Michelangelo

Werkstuk CKV Michelangelo
Inleiding: Michelangelo, voluit Michelangelo Buonarroti, is geboren op 6 maart 1475 te Capresse, een stad in de Italiaanse streek Toscane. Michelangelo stierf in Rome op 18 februari 1564 op 89-jarige leeftijd. Michelangelo was een dominerende figuur in de Italiaanse hoge renaissance en de incarnatie van de 'uomo universale' , de universele mens. Michelangelo hield zich in zijn leven bezig met de: beeldhouwkunst, schilderen, architecturen, en dichten. Michelangelo wordt beschouwd als één van de grootste kunstenaars die er is geweest. Michelangelo zwierf zijn hele leven in Italië rond. Michelangelo: De renaissance: Om Michelangelo's werken goed te kunnen begrijpen moet er eerst iets over de renaissance verteld worden. Met de renaissance wordt de wedergeboorte van de oudheid (grieks-romeinse tijd tot 500) bedoeld. Deze ontstond omstreeks 1500 in Italië. De renaissance ontstond in Italië omdat hier erg veel kunst was maar nog belangrijker was dat er aparte stadstaten in Italië waren, zoals: Venetië, Florence en Genua. De mensen die hier woonden waren in die tijd waren erg rijk en baas in eigen huis. Zo konden ze zelf kunst kopen met geld dat ze niet meer nodig hadden voor de eerste levensbehoeften. De renaissance verspreide zich rond 1600 over grote delen van Europa. Op het gebied van de beeldende kunst veranderde de volgende dingen tijdens de renaissance: - het erkennen van kunstenaars, door bv. beeldhouwwerken te signeren konden de kunstenaars rekenen op erkenning - er ontstonden andere vormen van beeldende kunst, mensen werden gemaakt van twee kanten ook vervulden de borstkas een belangrijke rol bij de beelden - de onderwerpen veranderden, zo werden ze vaak religieus of hadden te maken met de oudheid
Nog een belangrijke verandering tijdens de renaissance was het mensbeeld. Er ontstond antropocentrisme, de mens kwam in het midden te staan, het zwaartepunt verschoof van god naar de mensen zelf. Ook ontstond het humanisme, het denken aan de medemens. Het christendom bleef nog wel bestaan. Toch waren er mensen die geloofden in atheïsme (god bestaat niet) of deïsme (god heeft het heelal gecreëerd en losgelaten). Een beroemd voorbeeld van Michelangelo uit de renaissance is wat hij deed met het door hem gemaakte beeldhouwwerk, de Piëta. Het was niet duidelijk wie dit meesterwerk had gemaakt. Michelangelo heeft hier op niet misverstane wijze verandering in gebracht. Toen hij bedevaartgangers hoorde zeggen dat de "Piëta" door Cristoforo Solari was gemaakt, trof hij maatregelen. 's Nachts nam hij zijn gereedschap ter hand en graveerde zijn naam in de kleding van Maria. Voor eens en voor altijd was het duidelijk dat hij het beeld had gemaakt. De "Piëta": Let op de tekst op de draperie over Maria's linkerschouder(links) Aangezien Michelangelo veel heeft gepresteerd op het gebied van kunst beperken wij ons tot de beeldhouwkunst die hij heeft vervaardigd. Ook zelf voelde Michelangelo zich het meest aangetrokken tot de beeldhouwkunst. Michelangelo werd geboren als zoon vaan Lodovico di Lionardo Buonarotti Simoni, deze was stadshoofd van Caprese en Chiusi. Michelangelo behoorde tot een oude niet rijke familie die zich sinds het midden van dertiende eeuw in Florence had gevestigd. Lodovico was niet vrij van adellijke pretenties, Michelangelo was dat dan ook niet. Michelangelo en zijn vader beleefden een merkwaardig avontuur dat, toen Michelangelo