Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2015
• 144 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Het begon met de dood van mijn vader, drie jaar geleden. Vanaf die dag is mijn leven een verhaal geworden. Hij stierf in zijn slaap. Irma, een vrouw uit de buurt die zich sinds hij weduwnaar was om hem bekommerde, vond hem. Mijn broer en ik reden in één auto naar het ouderlijk huis, onze vrouwen zouden later komen met de kinderen. Samen gingen we de kamer binnen waar mijn vader in bed lag, op zijn rug, het dekbed hoog opgetrokken tussen zijn wasbleke vingers.

Samenvatting

Na de dood van hun beider vader krijgen de broers Richard en Arthur Hofstede de beschikking over een groot vermogen, omdat hun vader ooit een zakje met diamanten had gevonden van een vorige bewoner van hun huis. Het bedrag loopt in de miljoenen en de broers willen er een sociale bestemming aan geven. We schrijven inmiddels 2024, er is een Klaar- met- het leven-wet aangenomen, waarin staat dat mensen vrijwillig zelfmoord kunnen plegen. Richard wil nu een Vaarwelhotel openen, waar mensen de laatste dagen kunnen worden opgenomen om gratis  een zachte, aangename en zelfgekozen dood kunnen krijgen. Hij bouwt het hotel aan de ene kant  van een meer. Er is veel belangstelling voor. Richard is een commerciële denker. Zijn drie jaar jongere broertje die psychiater/psycholoog is, heeft meer oog voor een andere kant. Hij wil een hotel beginnen waar mensen kunnen worden opgevangen die gaan twijfelen of ze dood willen. Dat hotel wordt aan de andere kant van het meer gebouwd. Hij wil met zijn broer de afspraak maken dat mensen die twijfelen in zijn eigen hotel een andere mogelijkheid wordt geboden.
Hij doet een experiment met de oude vrouw Noor die hij geen dodelijk drankje maar een slaapmiddel geeft en haar daarna met een bootje ontvoert naar zijn Gloster Huis (genoemd naar een personage uit King Lear, ook een twijfelaar aan zijn zelfmoord). Hij heeft dat stuk met zijn vrouw Eefje bezocht.
Haar begrafenis wordt gefaket met een kist met zakken zand.
Noor denkt in het begin dat ze in het hiernamaals is. De mensen om haar heen zijn erg aardig (net als engelen). Ze proberen het haar allemaal naar de zin te maken. Zo is er Irma, een verpleegkundige van zijn vader en Nettie, een vrouw die altijd iedereen uit een boek wil voorlezen. Arthur verleidt voor dat doel zelfs de Turkse kok Azim door hem over te halen naar Gloster Huis te komen. Die doet dat en hij ontmoet de oude, sympathieke vrouw. Ze praten na een tijdje met elkaar Noor voelt zich ineens weer nuttig: ze was eerst afgeschreven als eenzaam mens (mooie symbolische anekdote op Koningsdag) en voelt zich weer nuttig als ze een buitenlandse schoonmaker Nederlandse woorden leert. Een andere manier om zich weer mens te voelen is dat de vrouw van Arthur, Eef, van haar een portret gaat maken. De mensen vertellen elkaar verhalen. Noor vertelt over haar laatste liefde Leo, een personage dat ook in een eerdere roman van Vonne van der Meer voorkomt ("Eilandgasten.") zoals de voorleesmevrouw Nettie trouwens voorkomt  in "De vrouw met de sleutel." Toch denkt Noor nog steeds dat ze in een soort hiernamaals is.
Richard die zijn gasten gratis zelfmoord aanbiedt, vertelt tegen Arthur dat er mensen zijn die hem een erfenis nalaten uit dankbaarheid voor de mogelijkheid om respectvol te kunnen sterven. Het idee is dus erg succesvol gebleken.
In het Gloster Huis wordt voor Noor en een uitgenodigde schoolklas ook het toneelstuk van King Lear opgevoerd. Ze beseft ineens dat ze niet dood is. Ze is bang dat ze nu weg moet uit Gloster Huis. maar Arthur laat haar een spreuk zien die voor hem geldt. "Wie hier binnentreedt, kan alles verwachten." Die slogan heeft te maken met zijn idee om de mensen weer hoop te geven op een zinvol bestaan.

