Betert een puber zijn leven als hij gestraft wordt? Sinds ik bovenstaande documentaire Bijna 18 heb gezien, twijfel ik daar aan.

Documentairemaakster Ingeborg Jansen volgde enkele minderjarige gevangenen vanaf de rechtbank tot een half jaar na hun vrijlating. Maar staken ze echt iets op van hun tijd in de bak?

De stoere straatboys moeten in de gevangenis in groepjes voorlezen alsof het kleine kinderen zijn, honderden peuken oprapen en vernederende kamerzoekingen ondergaan. Bovendien analyseren zielenknijpers tot uitentreuren het gedrag van de crimineeltjes. Is dit dé manier om te voorkomen dat ze opnieuw de fout in gaan?

Voor Batanay (17), die een overval pleegde op een videotheek, werkte het in ieder geval niet. Hij zit zijn straf uit, komt vrij en belandt op zijn achttiende opnieuw achter de tralies.

Om niet meer terug te komen

En hij is niet de enige. Een van de jongens zegt het zelf in de documentaire: "Je verandert niet voor deze mensen, omdat je hebt vastgezeten, maar je verandert omdat je voortaan buiten wilt blijven. Je gaat het slimmer doen, of anders doen. Om niet meer hier terug te komen."

In plaats van de veroordeelde straatjongens goed gedrag aan te leren, midden in de maatschappij, sluiten we ze met z'n allen op. We analyseren hun 'denkfouten' en proberen hen een lesje psychologie bij te brengen. Maar zo zitten de jongens van de straat niet in elkaar. Zo creëren we draaideurcriminelen: zodra ze na hun straf de wijde wereld in worden gestuurd, gaan ze vaak opnieuw de fout in.

Noorwegen

Het verschil tussen de jeugdinrichting en de 'echte' wereld is groot. Maar kijk eens naar Noorwegen: daar lijkt één gevangenis op een thuis. Op het eiland Bastøy zijn geen hoge betonnen muren en de gevangenen hebben de sleutel van hun eigen kamer. Om drie uur 's middags verlaat het personeel het eiland en blijven er slechts vijf bewakers achter.

Slechts 29 procent van de eilandbewoners gaat na z'n vrijlating opnieuw de fout in, in heel Noorwegen 65 tot 72 procent van de gevangenen. Ter vergelijking: in Nederland is dit 75 tot 80 procent. Wat als wij onze jeugdgevangenen ook zo zouden behandelen?

Ook maar jongens

Want deze jongens - hoe gevaarlijk ze er ook uitzien - zijn ook maar jongens. Als de moeder van een van hen langskomt in de jeugdinrichting en zegt dat "hij niet aan zijn puistjes moet zitten", dan luistert hij gewoon. Ze lachen samen als hij zegt dat "het hier geen hotel is".

Want op hun tatoeages, stoere praatjes, een hoop "wollahs" en "jeweetzellufs" na verschillen ze niet veel van jou en mij. Het zijn ook maar jongens.

Laten zien wat wél moet

Deze jongens hebben zeker iets gedaan wat niet normaal is. Wapenbezit, diefstal, straatroof, vechtpartijen en overvallen. Dat ontken ik niet. Daarom moeten we juist voorkomen dat ze opnieuw de fout in gaan, door te laten zien hoe het wél moet.

En je kunt je afvragen of alle jongeren die slecht gedrag vertonen in een cellenblok gooien, daarvoor de beste oplossing is.