Hoe is het om iemand te vermoorden? Als we een moordenaar, verkrachter of pedofiel in het nieuws zien, denken we hier liever niet over na. We kijken even geschokt en roepen iets als 'Hoe kan je dat nou doen?' De documentaire The Act of Killing laat het echter niet bij een retorische vraag, maar zoekt naar de antwoorden.

Heb jij de allernieuwste bioscoophits en alle bekende filmklassiekers al gezien? Bekroond filmmaker Casper spit de videotheekcollectie door, op zoek naar de leukste films die je nog niet kende. Zet die televisie/laptop maar vast aan!

Het idee dat wij mensen in staat zijn moorden te plegen (of iemand te verkrachten, of een kind te mishandelen) is niet echt geruststellend. Daarom denken we graag dat we niet zijn zoals ‘dat soort mensen’. Ik heb weleens iemand een verhaal horen vertellen over hoe pedofielen de doodstraf mogen krijgen omdat ze geen mensen, maar ‘monsters’ zijn. Afgezien van hoe vréééselijk kortzichtig en dom ik die uitspraak vind, zie je hierin heel duidelijk die mentaliteit terug: criminelen zijn geen mensen. Toch?

Echte massamoordenaar

The Act of Killing volgt Anwar Congo, een Indonesische massamoordenaar die in de jaren '60 honderden communisten heeft vermoord. Maar de filmmakers volgden hem niet zomaar: ze vroegen hem een film te maken over zijn daden, een film waarin hij zelf ook meespeelt. Aan het begin van de docu zien we hem vrolijk praten over zijn moorden. Hij vertelt dat de plaats waar hij mensen executeerde zich tegenover de bioscoop bevond. Eerst ging hij in de bioscoop een gewelddadige film kijken en daarna ging hij die praktijken aan de overkant nadoen. Jolig demonstreert hij hoe hij mensen wurgde met draad.

Comfortabele beelden

Dit zijn schokkende, maar toch comfortabele beelden: natuurlijk is het afschuwelijk dat hij zo casual praat over zijn gruweldaden, maar dat bevestigt wel hoe onmenselijk hij is. ‘Mensen zoals wij’ zouden nooit een moord plegen, laat staan zo er lichtvoetig over praten! Maar daar blijft het niet bij: als Anwar zijn eigen film maakt over de moorden krijgt hij langzaam een beetje besef. Een van de krachtigste momenten van de film is wanneer Anwar zelf slachtoffer moet spelen. Als die draad, waarmee hij zo veel mensen lachend heeft vermoord, om zijn eigen nek gaat, begint hij te trillen. De massamoordenaar is bang. “Zeg, denk je dat die mensen ook zo bang waren toen ik ze vermoordde?” stamelt hij.

Vragen

Het einde van de film is een van de krachtigste filmmomenten die ik ooit heb meegemaakt. Daarom zal deze documentaire nog dagen in je hoofd rondspoken. The Act of Killing roept zo veel meer vragen op dan in anderhalf uur te beantwoorden zijn. Zou Anwar echt veranderd zijn? Zou hij spijt hebben? De film beantwoordt in ieder geval één vraag: zijn moordenaars mensen?

Het antwoord is ja.