Flaptekst

Eerste zin

Het station heeft een kleine kiosk. Achter de balie, op een stoel die haar zowel naar de klant als de kaartjesautomaat laat draaien, zit al jaren dezelfde vrouw.

Samenvatting

Johan, een 25-jarige student journalistiek uit Utrecht, komt op zondag aan in zijn geboortedorp in West-Friesland. Hij heeft een dag ervoor een sms’je van zijn vriend Joey Vergeel gekregen waarop hij niet meer had gereageerd ("Jongens, het spijt me. Ik heb de lat te hoog gelegd, ik ben mijn idealen kwijt. Sorry. Bedankt, J."). Later bleek dat hij op die zaterdag 23 mei zelfmoord had gepleegd in een weiland.

Johan keert voor even terug naar het huis van zijn ouders die hem met open armen ontvangen, maar de aanleiding voor zijn terugkeer is niet zo leuk. Joey maakt deel uit van zijn vriendenkring van 5: Alex, Johan, Dennis en Richard. Alleen Johan heeft inmiddels het huis verlaten. Ze kennen elkaar van het voetballen, wat een rode draad in hun bestaan betekent. Ze brengen het tot het eerste elftal van de plaatselijke voetbalclub.Tijdens die eerste wedstrijd van E1 hadden Joey en Johan allebei een doelpunt gescoord. Johan gaat naar het huis van Joey waar diens moeder en zijn zus Anna zijn. Joey ligt op het bed van zijn slaapkamer opgebaard. Johan wil liever niet naar het lijk kijken. Ook denkt hij terug aan de nacht van de Millenniumwisseling: Joey had weer eens met Triviant gewonnen.

In de dagen die daarop volgen, is er steeds een heen en weer gaan tussen heden en verleden. In het heden worden de vrienden betrokken bij de begrafenis. Johan gaat op dinsdag een begrafenispak kopen en hij mag van de familie de rouwkaart regelen; Alex mag de kist uitzoeken. Ook wordt de muziek voor de begrafenis bij elkaar gezocht en er wordt afgesproken wie er het woord voeren. De begrafenisondernemer is een mooie, jonge vrouw (Eva), wat Johan eigenlijk helemaal niet vindt passen. Johan denkt aan het gesprek dat hij had met Joey over zijn opleiding als piloot. Hij vertelt over de testen die hij zou hebben moeten afleggen.

Op de woensdag voor de begrafenis kijken de vrienden naar de Champions League finale tussen Barcelona en Manchester United (27 mei 2009). Ze drinken een biertje zoals ze dat vroeger onder elkaar ook altijd deden. Barcelona wordt Europees kampioen. Johan denkt aan zijn eigen kampioenschap met hun elftal.
Johan heeft die morgen al verteld aan de lezer over zijn eerste date met zijn nieuwe vriendin Nathalie. Hij belt haar die dag; ze wil op de begrafenis komen om hem te steunen. Lief van haar, vindt hij.

Op donderdag krijgen ze een uitnodiging om de voorlichtingsavond over zelfmoord onder jongeren in West-Friesland bij te wonen. Johan komt erachter dat er nog een afscheidsmail op de telefoon van Joey is te lezen, die hij nooit heeft verstuurd. Hij is 22 jaar geleden geboren, maar het niet kunnen vinden in het leven. Hij geeft allerlei adviezen voor de mensen die hij kent. Aan Alex vraagt hij het geheim van Chersonissos te vertellen op zijn begrafenis. Aan Johan vraagt hij het liedje dat hij ooit naar hem toezond via een link op zijn mobiele telefoon op de begrafenis te laten horen. Aan zijn ouders om elkaar zo vriendelijk mogelijk te behandelen na de scheiding.

Die avond gaan ze naar een wedstrijd van hun voetbalclub. Het elftal houdt twee minuten stilte. Ook is er een avondwake, want de ouders van Joey zijn katholiek.

Op vrijdag is de begrafenis. Nathalie blijkt ook als steun voor Johan naar het dorp te zijn gekomen. Alex spreekt over zijn vriend en onthult dat tijdens de vakantie naar Chersonissos Joey ook al een poging had willen doen om van het balkon van een hotel te springen. Alex had hem toen aangetroffen en er was in de vriendengroep nooit over gesproken.

Ook Johan houdt zijn verhaal over de vriendschap. Hij laat ook de song horen die Joey hem een keer heeft doorgemaild. Midden in het lied staan de woorden
“Did you love this world
And did this world not love you?”
Hij denkt terug aan de laatste keer dat hij Joey had gesproken via de mobiele telefoon. Het was een relatief lang gesprek geweest. Joey had wat willen vertellen, maar had het niet gedaan.
De begrafenis verloopt prima mooi. Na afloop gaan Johan en Nathalie samen terug naar Utrecht.

