verleden.

Er is een nieuw meisje Charlie Weber in de klas bij de ongeveer 16-jarige Paula gekomen. Ze voelt zich aangetrokken tot haar en bezoekt haar in de kerstvakantie enkele keren bij  Charlie thuis. Vader werkt bij Shell, moeder is altijd ziek en Charlie heeft een bijzondere broer Tobias. Charlie vertelt Paula over dokter Adami. Dat is een ziener, waarzegger, genezer. Hij haalt ook paranormale experimenten uit. Dat doen Charlie en Tobias ook: ze willen de geest van Oscar Wilde en van een oud-oom oproepen. Het eerste lukt niet, het tweede lijkt te lukken. Paula is wel bang van dit soort verschijnselen. Charlie voelt meer dan een gewone belangstelling voor Paula, tegen het lesbische aan. Ineens vertrekt het gezin weer naar Venezuela.  Paula gaat dan zelf op zoek naar dokter Adami. Ze krijgt een kaartlegging van hem. Hij trekt schoppenvrouw  en waarschuwt haar ervoor "nooit kinderen te nemen, want dat zal ellende brengen." 

Nu Paula weet dat Emmy een mogelijke misdaad heeft gepleegd, moet ze denken aan de woorden van Adami. Ze gaat eerst het huis van het overvallen echtpaar bekijken en daarna vertrekt ze naar dokter Adami die intussen zelf in een rolstoel is beland. Ze scheldt hem overhoop vanwege zijn voorspelling die haar leven heeft bepaald. Uit woede loopt ze zijn rolstoel omver. Hij valt. Later beweegt er niets meer. Heeft ze hem gedood? Lijkt ze daarmee op haar dochter ?

Die avond eet ze met Oscar en dan blijkt dat hij alles van de overval weet, omdat Emmy hem dat heeft verteld. Hij heeft besloten de doofpotmethode toe te passen. Hij wil Emmy een alibi verschaffen door te vertellen dat ze met hen  mee was in Rome. Ook vertelt hij dat hij weet dat Emmy niet zijn eigen kind is, maar dat hij dat niet erg vindt. Daarna praten ze met Emmy het scenario van het alibi van Rome door. Emmy vertelt hoe de "overval" in zijn werk is gegaan.  Het berust allemaal p een noodlottig ongeval. Ze wilde de mensen interviewen maar het ging mis. Per ongeluk was de man gevallen. Er was geen sprake van een overval, laat staan van een moord. Ook Paula kiest ervoor alles in de doofpot te stoppen.

Personages

Paula

Paula heeft in het verleden een vriendinnetje gehad. Deze Charlie Weber die ook laat blijken verliefd op haar te zijn (bezegeld met bloed) heeft een vreemde broer. Die is nogal verzot op geesten oproepen. Paula is daar wel bang voor. Toch gaan ze experimenteren. Niet lang daarna verdwijnt het gezin Weber naar Venezuela. Paula bezoekt dan zelf de heler/ helderziende die de kaart voor haar legt. Schoppenvrouw betekent voor hem dat ze nooit kinderen zal mieten krijgen. Die voorspelling draagt Paula het hele leven met zich mee en ze denkt er meteen aan als haar kind betrokken is bij een dodelijke overval. Ze neemt wraak op de helderziende en besluit met haar man mee te werken aan het in de doofpot stoppen van de misdaad. De loyaliteit aan het gezin blijft haar heilig.

Emmy

Emmy beweert dat ze niet veel heeft kunnen doen aan de dood van de bejaarde man. Ze wilde helemaal geen overval plegen maar een interview houden voor school. Door een misverstand liep een en ander uit de hand en kon ze net vluchten. Ze profiteert van het feit dat haar vader voor haar een alibi heeft gevonden. Ze was mee op de reis naar Rome met haar ouders. Over Emmy komt de lezer verder heel weinig te weten.

