Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2015
• 350 pagina's
• Uitgeverij: Nijgh & Van Ditmar

Flaptekst

Eerste zin

Ik zat onder de grond toen het licht van de metro uitviel. Door het beduimelde glas keek ik naar de muur van de tunnel, beklad met graffiti en van bovenaf beschenen door een kleine tl-lamp.

Samenvatting

Dag : hoofdstuk 1-20
Ezra is een jonge, mooie vrouw die  op een reclamebureau werkt: ze is betrokken bij een nieuwe Coco Cola-campagne. Ze weet intussen dat ze zwanger is, al weet ze niet precies van wie. Ze heeft een vrije kijk op seks met andere mannen. Ze heeft toch een relatie met de  29-jarige Tobias die kunstfotograaf is, nadat hij een tijdje in het vissersbedrijf van zijn vader heeft gewerkt, maar daar niet erg gelukkig van werd. Ezra komt uit een hippiefamilie: haar vader woont nog in Marokko en haar moeder is al vroeg vertrokken. Ze heeft ook nog drie broertjes die z e overigens nauwelijks ziet en die in d e roman geen rol van betekenis spelen.
Ezra en Tobias krijgen onenigheid en Ezra loopt weg uit hun pand in Amsterdam. Dan krijgt ze het in eens in haar kop om haar vader in Marokko te gaan opzoeken. Ze gebruikt daarbij de oude Land Rover van haar vader. Zij zal zelf moeten rijden, want Tobias heeft niet eens een rijbewijs. Ze stelt hem voor de keus mee te gaan of niet. Hij stapt natuurlijk in.
Ze rijden via België en Frankrijk naar Spanje. Onderweg vindt Ezra het dagboek van vader Jan in zijn auto. Hij beschrijft daarin de reis die hij en zijn partner Cathy ook maakten naar Marokko. Het zijn maar korte aantekeningen, maar je kunt er wel uit opmaken dat Cathy een vrijgevochten type is. Onderweg praten Ezra en Tobias over hun afkomst: de hippieouders tegenover het traditionele vissersgezin. Hoe bijzonder is het gezin waarin je bent geboren?

Ezra is nog steeds van plan verder te rijden naar het zuiden. Tobias wil liever niet: hij loopt een tijdje langs de snelweg, maar stapt uiteindelijk toch weer in. Ezra beschrijft in een flashback hoe ze elkaar ontmoet hebben: in een volkomen lege bioscoop was ze naast hem gaan zitten. 
Onderweg krijgen ze panne en het duurt enige dagen voordat het vehikel weer aan de praat gemaakt wordt. Ze bekent aan de lezer dat ze wel seks heeft met andere mannen dan Tobias en daardoor niet weet van wie het kind is. Ze rijden weer verder, verblijven op een camping waar Ezra vroeger ook had gelogeerd en later in Valencia weer in een hotel met een Nederlandse eigenaar. Eva begint onderweg  ineens te bloeden en moet in een ziekenhuis worden opgenomen. Ze loopt kans een abortus te krijgen, als ze niet wat rust neemt. Ze moet nu dus aan Tobias vertellen dat ze zwanger is.

