Feitelijke gegevens

• 3e druk, 2009
• 220 pagina's
• Uitgeverij: Prometheus te Amsterdam

Flaptekst

Eerste zin

Samenvatting

Er zijn eigenlijk twaalf verhalen die de inhoud van de roman vormen. Daardoor is er misschien wat minder samenhang in de samenvatting van het boek.

Katelijne Minderhoud is 12 jaar en woont in een klein dorp op een boerderij. Ze is het enige meisje in een gezin met 7 kinderen en ze heeft drie broers boven zich en drie onder zich. Ze spreekt steeds vrij afstandelijk over haar ouders met termen als “de vader”en “de moeder.” Toch zijn het geen vervelende mensen en in zekere zin best warm. De moeder lijkt wat harder dan de vader.
Moeder heeft wel erg veel aandacht voor haar tuin. De jongens in het gezin lijken niet al te slim en Katelijne is een van de weinige kinderen die graag een boek leest. 
Ze moeten als gezin vaak twee of zelfs drie keer per zondag naar de kerk en in het eerste hoofdstuk slapen ze tussen twee diensten door thuis. Er komt een Duits echtpaar met een ziek zoontje vragen of ze op het erf mogen staan, omdat er nergens plaats op een camping is. Katelijne denkt dat ze er goed aan doet (De Barmhartige Samaritaan en het Kerstevangelie) maar als haar ouders uit bed komen vinden ze het niet leuk. Immers tussen geloven en belijden gaapt een gaatje. 's Avonds zijn de Duitsers weg. 

Katelijne heeft van haar vaders kant nog een oma die niet ver weg woont en altijd heel hard werkt. De opa is jaren geleden overleden, toen hij bedwelmd werd door de giftige dampen van de gierput. Aangezien Katelijne haar broertjes op dat spoor gezet had, voelt ze zich ook nog eens schuldig aan de dood van opa. Haar oma is strak in de leer en citeert lustig uit de onvolprezen Bijbel. Ze heeft een Statenbijbel waar ze erg trots op is. Helaas wordt die in een van de hoofdstukken gestolen. Katelijne spreekt haar oma moed in: als de dief gaat lezen in de Bijbel, zal het wel goed komen. En inderdaad wordt de Bijbel teruggebracht bij de politie.

In het gezin is een duidelijke indeling van het werk: Katelijne moet al het huishoudelijke werk opknappen. De jongens doen helemaal niets. Daar baalt ze wel van. Als ze bij haar tante in de stad mag logeren, ziet ze dat het ook anders kan. Daar is de sfeer veel vrijer. De buurvrouw van tante heet Gloria en die leest haar sprookjes voor. Dat vindt Katelijne prachtige verhalen, maar thuis denken ze daar heel anders over. Sprookjes zijn zondige verhalen.

Haar vader verkoopt melk (eerste klas melk) en koeien. Ze vindt het altijd leuk als de veekoopman komt. Die vertelt leuke anekdotes en doet in de tussentijd zaken met haar vader. Ze vindt haar vader veel te soft en hij doet de koeien te goedkoop weg. Ze zou wel eens willen ingrijpen bij zo’n verkoop.

Op school leert ze eigenlijk wel het meeste. Ze krijgt ook een vriendin (Suzanne); om indruk te maken fantaseert ze veel (het zijn bijna leugens) Suzanne blijft toch wel een beetje op afstand. Naar haar ouders kan Katelijne soms brutaal uithalen. Ze hoort ook een keer waarom ze nooit met de andere opa en oma van haar moederskant wordt geconfronteerd. Een broer van haar moeder is homo en dat vindt haar vader onacceptabel. Alleen haar oudste broer Rogier krijgt altijd een cadeautje toegestuurd. Hij krijgt een keer een boek over de oorlog en Katelijne pakt dat ’s avonds bij hem weg. Ze leest over verraad in de Tweede Wereldoorlog. De volgende dag staat zij op om haar vader te halen. Ze helpt goed, maar vergeet de stal af te sluiten waardoor de koeien losbreken en er veel ellende komt. Als ze het huis binnenloopt, leest haar moeder een verhaal aan de andere kinderen voor dat zij in haar schrift geschreven heeft. De broers vinden het maar vreemd dat hun zusje schrijft. 