Charlie Weber

Charlie is kortstondig het vriendinnetje van Paula. Ze zijn rijk, rijker dan de ouders van Paula. Daarom schaamte ze zich voor haar vriendin. Die laat merken dat ze eigenlijk ook verliefd is op Paula. ze bezegelen hun liefde met echt bloed. Maar Charlie doet ook mee aan het door haar broer Tobias experiment met opgeroepen geesten. Dat vindt Paula niet leuk, maar het heeft er alle schijn van dat Charlie haar daar een beetje mee wil pesten. Ineens is de familie weg.

Tobias Weber

Tobias is een vreemde en ook wel een beetje enge jongen: zijn voorliefde voor de muziek van Wagner en zijn hobby om geesten op te roepen. Hij wil de beide jongere meisjes pesten. Adami vertelt dat het later mis gegaan is met hem, maar wat er precies is gebeurd, wordt niet verteld.

Oscar

Oscar is een leuke vader voor Emmy, hoewel het niet zijn eigen dochter is. Ook is hij een attente echtgenoot. Hij schenkt Paula een kunstgalerie. Hij hecht veel waarde aan de eenheid van zijn gezin waardoor hij Emmy buiten schot wenst te houden.

Quotes

"Dokter Adami, de heler, de ziener, de man die leefde van wat hij en zijn klanten zijn gave noemden. Zijn hand met de ringen aan poink en wijsvinger jomt omhoog van de speelkaarten, en hij wijst naar me en zegt: "Neem nooit kinderen, het zou je slecht bekomen..."" Bladzijde 7

"Ik twijfel zo aan alles dat het haar tot een vreemde maakt. Een vertrouwde vreemde die een oude man doodt en vervolgens in staat is zijn vrouw een oorbel af te rukken. Waar ik me in het minst raad mee weet is dat ze kan leven met wat ze heeft gedaan." Bladzijde 13

"Het weekend van de eisprong. Ik heb een afkeer van dat woord, zoals ik ook een afkeer heb van "verwekker"en "vrucht"als het om een baby gaat, en van de namen van organen." Bladzijde 23

""Neem geen kinderen, ze zullen je meer verdriet dan vreugde brengen.... Klavernegen hield een waarschuwing in en die is bevestigd door schoppenvrouw. Een rode bijkomst had die teniet kunnen doen, maar schoppenvrouw overschaduwt en straft af... Over de rest kan ik zwijgen, die is niet van belang.... Je zoekt het geluk, maar het geluk kiest zijn eigen weg." Bladzijde 99

""Isabel Weber", zegt hij toonloos. "Ze leed... ze leed en ik heb haar geholpen. Zonder mij zou ze korter hebben geleefd... Dat zou ook voor haar zoon hebben gegolden, als hij naar me had geluisterd.... Maar wat gaat het je aan."" Bladzijde 117

Thematiek

Geheim/ familiegeheim

Emmy is schuldig aan de dood van een bejaarde man die in een experiment voor haar school heeft bezocht. Het wordt niet bekend. Op televisie wordt er aandacht aan besteed en Paula weet dat de dingen die in het signalement worden genoemd (jasje en tas) van haar zijn. Ook herkent ze haar dochter in de reconstructie op televisie. Ze wil er niets over zeggen tegen haar man. Maar wat blijkt later in het verhaal: hij is al door Emmy ingelicht. Hij doet er alles aan om de misdaad geheim te houden. Hij wil Emmy een alibi voor de datum verschaffen door te vertellen dat ze met Paula en hem is mee geweest naar Rome. Hij repeteert daarom al antwoorden op mogelijke politievragen met haar. Ook Paula wil de misdaad verzwijgen. Een ander familiegeheim is dat Emmy niet het biologische kind is van haar vader Oscar. Een Zweed heeft het benodigde zaad aangeleverd. Ook dat dacht Paula geheim te houden. Oscar weet het geheim echter toch.Hoe wordt niet duidelijk. Aan dit familiegeheim valt een ander thema te verbinden nl. de loyaliteit van ouders ten aanzien van hun kinderen. Moet je je eigen kind aangeven als je weet dat het iets misdadigs heeft gedaan? Bij dit thema kun je ook denken aan de inhoud van de roman van Herman Koch "Het diner." Ook in "Schoppenvrouw" blijkt dat de loyaliteit van ouders erg ver kan gaan.

