Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2009
• 282 pagina's
• Uitgeverij: Arbeiderspers te Amsterdam

Flaptekst

Eerste zin

Samenvatting

Senne (blz. 9-47):
Senne Portier, een mooi halfbloed meisje, is achttien jaar oud en ze maakt zich op om haar koffers te pakken en naar Nederland af te reizen. Mondjesmaat wordt aan de lezer prijsgegeven wat er zich heeft afgespeeld. Ze had op de Jakarta International School (JIS) een Indonesisch vriendje dat de bijnaam Knife had, maar die verder HIQ wordt genoemd. Omdat hij sympathiseerde met de terroristen die een aanslag op Bali hadden gepleegd, kregen ze ruzie en is HIQ uit haar leven verdwenen. Haar vader Ray is kort ervoor overleden onder verdachte omstandigheden. Ze zag haar vader maar weinig vanwege de drukke werkzaamheden van hem. Senne vertelt ook over haar oma en opa in het Jappenkamp en haar Opa Portier die in het KNIL heeft gediend. In 1950 zijn ze op aandringen van oma naar Nederland verhuisd. Senne heeft een goede band gehad met haar vader Ray. Dat komt o.a. omdat ze op school een werkstuk over het verleden van zijn vader heeft gemaakt. Zij kreeg gegevens los van haar opa, die verder het liefst over zijn verleden zweeg tegenover zijn kinderen. Hij heeft eigenlijk spijt van zijn intrede in het KNIL gehad.
Deel I besluit dan ook met een brief van Ray aan Senne waarin o.a. haar naam wordt uitgelegd (die betekent Waarheid). Hij geeft verder aan dat hij voor zijn werk veel van huis is geweest en haar maar weinig heeft gezien. Hij is wel trots op haar vanwege het werkstuk dat ze op JIS heeft gemaakt. Hij vraagt haar een boek over Opa Portier te schrijven, want hij denkt dat ze daartoe wel in staat is.

Opa Portier (blz. 51-73):
Opa Portier wordt nu van binnenuit in de hij-vorm beschreven. Hij denkt aan vroeger terug. Ooit heeft hij toen hij het kamp moest bewaken een man neergeschoten: het was hij of hijzelf. Hij zit nu in Nederland en krijgt in zijn visie steeds bezoek van de mensen die al in de hemel zijn (zijn vader en zijn moeder en zijn zoon Ray).
Hij vertelt over zijn verhouding tussen zijn ouders. Na een ongeluk, was zijn vader arm geworden en bovendien zijn bezittingen gaan vergokken. Hij moest wel eens in de ruzies tussenbeide komen. Dat had zijn leven beïnvloed. Hij vertelt ook dat hij een scheepsramp heeft overleefd en in het KNIL heeft gediend. Zijn dominante vrouw heeft hem later min of meer gedwongen om naar Nederland te vertrekken.
Ook vertelt hij aan de lezer over zijn grote liefde Sita aan wie hij nooit had durven vertellen dat hij op haar verliefd was: het was een Indonesisch meisje. Een ander verhaal dat hij vertelt is zijn herinnering aan oom Nap, een inlander die een grote reputatie bezat en o.a. een slang op zijn penis had laten tatoeëren. Van Oom Nap had hij een hoop geleerd: o.a. een bepaalde vechtkunst.

Senne (77-116):
Senne is met haar koffers in Nederland aangekomen: ze staat voor de deur bij oma en opa Portier in een klein dorp (waarschijnlijk Soesterberg). Ze hoort dat haar oudere broer Dian juist in Indonesië zit. Veel dingen uit haar jeugd zijn inmiddels uit het kleine dorp verdwenen. De speelplekken en het kamp waarin ongewenste vreemdelingen werden vastgehouden (een soort asielzoekershuis). Oma moppert dat de vliegbasis verdwenen is. Opa geeft aan dat hij liever in Indonesië was gebleven. Hij is ziek (kanker). Zijn vrouw had er destijds op aangedrongen, het was een heel dominante vrouw. Senne vertelt opnieuw over HIQ die de bomaanslagen op Bali had verdedigd, waarna de verkering was uitgegaan. Ze mist hem wel. Ze is overigens blij dat ze een internationale opvoeding en opleiding heeft genoten, want ze ergert zich aan de bekrompenheid van het Nederlandse dorp, waarin helemaal niets gebeurt. 