Personages

Johan

Johan is 25 jaar, student in de journalistiek te Utrecht. Hij heeft het West-Friese geboortedorp van vroeger verlaten, heeft zelfs afscheid genomen van zijn voetbalclub, wat toch zijn lust en zijn leven was. Hij heeft de nieuwe kans die hij kreeg aangeboden, aangegrepen en ook nieuwe mensen ontmoet door zijn open venster naar de wereld. De beloning is er gekomen in de persoon van Nathalie, dat een heel leuk meisje voor hem lijkt, die hem ook nog steunt in de verwerking van zijn verdriet rondom zijn vriend. Johan heeft wel een schuldgevoel, omdat hij niets meer voor Joey heeft kunnen doen na het ontvangen sms’je. Enkele weken voor de zelfmoord heeft hij nog via de telefoon met Joey gesproken en hij is onvoldoende ingegaan op de informatie die Joey hem verstrekte. Zwijgen was een veel gehanteerde methode voor de vijf vrienden om met elkaar om te gaan. Aan het einde van het verhaal verlaat Johan met zijn vriendin Nathalie het dorp van zijn jeugd om zich voorgoed los te weken van zijn verleden. Hij is het ouderlijk huis ontgroeid (hoe mijn moeder ook haar best doet, hoe oprecht mijn vader ook vraagt hoe het met me gaat als hij ’s avonds thuiskomst, waarna hij me geruststellend over mijn rug wrijft. Dit is mijn thuis niet meer) (blz. 97).

Joey

Joey is de tegenhanger van Johan. Samen maakten ze de eerste (jeugd) doelpunten in hun voetballerbestaan, zij aan zij in de aanval. Het zijn vrienden gebleven: vooral via de voetbal, het hok waarin ze bier met elkaar dronken, de vakanties in Chersonissos, het vieren van feestdagen in kroeg en op kermis, alsmede het spelen van Triviantspelletjes. Joey heeft het moeilijk gehad met de scheiding van zijn ouders en is ook in het geboortedorp blijven hangen. Hij zegt tegen zijn vrienden dat hij piloot wil worden en dat hij aan de keuring heeft deelgenomen. Wanneer Johan later op internet zoekt, leest hij eenzelfde verhaal als Joey heeft opgehangen. Waarschijnlijk (zo moet de lezer het wellicht interpreteren) heeft hij zich dus nooit op de opleiding aangemeld. Dat mag je wel concluderen, want een jongen die op de vliegreis naar Chersonissos een soort vliegangst heeft (zweterige handen bij de landing) zal geen piloot willen worden. Joey is dus een type “loser” dat blijven hangen is in zijn jeugd en niet veel verder is gekomen in het leven. Hij meldt dat eigenlijk ook in zijn laatste sms’je. "Jongens, het spijt me. Ik heb de lat te hoog gelegd, ik ben mijn idealen kwijt. Sorry. Bedankt, J.". Al eerder had hij op vakantie in Griekenland zelfmoord willen plegen, maar dat was hem niet gelukt. Omdat hij er geen gat meer inziet, pleegt deze ooit veelbelovende jongeling zelfmoord.

Quotes

"Ik ben te moe om met een metaaldetector de afgelopen maanden en jaren af te speuren, op zoek naar nog meer schuldgevoel. Het kleeft al een week aan mijn schoenen. Wie me vanaf zondag had willen volgen, had het spoor tot elke meter kunnen nagaan, tot hier, op de gele vloerbedekking. Hier houdt het spoor op."

"Een sms’je dat ik gisteravond kreeg: "Jongens, het spijt me. Ik heb de lat te hoog gelegd, ik ben mijn idealen kwijt. Sorry. Bedankt, J"."

"Hoe mijn moeder ook haar best doet, hoe oprecht mijn vader ook vraagt hoe het met me gaat als hij ’s avonds thuiskomst, waarna hij me geruststellend over mijn rug wrijft. Dit is mijn thuis niet meer."

Thematiek

Zelfdoding / zelfmoord

Joey pleegt zelfmoord en heeft al eerder een poging daartoe ondernomen.

