Feitelijke gegevens

• 1e druk, 1853
• 320 pagina's
• Uitgeverij: Derby & Miller

Flaptekst

Eerste zin

Aangezien ik als vrij man ben geboren en meer dan dertig jaar in een vrije staat de zegeningen van de onafhankelijkheid heb genoten, maar daarna ben ontvoerd en als slaaf verkocht, en dat ook bleef totdat ik, na twaalf jaar in slavendienst, tot mijn geluk werd bevrijd in de maand januari 1853, meende men dat een verslag van mijn leven en wedervaren niet oninteressant zou zijn voor het publiek.

Samenvatting

Solomon Northup werd als vrij man geboren. Zijn familie bestond uit slaven die in dienst waren van de rijke familie Northup: een van hen ging naar New York en nam Solomons vader mee, die vrijkwam bij de dood van deze man. Solomon wordt in 1804 geboren en groeit op in Sandy Hill in het district Washington. Op zijn eenentwintigste trouwt hij met Anne Hampton en ze krijgen drie kinderen: Elizabeth, Margaret en Alonzo. Het ontbreekt hen aan niets, tot ze van Kingsbury naar Saratoga Springs verhuizen.

Ze leven van hun werk in de horeca en van Solomons viooltalent. In maart 1841, zijn vrouw en kinderen zijn van huis, ontmoet hij Merill Brown en Abram Hamilton, die hem vragen als vioolartiest bij hun circus te komen werken. Solomon stemt toe en reist met ze mee naar Washington, zonder onderweg op te treden. Eenmaal in de hoofdstad wordt hij op een nacht gedrogeerd en ontvoerd: hij wordt wakker in een cel, geketend.

Het blijkt dat slavenhandelaar James Burch hem heeft gekocht en hem binnenkort naar New Orleans zal brengen. In het slavendepot zijn nog drie anderen: twee mannen, Clemens Ray en John Williams, en een kleine jongen, Randall. Na twee weken krijgen ze gezelschap van Randalls halfzusje Emily en moeder Eliza. Zij was de slaaf van Elisha Barry die op een gegeven moment van zijn vrouw scheidde. Hij nam Eliza en haar kinderen mee en emancipeerde hen. De dochter die hij met zijn eerste vrouw had, wilde haar vader betaald zetten dat hij hen had verlaten en trouwde met een man die ervoor zorgde dat Eliza en haar kinderen tot slaven gemaakt werden.

John Williams wordt al snel vrijgekocht, maar Solomon wordt samen met Clemens, Eliza en de kinderen naar het Zuiden verscheept. Ze maken een stop in Richmond, waar hij bevriend raakt met Robert, ook een oorspronkelijk vrij man die tot slaaf is gemaakt.

De reis wordt vervolgd, maar zonder Clemens, die met Burch terugkeert naar Washington. In Norfolk komt er weer een groep slaven bij, waaronder Arthur: met hem en Robert beraamt Solomon een plan om het schip over te nemen en terug te varen naar New York. Het plan valt echter in het water doordat Robert de pokken krijgt en sterft.

Dankzij de betrouwbare matroos Manning lukt het Solomon een brief te schrijven over zijn situatie aan zijn familie, die wordt gepost bij aankomst in New Orleans. Arthur wordt daar bevrijd en Solomon- die nu Platt wordt genoemd, dat is de naam die Burch had doorgegeven – gaat met de anderen naar het slavendepot van de handelaar Freeman. Een aantal van hen, waaronder Randall, wordt al snel verkocht en na bijna te zijn bezweken aan de pokken worden ook Solomon en Eliza verkocht en de laatste moet Emily achterlaten en gescheiden van haar twee kinderen verder.

Ze komen in Pine Woods, Louisiana te wonen bij William Ford, een vriendelijke man die hen goed behandelt. Solomon wordt populair om zijn timmervaardigheden en ze sluiten gemakkelijk vriendschap met in de buurt wonende indianenstammen.

Wanneer Ford geldproblemen krijgt, wordt Solomon met een onderpand van vierhonderd dollar verkocht aan de wrede timmerman Tibeats en gaat samen met Eliza op de plantage van Fords vrouw werken, waar timmerwerk te doen is. Na een gevecht met Tibeats (hij wilde Solomon zonder reden afranselen en Solomon weigerde dat te laten gebeuren en sloeg hem in elkaar) wil Tibeats Solomon ophangen, maar dat houdt zijn opzichter Chapin tegen omdat het bij wet verboden is slaven te doden.