Motieven

Vriendschap

Paula en Charlie Weber hebben een kortstondige vriendschap. Paula mag bij Charlie thuiskomen en ontmoet daar niet alleen Charlie, maar ook haar vreemde broer Tobias, haar zieke moeder en de vreemde ziener dr. Adami. De vriendschap duurt maar kort omdat het Shellgezin naar Venezuela vertrekt.

Wraak

Paula neemt in het heden wraak op dr.Adami. Ze gooit zijn rolstoel om: zijn hoofd valt tegen een harde lijst. Er kraakt iets. later "beweegt er niets meer". Het kan zomaar zijn dat ze dr. Adami heeft gedood.

Liefde

Oscar en Paula hebben een goede relatie. Hij is in het verleden erg goed geweest voor de moeder van Paula toen die ongeneeslijk ziek was. Ook heeft hij vier jaar geleden voor Paula een kunstgalerie gekocht, zodat ze iets omhanden had. Hij is zorgzaam en attent voor haar. Met zijn tweeën besluiten ze het grote geheim van Emmy te verzwijgen.

Dood door schuld

Emmy wil voor school interviews afnemen bij oudere mensen. Daar hoort een experiment bij. Een oude man doorziet haar en valt. Hij komt later om en Emmy is eigenlijk schuldig aan zijn dood. Maar haar aandeel wordt voor iedereen verzwegen door haar vader en moeder.

Vader-dochterrelatie

Emmy is niet het echte kind van Oscar, maar ze is voortgekomen uit een kortstondige relatie met een Zweedse minnaar. Toch weet Oscar dat het zijn kind niet is maar hij behandelt Emmy altijd heel goed. Die kan daardoor beter opschieten met hem dan met haar biologische moeder. Haar vader wil een alibi zoeken voor de "roofoverval." Hij wil beweren dat Emmy met hen mee was op vakantie. Dat doet hij loyaliteit voor zijn kind.

Overspel

Paula heeft al een relatie met Oscar wanneer ze vreemd gaat met een Zweed die haar een kind bezorgt. Oscar weet later wel dat Emmy geen kind van hem is.

Spiritualiteit

Dr. Adami is een ziener, een heler, die mevrouw Weber behandelt. Via de kinderen komt Paula met hem in aanraking. met Charlie en Tobias roept ze geesten o.a. van Oscar Wilde op. Paula moet niet veel van deze vorm van spiritualiteit hebben. Ze wordt er bang van. Toch gaat ze een consult aanvragen bij Adami die dan voor haar de kaart legt.

Schaamte

Paula schaamt zich voor haar afkomst tegenover haar schoolvriendinnen in het algemeen en Charlie in het bijzonder. haar moeder is immers maar de juffrouw van de toiletten. Daarom neemt ze Charlie nooit mee naar haar eigen huis.

Schuld(gevoel)

Paula gaat in het heden verhaal halen bij de inmiddels oude dokter Adami. Hij heeft haar destijds een voorspelling gedaan waar ze haar hele leven onder gebuikt gaat. Ze scheldt hem uit als ze hem opzoekt en vertelt hem dat ze erg onder de voorspelling heeft geleden. Hij heeft er schuld aan dat ze onder zorgen gebukt is gegaan.

Motto

Er is geen motto

Opdracht

Er is geen opdracht

Titelverklaring

Paula gaat in haar jeugd naar een helderziende die ze via een vriendinnetje kent. Die legt voor haar de kaart. Dat wordt o.a. schoppenvrouw, een kaart die meestal onheil brengt. Hij waarschuwt haar ervoor geen kinderen te nemen, want daar komt alleen maar ellende van. Jarenlang gaat Paula onder die voorspelling gebukt. Wanneer haar kind betrokken is bij een dodelijk ongeval, denkt ze weer terug aan die voorspelling. Ze gaat de helderziende in het heden opzoeken en overhoop schelden. Het is zelfs mogelijk dat ze hem ook fysiek ongemak toebrengt. Dat wordt in de tekst niet expliciet verteld.

