Verdient onze zesjescultuur een onvoldoende? Nederlandse politici vinden van wel, maar volgens de Amerikaanse documentaire Race to Nowhere zijn we met prestatiedwang nóg verder van huis. In de VS kennen ze geen zes-is-genoeg-mentaliteit. De pressure voor goeie cijfers is daar way too high, met gestreste en depressieve tieners als gevolg.

Maar ja, uit Amerika hoor ik wel vaker hysterische berichten, dus ik wil de film met eigen ogen zien. Relaxed zit ik op een doordeweekse dag een filmpje te kijken en cola te drinken. Ondertussen word ik in de film voorgesteld aan leeftijdsgenoten die al drie jaar geen huiswerkvrije middag hebben gehad.

1-0 voor the Dutchies.

“Caught up in this race to nowhere”

De beelden wisselen elkaar snel af. Jongens en meisjes, een jaar of veertien oud. Met een schuchtere blik kijken ze naar de camera. Bijna alsof ze zich voor hun bekentenissen schamen.

“Ik besteedde elke avond zo’n zes uur aan m’n huiswerk.”
“Ik moest mijn hele leven opofferen aan m’n cijfers.”
“Het is onmogelijk! Ik kon het niet meer aan.”

Presteren, presteren, presteren, daar komt het op neer, beter dan de rest. Want ja, in Amerika moet je het blijkbaar zelf maken. Red je het, dan mag je trots zijn, maar slaag je niet, dan is het je eigen schuld. Loser!

Op je zevende denken aan later

Dus al die scholieren werken aan de American dream: een eigen huisje, boompje en beestje. Maar dat vereist een goeie baan, die je pas krijgt na een studie aan een hoogstaande universiteit. Die kan elk jaar uit miljoenen pubers kiezen en accepteert je alleen met achten op je lijst en een cv van vijf kantjes.

“Ik doe het voor mijn eigen toekomst,” zegt een zevenjarig jongetje dat elke dag naar huiswerkbegeleiding gaat. Huiswerk op je zevende? Hij heeft  al twee jaar niet buitengespeeld, zegt-'ie.

En dat is een behoorlijk zware prijs. “Ik ben bang dat onze kinderen ons gaan aanklagen voor het stelen van hun jeugd,” verwoordt een bezorgde vrouw het voor de microfoon. Er flitsen inderdaad geen kinderen langs, maar hopeloze, teleurgestelde, uitgeputte mini-volwassenen. Ik vraag me af of ze niet instorten voordat ze hun doel, de universiteit, bereiken.

Onzinhuiswerk ≠ goeie cijfers

Als ik close-ups zie van het huiswerk, dan voel ik plaatsvervangende frustratie opkomen. Het grootste deel lijkt onzinopdrachten, à la ‘maak een film over de emoties van een zonnebloem’. Een dag tijdsverspilling verder weet je nog niet hoe ’t nou zit met bijvoorbeeld fotosynthese. Overdreven, megagrote creatieve opdrachten, in plaats van gewone nuttige wiskundesommen of grammaticaoefeningen.

En dat is te zien aan de cijfers. Op de internationale ranglijst neemt Amerika een matige 24^e plaats in. We hoeven de komst van een Amerikaanse Einsteingeneratie dus niet te vrezen.

Een tussenweg

Na anderhalf uur American-style platgeslagen te zijn met zorgwekkende quotes, heb ik vooral heel veel medelijden met die tieners. De documentaire laat natuurlijk maar één kant van het verhaal zijn, maar het geluk, de vrijheid en de creativiteit wordt bij deze leerlingen van hogeraf verkwanseld voor een zogenaamd beter Amerika. Iedereen moet slim zijn, succes hebben en flink verdienen – maar bijna iedereen faalt.

De situatie in Nederland is in geen enkel opzicht te vergelijken met de Amerikaanse taferelen. Ik moet toegeven dat ik persoonlijk een innerlijke afkeer voel tegenover ‘onze’ zesjescultuur. Na deze beelden ben ik er echter wel van overtuigd dat de voorgestelde selectie aan de poorten van de universiteit geen goed idee is. Dan wordt er dus niet langer eerlijk geloot, maar met bijvoorbeeld een selectietoets alleen de allerbesten aangenomen.

Ik ben er eigenlijk wel trots op dat iedereen in Nederland zijn eigen manier van leren kan hebben. Laten we de druk dan niet onnodig opvoeren en méér dan een vwo-diploma gaan vragen, want het doel wordt er duidelijk niet door gehaald. Gaan voor een zes? Nee, dat ook weer niet per se, maar een goeie jeugd met genoeg vrije tijd, dat lijkt me een mooi streven.

Ben jij wel eens oververmoeid geraakt omdat je een veel te druk leven leidde en je te veel tegelijkertijd wilde? Herken je jezelf een beetje in de scholieren die in Race To Nowhere geportretteerd worden? Laat het weten in de reacties en laat je emailadres achter!