beroemd was geworden, een zekere graaf van Canossa, die aan het keizerlijk huis was verbonden, zich voor een familielid uitgaf. Lodovico verbood zijn zoon hardnekkig een kunstloopbaan. Hiermee legde Lodovico er de nadruk op dat men in zijn familie als voorname lieden wist te leven. Michelangelo onderstreepte zelfs toen hij beroemd was, wat hem van gewone handwerklieden onderscheidde: "Iedereen weet", schreef hij in 1549 aan zijn neef Lionardo, "dat wij oude Florentijnse burgers even voornaam zijn als iedere andere familie". Na vergeefse pogingen Michelangelo voor de letterkunde te interesseren, besloot zijn vader hem, zij het met tegenzin, in een atelier te plaatsen. Het werd: "la bottega" van David en Domenico Ghirlandaio, het meest bekende atelier van Florence. Dit gebeurde in 1488. Op vijftienjarige leeftijd begon Michelangelo zijn tijd door te brengen in het huis en de tuinen van Lorenzo de Medici. Hier bestudeerde hij de beeldhouwkunst van Bertoldo di Giovanni, een leerling van Donatello. Gedurende deze tijd maakt hij de beeldhouwwerken: "Madonna della Scala" en "het Centaurengevecht". Het bestuderen van klassieke en antieke werken van Donatello waren beslissend voor Michelangelo's vorming. Bijvoorbeeld, de Madonna, die in een vlak relief volgens die trant van Donatello gemaakt is. Na de dood van Lorenzo de Medici (1494) verliet Michelangelo Florence en ging voor een korte tijd naar Bologna. Hier kwam hij in aanraking met Jacopo di Piero della Quarcia, deze trachtte een brug te slaan tussen de klassieken en het realisme. In Bologna maakt Michelangelo een knielende engel en twee heiligenfiguren voor de Acra di San Domenico. In 1496 vertrok Michelangelo naar Rome waar hij zijn eerste grote bouwwerk "Bacchus" vervaardigde, dit beeldhouwwerk was erg aan de klassieke conceptie verbonden. In de hierna, in korte tijd gemaakte, "Piëta" kwam het genie van Michelangelo voor het eerst volledig tot gelding. Erg hier oplijkend is het beeldhouwwerk: "Madonna met kind". Deze vormt de overgang met beroemde beeldhouwwerk: "David", die in Florence is gekapt uit een gigantisch stuk marmer. Toen Michelangelo weer was teruggekeerd in Florence werd hij plotseling door paus Julius2 opgeroepen om weer terug te komen naar Rome (1505). Hij moest een praalgraf maken met 40 marmeren figuren onder de koepel van de nieuwe Sint-Pieter's kerk, die in aanbouw was, voor paus Julius2. Het werk zou nimmer in zijn oorspronkelijke opzet voltooid worden. In 1923 ontving Michelangelo van Paus Leo 10, de zoon van Lorenzo de Medici, een nieuwe grote opdracht. Deze voerde Michelangelo na jaren als schilder werkzaam te zijn geweest terug tot de beeldhouwkunst. Hij moest grafmonumenten inrichten, in de San Lorenzo-kerk te Florence, voor de jongere generatie van de familie Medici. Er moesten 4 graven gemaakt worden. Twee voor de neven Lorenzo de Jonge (hertog van Urbino) en Giuliano de Jongere (hertog van Nemours). De overige 2 graven waren voor de broers Lorenzo il Magnifico en Gioliano. De twee broers werden samen il Magnifici genoemd. Hun graven zijn nooit voltooid. Aan de voeten van de graftomben zijn (allegorische) figuren aangebracht die verwijzen naar de vier tijden binnen een etmaal: de Dag en de Nacht, de Dagenraad en de Schemering. Op de schetsen (waarvan er veel bewaard zijn gebleven) van Michelangelo stond ook dat tegen de graftomben riviergoden als voetstuk geplaatst zouden worden. Dit