Solomon gaat weg bij Tibeats om voor Peter Tanner te werken, de broer van mevrouw Ford. Dit duurt echter maar een maand en aan het eind hiervan keert hij terug naar Tibeats. Die probeert hem opnieuw te vermoorden en Solomon vlucht het moeras in, naar het huis van meneer Ford. Die ontvangt hem in alle vriendelijkheid.

Na een paar dagen moet hij terug en wordt Solomon door Tibeats verhuurd aan een zekere Elgret. Deze man houdt hem maar kort aan: na op verlof te zijn geweest naar Ford (waar hij Eliza voor de laatste keer ziet, want kort daarna wordt ze verkocht aan een tiran die haar zo mishandelt dat ze erdoor overlijdt) vertelt Tibeats Solomon dat hij hem heeft verkocht aan ene meneer Edwin Epps.

Solomon wordt aan het werk gezet op Epps’ plantage voor mais en vooral katoen, samen met nog een aantal anderen waaronder de jonge slavin Patsey, die vaak mishandeld en misbruikt wordt door Epps. De daaropvolgende tien jaar brengt Solomon daar door.

Van september 1845 tot januari 1846 werkt hij in St. Mary’s op een suikerrietplantage met nog 170 andere slaven, intussen extra geld verdienend met zijn vioolspel. Eenmaal weer terug op de plantage van Epps wordt hij regelmatig tewerkgesteld in de suikerproductie of uitgenodigd als violist op feesten. Dat laatste gebeurt vooral vaak in de drie vrije dagen rond kerst, de enige dagen per jaar dat slaven mogen doen wat ze willen.

Gedurende acht jaar werkt Solomon ook als drijver op de plantage: hij slaagt erin te doen alsof hij de slaven afranselt om ze aan het werk te houden terwijl hij ze in werkelijkheid geen haar krenkt. Al die tijd blijft hij verbergen dat hij eigenlijk Solomon Northup, een vrij man is. Dit komt echter alsnog bijna uit wanneer hij de blanke opzichter Armsby vraagt een brief voor hem te versturen, en Armsby verraadt hem. Solomon komt er met een leugen vanaf, wat maar goed ook is omdat slaven niet mogen kunnen lezen of schrijven.

Het is 1850 wanneer Solomons medeslaaf Wiley probeert te ontsnappen en drie weken wegblijft voor hij terugkomt en na verschrikkelijke afranselingen weer aan het werk wordt gezet alsof e niets is gebeurd: hij heeft niets anders. Er zijn er meer die hetzelfde proberen, maar vrijwel altijd zonder succes. Vlak voor Solomons komst naar de plantage was er zelfs een beweging van gevluchte slaven die naar Mexico wilden gaan, maar deze groep werd verraden door hun leider Cheney Lew, omdat hij zijn eigen hachje wilde redden. Alle betrokken slaven werden vermoord en hij bleef ongeschonden.

Epps staat op de plantage bekend om zijn wreedheid: hij slaat Solomon bijna dood wanneer deze tegen mevrouw Epps zegt dat hinde plantage wel zou willen verlaten en vermoordt Patsey ook bijna als hij denkt dat ze een affaire heeft met Shaw, de eigenaar van de plantage naast die van Epps.

In de zomer van 1852 komt timmerman Avery naar de plantage om een nieuw huis te bouwen voor Epps. Een van zijn knechten, de heer Bass, is sterk tegen slavernij en Solomon besluit hem in vertrouwen te nemen over zijn ware verhaal en identiteit. Bass wil hem helpen en verstuurt uit naam van Solomon drie brieven naar kennissen van Solomon in het Noorden, in de hoop dat zij hem met de juiste papieren vrij kunnen krijgen. Er komt echter geen antwoord. Rond kerst van dat jaar bezoekt Bass de plantage weer en vertelt Solomon dat hij van plan is om zelf genoeg geld bij elkaar te sparen en naar Saratoga te gaan om te proberen Solomon vrij te krijgen.

Op 3 januari 1853 verslaapt Solomon zich en gaat pas laat aan het werk. Kort nadat hij is begonnen arriveert er een rijtuig met twee mannen die hem komen ophalen.

