Stel je voor dat je 's ochtends naar school gaat en de bel luidt niet. Geen gestreste sprint naar het klaslokaal, geen gehaast gevoel. In plaats daarvan wandel je rustig naar binnen, begroet je je vrienden en begin je aan een nieuwe schooldag. Dit is dagelijkse kost voor veel Finse scholieren.

Sinds 2000 doen 15-jarigen uit verschillende landen een grote toets genaamd het PISA-programma (Programme for International Student Assessment). Tot ieders verrassing maken de Finnen die het het beste, niet alleen op het gebied van lezen, maar ook op het gebied van wiskunde (2003) en wetenschap (2006). Sindsdien hebben ze altijd vrij hoog op de lijst gestaan; vorig jaar stonden ze nog dertiende wereldwijd, Nederland stond vijfentwintigste op de lijst. Dit terwijl Finse scholieren per week ongeveer even veel tijd aan huiswerk besteden als een gemiddelde tiener in Nedelrand in twee dagen. Hoe komt dat eigenlijk? En wat kunnen wij ervan leren?

Geen eindexamens

Waarom doet Finland het zo goed? Nou, geen eindexamens bijvoorbeeld. In tegenstelling tot Nederland legt Finland niet de nadruk op uitgebreide gestandaardiseerde toetsen. Hier kijken leraren naar je prestaties gedurende de hele middelbareschoolperiode. Niet alleen met traditionele toetsen, maar ook met projecten en andere evaluaties. Ze doen niet aan momentopnames, zoals bij onze eindexamens bijvoorbeeld het geval is. In Finland kennen ze geen eindexamens zoals wij die kennen.

In Finland kijken leraren naar verschillende dingen om te beoordelen hoe goed een leerling het doet. Ten eerste houden ze regelmatig in de gaten wat je dagelijks doet op school, zoals meepraten in de klas, huiswerk maken en bijdragen aan projecten. Ook vinden ze het belangrijk om regelmatig te praten en te kijken hoe het met je gaat. Dit noemen ze 'formatieve beoordelingen'. Het draait hier niet alleen om cijfers, maar vooral om begrijpen hoe je je ontwikkelt. Het Finse systeem wil dat leraren en leerlingen veel met elkaar praten, zodat leraren goed weten wat elke leerling nodig heeft en waar ze goed in zijn.

Voordelen

Dit systeem heeft veel voordelen. Onderzoek laat zien dat scholieren veel minder gestrest zijn. In plaats van alleen te kijken naar één belangrijk moment, zoals een examen, wordt er gekeken naar hoe je het in het algemeen doet. Dit geeft een eerlijker beeld van wat je kunt en hoe je vooruitgaat.

Het Finse systeem moedigt scholieren aan om op hun eigen tempo te leren en dingen te ontdekken die hen interesseren. Natuurlijk heb je geen totale vrijheid, maar je hoeft zeker niet elke dag bergen huiswerk te maken, wat bij ons vaak wel gebeurt. Ze richten zich meer op wat je kunt en leert dan op alleen cijfers. Je ziet bij ons bijvoorbeeld dat leesvaardigheid sterk achteruit is gegaan onder jongeren, terwijl die in Finland al jaren juist een stijgende lijn heeft.

Maar hoort een eindexamen niet gewoon bij je schooltijd? Is dat niet juist een beetje leuk? Onderzoek laat zien dat leerlingen in Finland niet gelukkig zijn op school. Hier kunnen ze misschien iets van Nederland leren, want hetzelfde onderzoek wijst uit dat onze leerlingen tot de gelukkigste behoren.

Dit wil je ook lezen:

Johannes schreef boek over welbekende vraag ‘is het voor een cijfer?’

Looping

Daarnaast is het bijzonder dat leerlingen in Finland vaak tot zes jaar lang dezelfde leraar hebben. Dit betekent dat docenten de kans krijgen om de verborgen talenten van leerlingen te ontdekken en aan te moedigen. Anders dan bij ons, waar leraren elk jaar een nieuwe groep leerlingen krijgen, groeien de docenten in Finland mee met hun leerlingen terwijl ze naar hogere klassen gaan.

Ze noemen dit 'looping'. En het beste is dat het geen extra kosten met zich meebrengt, maar juist grote voordelen oplevert als het gaat om hoe goed de leerlingen presteren op school.

Conclusie

Zou het niet mogelijk zijn om ook op Nederlandse middelbare scholen een systeem zoals het Finse 'looping' in te voeren? Een systeem dat niet alleen de druk op scholieren vermindert, maar ook zorgt voor een langdurige en positieve relatie tussen leraren en leerlingen, lijkt mij goed haalbaar. Het zal de overheid misschien wat centen kosten, maar is dat het niet waard? Nu, in Nederland, wisselen we meestal elk jaar van leraar. Maar wat als dat zou veranderen? Het zou betekenen dat je niet steeds opnieuw hoeft te wennen aan een nieuwe leraar, maar dat je een betere band kunt opbouwen.

En wat betreft die druk op scholieren, kunnen we dat niet verminderen? In plaats van alleen maar te focussen op examens en toetsen, kunnen we misschien meer kijken naar hoe je het doet gedurende het hele jaar. Hoe zit het met regelmatige gesprekken met je leraar over jouw voortgang? En in plaats van alleen maar naar cijfers kijken, kunnen we meer kijken naar wat je hebt geleerd en hoe je bent gegroeid.

Dit wil je ook lezen:

Is eindexamen doen nog wel van deze tijd?