Nacht : Hoofdstuk 21-33
Ze verblijven weer in een Spaans hotel en Ezra mag voorlopig niet rijden. Tobias ontmoet bij het zwembad een Spanjaard die hen wel verder wil rijden naar Marokko. Deze Alvaro is een aantrekkelijke man en Tobias vindt het later helemaal niet zo'n goed idee dat hij de man gevraagd heeft. Ezra laat intussen merken dat ze dringend verlegen zit om seks, maar Tobias is bang dat hij met seks de ongeboren vrucht zal beschadigen. Ze komen intussen in Zuid-Spanje aan en moeten vlak bij Gibraltar de boot nemen naar Marokko. Maar Tobias heeft zijn paspoort thuis laten liggen en hij kan dus geen visum aanvragen. Daarom moet hij onder een bank liggend mee op de overtocht. Hij krijgt het erg benauwd. Op de boot praten ze over het bootvluchtelingenprobleem. Ezra vindt dat Europa moet helpen vluchtelingen op te vangen, Tobias is van mening dat ze beter af zijn met opvang in hun eigen land. Daarna moet Tobias weer onder de bank. Hij vindt het maar helemaal niets.
De auto wordt in Marokko ook nog aangehouden door de politie, maar Ezra weet de belangstelling af te kopen met euro's . Ze hebben een filosofische discussie in Tanger en Ezra blijft daarna achter met Alvaro: ze hebben wilde seks. Het gekke bij haar is alleen dat het seks uit lust is en niet uit liefde. De mannen zelf interesseren haar eigenlijk niet.
Alvaro verdwijnt daarna uit de auto en daarmee uit het leven van Ezra. Ze ontmoeten in Fez echter een Frans koppel dat met hen wel verder wil reizen. Onderweg ontstaat een discussie over liefde en seks. Vrouwen zouden meer het initiatief kunnen nemen om seks te hebben, vindt de Franse vrouw.
Tobias en Ezra blijven uiteindelijk samen over in de idyllische plaats Marrakech. Terwijl Tobias in de gevaarlijke en duistere medina van de stad verdwaalt, zegt  Ezra haar baan op via Skype. Ze wil eigenlijk het liefst in Afrika blijven. Tobias wil dat juist niet: hij is meer een Europeaan. Gibraltar staat tussen hen in. Hij loopt langs de snelweg en wil even niet meer instappen. Bovendien hoort hij in de discussie dat het kind dat Ezra verwacht misschien wel niet van hem is. Hij wordt woedend, ook als ze toegeeft dat ze seks heeft gehad met Alvaro.  Meer en meer begint hij te beseffen dat ze niet zo goed passen bij elkaar. 
Na Marrakech gaan ze langs lange en saaie snelwegen naar het dorpje Essaouira waar ze het huis van haar vader relatief gemakkelijk kunnen vinden. Erg enthousiast komt haar vader Jan niet over. Tobias vindt hem ronduit een zak. Ezra praat nog een keer apart met haar vader over liefde, relaties en eenzaamheid. Jan vertelt haar dat haar moeder Cathy  waarschijnlijk in Amsterdam woont. Hij had haar jaren geleden nog eens bezocht. Ze was een hoer geworden. (citaat 6)

2015 : Hoofdstuk 34 en 35 
Tobias vertelt  dat hij weer in Amsterdam woont. Hij heeft gebroken met Ezra. Als scenarioschrijver is hij toevallig succesvol geworden. Als hij het moeilijk heeft, denkt hij terug aan haar en een heel gezin met kinderen met wie hij liefdevol als vader omgaat.
Ezra is in 2015 inwoonster van Tanzania. Ze is dus in Afrika gebleven met haar kind dat ze Tobias heeft genoemd. Ze vindt dat hij erg op de oude Tobias lijkt. Ze heeft gekozen voor vrijheid in plaats van het Westerse verplichtende en gehaaste leven. Ze heeft het inzicht gekregen waarom ze ondanks dat ze van elkaar hebben gehouden toch voor hun eigen bestaan moesten kiezen.

Personages

Ezra

Eigenzinnig en soms koppig meisje dat weet wat ze wil. Ze wil namelijk haar vader zoeken. Maar in feite zoekt ze naar haar eigen identiteit. Wat heeft ze van haar ouders meegekregen. Hoe kan ze zich manifesteren in de wereld, hoe kijkt ze tegen begrippen als seks en liefde aan. Heeft toch ook iets meegekregen uit de genen van haar moeder omdat ze erg gesteld is op haar vrijheid. Doet niet moeilijk over seks met andere mannen, omdat ze vindt dat seks niet gebaseerd hoeft te zijn op liefde. Voelt zich associatief verbonden met Afrika, terwijl haar vriend Tobias een nuchtere Europeaan is. Ze kan heel goed tegen de door haar zelf gekozen eenzaamheid in Tanzania.