Structuur & perspectief

Er zijn 15 ongetitelde hoofdstukken.  Het verhaal begint met drie  hoofdstukken in het verhaalheden, daarna gaan de hoofdstukken 4 t/m 10 terug naar een tijdlaag in het verleden, ongeveer dertig jaar daarvoor. In hoofdstuk 12 tot en met 15 keert de vertelster weer terug naar het hebben. De kleine roman heeft dus een vaak door schrijvers gebruikte structuur: het verleden zit ingeklemd in twee delen van het verhaalheden.

De vertelster is Paula, een bijna 50-jarige vrouw. Ze vertelt in de ik-vorm. Het verleden staat in de o.v.t., het heden in de o.t.t

Decor

De plaats van handeling is Amsterdam. Daar woont en woonde Paula.

De tijd speelt in twee tijdlagen. Het verhaalheden waarin Paula ongeveer 49 jaar zal zijn en een periode waarin ze nog een schoolmeisje van ongeveer 16 is. Die tijdlaag uit het verleden is dus ongeveer 33 jaar daarvoor. Je kunt echter niet zeggen wanneer die tijdlaag  speelt, omdat de vertelster daar geen mededelingen over doet. 

Als het verhaalheden actueel is (er is internet bijv.) dan zou het verleden dus in de tachtiger jaren kunnen spelen.

Stijl

Mensje van Keulen schrijft altijd in dezelfde stijl. Heldere zinnen, vaak kort, geen moeilijke woorden. Een goed gedoseerd gebruik van metaforen. Haar zinnen staan als een stevig gebouw.

In deze kleine roman valt bovendien het taalgebruik van de moeder van Paula op. Ze houdt enkele retirades tegen haar dochter en die worden als  één zin gepresenteerd, soms is dat bladzijden lang, zonder interpunctie en hoofdletters. Dat wijkt af van alle andere passages in de tekst. Opvallend is dat dochter Emmy bij de beschrijving van het ongeluk ongeveer hetzelfde stijlmiddel hanteert. Een aaneenschakeling van zinnen.

Verder schrijft Mensje in een prettige stijl om te lezen. Uitstekend geschikt voor scholieren van havo en vwo.

Slotzin

In de weerspiegeling van het raam zie ik ze naar me kijken. Mijn dierbaren. Sluw, leugenachtig, berekenend, liefdevol op hun manier. We zijn afhankelijk van elkaar, we zijn familie, we zijn een gezin dat ik zou kunnen opbreken. "Mam?" "Laat haar maar even." Ik kijk naar buiten en probeer iets te onderscheiden, maar de tuin is in het donker verdwenen.

Beoordeling

Mensje van Keulen schrijft meestal geen al te lange romans. dat is een kunst op zich. Je moet je boodschap kunnen verpakken in een kleine roman. Overbodige woorden moeten worden geschrapt. Ze heeft inderdaad geen omhaal van woorden nodig en dat maakt het lezen van haar romans heel erg prettig. Je komt namelijk onmiddellijk tot de kern van het probleem ; dat is hier ongeveer hetzelfde als de problematiek van de ouderparen in "Het diner" van Herman Koch. Kunnen ouders de wandaden van hun kind in de doofpot stoppen? Dat werkt Mensje van Keulen goed uit in een kleine roman waarbij ze ook nog wat te raden overlaat. 
O.a. door de oplossing van de ouders is het een "zwarte roman" die echter fascinerend is om te lezen.
De inhoud, de structuur en de stijl zijn heel goed geschikt voor voor eindexamenkandidaten van havo en vwo. Bijkomend voordeel is ook dat het fraai uitgegeven boekje met een fijne bladspiegel in zeer korte tijd te lezen is.

Recensies

"Die sensatie tijdens het lezen om, in het bestek van luttele pagina’s, rustig in Paula’s leven te verzinken, wordt teweeggebracht door Van Keulens geacheveerde stijl: haar woorden en zinnen stáán, gebeeldhouwd, ademend, natuurlijk, sonoor, op de plaats waar ze horen." https://www.vn.nl/mensje-...ppenvrouw/