Motieven

Alcoholmisbruik

De jongens drinken flink tijdens hun vakanties, in de weekends, de jaarlijkse kermis en na het sporten. Dat gebeurt blijkbaar in West-Friesland wat meer dan in andere streken, wat depressiviteit tot gevolg kan hebben. Het aantal zelfmoorden in West-Friesland is behoorlijk gestegen de laatste jaren: drankgebruik wordt als één van de oorzaken genoemd.

Vriendschap

De vijf vrienden hebben van jongs af aan via hun voetbalclub een hechte vriendengroep.

Schuldgevoel

De jongens hebben na de dood van Joey een schuldgevoel over het feit dat ze altijd hebben gezwegen over de zin van het bestaan en dat ze de dingen niet bij de naam wilden noemen.

Coming of age

Het verhaal van Johan en Joey is een typische ontwikkelingsroman. Hoe ontwikkelt een kind zich naar zijn volwassenheid? Johan durft de stappen naar een nieuwe bestaan (een studie in de grote stad, een vriendin) wel te maken, terwijl zijn vrienden in West-Friesland blijven hangen. Het aangaan van nieuwe vriendschappen en het meemaken van eerste liefdesrelaties (Nathalie en Johan) zijn nauw verbonden aan dit motief.

Zwijgen

Onder de voetbaljongens wordt over sommige problemen niet gesproken. Eenzaamheid, de zin van het bestaan, daarover praten jongens en zeker voetbaljongens niet of nauwelijks. Men speelt met elkaar spelletjes, drinkt een biertje gaat voetballen of naar het voetballen kijken, praat over de te versieren meisjes, maar de kern van het menselijk bestaan wordt niet aangeroerd ('dat is het nou net, met ons allen hier, we houden onze bek dicht en denken dat het weer weggaat. Anders zijn we zwak en zielig. Mietjes! Lach het maar weg')(blz. 185). Dan kunnen mensen als Joey depressief worden, zeker als hun toekomstdroom (piloot worden) in duigen valt. Ook de scheiding van zijn ouders valt hem zwaar.

Motto

"Falling out of touch with all my
Friends are somewhere getting wasted
Hope they´re staying glued together
I have arms for them"
(The National (‘Green Gloves’, Boxer 2007)

Een motto over voorbije vriendschap is natuurlijk heel treffend in deze roman.

Trivia

Het is de debuutroman van een heel jonge auteur die voor NRC-next werkt.

Titelverklaring

In de tekst komt twee keer de titel letterlijk voor (blz.60 en blz. 97). Het is de tijd die de trein nodig heeft om de hoofdfiguur vanuit zijn nieuwe woonplaats Utrecht waar hij studeert terug te brengen naar het dorp van zijn jeugd. Daarmee geeft de titel aan het verschil in levens van de jonge student Johan die een nieuw bestaan in Utrecht wil opbouwen en de jongen die terugkeert naar het dorp van zijn jeugd in West-Friesland. Het zijn de verschillen tussen twee werelden: in principe van de tijd dat alles nog is stil blijven staan net als vroeger (vgl. de lokettiste van de Spoorwegen) en de tijd dat je nieuwe kansen wilt grijpen. Johan is daarom ook beter af dan Joey. Hij heeft uitzicht op een nieuw bestaan en een leuke vriendin. Joey heeft noch het een noch het ander. Hij is in het verleden blijven steken.

Structuur & perspectief

De structuur van deze roman is niet al te lastig. Er zijn zes hoofdstukken die worden aangeduid van Zondag tot en met Vrijdag. In die zes hoofdstukken wordt de periode beschreven tussen de aankomst van de verteller Johan in zijn geboortedorp tot aan het vertrek op vrijdag na de begrafenis van zijn jeugdvriend Joey. In die hoofdstukken worden heden en verleden regelmatig en vloeiend afgewisseld door middel van een aantal subhoofdstukken die met een witregel worden aangeduid. Johan denkt aan de eerste keer dat hij Joey ontmoette bij het voetballen, hun ervaringen met meisjes en de vakantie naar Chersonissos.
Dat is eigenlijk een “klassieke” structuur voor een coming of ageroman.

Het perspectief berust bij de 25-jarige Johan die in de ik-vorm het verhaal over de zelfmoord van zijn vriend Joey aan de lezer onthult. Hij doet dat afwisselend in de o.t.t. en o.v.t.