Tobias

Tobias ziet aan de andere kant van de rots (Gibraltar in dit geval) Hij komt uit een ander milieu, geen hippies maar harde werkers.(vissers) Toch voelt hij zich ook daarin niet helemaal thuis. Hij verlaat zijn vissersbaan om zich aan de kunstfotografie te wijden. hij is veel traditioneler ingesteld dan Ezra en heeft er moeite mee dat ze seks niet verbindt met liefde. Dat is best begrijpelijk. Ook is het niet leuk dat je te horen krijgt dat je partner niet weet van wie ze in verwachting is. In het verhaal blijkt dat ze echt wel van elkaar houden, maar er staat aan de andere kant toch een heel grote rots (als die van Gibraltar) tussen hen in. Is eigenlijk ook meer de familyman, die van een gezin met kinderen droomt.

Quotes

""ook al weet ik dat je het niet begrijpt", zei Ezra, "ik voel een bepaalde drang om onderweg te zijn, niet stil te zitten, niet alles bij het oude te laten. Ik kan die dingen niet tegenhouden." "Hou nou toch op. Je hebt gewoon gedaan wat je zélf wilde."" Bladzijde 109

"Een dreigende abortus. Dat was wat de arts had gezegd. Een dreigende abortus. Ik moest twee weken van absolute rust nemen om een miskraam te voorkomen. Slapen, Niet reizen. Geen gemeenschap. Elke dag werd het bloedverlies minder, maar het was nog niet over." Bladzijde 206

"Vanaf hier hadden we een uitzicht op zee en in de verte was een van die zuilen van hercules zichtbaar, de rots van Gibraltar, en ik stelde me voor hoe ik daar op die steile klif zou zitten, hoog boven de andere verheven, halfblind in de verte starend, mijn rug naar het zuiden gekeerd en mijn gezicht naar het noorden." Bladzijde 245

"Tot hij met een stoot naar binnen drong en diep in me bleef bewegen in de volledige duisternis van de nacht, in deze oude havenstad , met mijn naakte rug tegen de rotsen, ver weg van de mesnen, onder de duizenden toegeknepen ogen van de hemel, die zouden toekijken hoe ik hem alles liet doen wat ik lang van tevoren had bedacht. " Bladzijde 283

""Oké, dat is dan nieuw voor me." Tobias fronste. "Maar ten tweede: ik geloof in lokale en gerichte hulp. De verantwoordelijkheid neerleggen bij de corrupte regeringen waar ze vandaan komen. Waarom geen handelsbevorderende maatregelen op Europees niveau en daar ter plekke de boel regelen." Alvaro kuchte. "Claro. Die mensen kunnen nog geen hark betalen."" Bladzijde 258

"Jan vertelde over de laatste keer dat hij Cathy had gezien, dat was misschien vijftien jaar geleden. Hij had haar teruggevonden in Amsterdam, hij was met haar naar achter gelopen en hij wist eigenlijk al dat het voor haar te laat was toen hij de lege wijnflessen op tafel zag en de schichtige blik in haar ogen toen hij de gordijnen wilde openen, de lege pakjes condooms op tafel. " Bladzijde 343

Thematiek

Zin van het bestaan / zin van het leven

Het allesoverkoepelende thema in deze roman is wat de zin van het bestaan is of het zoeken naar je eigen identiteit. War voor rol spelen je ouders in je rol in het leven; zit vrijheid of zelfstandigheid in je genen, of is het aangeleerd? Neem je gewoonten van je ouders over? Is de keuze voor je partner op een of andere manier bepaald? Waarom val je voor de ene man en niet voor de andere? Is seks lust of is het een teken van liefde? Hoe vrij wil je zijn in je leven? Moet je vluchtelingen die het slecht hebben, helpen in hun eigen omgeving of moet je ze in Europa opvangen? Kortom, hoe staat een mens in deze moderne wereld? Daarmee is deze tweede roman van Renske Jonkman niet alleen een roadnovel, maar ook een generatieroman over jonge mensen in een complexe tijd en een ingewikkelde samenleving, waar ze hun eigen weg proberen te vinden. Boeiend.