Het blijkt dat de brief die Bass verstuurde aan de heren Parker en Perry (winkeliers en goede vrienden) deze eind september ontvingen en hem doorgaven aan Solomons vrouw Anne. Zij ging ermee naar Henry B. Northup, familie van degenen bij wie Solomons voorouders in dienst waren toen ze vrij werden. Hij ontdekte dat er in 1840 een wet was aangenomen die in staat is om vrije burgers uit de slavernij te halen. Er werd een verzoekschrift opgesteld en aan de gouverneur overhandigd, die Henry Northup permissie gaf om Solomon te gaan bevrijden. Eenmaal in Louisiana kreeg hij hulp van een advocaat, Waddill, die ook tegen slavernij was, en na een zoektocht ontmoetten ze Bass, die hen alle informatie gaf en hielp de juridische zaken te regelen.

Zo komt het dat Northup en Waddill Solomon op 3 januari vinden en hem ondervragen om zich te verzekeren van zijn identiteit. Eenmaal daarvan overtuigd praten ze met Epps, die – ook na een gesprek met een rechter de volgende dag – nergens iets tegenin kan brengen. En dus neemt Solomon afscheid van de plantage en gaat enkele dagen later eindelijk naar huis.

Er volgt een rechtszaak tegen Burch op grond van ontvoering en doorverkoop van Solomon, die Burch wint omdat er te weinig bewijs is voor zijn schuld.

Hierna gaat Solomon eindelijk terug naar Sandy Hill, naar zijn vrouw en kinderen: naar zijn dochter Margaret die haar zoon naar hem heeft vernoemd en zijn zoon Alonzo, die in de stad werkt om geld te sparen – zodat hij zijn vader zou kunnen vrijkopen. Nu Solomon weer thuis is, neemt hij zich voor alles wat er is gebeurd, achter zich te laten en een rustig, deugdzaam leven te leiden.

Personages

William Ford

Ford is de meest sympathieke en ook de meest goedaardige man bij wie Solomon in dienst komt. Hij woont op een plantage aan de Red River en wordt Solomons enige échte vriend. Hij heeft hart voor de slaven die voor hem werken en wil ze goed behandelen, maar kan niet altijd op tegen de macht en overheersing van de negativiteit over slavernij, waardoor hij vrij passief is. Dat belet hem echter niet om Solomon te helpen wanneer deze het erg zwaar heeft en hem te beschermen tegen de ernstigste verpersoonlijkingen van slavenhaat.

Eliza Barry

Eliza is één van de slaven met wie Solomon doorverkocht wordt. Ze is een door haar eigenaar geëmancipeerde slavin en heeft het heel moeilijk met de plotselinge wisseling van levensstijl, die ze absoluut niet accepteert. Ze is een pittige tante die eerst vooral bereid is te vechten en desnoods te sterven voor haar twee kinderen. Maar wanneer zij haar worden afgenomen en ze elkaar nooit meer terugzien, zakt Eliza langzaam weg in een depressie. Ze laat zich heel erg meeslepen door haar emoties en geeft de hoop en de wil om te leven op: ze gehoorzaamt en berust in de omstandigheden, maar doet niet langer haar best om in leven te blijven omdat ze alles kwijt is.