Opa takelt steeds meer af: hij krijgt een ziekenhuisbed in de kamer, waarvoor de grote bank moet wijken. Dat is een symbolisch verhaal, want op die bank zaten soms wel 12 familieleden naar een voetbalwedstrijd te kijken. Het meubelstuk symboliseert de verbondenheid in de familie. Senne moet de bank in stukken zagen.
Wanneer Ray in Indonesië doodgaat, wordt hij gecremeerd. Opa en Oma Portier kunnen daar niet bij aanwezig zijn.

Bodo (blz. 119-174):
Dan wijzigt het perspectief. Bodo Stam, een 60-jarige veiligheidsbediende in een hotel, herkent een jonge, knappe man die in zijn omgeving vrouwen bevraagt. Het moet de kleinzoon van Portier zijn. Het lijkt alsof de jongen op zoek is naar een rijpere prostituee. Maar dan vertelt Dian (de broer van Senne) dat hij naar Indonesië is gekomen om de waarheid van zijn vader te achterhalen. Die is gestorven aan de knokkelkoorts in de nabijheid van een 30-jarige vrouw Nashira. Zijn moeder denkt dat die de minnares van Ray was. Haar kinderen Senne en Dian twijfelen echter aan die versie en Dian is op zoek naar de waarheid omtrent de dood van zijn vader.
Bodo heeft veel relaties in de uitgaanswereld en introduceert Dian daarom wat gemakkelijker in de wereld van disco’s en bars. Ineens ontmoet Dian zijn eigen moeder die niet weet dat hij in Indonesië was. Hij gaat met haar mee, maar niet nadat hij Bodo heeft gevraagd om naar Nashira te zoeken. Die weet haar niet lang daarna te vinden (Bodo is er nogal happig op om met de mooie vrouw mee te gaan) en vertrekt met haar naar Sidoarjo, waar ze haar broer hoopt te vinden bij een terroristenleider. In Sidoarjo is sinds 2006 een vuile modderstroom uit de grond gekomen. Ze vertelt Bodo dat Ray had geprobeerd haar te helpen haar broertje te vinden en daarmee is de opdracht voor Dian wel vervuld. Ray is helemaal niet vreemd gegaan met Nashira. Die familiekwestie is dus opgelost. Nashira vindt bij een stervende oude leider haar broertje terug. Bodo weet dat deze leider getrouwd was met de mooie vrouw Sita. Hij vraagt aan de kleinzoon van de man waar Sita is. De kleinzoon antwoordt dat die al lang geleden overleden is.

Senne (blz. 177-203):
Senne helpt haar oma nu veel in het huishouden: ze lijkt wel een dienstbode: veel tantes komen op bezoek. Ze moet haar oma vaak helpen met het verschonen van opa die in zijn bed poept. De hulpverlening in Nederland wordt aan de kaak gesteld. Op uitnodiging gaat Senne een keer naar haar tante die haar een familiegeheim wil vertellen. Het gaat over opa Portier die verhalen heeft geschreven over zijn jeugd. Maar Oma mag dat niet weten. De verhalen zijn aan de tante toevertrouwd, maar ze had er maar één bewaard en die wil ze aan Senne geven. Die heeft echter uit haar tijd in Jakarta ook verhalen van opa gekregen en ze besluit die nu te lezen en te publiceren. Het verhaal van de tante is op behangpapier gepubliceerd. Opa was bang dat oma die in handen zou krijgen: dat zou ze niet leuk gevonden hebben. Opa wordt steeds zieker.