Richard klaagt een tijdje later dat hij wachtlijsten heeft en vraagt of Arthur geen oplossing weet.
In de epiloog vertelt Arthur over het vervolg. Nu krijgen alle gasten van het Vaarwelhotel eerst een  vaartochtje naar en een rondleiding op Gloster Huis aangeboden. Daar wordt het verhaal verteld van de twijfelende Noord (die inmiddels dood is) en vertelt Nettie het verhaal van een stewardess die ze ooit voorlas en ook niet dood wilde. Soms willen mensen op de terugtocht niet meer naar het Vaarwelhotel, maar willen ze blijven in Gloster Huis.

Personages

Richard Hofstede

Richard heeft ruim dertig jaar in het bedrijfsleven gezeten. Als hij een grote erfenis krijgt, wil hij er wel iets nuttigs mee doen. Hij wil een gratis zelfmoordhotel bouwen. De zaken gaan echter commercieel zo goed dat hij bijna ten onder gaat aan zijn eigen succes. De mensen laten hun geld na aan hem en er komen wachtlijsten. Hij vraagt zijn broer om hulp.

Arthur Hofstede

Arthur is drie jaar jonger dan zijn broer. Hij is psychiater. Hij denkt na over het bizarre idee van zijn broer en hij weet uit zijn praktijk dat mensen soms helemaal geen zelfmoord willen plegen . Ze zijn alleen maar eenzaam. Als je hun een levensdoel geeft, willen ze niet dood. Hij drukt bij zijn broer een experiment met de oude vrouw Noor door. Dat slaagt. Hij weet later enkele mensen ervan te weerhouden zelfmoord te plegen. Hij is mythologisch gezien de antipode van Charon.

Noor

Noor is een eenzame oude vrouw die niet weet dat ze nog niet dood is. Ze heeft echter een slaapmiddel in plaats van een dodelijk drankje ingenomen. Ze waant zich steeds in het hiernamaals. Pas nbij het zien van het toneelstuk van King lear begrijpt ze het. Ze is bang dat ze uit het Gloster Huis moet vertrekken. ze heeft een nieuwe bestemming gevonden en wil daarom graag blijven. Noor beschouwt aanvankelijk de mensen in het Gloster Huis als engelen. Dat beeld van mensen als (hulpvaardige) engelen komt vaker voor in de romans van Van der Meer.

Nettie

Nettie is de voorleesdame die ook al in een eerdere roman van Vonne van der Meer voorkwam. (De vrouw met de sleutel) . Ze is erg sociaal en vriendelijk.

Quotes

"Ik strekte als eerste mijn hand uit naar het kistje, blies de kalk van het deksel, maar opende het pas toen Richard overeind gekomen was. We konden onze ogen niet geloven. Op de bodem lag een satijnen zakje met fonkelende stenen, tien, twaalf telde ik er in de gauwigheid. Vlug liepen we ermee naar het raam, in het licht waren sommige diamanten zachtroze met een zweem blauw, lila, mauve." Bladzijde 10

"Een hotel ja, een plek waar mensen in alle rust kunnen sterven.’ ‘Een hospice bedoel je?’ vroeg ik. ‘Nee, een hotel waar je naartoe kunt als je niets mankeert maar toch dood wil.’ ‘Een zelfmoordhotel.’ Hij verbeterde me: ‘Een vaarwelhotel.’ ‘O, die klotediamanten,’ kreunde ik. ‘Nu de Klaar met leven-wet er eindelijk door is kan het."" Bladzijde 15

"Edgar was te goeder trouw weet Gloster nu. De schuld is ondraaglijk. Gloster wil dood, en schiet een onbekende bedelaar aan, die hij vraagt hem naar een steile klip te begeleiden. Met iedere stap die Gloster doet denkt hij dichter bij de afgrond te komen, maar de blinde ziet niet wat wij in de zaal allang weten: de vreemdeling die zich over hem ontfermt is de verbannen Edgar. Begoocheld, alsof ik weer vier was en voor het eerst een poppenkastvoorstelling zag, volgde ik wat er op het toneel gebeurde, en werd nu eens de vader, dan weer de zoon. " Bladzijde 20

"Ik zou een huis bouwen waar iemand die dood wilde op zijn schreden terug kon keren, waar alle inspanningen erop gericht waren hem voor het leven te behouden. Een paar seconden, zo duidelijk alsof het doek opnieuw was opgegaan, zag ik een ronde tafel, een groepje mensen eromheen, de bewoners van het huis, ikzelf, en Irma was er ook bij en Eef…" Bladzijde 25