Solomon Northup

Solomon is de schrijver, verteller en hoofdpersoon van het verhaal: het is zijn levensgeschiedenis die verteld wordt en alle gebeurtenissen draaien om hem. Hij werd geboren als vrij man en heeft sindsdien altijd een rustig leven geleid, waarbij hij zich liet meevoeren door het leven, niet in de openbaarheid trad en probeerde zichzelf gelukkig te maken met de dingen waar hij van hield: zijn gezin, zijn werk en zijn vioolspel. Tegelijkertijd was het voor hem belangrijk om te zorgen dat zijn geliefde gezin het goed had. Hij is getrouwd met zijn jeugdliefde Anne en heeft met haar drie kinderen: Elizabeth, Margaret en Alonzo, die zonder hun vader opgroeien maar dankzij hem en zijn verhaal wel weten welke duistere dingen er in de wereld kunnen gebeuren. Wanneer Solomon in 1841 in de slavernij terecht komt, wordt hij een heel ander soort man. Enerzijds wil hij vechten voor zijn idealen, voor zijn vrijheid en vooral voor wie hij is: er zijn momenten dat hij voor zichzelf op durft te komen. Maar tegelijkertijd is hij bang, wil hij zo min mogelijk problemen veroorzaken om zo ongeschonden mogelijk te blijven. Hij is vrij naïef en gelooft heilig in de goedheid van de mens: de twee mannen die hem ontvoeren, kunnen dat doordat hij hun verhaal gelooft. Solomon is erg gefrustreerd door de onrechtvaardigheden die om hem heen gebeuren met de slaven, maar hij leert zichzelf tegelijkertijd om zich min of meer af te sluiten voor de ellende, als een manier om te overleven. Hij is gehoorzaam en probeert onopvallend te blijven en zo met rust gelaten te worden, maar als iets écht indruist tegen wie hij is en zijn normen en waarden, is hij niet bang om nee te zeggen en zo zijn leven in gevaar te brengen. Hij is een hoopvol iemand die probeert het juiste te doen, hecht veel waarde aan God en aan de mensen van wie hij weet dat ze een goed hart hebben, bijvoorbeeld William Ford. Zijn gezin is hetgeen dat hem overeind houdt en hij blijft hoop houden dat zijn situatie op een bepaald moment beter zal worden. Wanneer hij bevrijd wordt uit de slavernij, is hij heel erg dankbaar en wil hij de ellende graag achter zich laten, maar er ook voor zorgen dat zijn verhaal verteld wordt en daarom stemt hij in met het schrijven van zijn boek.

John Tibeats

Tibeats is de tweede eigenaar van Solomon en de absolute tegenpool van William Ford. Ford is iemand die zijn slaven ellende wil besparen, maar Tibeats is de wreedheid zelve. Hij heeft een bloedhekel aan de menselijkheid van zwarten en beschouwt en behandelt ze als uitschot. Hij mishandelt ze, probeert Solomon zelfs een paar keer te vermoorden en bestraft zelfs de kleinste fout al met heftige straffen. Hij is agressief, heeft een zeer kort lontje en is heel bekrompen van karakter. In zijn ogen is er maar één juiste visie op de dingen, voornamelijk op slavernij - slaven zijn uitschot en alleen maar goed om de blanken te dienen - en alles moet gaan zoals hij het wil. Gebeurt dat niet, dan is hij niet bang om geweld te gebruiken om alsnog te zorgen dat hij zijn zin krijgt.

Patsey

Patsey is een jonge slavin die Solomon ontmoet op de plantage van Edwin Epps. Ze is wel wat gewend van het harde leven doordat Epps haar regelmatig mishandelt en misbruikt en ze verwaarloosd wordt door zijn vrouw. Dat neemt echter niet weg dat Patsey een ongewoon sterke vrouw is. Ze klaagt nooit, maar slaat zich door haar ellende heen dankzij een rotsvaste hoop op betere tijden. Ze is niet bang om in de bres te springen voor mensen om wie ze geeft en zet daarbij probleemloos haar eigen leven op het spel. Ze is een moederfiguur die een hart heeft voor de andere slaven en ze laat zich niet uit het veld slaan door tegenvallers, maar blijft volhouden, blijft doen wat voor haar goed voelt en wat het beste is voor de mensen om wie ze geeft.

Bass

Bass is een knecht van de timmerman Avery en een sterke, intelligente jongeman die sterk tegen slavernij is. Hij wordt door Solomon in vertrouwen genomen en voelt zich geroepen om iets te doen om het lot van deze man te verbeteren. Bass is zelfverzekerd en staat achter zijn ideeën, ook al wordt hij daarin bijna niet gesteund. Hij heeft de kracht om woorden om te zetten in daden en is echt begaan met het lot van de slaven, hij wil echt iets betekenen en veranderen. Hij is een vriendelijke man die niet stopt tot hij heeft bereikt wat hij moet bereiken en zelf pas tevreden kan zijn als hij het juiste heeft gedaan voor een ander of voor de maatschappij.