Decor

Zantingh noemt weinig concrete data in zijn roman, maar door het opzoeken van tekstgegevens kun je wel nauwkeurig vaststellen in welke week van welk jaar de roman zich afspeelt. Johan keert namelijk op zondag terug naar zijn geboortedorp, maar op de woensdag daarna bekijkt hij met zijn vrienden de finale van de Champions League tussen Barcelona en Manchester United. Die wedstrijd werd gespeeld op woensdag 27 mei en Barcelona won met 2-0. Dat resultaat en de doelpuntenmakers worden ook in het verhaal genoemd. De zondag ervoor is dan 24 mei en vrijdag erna is 29 mei. De vertelde tijd van deze roman is dus van zondag 24 mei tot en met vrijdag 29 mei 2009. Dat betekent ook dat de hoofdfiguur Johan (student journalistiek) kenmerken van de schrijver heeft (die is even oud in 2009 en ook journalist bij het NRC is).

Het decor is een West-Fries dorpje waar Johan geboren is. De naam van het dorp komt niet in de roman voor. Zantingh is bekend met die streek, want hij is opgegroeid in Heerhugowaard.
Kenmerk van West-Friesland (en belangrijk voor de roman) is dat het aantal zelfmoorden onder de jeugd vrij hoog is (er wordt nogal wat gedronken in de streek, wat depressiviteit tot gevolg kan hebben). In de roman wordt ook naar dat gegeven verwezen.

Stijl

Zantinghs stijl is krachtig en suggestief. Hij hanteert kale, korte zinnen, die soms wat stug en introvert overkomen, alsof er nog een wereld schuilgaat achter alles wat niet uitgesproken wordt. “Schrijven is schrappen”, is hem blijkbaar met de paplepel ingegoten en dat is heel toepasselijk in een roman die ook het motief van de zwijgzaamheid behandelt. De jongens praten onderling over enkele zaken, maar dringen niet door tot elkaars kern. Ook zijn er geen uitgebreide of uitgewerkte metaforen

Een voorbeeld:
“Daar staat zijn naam. Daar staat zijn einddatum, maximale haalbaarheid. En we zwijgen, nog maar eens, nog maar wat langer, maar op een andere manier nu, omdat er niets meer te zeggen is. Het regent niet meer” (blz. 188)

Slotzin

… ik buig een beetje voorover en zie de oude terreinknecht langs het hoofdveld rijden in een klein, groen karretje. Langzaam alsof tijd hier niet aan de orde is, trekt het over de vervaagde grenzen van het veld en laat een witte kalklijn achter.

Beoordeling

Sterk geschreven debuutroman met een bekend thema (coming of age of vriendschappen die aan slijtage onderhevig zijn). Coming of ageromans zijn meestal aantrekkelijk voor scholieren, omdat de belevingswereld van de personages dicht bij dat van henzelf ligt.
Het verhaal spreekt aan: zelfmoord onder jongeren, al wordt dit gegeven uit de media verder niet zo uitgewerkt. Wel zegt de auteur dat er veel zelfmoorden in West-Friesland voorkomen, maar erg diep gaat hij daar niet op in. Dat lijkt een gemiste kans om de roman wat diepgang te geven.
De sobere taal (korte, kale zinnen) past wel bij de inhoud van de roman die ook nog eens over onderlinge zwijgzaamheid gaat. Sterk punt is ook dat de verteller ons niet alles voorkauwt wat er gebeurt, maar dat er mogelijkheden voor invullen/interpretatie bij de lezer liggen.
Maar misschien klopt niet alles even goed. Wanneer er drie jaar verschil zit tussen Johan (25) en Joey (22) is het niet waarschijnlijk dat ze ooit in hetzelfde E1-elftal hebben gespeeld. Op blz. 177 is hij helemaal onzorgvuldig. Eerst zegt hij dat ze samen een doelpunt hebben genaakt tijdens een wedstrijd van de E1. Acht regels later noemt hij ze ineens F-pupillen. Daar zit verschil in. Maar ach, de bekende kniesoor…

Het boek lezen kost je niet veel tijd: niet zo dik, brede bladspiegel . Het is op je literatuurlijst heel goed te combineren met een aantal andere coming of age-romans van de laatste jaren. Zie de themalijst van Scholieren.com. Literaire waardering: 2 punten.

Recensies

"Zantinghs stijl is krachtig, suggestief, soms wat stug en introvert, alsof er nog een wereld schuilgaat achter alles wat niet uitgesproken wordt." http://www.volkskrant.nl/...uten.html

"De stijl van Zantingh is kaal. Je zou kunnen zeggen dat het goed past bij het thema van het boek: sober, weinig woorden." http://www.tzum.info/2011...-minuten/

"Niets wereldschokkend dus, zo lijkt. Maar er is iets bijzonders aan de hand met Een uur en achttien minuten: het verhaal gríjpt je." http://www.8weekly.nl/ar...t-dan.html