gedeelte is ook niet helemaal uitgevoerd. Een van de redenen dat Michelangelo de medicigraven nooit heeft kunnen voltooien is dat Florence wordt belegerd door pauselijke troepen, Michelangelo koos de zijde van Florence. In de zomer van 1534 verlaat Michelangelo Florence definitief om zich in Rome te vestigen. Daar probeert Michelangelo in zijn laatste jaren nieuwe vormen te zoeken. Michelangelo was de grootste beeldhouwer van de hoge renaissance (16de eeuw), hij brak met 15de eeuwse rust en kalmte. Zijn werk werd gekenmerkt door gevoel en expressiviteit. Zijn karakter zat daar waarschijnlijk tussen. Michelangelo was een gevoelsmens, die razend kon worden en meer dan eens met zijn opdrachtgevers overhoop lag. Michelangelo was een sombere man, dit kan je merken in veel van zijn werken. Toch kon deze moeilijke en eenzame zonderling soms als ieder ander van het leven genieten. Ongetwijfeld was Michelangelo een moeilijk, haast neurotisch mens die zich graag hulde in een sluier van geheimzinnigheid. Michelangelo die zich tegenover anderen zeer kritisch opstelde, spaarde zichzelf evenmin. Deze zelfkritiek weerhield hem waarschijnlijk aan zijn sombere stemming toe te geven. Michelangelo voltooide slechts een klein van de vele projecten die hij in zijn leven begon. Hij voltooide beelden als zijn "Bacchus", zijn "David" en kleinere groepen zoals zijn eerste piëta. Grote monumenten maakte hij nimmer af. "Onvoltooid werk vertegenwoordigt het ongeduld van Michelangelo ten opzichte van de beperkingen waar Michelangelo te maken kreeg" aldus een vriend van Michelangelo. Andere redenen zouden tijdgebrek of de wispelturigheid van zijn opdrachtgevers kunnen zijn. Michelangelo had geniale tijdgenoten: - Donatello werd door Michelangelo bewonderd om zijn modernisme en vakmanschap, maar gehekeld om de slechte afwerking van zijn beelden. - Ghiberti: Michelangelo prees de deuren die Ghiberti gemaakt had voor de doorloopkapel in Florence - Cellini: een groot goudsmid en beeldhouwer, bewondert door Michelangelo - Bramante: hoewel Bramante zijn grootste rivaal was erkende Michelangelo diens artistieke gaven ook bewonderde Michelangelo hem als architect van de Sint-Pieter-kerk - Over Del Sarto zei Michelangelo dat deze, met gelijke kansen voor Raffaël (ook hem zag Michelangelo als een rivaal) een gevaarlijke concurrent had kunnen worden - Op zijn oude dag schreef Michelangelo: "Alle misverstanden tussen paus Julius2 en mij kwamen voort uit de jaloezie van Bramante en Raffaël, die mijn ondergang wilden". "Daardoor kon ik de graftombe ook niet afmaken tijdens het leven van Julius2". - Tussen Michelangelo en Leonardo da Vinci was een rivaliteit die sinds hun Florentijnse periode bestond. Hoofdzaak van de wrijving was de tegenstelling van karakters, die volstrekt onverenigbaar waren. Michelangelo's meest bekende Beeldhouwwerken: 1 Madonna van de sterren circa 1492

2 Centaurengevecht circa 1492
3 Kruisiging circa 1494
4 Bacchus 1497
5 Piëta 1499
6 David 1501-1504
7 Madonna met kind 1505
8 Madonna met kind circa 1503
9 Stervende slaaf circa 1513
10 Opstandige slaaf circa 1513
11 Mozes circa 1515
12 Medici Madonna 1524-1534
13 Graf van Giuliano de Medici 1524-1534
14 Graf van Lorenzo de Medici 1524-1534
15 Gevangenen 1527-1528
16 Overwinning 1532-1534
17 Piëta 1550-1556