"Misschien was ze nu toch in een andere wereld. Verrezen of opgestaan, of wat er ook gaande was, met haar hele hebben en houden. In hetzelfde flanellen nachthemd waarin ze gestorven was, dacht ze later, maar hoeveel later, een klok was hier niet. Dit keer was ze wakker geworden door het geblaf van een hond in de verte. Bij een volgend leven, een hierna, had ze zich toch eerder iets geestelijks voorgesteld. Dat ze een lichtstraal werd, of zo’n paardenbloempluizenbol. Van licht. " Bladzijde 30

"Waarom wist ze niet, maar ineens wilde ze vertellen wat haar overkomen was op Koningsdag, een paar jaar geleden, maar ze herinnerde het zich alsof het gisteren was. De tiende alweer, een kroonjaar. Het werd uitbundig gevierd. Op het plein bij de vroegere bibliotheek had ze een mokka-ijsje gekocht en daar was ze mee aan een tafeltje gaan zitten. Er waren nog drie stoelen vrij. Toen er een jonge vrouw naar haar toe kwam en vroeg of die stoel vrij was, had ze gretig geknikt: ja, natuurlijk, gaat u zitten. Maar die vrouw nam de stoel mee naar een tafel, een eind verderop. En dat gebeurde nog eens en later nog een keer tot er geen stoel meer over was." Bladzijde 40

Thematiek

Leven en dood

De beide broers Richard en Arthur willen de mensheid helpen. Richard bgeeft mensen die boven de 80 jaar zijn de gelegenheid om op een waardige manier afscheid te nemen van het leven in zijn Vaarwelhotel. Zijn jongere broer Arthur weet dat er mensen zijn die zelfmoord willen plegen omdat ze eenzaam zijn en geen doel meer hebben. Als je die eenzaamheid zou oplossen of de mensen een nieuw doel te geven, zouden ze misschien helemaal geen zelfmoord willen plegen. Hij doet een experiment met Noor die eenzaam was, maar weer een nieuwe bestemming ziet in het laten leren van de Nederlandse taal aan een buitenlandse schoonmaker. Eigenlijk lijkt de idee achter de roman te zijn: denk eens goed na over euthanasie. Waarom wil iemand dood en misschien zijn er andere middelen om hem,/ haar te helpen. De beide broers vinden een compromis, waardoor Arthur de moderne variant van de Griekse veerman Charon wordt. Die voer de doden naar de onderwereld. Arthur vaart met spijtoptanten naar de "bovenwereld."

Motieven

Eenzaamheid

Mensen die zeggen dat ze zelfmoord willen plegen, zijn vaak alleen maar eenzaam. Dat wil Arthur met zijn experiment met Noor bewijzen. Als een mens zich weer nuttig voelt als Noor, wil die meestal geen zelfmoord meer plegen.

Relatie tussen broers

De broers kunnen best goed met elkaar opschieten, maar er is toch een verschil in opvatting tussen hen beiden, waardoor ze min of meer elkaars concurrenten zijn. Richard denkt meer als econoom en bedrijfskundige, Arthur is empathischer.

Maatschappijkritiek

Van der Meer wil met dit boek de mensen stof tot nadenken geven over het verschijnsel euthanasie. Maak het niet al te gemakkelijk en zorg niet dat er een maatschappij komt waarin zelfmoord bij een bepaalde leeftijd noodzakelijk wordt. Oudere mensen moeten ook goede zorg krijgen en niet verzorgd worden door robots.

Mythologie

Het is wel duidelijk dat het meer tussen de twee hotels moet worden vergeleken met de mythologische rivier de Styx, waarop de veerman Charon vaart. Hij brengt de mensen naar de onderwereld. Arthur heeft een fluisterbootje waarmee hij twijfelaars van het Vaarwelhotel naar Gloster Huis brengt. Ook de namen Richard en Arthur verwijzen naar namen uit de Europese middeleeuwse verhalen.

Zelfdoding/zelfmoord

Er is een nieuwe wet in Nederland aangenomen. Wie klaar is met zijn leven mag om zelfmoord vragen. Richard speelt daarop in met zijn Vaarwelhotel.