Katelijne is ook slimmer dan haar broers. Bij de Citotoets scoort ze een vwo-resultaat. Op school waarschuwt de meester voor alle verleidingen van de buitenwereld (popmuziek, Led Zeppelin, The Beatles, maar ook relipop) Thuis lachen haar ouders om dat feit. Die vinden “Yellow Submarine" van The Beatles best leuk. Het nummer zou over seks en drugs gaan en Katelijne weet nog niet wat dat is. 
Op Tweede Pinksterdag gaan ze uitrijden met de auto. In Westkapelle ziet ze een man die ze wel leuk vindt om te zien. Ze baalt ervan dat ze altijd met haar stomme broertjes moet optrekken. Ze vraagt of ze bij hem mag wonen: ze kan alles in het huishouden. “En wat kun je op seksgebied?" vraagt de man. Ze schrikt ervan en ’s avonds vraagt ze God om vergeving van haar zondige gedachten.

Rogier wordt verliefd op een dom meisje (Jannemieke) die van een strengere kerk is dan zij zijn. Jannemieke blijft soms slapen en dan moet ze bij Katelijne in bed. Rogier komt er echter ook wel eens bijliggen en dan hoort ze de twee verliefden aan elkaar friemelen. Op een dag knoeit ze met kauwgom en dat komt in het haar van Jannemieke. Uiteindelijk moet er een stuk van het haar af en dat vindt Jannemieke een zonde. Rogier maakt de verkering uit.

Niet lang daarna is er een ouderlingenbezoek: dat motief komt al in andere romans voor (o.a. Maarten ’t Hart). Het zijn echte griffo’s en Katelijne blijft met een aantal theologische vragen zitten.

Toch komen de verleidingen steeds groter op haar af. Ze moet een keer met haar broer Jeroen medicijnen in Middelburg ophalen. Op de terugweg gaan ze over de kermis. Van schoolvriendjes van Jeroen krijgen ze cola (met alcohol) te drinken. In een kermisattractie worden ze daarna doodziek. Thuis hoort haar moeder van een kennis dat ze op de kermis zijn geweest en Katelijne krijgt straf.

Rogier die het boerenbedrijf wil leiden, is een voorstander van kunstmatige inseminatie bij het bevruchten van koeien. Zijn ouders zijn tegen, maar kunstmatige inseminatie is veel efficiënter, vindt Rogier. Om indruk te maken blijft Katelijne leugenachtige verhalen verzinnen.

Haar broer Christiaan heeft verkering met Petra. Maar ze is ineens zwanger. Dat is een schande en die moeten ze belijden in een volle kerk. Daarna moeten ze trouwen (Petra is nog maar net 16 jaar) en om de kosten te drukken zullen ze de bruiloft thuis op de boerderij vieren (“ons Zeeuwen bent een bietje zuunig”). Katelijne draagt haar steentje bij: ze maakt 5 schoenendozen vol confetti met een perforator. Ze wil die over de dansvloer strooien. Met haar oma spreekt ze nog een keer over haar opa en verzint een soort bekeringsverhaal van opa om oma gerust te stellen. Misschien is opa die niet zo gelovig was toch wel in de hemel.

Het huwelijksfeest speelt zich af op de dorsvloer. Katelijne heeft een plannetje gemaakt om de confetti over het bruidspaar te strooien, maar dat dreigt nog bijna te mislukken. Ze heeft haar broer Rogier daarvoor nodig en dan is het resultaat ook nog dat een melktank leeg loopt. Aan het einde dwarrelt de zelfgemaakte confetti toch op de dorsvloer.

Thematiek

Coming of age

Het thema van het boek is het opgroeien van een jong meisje in de beklemming van een gezin dat zich laat leiden door de bewoordingen in de Heilige schrift. Het gezin woont op het Zeeuwse eiland Walcheren in een klein dorp (Treur werd zelf geboren in Meliskerke) en gaat vooral op zondag naar de kerk. Katelijne is het enige meisje tussen zes broers en dat heeft zo zijn gevolgen. Ze moet al het huishoudelijke werk opknappen en de broers hoeven in het huishouden niets te oen. Ze is bovendien wat slimmer dan de broers en scoort hoog op haar Citotoets. Katelijne houdt erg van lezen en ze schrijft ook zelf verhalen. Op deze manier probeert ze te ontsnappen aan het benauwde keurslijf dat de religie in het dorp om haar heeft ontworpen. Naarmate ze groter wordt gaat ze zich ook afvragen wat seks is. Ze wordt bovendien in Westkapelle met een volwassen man geconfronteerd die haar een seksuele vraag stelt en ze krijgt met cola en alcohol te maken op de kermis in Middelburg. Zo groeit ze op in een keurslijf terwijl ze zichzelf toch wil ontwikkelen.