Quotes

"De angst voor straf, die zoals ze wisten op hun gevangenneming en terugkeer zou volgen, was echter in alle gevallen genoeg om hen van het experiment te weerhouden. Ik had mijn hele leven de vrije lucht van het Noorden geademd en wist dat ik dezelfde gevoelens en ervaringen bezat die in het blanke gemoed huizen; ik besefte ook dat mijn intelligentie niet onderdeed voor die van sommige mannen met een lichtere huid. Ik wist er te weinig van of was misschien te onafhankelijk om in te zien hoe iemand genoegen kon nemen met het verwerpelijke leven van een slaaf. Ik zag de rechtvaardigheid niet in van een wet of godsdienst die het principe van slavernij goedkeurde of erkende, en niet één keer, mag ik wel zeggen, liet ik na eenieder die naar me toe kwam aan te raden zijn kans af te wachten en de vrijheid te kiezen." Bladzijde 20

"Hij betoogde dat het niet opportuun voor me was om op te komen voor mijn vrijheid. Op vrij minzame en vertrouwelijke toon legde hij me uit dat hoe minder ik over dat onderwerp zei, hoe beter het voor me was. De man probeerde kennelijk vriendelijk over te komen – of hij geraakt was door mijn erbarmelijke toestand of me wilde beletten mijn rechten op te eisen, daar hoef ik hier niet over te speculeren. Hij haalde de ketenen van mijn enkels, opende het luik van het raampje en vertrok, waarna ik opnieuw alleen achterbleef." Bladzijde 34

"Bij het aanbreken van de dag kwam Tibeats uit het huis naar me toe. Ik was hard aan het werk. Hij leek die morgen nog knorriger en onaangenamer dan gebruikelijk. Hij was mijn meester, volgens de wet waren mijn vlees en bloed van hem, en mocht hij me zo tiranniek behandelen als zijn kwade aard hem ingaf. Er was echter geen wet die verbood dat ik hem met intense verachting aanschouwde. Ik verachtte zowel zijn aard als zijn verstand. Ik was net naar het vaatje toegelopen om spijkers te halen, toen hij bij de weverij aankwam." Bladzijde 78

"Hoe zwaar drukte het slavenjuk toen op mijn schouders. Ik moest iedere dag zwoegen, misbruik, pesterijen en schimpscheuten ondergaan, op de harde grond slapen, op het eenvoudigste voedsel overleven, en dat niet alleen, ik was de slaaf van een bloeddorstige ellendeling die ik vanaf dat moment constant moest vrezen. Waarom was ik niet in mijn jonge jaren gestorven, voordat God me kinderen had geschonken van wie ik hield en voor wie ik leefde? Wat had dat me een ongeluk, lijden en smart bespaard. Ik snakte naar vrijheid, maar de slavenketen lag om mijn hals en ik kon hem niet afschudden. Ik kon slechts weemoedig naar het noorden blikken, denkend aan de duizenden kilometers die zich tussen mij en het land van de vrijheid uitstrekten en die een vrije zwarte niet kon doorkruisen." Bladzijde 90

"Ook al worden er romans geschreven die het nederige bestaan weergeven zoals het is dan wel niet is, ook al kan men zwaarwichtig uitweiden over de zegeningen der geestelijke eenvoud, vanuit zijn leunstoel luchthartig spreken over de genoegens van het leven van de slaaf – als men met hem in de velden ploegt, met hem in de hut slaapt, samen met hem kaf moet eten, als men zou zien hoe hij wordt afgeranseld, opgejaagd, vertrapt, dan zal men met een ander verhaal komen. Laat men het hart van de arme slaaf leren doorgronden, zijn geheime gedachten lezen, gedachten die hij niet durft te uiten als de blanke ze kan horen, laat men naast hem gaan zitten tijdens de zwijgende nachtwake, in vertrouwen met hem praten over ‘leven, vrijheid en het streven naar geluk’, en men zal ontdekken dat negenennegentig van de honderd slaven intelligent genoeg zijn om hun toestand te doorzien, en in hun boezem de vrijheidsliefde even hartstochtelijk koesteren als hijzelf." Bladzijde 144