Motieven

Moeizame liefdesrelaties

Ezra en Tobias onderhouden een moeizame liefdesrelatie. ze hebben een duidelijk verschillende afkomst en dat heeft gevolgen voor hun relatie. Ezra wil op zeker moment doordrukken dat ze naar haar vader in Marokko wil en Tobias de goedzak moet wel mee. Hij kan niet rijden. Onderweg komt er een Spaanse man die de auto verder zal rijden. Hij is aantrekkelijk en op de laatste avond hebben hij en Ezra seks.

Queestemotief

Een roadnovel heeft natuurlijk vaak het queestemotief. De personages zijn op zoek naar een voorwerp of een persoon. Ezra wil haar vader in Marokko bezoeken, maar eigenlijk zijn de beide vertellers ook op zoek naar hun eigen identiteit.

Seksualiteit

Seks speelt een belangrijke rol in het leven van Ezra. Vaak gaat het initiatief om seks te hebben met mannen van haar uit. daarover praten ze in de auto met het Franse echtpaar, dat aangeeft dat dit fenomeen ook bij ratten voorkomt. Bij Ezra is het verlangen naar seks ook te combineren met haar vrije levensstijl. Ze wil vrij en onafhankelijk zijn. Net als haar moeder. Die is uiteindelijk in de prostitutie terecht gekomen. Op blz. 323 zegt Ezra tegen Tobias dat seks voor haar iets is wat niet per se met liefde te maken heeft.

Overspel

Terwijl Ezra en Tobias een vaste relatie hebben, heeft zij overspel met andere mannen. Ezra weet daarom niet zeker of de baby die ze verwacht wel van Tobias is. Op de reis nemen ze een Spaanse knappe jonge man mee en de seksuele spanning tussen Ezra en Alvaro is zo hoog dat ze vlak voordat ze in Marokko afscheid nemen een wilde vrijpartij hebben.

Ouder-kindrelatie

Beide vertellers dragen de sporen van hun ouders met zich mee. Ezra komt uit een hippierelatie, haar moeder is er vandoor gegaan. Je kunt zien dat ze het leuk vindt wat haar moeder heeft gedaan aan de citaten uit het dagboek van haar vader over deze Cathy. Die is vrijgevochten en R=Ezra treedt in haar voetsporen. Ze heeft o.a. dezelfde vrije seksuele moraal. Ze werkt aan een reclamecampagne voor Coca Cola, maar gaat zich er steeds meer tegen verzetten. In de discussie over het vluchtelingenprobleem neemt ze een links standpunt in. Tobias daarentegen komt uit een vissersfamilie en is daarom veel behoudener van opvatting. Maar gek genoeg heeft hij een creatief beroep als kunstfotograaf. Daarvoor heeft hij het vissersbestaan van zijn familie vaarwel gezegd, maar hij is toch veel traditioneler en rechtser dan de voor de commercie werkzame Ezra. In de discussie over de bootvluchtelingen is hij rechts te noemen.

Vatersuchmotief

Ezra gaat doelbewust op zoek naar haar vader die in Marokko is blijven wonen. Hij woont in een klein Marokkaans dorpje en uiteindelijk vinden ze hen. Hij loopt niet echt over van enthousiasme als ze op de deur kloppen bij hem.

Titelverklaring

De reis van Ezra en Tobias gaat van Amsterdam via Gibraltar naar Marokko. Het is tenslotte een roadnovel. Bij Gibraltar varen ze over. Gibraltar is de scheiding tussen twee continenten (Europa en Afrika) die heel dicht bij elkaar liggen, maar toch verschillend van karakter zijn.
Die titel is dus in symbolische zin ook van toepassing op Ezra en Tobias zelf. Het zijn twee geliefden die dicht bij elkaar zijn gekomen, maar  toch door hun afkomst heel verschillend zijn geworden. Een verschil zoals je kunt terugzien inde verhouding  Europa en Afrika. Ezra voelt dan meer als Afrika aan en Tobias vertegenwoordigt met zijn standpunt meestal Europa.