Opa’s fictie (Blz. 207-263):
In zestien korte hoofdstukken vertelt Opa Portier over zijn vriendschap met ene Albert en met Boeli Stam. Het kattenkwaad dat ze uithalen (o.a pissen op inlanders) is soms beschamend. Boeli spreekt “dirty talk” over Sita, Opa’s jeugdliefde. Opa wordt daarover erg boos. Hij kan Boeli wel in elkaar timmeren.
Na het pissen op de inlanders krijgen ze ontslag van hun baas en moet Opa in het KNIL. Hij wordt door de Jappen krijgsgevangen gemaakt en overleeft later de grootste scheepsramp in de geschiedenis, toen een Britse onderzeeër een Japans konvooischip torpedeerde. (De scheepsramp bij Yunio Maru) Er zijn duizenden slachtoffers. Dankzij een vriend (Ruud) had Opa, die niet kon zwemmen, de tragedie overleefd. Via kampen, waarin hij als bewaker optrad, overleeft hij de oorlog. Na de oorlog ziet hij Sita lange tijd niet meer. Hij raakt bevriend met een inlander (Tom) die voor de Revolutie vecht, maar gevangen wordt genomen en later wordt uitgeruild voor Boeli Stam. Het is een vijand maar tegelijkertijd een vriend. Hier raken de grenzen van het bestaan gevlochten (titel).
Bij de uitwisseling ziet hij ineens Sita weer, maar hij durft haar weer niet aan te spreken. Boelie is de vader van de nare Bodo Stam. 
Jaren later ziet hij een keer in Jakarta zijn vriend Tom weer. Die vertelt hem dat Sita aan hem heeft opgebiecht dat ze een grote jeugdliefde heeft gehad. Opa begrijpt dat hij dat was. 
Ruud zorgt er later voor dat Opa kennis maakt met zijn vrouw Melanie de Krijger: een vrij dominante Hollandse vrouw. Ze was licht gehandicapt, maar Ruud was vastberaden om de afspraak met haar en opa te maken. Later waren ze getrouwd en naar Nederland verhuisd.

Senne (blz. 267-282):
Senne is weer in Jakarta. Ze is er om haar opa’s as uit te strooien. Daarna vertelt ze achteraf hoe de laatste pijnlijke dagen en de crematie van haar opa zijn verlopen. Bodo Stam was haar opa nog komen opzoeken, maar hij had niet zo positief op de nare man gereageerd. Bij de begrafenis spreekt ook Ruud nog een woordje: hij was immers de postduif van de liefde. Hij had opa en Melanie gekoppeld. 
Op Bali ontmoet Senne in een discotheek HIQ bij toeval. Ze zoenen. Hij vertelt dat hij een jaar nodig heeft gehad om te merken dat hij haar miste. Hij schrijft zijn e-mailadres en mobiele nummer op haar lijf, maar in het hotel wast ze het adres en het nummer weer eraf. Ze vliegt de volgende dag naar Jakarta terug. 
In het laatste hoofdstuk meldt ze aan de lezer dat ze van oma een bundel papieren had gekregen (de verhalen van haar opa) Die had de dominante vrouw dus toch bewaard en niet verbrand. Ze besluit de as van opa en de as van de verbrande verhalen bij elkaar te begraven in de modderige grond van Sidoarjo. Uit die overblijfselen zullen later vruchtbare rijstvelden herrijzen.

Thematiek

Cultuurverschillen

Marion Bloem heeft als centrale thema in haar werk de verschillen in de cultuur tussen Nederland- en Indonesië. Haar eerste roman vertelt over het meisje tussen twee culturen. “ Geen gewoon Indisch meisje.” Het is de problematiek waarmee veel Indonesische Nederlanders na de Tweede Wereldoorlog en de Indonesische Revolutie werden geconfronteerd. Mensen werden gedwongen een keuze te maken: voor Nederland of vóór de Revolutie. En zo zwart-wit werken tegenstellingen vaak niet. Je moet daarna in vrienden de vijand gaan zien en omgekeerdMarion Bloem heeft als centrale thema in haar werk de verschillen in de cultuur tussen Nederland- en Indonesië. Haar eerste roman vertelt over het meisje tussen twee culturen. “ Geen gewoon Indisch meisje.” Het is de problematiek waarmee veel Indonesische Nederlanders na de Tweede Wereldoorlog en de Indonesische Revolutie werden geconfronteerd. Mensen werden gedwongen een keuze te maken: voor Nederland of vóór de Revolutie. En zo zwart-wit werken tegenstellingen vaak niet. Je moet daarna in vrienden de vijand gaan zien en omgekeerd.