Motto

Wie steeds maar hoort    
dat hij deel uitmaakt van een plaag    
gaat dromen van zijn eigen einde

Opdracht

Er is geen opdracht

Titelverklaring

De titel Winter in Gloster Huis is mooi gevonden. De winter verwijst naar het jaargetijde waarin mensen sterven. Een mens die aftakelt verkeert immers in de herfst van zijn leven, in de winter sterft men. In het Gloster Huis kunnen alleen mensen wonen die ouder zijn dan 80. Gloster Huis is een naam die afkomstig is uit een bekend toneelstuk van William Shakespeare.  Gloster (Gloucester) is een toneelpersonage uit King Lear. Hij is oud en blind en wil een einde aan zijn leven maken, maar hij wordt uiteindelijk door zijn zoon van de zelfmoordgedachte afgehouden.
Arthur noemt zijn hotel Gloster House omdat hij mensen wil opvangen die aanvankelijk van plan waren zelfmoord te plegen, maar zijn gaan twijfelen. Hij vangt ze dan op in Gloster Huis bijv. Noor die hij een slaapmiddel heeft gegeven en de Turk Azim die haar gezelschap mag houden.
 

Structuur & perspectief

De kleine roman begint met een proloog, gevolgd door een brief en daarna veertien ongetitelde hoofdstukken, die vrijwel in chronologische volgorde staan. Het verhaal eindigt met een epiloog waarin de nieuwe werkwijze van Arthur wordt vertel;d.

Er zijn twee vertellers: de ik-verteller is Arthur Hofstede die met zijn broer Richard een flinke erfenis na de dood van zijn vader krijgt. Arthur wordt eigenaar van het Gloster Huis. Hij vertelt als achterafverteller in de o.v.t. In het Huis woont eerst een oudere vrouw Noor die aan de dood is "ontsnapt" door toedoen van  Arthur. ze denkt dat ze in het hiernamaals is.  Ze is in de roman een personale vertelster, ook in de o.v.t. Ze neemt enkele hoofdstukken voor haar rekening.

Decor

De tijd van het verhaal speelt zich af in de toekomst. Er wordt gesproken over een brief die in januari 2014 wordt geschreven. De nieuwe Koning Willem-Alexander is al een jaar of tien aan de macht. In de jaren erna worden de twee hotels gebouwd en komen de eerste klanten. Het verhaal speelt zich dus in de toekomst af in de jaren 2025 en 2026.
Het decor is een tweetal hotels: het Vaarwelhotel van Richard Hofstede waar mensen zelfmoord kunnen krijgen en het Gloster Huis waar de twijfelaars kunnen wordt ondergebracht. Tussen de twee hotel is een meer gesitueerd. met een fluisterboot kun je naar het Gloster Huis varen. De eigenaar Arthur is op die manier een moderne en omgekeerde Charon. Hij is niet de veerman die je naar de onderwereld (de dood) brengt, maar je juist terughaalt naar het leven.

Stijl

"Winter in Gloster huis"heeft alle kenmerken van de stijl van Vonne van der Meer. Die is een rasvertelster eerste klas met fraaie volzinnen en eenvoudige maar vaak metaforen. Het is altijd een stilistisch genot om haar romans te lezen.

Citaten:
Hoofdstuk Twee : Hij ging maar door over zijn viersterrengalgenmaalrestaurant. Het water liep me in de mond, speekselklieren doen niet aan principes. Bij mooi weer kon ook op het terras gegeten worden, zei hij, en voor wie het bed niet meer uit wilde was er roomservice. Hij had het woord nog niet uitgesproken of hij kreeg een nieuw inzicht. Vermoedelijk zou hij vooral een segment gasten trekken dat kind noch kraai meer had. De alleenstaande. Dat was zijn niche.