Thematiek

Discriminatie en racisme

Als we het verhaal in één woord zouden moeten samenvatten, dan is slavernij het juiste woord. Alles in het boek draait namelijk hierom. Het speelt zich af in een periode dat slavernij hoogtij voert in Amerika, ruim twintig jaar voor de afschaffing, en dat is heel duidelijk. Het verhaal vertelt over het lot van de slaven zelf, maar ook over het leven op de plantages en de andere werkplaatsen, over de goede en minder goede eigenaars, de minder negatieve kanten van het leven als slaaf – want die waren er ook – en vooral hoe het is om als oorspronkelijk vrij man tot slaaf te worden gemaakt. De discriminatie van zwarte mensen, het feit dat zij zonder meer voor slaven worden aangezien en ook op die manier worden behandeld en de grote, grote verschillen in rechten en behandeling tussen zwarten en blanken maakt het ook een verhaal over discriminatie en racisme. Juist doordat Solomon als vrije zwarte man wordt ontvoerd en in de slavernij terecht komt, geeft aan hoe \'makkelijk\' het voor blanke mensen was om klakkeloos aan te nemen dat een zwarte een slaaf was of hoorde te zijn: er werd niet gevraagd naar of gelet op identiteit of afkomst. Dit geeft ook aan dat men in deze tijd heel zwart-wit dacht over zwarte mensen: ze moesten slaven zijn, ze hoorden slaven te zijn en waren nergens anders écht goed voor. De strijd van Solomon tijdens zijn twaalf jaar in de slavernij dient niet alleen om zijn identiteit van vrij man terug te krijgen, maar ook om echte vrijheid te krijgen: hij wil zijn wie hij echt is, niet alleen een zwarte en niet alleen een slaaf, maar de Solomon Northup zoals hij geboren werd.

Motieven

God

God is gedurende zijn hele leven heel belangrijk voor Solomon. Vóór hij slaaf wordt is hij God heel dankbaar voor zijn vrijheid en voor de stabiliteit en de mooie dingen in zijn leven: tijdens zijn periode als slaaf klampt hij zich aan God vast, put hij troost uit zijn geloof en probeert hij een godvruchtig persoon te zijn in de hoop dat hem dan leed bespaard zal blijven. Het bidden en de verwijzingen naar God keren steeds terug en zorgen er uiteindelijk ook voor dat Solomon sterk blijft.

Verlangen naar vrijheid / vrijheidsdrang

Een motief dat vooral in de terloopse gebeurtenissen en ontwikkelingen terugkomt is een verlangen naar vrijheid. Dit blijkt vooral uit het feit dat er meer dan eens gesproken wordt over slaven die ontsnappingspogingen ondernemen of op felle manieren in protest te komen in de hoop hun lot te verbeteren. Ook Solomon probeert dit een aantal keer: het verlangen om weer een vrij man te zijn blijft bij hem branden en hij blijft hier ook op hopen, zelfs te midden van alle tegenslagen van zijn nieuwe lot.

Maatschappijkritiek

Kritiek op de samenleving en de slavernij komt ook op meerdere momenten terug in het boek. Het wordt duidelijk door Solomons opvattingen dat hij er zelf sterk tegen is en gedurende zijn slavendienst ontmoet hij ook verschillende mensen die het met hem eens zijn: zij vinden vrijheid belangrijk en willen proberen ervoor te zorgen dat zwarten een beter leven krijgen en dat mensen in het algemeen niet langer als slaven behandeld worden. Deze maatschappijkritiek van mensen om hem heen begint klein en eigenlijk nutteloos, maar is tegen het einde sterk genoeg geworden om hem te bevrijden.

Trivia

Het voorwoord van het boek is geschreven door Steve McQueen, regisseur van de verfilming. Hij noemt het boek \'\'net zo belangrijk als het dagboek van Anne Frank.\'\'

Het boek is in 2013 verfilmd en heeft zeer goede kritieken gekregen. Hij was genomineerd voor 9 Oscars, waarvan 3 gewonnen (beste vrouwelijke bijrol, beste film en beste adaptatie).

Titelverklaring

De Nederlandse titel 12 jaar slaaf is een letterlijke vertaling van het originele 12 years a slave. Het is nogal een open deur waar de titel naar verwijst: de twaalf jaar durende periode van hoofdpersoon Solomon Northup die hij als slaaf doorbrengt na het grootste gedeelte van zijn leven tot dusver een vrij man te zijn geweest.

Deze twaalf jaar vormen Solomon Northup tot een ander mens. Zijn beeld over mensen verandert - hij ontmoet wrede slavenhandelaren, maar ook blanken die tegen de slavernij strijden. Als slaaf moet hij keihard werken en altijd op zijn hoede zijn om niets verkeerd te doen. Hij kan zich niet zo vrijelijk ontplooien als hij dat kon als vrij man. Toch is het geen stilstand maar als het ware een beproeving voor hem.