Structuur & perspectief

De roman wordt opgedeeld in twee grote delen: Dag en Nacht. Dag heeft de hoofdstukken 1-20; Nacht telt de hoofdstukken 21-33.
Er volgt daarna nog een soort epiloog: 2015 met hoofdstukken van Tobias  (34) en Ezra (35) De meeste hoofdstukken zijn evenwichtig opgebouwd en hebben een lengte van ongeveer 10 pagina's. 

Er zijn twee ik-vertellers: de oneven hoofdstukken zijn in handen van Ezra, de even hoofdstukken worden door Tobias voor zijn rekening genomen. Het zijn ook beiden ik-vertellers in de o.v.t.  Vaak levert zo'n synchroon lopende vertellersstructuur twee keer hetzelfde verslag van de handeling  op, maar Jonkman valt niet in die vertellerskuil. Vaak raken de vertellers elkaar even aan, maar er is nooit een verdubbeling van de handeling vanuit twee  standpunten beschreven. Dat is knap.

Daarnaast geeft Ezra ook stukjes dagboek prijs. Ze heeft het dagboek in de auto van haar vader Jan gevonden. Ze beschrijven korte gedeelten van de reis die haar moeder Cathy en haar vader Jan hebben gemaakt in 1969. Niet helemaal toevallig denk ik , want in die periode zetten de mens (Neil Armstrong) zijn eerste passen op de maan. 

Decor

Het decor begint in Amsterdam waar Ezra en Tobias wonen. Maar ineens krijgt Ezra het in haar hoofd om in de oude LandRover van haar vader naar haar vader in Marokko te reizen. In deze roadnovel komen we dan door Frankrijk en Spanje natuurlijk bij Gibraltar terecht, waar de scheidslijn tussen Europa en Afrika ligt. Ze varen naar Noord-Afrika over en komen eerst terecht in Tanger. Daar nemen ze afscheid van de Spaanse chauffeur en one-nigh-stand van Ezra, Alvaro. Ze ontmoeten daarna Ezra's vader in het dorpje Essaouira. Uiteindelijk vestigt Ezra zich met haat zoontje Tobias in Tanzania.

De tijd van de reis voltrekt zich in de zomer van 2012. Dat is gemakkelijk uit de tekstgegevens op te maken, want in de hotelkamer in Valencia waar Ezra moet blijven i.v.m. de kans op een abortus, kijkt ze heel veel naar de sport van de Olympisch Spelen in Londen. Die werden gehouden in augustus 2012. 

Het deel 2015 speelt zich uiteraard af in dat jaar. Tobias is naar Amsterdam teruggegaan, maar Ezra heeft zich gevestigd in Tanzania.

Dan nog de dagboekfragmenten van de zomermaanden van 1969 uit het dagboek van vader Jan.

Stijl

Renske Jonkman schrijft in een heldere, goed leesbare stijl.
Wisselt lange en korte zinnen goed af en gebruikt nauwelijks moeilijke woorden.  Ze geeft ook zuivere metaforen. Niet al te veel, goed gedoseerd, origineel maar wel herkenbaar. Ze zijn vaak zinnelijk en wijzen als beeld naar de natuur.
De voorbeelden: 
(blz. 245) Als gewoonlijk stond op de stoel naast Alvaro zijn zwartleren gitaarkoffer, die hield een extra plek bezet, waardoor we als het ware met een vierde persoon aan tafel zaten, donker en zonder gezicht, maar met de glooiende en welgevormde heupen van een vrouw.

(blz. 250) Ze stond naakt voor me in het maanlicht. Ze was net een hert, schrikkerig met nieuwsgierige grote ogen, wankelend op haar hoge ranke benen. Elk moment kon ze vluchten, terug het donkere bos in.