Hoofdstuk vier
Ja, zo’n woord had ze willen gebruiken, iets dat ze anders nooit zei. Een beetje deftig woord, alsof ze alles van wijn wist en ook verder een hele kenner was op allerlei gebied. Een dank u zeer was toch wel het minste. Ze had ook alle reden om dankbaar te zijn dat ze in zo’n mooi hotel waar je elk uur, iedere minuut van je verblijf in de watten werd gelegd, had mogen sterven. Gratis bovendien, net als die keer toen ze met een moeilijke kruiswoordpuzzel een weekend weg had gewonnen.​

Slotzin

Niet alle kamers zijn altijd bezet, toch denk ik erover om binnenkort uit te breiden. Dit is niet het einde. Aan het verhaal over Gloster Huis komt nooit een einde. Er gaan mensen dood, er komen mensen bij. Daar hoef ik niets voor te doen behalve het meer oversteken

Beoordeling

Prachtige en kleine roman over de problematiek van het mogen sterven. Tussen de regels door uit Vonne van der Meer kritiek  op een maatschappij waarin het al te gemakkelijk wordt gemaakt om zelfmoord te plegen. Zorg voor mensen kan veel belangrijker zijn, maar in de huidige tijd (2015) met bezuinigingen op de zorg schiet het intermenselijk contact er vaak bij in. Eenzaamheid is een kwaal waaraan vele ouderen lijden. ze voelen zich nutteloos en uitgerangeerd. Wanneer je die mensen de zin in hun leven kunt teruggeven, willen ze helemaal niet dood.
Mooi statement.
De roman is klein en prettig te lezen; ook voor scholieren. Misschien aardig te combineren met romans waarin personages in het hiernamaals verkeren. 
bijv. Een man van horen zeggen ( Jan Willem Otten) 

 

Recensies

"Maar weinigen komen over het water naar Arthur toe, terwijl de getallen aan de overkant bij zijn broer duizelingwekkend zijn. De wachtlijst groeit en groeit. En juist die wachtlijst zorgt voor het troostrijke einde, voor het herstel van het evenwicht in deze macabere broederstrijd. Winter in Gloster Huis is een belangwekkende roman, vol mededogen, liefdevol geschreven. Een roman als een startpunt, júist door het achterwege blijven van een duidelijke stellingname van de schrijfster." http://www.tzum.info/2015...ster-huis/

"Hoewel deze roman zich afspeelt in de nabije toekomst, is het niet moeilijk om een aantal kritische motieven te herkennen die vandaag actueel zijn. Wie is de mens en hoe schatten we de waarde van het leven in? Die vraag maakt Van der Meer relevant in de wereld van de ouderenzorg – het zijn veelal ouderen die in haar roman figureren. Er blijkt ‘virtuele zorg’ te zijn ontwikkeld: met camera’s op afstand (dus zonder menselijke nabijheid); ouderen die per se verder willen leven ondanks dat ze nu toch prima uit het leven kunnen stappen, worden maatschappelijke paria’s; artsen die de euthanasieverzoeken weigeren, krijgen het zwaar te verduren. " http://www.denieuwekoers....-van-leven

"Lezers die meer boeken hebben gelezen van Vonne van der Meer, zullen personen die in het boek voorbij komen herkennen uit haar eerdere boeken, zoals Leo uit het boek De avondboot, die zijn leven ook wilde beëindigen. De locaties die in het boek zijn gekozen, passen perfect bij het thema. Het meer en de boot waarin de mensen tussen de twee locaties worden vervoerd en het voormalig defensieterrein met de barakken waarop het Gloster Huis typeren de tegenstelling tussen leven en dood." https://www.hebban.nl/rec...oster-huis

"Wat in deze lichtvoetige pamfletroman wordt bepleit, is in feite de herinvoering van het betere bejaardentehuis – een instituut dat op dit moment juist in rap tempo wordt afgebroken, omdat er geen geld meer voor is. Van der Meer omzeilt deze geldkwestie door een rijke erfgenaam op te voeren, die zich geen zorgen hoeft te maken om een passende begroting. Ze tovert ons een ouderenparadijs voor, waar menigeen meteen zijn verdwijnpil voor in zou leveren. Maar nu nog even een gedegen businessplan om ook de politiek te overtuigen." https://nrcwebwinkel.nl/b...oster-huis

"Maar is alles eenmaal in stelling gebracht, dan begint Van der Meer met waar ze goed in is: korte verhalen vertellen. Daarbij richt ze zich op de spijtoptanten. In een mum van tijd is Winter in Gloster Huis de warm knusse vertelling die je van Van der Meer mag verwachten. Een roman met christelijke inborst, waarschuwend voor een toekomst waarin euthanasie een dwingende norm wordt. 'Wie steeds maar hoort dat hij deel uitmaakt van een plaag, gaat dromen van zijn eigen einde.'" http://www.volkskrant.nl/...~a4185586/