Motieven

Seksualiteit

Naarmate Katelijne groter wordt, gaat ze zich ook afvragen wat seks is. Op school weet ze het eerst nog niet, maar haar broer krijgt verkering en dat ziet ze het gefriemel met zijn vriendin bij haar in bed aan. Ze wordt bovendien in Westkapelle met een volwassen man geconfronteerd die haar een seksuele vraag stelt.

Godsdienst

Het gezin van Katelijne laat zich volledig leiden door de Heilige Schrift.

Verlangen naar vrijheid / vrijheidsdrang

Katelijne wil uit het strenge milieu van haar dorp breken. Ze denkt ook zelf na over de boodschap die in de Bijbel te lezen valt. Ze ziet dan ook de tegenstrijdigheden in de praktijk: het verhaal met de Duitsers die ze wel onderdak wil verlenen en haar belijdende vader niet.

Escapisme

Katelijne gebruikt lezen en schrijven als vorm van escapisme.Op deze manier probeert ze te ontsnappen aan het benauwde keurslijf dat de religie in het dorp om haar heeft ontworpen.

Puberteit

Katelijne is een puber, wil dingen weten over de wereld en wil losbreken van haar ouders.

Titelverklaring

De titel verwijst naar het laatste hoofdstuk dat dezelfde naam heeft. Een broer van Katelijne moet trouwen en om de kosten te drukken wordt de bruiloft op de boerderij zelf gevierd. Om er toch nog een feestelijk tintje aan te geven, gaat Katelijne met twee vriendinnen vijf schoenendozen confetti maken. Ze doet dat met een perforator en is er dagen mee bezig. Het strooien met de confetti gaat nog bijna mislukken, maar helemaal aan het einde van de receptie lukt het toch nog. Het dwarrelende papier is eigenlijk in strijd met de sombere sfeer die in de gemeenschap overheerst. Godsdienst en het voorbestemd zijn (de predestinatie) spelen een heel belangrijke rol in de roman en Katelijne is iemand die zich daartegen verzet. Ook de confetti is daarvan een teken. Het dwarrelt aan het einde over de dorsvloer.

Over de titel zegt Franca Treur in een kranteninterview: “Katelijne heeft met een perforator confetti gemaakt en daarvoor onder meer kerkbladen gebruikt. Op de bruiloft komen de letters in steeds wisselende combinaties op de grond terecht. Ze vormen zo „een taal waarin slechts het mogelijke besloten lag en niets voor altijd en immer was vastgelegd.” Daarmee wilde ik aangeven dat creativiteit zegeviert over traditie. Verhalen kunnen bevrijdend werken. Maar dat is geen thema dat zich beperkt tot de bevindelijk gereformeerde kring, het is universeler. Het gaat over de groei naar volwassenheid, naar zelfstandigheid, naar het nemen van verantwoordelijkheid, het maken van eigen keuzes.

Structuur & perspectief

Structuur en/of verhaalopbouw 
Er zijn twaalf hoofdstukken die een beschrijving van een gebeurtenis uit het leven van Katelijne Minderhoud geven. Ze hebben alle een titel als bij voorbeeld de Hondsdagen, Deo Volente, Dorsvloer vol confetti, Huisbezoek, Tweede Pinksterdag etc. 
De verhalen worden vrijwel chronologisch weergegeven. In het begin is Katelijne inderdaad 12 jaar (ze moet op een bepaald moment ook de Citotoets maken). Aan het einde is ze waarschijnlijk bijna 14 jaar. 
Doordat de twaalf verhalen niet echt op elkaar “doorgaan”, kan je spreken van een caleidoscopische structuur. Het boek heeft zelfs iets weg van een verhalenbundel.
De roman heeft een opening in handeling (begint ergens middenin het leven van Katelijne) en heeft een open einde (de bruiloft van haar broer Christiaan). Maar je leest niet hoe het met Katelijnes jeugd verder gaat.