(blz. 268) Ik had op de boot de wagens gezien die allemaal de grens over moesten, de veel te luxe Mercedessen die alleen voor deze vakantieperiode waren gehuurd om een beetje te showen in het geboortedorp, en de enorme bulten met bagage bovenop de daken, wachtend als een rij logge dromedarissen,  zuchtend en steunend achter elkaar.
(blz. 275) Als we naderhand in elkaars armen lagen rolden we algauw van elkaar weg als rotsblokken die van een massieve bergwand waren losgekomen.
(blz. 325) Ze bleef stapvoets achter me aan rijden, als een jager die zijn verzwakte prooi achtervolgde, passief onder druk zette, zijn incasserings-en uithoudingsvermogen tartte, totdat hij uitgeput door zijn hoeven zakte.

Slotzin

Ik moest blijven lopen totdat ik inzag waarom we elkaar vanzelf waren kwijtgeraakt als we maar lang genoeg bij elkaar waren weggebleven. Waarom elkaar verlaten de enige optie was. Waarom ik hem nooit meer zou zien. Waarom ik hem tot op de dag van vandaag moest missen.

Beoordeling

Boeiende generatieroman over jonge mensen die hun weg en doel moeten vinden in een moderne en complexe samenleving. Daarin worden ook vragen over afkomst, liefde, seks en eenzaamheid aan de orde gesteld.
Bovendien  hanteert Jonkman een weliswaar niet helemaal originele maar in deze situatie wel goed gebruikte structuur met twee ik-vertellers.

Aan te raden voor goede lezers die al in de richting van de volwassenheid gaan (bijvoorbeeld eindexamenkandidaten).

Recensies

"Van motoronderhoud heeft Ezra geen kaas gegeten. Maar ze is onafhankelijk en heeft een vrije (seksuele) moraal. Daarmee slaat ze zich door het leven en weet ze een compromis te vinden tussen het hippiedom van haar ouders en het dwangmatige najagen van succes van tegenwoordig. Een verrassende generatieroman al met al, fris, goed geschreven en met als bonus een originele soundtrack. Van The Beatles tot The Clash en Pennywise. Daar zal toch geen vriendje achter zitten?" http://www.volkskrant.nl/...~a4174472/

"Jonkman laat allebei haar hoofdpersonen een ontwikkeling doormaken én laat zien hoe dat hun relatie onder druk zet. Die kern – een stel dat uit elkaar groeit – kan tot een voorspelbaar verhaal leiden. Maar hier zorgt het voor herkenbaarheid, en weet de schrijfster tegelijkertijd originaliteit te vinden in de vertelvorm en de lange autoreis naar Marokko. Na een zo lovend ontvangen debuut moet een schrijver zich met een tweede boek vaak des te meer bewijzen. Dit doet Renske Jonkman met ‘Gibraltar’." https://www.cleeft.nl/boe...fte-debuut

"Het boek is zeer beeldend geschreven, waardoor je als lezer het gevoel hebt achterin de LandRover te zitten. Terwijl je over de snelwegen naar het Zuiden raast, leef je mee met de existentiële vragen die rondtollen in de hoofden van Tobias en Ezra: wat is de rol van je opvoeding op je identiteit, hoe verhoud je je tot je ouders, hoe weet je zeker of je de ware gevonden hebt, wat is je ware aard, wat is de rol van het dierlijke in de mens, ‘wat is jouw plaats in het alledaagse leven met werk en regels en regelmaat en sociale structuren waaraan je niet kunt ontsnappen, zelfs al zou je dat willen’? Als je een beetje doorleest, ben je in een dag in Gibraltar en ben je, dankzij Renske Jonkmans verhaalkunst, een ander mens. " http://www.tzum.info/2016...gibraltar/

"Gibraltar (Nijgh & Van Ditmar) is de tweede roman van Renske Jonkman (1982). Overtuigend beschrijft ze hoe twee personages ondanks hun grote liefde voor elkaar, telkens stuiten hun totaal verschillende persoonlijkheden. Het leidt regelmatig tot zeer komisch geschetste situaties. Eerder schreef Jonkman Zo gaan we niet met elkaar om. " http://www.leesplein.nl/j...altar/5972