Motieven

Tweede wereldoorlog

Opa vertelt over zijn verleden in de Tweede Wereldoorlog.

Loyaliteit

Marion Bloem schrijft in dit boek een ode aan haar overleden vader die na de oorlog en de Revolutie een moeilijke keus moest maken: Indonesië of Nederland. Op aandringen van zijn vrouw koos hij voor Nederland, terwijl hij in zijn hart eigenlijk liever in Indonesië zou zijn gebleven. Hij voelt zich dus niet loyaal aan zijn land.

Jeugdherinneringen

Opa vertelt kleindochter Senne, voor wie hij een zwak heeft, over zijn jeugdherinneringen.

Japanse overheersing

In dit boek leer je dat je in oorlog soms in vrienden de vijand moet gaan zien en omgekeerd. Of zoals in Indonesië: de Jappen waren eerst de kampbeulen, maar na het uitbreken waren ze de beschermers van de Nederlanders tegen de Indonesische rebellen.

Opdracht

Het boek is opgedragen aan Eugéne Alexander Bloem, de vader van Marion.

Titelverklaring

“Vervlochten grenzen” is een heel treffende titel voor deze roman. Zoals gewoonlijk stelt Marion Bloem de thematiek tussen Nederland en Indonesië aan de orde. Ze is immers geen “gewoon Indisch meisje”. Ze leeft tussen de grenzen van die twee landen, waardoor die in elkaar vervlochten raken. In dit boek gaat het om de driehoeksverhouding: Nederland, Indonesië en Nederlands-Indië.
Maar het boek gaat ook om de loyaliteit die mensen ten opzichte van elkaar hebben. De kinderen van Ray die graag de waarheid over hun vader willen weten, omdat hun moeder hun iets anders heeft verteld. Dian gaat daarom in Indonesië op zoek naar de waarheid. Daarentegen gaat Senne in Nederland op zoek naar de waarheid achter Opa’s verleden.
Kinderen hebben altijd een loyaliteit tegenover hun ouders en in dit geval zelfs ook grootouders. Daarbij lopen de grenzen niet altijd helemaal zoals iedereen denkt dat ze lopen en worden belangen vaak verstrengeld.
Opvallend is ook dat in het verhaal het woord ”grens” vrij vaak wordt genoemd. Sta je aan de ene kant van de grens dan moet je blijkbaar zus denken en aan de andere kant vaak “zo”. Dat blijkt niet altijd zo zwart-wit te liggen. De positie van Opa Portier en zijn krijgsgevangen vriend Tom. Ze mogen elkaar hoewel ze tot twee verschillende groepen behoren. Daarentegen liggen Opa en Boelie Stam elkaar niet zo. Dat komt o.a. doordat Boelie slechte dingen vertelt over zijn jeugdvriendin Sita. Op die manier vervagen tegenstellingen.
In het artikel in het Reformatorisch dagblad zegt Marion Bloem nog hierover: ”De titel slaat volgens Bloem dan ook niet alleen op de grenzen tussen Indonesië, Nederland en Nederlands-Indië, maar ook op de grenzen aan de loyaliteit."

"Mensen binnen je familie kunnen kiezen fundamentalistisch te worden. Je wordt zo gedwongen de grenzen van loyaliteit voor je geliefde of een familielid opnieuw te stellen. In Indië moesten mensen ook kiezen, voor Nederland of niet.”.

Structuur & perspectief

Het boek heeft een gecompliceerde structuur. Er zijn diverse vertellers en er wordt ook gebruikt gemaakt van de vertelwijze waarop documenten uit het verleden een rol spelen. Deze worden verteld in het deel “Opa’s fictie.” 