Structuur & perspectief

Het verhaal heeft een duidelijke structuur: het is een autobiografie en leest ook op zo’n manier, alsof het een dagboek is. Het boek is verdeeld in iets meer dan twintig hoofdstukken met tussendoor illustraties die een beeld geven van de belangrijkste scènes.  Boven elk hoofdstuk staat waar het over gaat. Solomon vertelt uit het ik-perspectief: op bepaalde momenten is dat een belevende ik en kom je als lezer middenin de situatie terecht (dus in tegenwoordige tijd). Anderzijds vertelt hij soms terugblikkend, bij kleine gebeurtenissen die niet belangrijk zijn voor de loop van het verhaal. Dit geldt bijvoorbeeld voor de gang van zaken op de plantage of tradities onder slaven.

Er zitten ook passages bij van de alwetende verteller, passages waarin hij de lezer informatie geeft over andere personages: wie ze waren vóór ze hem ontmoetten en hoe het hen verging nadat hun wegen zich scheidden. Deze passages worden in het personale perspectief weergegeven en verteld door een terugblikkende Solomon die hun geschiedenis kent, maar er zelf niet helemaal deel van uitmaakt. Gaandeweg wordt het voor de lezer duidelijk hoe de slavernij in elkaar zat: het boek werkt als een soort puzzel doordat de verhaallijnen langzaam maar zeker bij elkaar komen. Niet alleen Solomons eigen verhaal, maar ook dat van slavenhandelaars en politici die tegen slavernij waren.

Decor

Het verhaal speelt zich af in de eerste helft van de negentiende eeuw en beschrijft een periode die ongeveer twaalf jaar bestrijkt. Het begint met een korte terugblik op Solomons voorouders en zijn leven vanaf zijn jeugd tot de volwassen leeftijd die hij heeft bereikt als hij wordt ontvoerd en verkocht. Deze periode wordt samenvattend beschreven: Solomon vertelt niet wat hij heeft meegemaakt op het moment dat hij het meemaakte, maar geeft vanuit zijn volwassen perspectief een overzicht.  Deze schrijfstijl wordt vaker toegepast: gedurende de rest van het boek wordt er niet uitvoerig verteld over alle gebeurtenissen in de twaalf jaar durende periode als slaaf. Er wordt hier veel gebruik gemaakt van tijdsprongen en de chronologische volgorde wordt lang niet altijd gehandhaafd: de schrijver springt namelijk op bepaalde punten vooruit en achteruit naar gebeurtenissen uit het verleden of juist in de toekomst, waardoor er op een gegeven moment twee tijdlijnen langs elkaar lopen: de tijdlijn van hemzelf als slaaf en de tijdlijn van hem na zijn slavernij, hoe het personages verging nadat hij ze voor de laatste keer zag en wat er in de buitenwereld gebeurde tijdens zijn afwezigheid. Het verhaal stopt op het moment dat hij na zijn bevrijding weer veilig thuis is.

Gedurende het verhaal geeft Solomon regelmatig een reflectie op wat er met hem gebeurt. Er zijn momenten waarop hij zich probeert neer te leggen bij zijn lot en wil accepteren dat het misschien Gods hand is of dat het nu eenmaal is zoals het is omdat hij zwart is. Op andere momenten wil hij juist vechten, is hij vol frustratie over alle onrechtvaardige dingen die gebeuren met zwarten en slaven en wil hij zich vrij vechten. Aan het einde van het verhaal heeft hij vooral een berustende houding: hij is erg dankbaar voor zijn vrijheid en wil heel graag bewijzen dat hij het waard is om een normaal, kalm leven vol deugd en geloof te leiden, als hij de ellende van de afgelopen twaalf jaar maar achter zich kan laten.

De plaats van handeling is het Zuiden van de Verenigde Staten, voornamelijk katoenplantages en andersoortige werkplaatsen bij de Red River, in Louisiana. Hier brengt Solomon het grootste gedeelte van zijn twaalf jaar slavernij door.