Gebruikt perspectief 
Katelijne is 12 jaar oud en de personale vertelster van de roman. Ze vertelt overwegend in de o.t.t. en we leren haar ervaringen met de buitenwereld en haar gedachten over de godsdienst van binnen uit kennen.

Decor

De tijd van het verhaal 
Het verhaal grijpt terug naar de eind tachtiger, begin negentiger jaren van de vorige eeuw. Er is echter geen enkel jaartal of datum in het verhaal te ontdekken. Ergens wordt een keer gesproken over Tweede Pinksterdag, maar die is er immers elk jaar. Een enkele keer worden er gegevens gebruikt uit de samenleving waardoor je een inschatting kan maken in welke jaren het verhaal speelt: er zijn nog geen euro’s (maar er wordt gesproken over guldens), de landbouwminister wordt Braks genoemd, melkquota. 

De plaats van handeling 
Het verhaal speelt op een boerderij in een dorp op het Zeeuwse eiland Walcheren. De naam van het dorp wordt zelf niet genoemd. Maar er wordt enkele keren verwezen naar Vlissingen, Zoutelande en Middelburg. Dat zijn ook plaatsen op dat eiland.
De symboliek van het decor ligt meer in de gesloten gemeenschap van het gezin dat gereformeerd is en de buitenwereld toch vaak als een bedreiging ziet. Dat zie je bijvoorbeeld al aan het eerste hoofdstuk waarin de vader een Duits gezin wegstuurt van zijn erf. Ook de moeder is niet erg gecharmeerd van bezoek. Een dergelijk gezin heet “een oestergezin” en het is vaak moeilijk om daaruit te ontsnappen. Katelijne probeert zich wel steeds te verzetten en ze wil zelfs een keer met een vreemde man mee.

Beoordeling

“Dorsvloer vol confetti” is een vlot geschreven roman (eventueel verhalenbundel). De structuur van de roman is helder: twaalf getitelde hoofdstukken die vanuit dezelfde hoofdfiguur worden verteld. Franca Treurt schrijft met een milde humor over het milieu waarin ze is opgegroeid. De toon van haar roman is heel anders dan bij Jan Wolkers, Maarten ’t Hart of Robert Haasnoot. Te vergelijken valt ook het milieu van de roman van Gertjan van Dijk (De openbaring aan Hendrik Vis). Niet te vergelijken is echter de roman van Jan Siebelink (Knielen op een bed violen). Daarmee is het boek ook voor scholieren interessant en ze kunnen de roman van Treur combineren met werk van de bovengenoemde schrijvers. 

Ook is het interessant het boek van Treur te vergelijken met dat van Ellen Heimerikx, “Blinde Wereld”, dat ook over een gesloten geloofsgemeenschap gaat en dat kort na de roman van Treur werd gepubliceerd. Ook de hoofdpersoon uit dat boek wil uit het godsdienstige milieu losbreken, maar de manier waarop is een heel andere dan die van Katelijne. Beide boeken zijn het lezen waard (zie voor “Blinde Wereld”) mijn samenvatting op Scholieren.com.

De waardering op de literatuurlijst is twee punten. De amusementswaarde voor scholieren is ruim voldoende tot goed. Bovendien heeft het verhaal een mooie bladspiegel, wat altijd prettig leest. Waarschijnlijk zal het boek ook wel worden toegestaan op boekenlijsten van scholen met een reformatorische grondslag. Een recensie van het boek en een interview met de schrijfster zijn immers ook in het Reformatorisch Dagblad verschenen (zie hieronder).

Recensies

"De auteur is goed in het oproepen van sfeer, in het juiste woord op de juiste plaats, in levendige beelden en levensechte karakters. " http://www.refdag.nl/boek...g_1_366347

"Dorsvloer vol confetti is een montere streekroman, of eigenlijk meer een verzameling scènes van het Zeeuwse platteland. " http://nrcboeken.vorige.n...efhebberij

"Een boek boordevol informatie over een wijze van leven, met prettige beschrijvingen en uitdrukkingen." http://www.porgyenbess.eu...Treur.html

"Door het perspectief van een meisje te kiezen, lukt het haar om een lichte toon aan te slaan terwijl Katelijne’s eenzaamheid goed voelbaar blijft" http://www.trouw.nl/tr/nl...oren.dhtml

Bronnen

Website van de schrijfster.

http://www.francatreur.nl...index.html