De indeling in delen is als volgt:
- Senne : ik-vertelster in de o.v.t ; nog in Indonesië. In dit deel beschrijft ze dat ze van plan is naar Nederland te gaan. Haar vader Ray is overleden. In het laatste deel van haar vertelling wordt een brief van Ray aan haar gepubliceerd;

- Opa Portier: personale verteller : Opa vertelt in de hij-vorm over de verhouding tussen zijn ouders, zijn verhouding met zijn vrouw en de houding ten opzichte van zijn jeugdliefde Sita;

- Senne: ik-vertelster in de o.v.t. : logerend bij grootouders. Senne is in Nederland aangekomen bij haar zieke opa en verzorgt hem tot aan zijn dood;

- Bodo: ik-verteller in o.v.t. verblijft in Indonesië. Bodo Stam, een indo ontmoet Dian, de broer van Senne die op zoek is naar de waarheid omtrent zijn vader. Hij voert een opdracht uit om de buurvrouw van zijn vader te vinden die in de buurt waS TOEN Dians vader stierf;

- Senne: ik-vertelster in o.t.t: in Nederland : vervolgt de vertelling over de tijd dat Senne bij haar grootouders logeert en van een tante een pakket papieren van opa ontvangt;

- Opa’s fictie: 16 hoofdstukken: verhalen van Opa Portier uit papieren die Senne heeft gekregen. (ze gaan o.a. over zijn tijd in het kamp, het overleven van een scheepsramp en zijn jeugdliefde Sita) Opa vertelt in deze hoofdstukken in de ik-vorm;

- Senne: ik-vertelster, weer terug in Indonesië om de as van opa Portier te verstrooien.

De titels van de hoofdstukken van Senne hebben meestal een wat gedragen toon: het lijkt soms of het alle spreuken uit de Bijbel zijn. Enkele voorbeelden daarvan zijn:

- Van as tot as;
- In den beginne was het woord;
- Gij zult uw naasten liefhebben;
- Een wijze zoon geeft zijn vader veel vreugde;
- Stof en schaduw zijn we (laatste hoofdstuk).

Opa Portier schrijft één lang hoofdstuk “Hemel” 
Bodo vertelt in een aantal hoofdstukken die alle een Maleisische titel hebben.
Enkele voorbeelden:
- Kebetulan (gelegenheid, toeval);
- Lumpur panas (de modderstroom van Sidoarjo);
- Ketekunan (doorzettingsvermogen).

In Opa’s fictie hebben de hoofdstukken een korte titel als 
- Slipi;
- Sita;
- KNIL;
- Melanie de Krijger.

Decor

Vrijwel nergens noemt Marion Bloem een datum of een jaartal wanneer het verhaal zich afspeelt. Data en jaartallen worden allemaal heel globaal in het verhaal verteld: voor de oorlog, tijdens de Tweede Wereldoorlog, tijdens de Revolutie, de Naoorlogse tijd.
In het Verhaal- nu worden heel actuele begrippen gebruikt als iPod en Facebook. Ook wordt er verteld over de tsunami die op een eiland geweest is en over de bomaanslagen op Bali. Het verhaal-Nu speelt zich dus zeker af in de 21e eeuw.
Ook wordt er verteld over de modderstroom die in de plaats Sidoarjo voortdurend het milieu bedreigt. Dat gebeurt sinds 29 mei 2006 uit een 3000 meter diep boorgat.
Maar omdat in het verhaal-Nu van Senne wordt gesproken over de beëdiging van de eerste zwarte President van Amerika, moet het verhaal-Nu zich in ieder geval afspelen in 2009 of zelfs daarna.

In het eerste deel van Sennes verhaal woont ze nog in Jakarta. Daar heeft ze op de Jakarta International School gezeten (JIS) waar ze de Indonesiër HIQ als vriendje heeft gehad. Na de bomaanslagen op Bali waar hij zich mee sympathiseert, laat ze hem in de steek om naar Nederland te vertrekken. Daar logeert ze bij de grootouders Portier. Haar opa is na de oorlog op aandringen van haar oma naar Nederland vertrokken en hij heeft zich in Soesterberg gevestigd. Die naam wordt weliswaar niet genoemd, maar is wel uit de omschrijving (dorp met een militair vliegveld) op te maken. 