Stijl

De stijl van Solomon Northup is autobiografisch. Hij vertelt echt zijn eigen verhaal, zonder de bedoeling om lezers te amuseren of te laten zwijmelen: hij vertelt de waarheid met feiten en veel achtergrondinformatie. Veel gebruiken en tradities worden beschreven, de personages die ook maar enigszins belangrijk zijn voor hem worden uitvoerig aan de lezer voorgesteld en gebeurtenissen en dialogen worden precies zo verteld als ze geschied zijn, zonder dat ze geromantiseerd of aangedikt worden. Hij geeft bijvoorbeeld veel informatie over hoe er gewerkt wordt op een katoenplantage en gesprekken tussen personages worden letterlijk weergegeven. Ook zijn eigen gedachten over alles wat er met hem gebeurt, zijn verdriet over het onrecht dat slaven wordt aangedaan en zijn vreugde om de mensen die wél goed voor hem zijn, worden gedetailleerd beschreven, erop gericht de waarheid te vertellen. Het taalgebruik is typisch voor de negentiende eeuw: ouderwets, waardoor het soms wat lastig te lezen is, met vooral veel woorden voor God: het Wezen, de Voorzienigheid enzovoorts. Er wordt geschreven in een heel beschaafde, formele taalvorm: nergens spreektaal of platte woorden.

Wat ook opvalt in de stijl van het boek is de overeenkomst met De hut van oom Tom van Harriet Beacher Stowe, een boek dat in dezelfde tijd uitkwam en speelde. Solomon geeft zelf ook aan dat hij dit een erg mooi boek vindt en een soortgelijke boodschap wil geven over hoe wreed de slavernij was. Deze vergelijking werd ook door critici gemaakt. Wat Solomons stijl echter uniek maakt in vergelijking met die van Stowe, is dat in 12 jaar slaaf ook heel veel aandacht wordt besteed aan hoe Solomon dacht en leefde vóór hij slaaf werd. Hij zet zijn denkbeelden als vrij man over de mogelijkheden en tolerantie tegenover zwarten - men was niet dol op hen, maar liet hen hun gang gaan - tegenover de wreedheid van de slavernij. Toen het boek uitkwam, werd door een aantal mensen gedacht dat het plagiaat was op De hut van oom Tom, maar dit werd later afgewezen: De hut van oom Tom was toen al overduidelijk fictie terwijl het verhaal van Solomon op harde, controleerbare feiten gebaseerd is.

Slotzin

Met een gelouterd en ingetogen gemoed ten gevolge van de lijdensweg die ik heb afgelegd, en met dank aan het goede Wezen door wiens genade ik weer gelukkig en vrij ben, hoop ik voortaan een rechtschapen en deemoedig leven te leiden, en uiteindelijk te rusten op het kerkhof waar mijn vader slaapt.

Beoordeling

Ik wist eerst niet zo goed wat ik van dit boek moest verwachten, want met slavernij heb ik een soort halve relatie: aan de ene kant vind ik het heel mooi om erover te lezen en aan de andere kant ook heel erg pijnlijk. Toch waagde ik me aan dit boek, want wat de doorslag gaf was het feit dat het een autobiografisch, dus compleet echt gebeurd verhaal is. Het is al een behoorlijk oud boek, maar nog steeds een prachtige geschiedenis: wat ik al zei, enerzijds heel mooi en anderzijds had ik tijdens het lezen heel erg last van een soort plaatsvervangende schaamte voor iedereen die in negatieve zin iets te maken had met slavernij.  Het boek is geen geromantiseerd, aangedikt verhaal maar juist één en al waarheid. Heel goed geschreven, gedetailleerd en intens, waardoor het heel emotioneel wordt maar zonder dat het alleen nog maar om sentiment gaat. Het heeft me aan het denken gezet over wat er nu eigenlijk echt speelde, de goede én de slechte dingen. Dat het een levensverhaal is, wordt goed duidelijk door de levendigheid van de personages, wier verhaal op een mooie eerlijke manier gebracht wordt. Ik vond het wel jammer dat het boek af en toe nogal in herhaling valt: iets werd dan met net iets andere woorden herhaald terwijl dat niet nodig was. Ook wordt er wel heel erg veel gedetailleerde informatie gegeven: dat is goed voor het karakter en de sfeer van het verhaal, maar sommige beschrijvingen waren niet interessant en haalden me dus juist uit de vaart van het boek. Want het leest als een trein, dat is zeker.

Recensies

"12 jaar slaaf is een boek dat lezers van zeer dichtbij laat voelen hoe het leven was als slaaf. Een aanrader voor iedereen." http://www.deadline.nl/re...aar-slaaf/

"Naar de hoop van Steve McQueen worden niet alleen Solomons dapperheid en leven, maar ook dat van zijn medeslaven recht gedaan met het verschijnen van dit boek." http://www.cultuurbewust....n-northup/