Opa’s fictie speelt zich voor het grootste deel af op Java. Ook Bodo vertelt zijn verhaal op Java, wanneer hij daar Dian, Sennes broer, ontmoet. In het laatste deel is Senne terug op Jakarta en ontmoet daarna op het eiland Bali haar jeugdvriendje. Maar ze keert weer terug naar Java. Ze strooit op Oost-Java in Sidoarjo opa’s as uit en de verbrande papieren van diens verhalen.

Beoordeling

Van de romans die Marion Bloem geschreven heeft over het thema Indonesië – Nederland vind ik deze verreweg de beste. Door de gekozen structuur en de vertellers (alleen Bodo lijkt m.i. wat minder geslaagd) ontstaat er veel spanning in het verhaal. Senne onthult tenslotte de geschiedenis van haar opa en die van zijn jeugdliefde. Door de diverse loyaliteiten te beschrijven: die aan de twee landen die in het verhaal een rol spelen en de afkomst van de families, is de thematiek fraai in het verhaal gevlochten. Zo moeten Senne en Dian de grenzen van hun eigen bestaan leren verkennen. Senne (wat Waarheid betekent) en Dian moeten beiden op zoek naar de waarheid in hun familie. Die vertelling heeft Marion Bloem prachtig weten over te brengen. Het verhaal blijkt bovendien een ode aan haar eigen (overleden) vader te zijn aan wie ze de roman heeft opgedragen. Dat maakt het geheel nog belangwekkender.

De literaire waarde is 3 punten en de amusementswaarde voor een goede lezer is ongetwijfeld ruim voldoende tot goed. In het begin moet je wel even geconcentreerd lezen, want pas gaandeweg het verhaal wordt het aan de lezer duidelijk wat er aan de hand is. Tegelijkertijd geeft Marion Bloem ook nog een eigen (cynische) visie op de huidige Nederlandse samenleving.
Het boek is geschikt voor geroutineerde havo- en vwo-lezeressen. Voor vmbo is het wellicht iets te moeilijk.

Recensies

"Marion Bloem is dé chroniqueur van Nederlands-Indië. Zonder nostalgie maar met compassie beschreef zij in eerdere romans het Indische milieu waar zij zelf deel van uitmaakt. Ook het nieuwe Indonesië heeft zij beschreven. Toch is de wijze waarop zij bovengenoemde drie werelden in Vervlochten grenzen met elkaar verbindt, vernieuwend. Bloem, een echte kosmopoliet, verlegt haar grenzen met Vervlochten grenzen." http://www.nrclux.nl/verv...ct/168894/

"Opvallend is dat Bloem niet schrijft vanuit het clichébeeld van Indonesië. Ze richt zich vaak op de minder mooie kant van het land, vreest niet om te schrijven over de sloppenwijken in de verloederde stad Sidoarjo of de prostituees in de clubs van Jakarta. Bloem beschrijft Indonesië niet als een land van melk en honing, waar tropische lucht door de straten blaast en uitgestrekte rijstvelden het platteland sieren. Die authenticiteit doet de lezer ook beter begrijpen waarom Dian, Senne en opa zo’n immense liefde koesteren voor Indonesië." http://www.cultuurbewust....n-grenzen/

"Vervlochten Grenzen leg je -eenmaal opengeslagen- niet makkelijk meer weg. Zoals in het werk van Marion Bloem vaker het geval is, lopen er verschillende verhaallijnen naast elkaar die uiteindelijk een verhaal vertellen. Het is zorgvuldig opgebouwd waardoor de samenhang tussen de verschillende lijnen snel duidelijk wordt." http://www.indisch3.nl/ve...ion-bloem/

Bronnen

Website van de schrijfster

http://www.marionbloem.nl/