18 Rondanini Piëta 1552-1564 1) Dit werd gemaakt terwijl Michelangelo verbleef in het huis van Lorenzo de Medici. Het werk is een relief in marmer. Staat in Casa Buonarroti in Florence. 2) Dit is ook een marmeren relief. Het werd gebeeldhouwd in de tijd dat Michelangelo bij de familie Medici woonde. Het verschilt met de "Madonna van de sterren" in aanzicht en in het onafgewerkte uiterlijk. Staat in Casa Buonarroti in Florence. 3) Dit is een houten kruis en het is het enige houten werk dat van Michelangelo die bekend is. Jezus z'n figuur is naakt (wat zijn tijdgenoten shockeert), door heel zijn carrière heen creëerde Michelangelo zijn meesterwerken als een viering van het menselijk lichaam. Staat in Casa Buonarroti in Florence. 4) Gerealiseerd voor een rijke Romein, Jacopo Galli, dit standbeeld toont een naakte "Bacchus" (=Griekse halfgod van de wijn). Zijn hoofd is bekranst met trossen druiven, met een sater op zijn zijde. Een sater (ook wel satyr) is een logisch gevolg van een wijngod. Deze is voorgesteld als een kleine mansfiguur met een kromme neus, spitse oren, een puntige baard, borstelige haren, een korte staart en bokspoten. Hij is geil en kwelziek van aard en belust op dans en muziek. Het is veeleer een heidens werk, een groot verschil naar zijn volgend werk, de Piëta. Staat in het museum Bargello in Florence. De Bacchus: 5) De "Piëta" is een van Michelangelo's belangrijkste werken, dit werk staat in de Sint-Peter Basiliek in Rome. Het gezicht van de Maagd werd heel jong weergegeven en dat van Jezus toont geen tekens van pijn. In het woordenboek staat dan ook voor piëta: voorstelling van Maria met het dode lichaam van Jezus op haar schoot. Het verschilt van de "Bacchus" omdat de "Bacchus" een heidens figuur is. Waarmee het in meerdere goden geloven van de Grieken wordt bedoeld (polytheïsme), dus niet-christelijk. De "Piëta" daarentegen is wel christelijk want deze geeft een voorstelling van Maria met een dood lichaam van Jezus. (zie blz. 2) 6) Dit standbeeld is ook heel bekend. Het toont een naakte David met een steen en een slinger in zijn hand. Het is 4,34 meter hoog en stelt David voor die gespannen wacht op zijn vijand Goliath. De symbolische betekenis is: de bijbelse held David staat als politiek symbool voor de republikeinse overheid van Firenze (Florence). David was een nederige herder die koning van Israël werd. Zijn beeld is vooral een toonbeeld van het renaissancistische ideaal. In 200 jaar tijd zijn er vier totaal verschillende standbeelden van David gemaakt in Italië. Alle vier zijn meesterwerken. Donatello(1430) was het eerste, daarna Verrocchio, gevolgd door Michelangelo en uiteindelijk Bernini. Staat in Galleria dell’ Accademia in Florence. David: 7) Ook gekend als de Brugse Madonna, dit beeld werd gemaakt door Michelangelo op ongeveer dezelfde tijd dat hij aan het werken was aan de "David". Dit werk toont een zittende Madonna met de naakte Jezus die tussen haar knieën zit. Het kind is nogal groot, dit heeft te maken met de taak die het moet volbrengen. Daarentegen is de moeder wat gelaten. Ze kijkt haar kind niet aan. Dat wijst erop dat ze al afscheid aan het nemen is van haar zoon. In de rechterhand houdt ze een gesloten boek vast, het symbool van maagdelijkheid, eeuwige jeugd en zuiverheid. Het is gemaakt uit Carrarisch marmer en het is 128 centimeter hoog. Staat in de Onze Lieve Vrouwekerk in Brugge waar ook de 16de eeuwse praalgraven van Karel de Stoute en Maria van Bourgondië zich bevinden. Het is toch wel eigenaardig dat een renaissance beeld uit Italië terechtkomt in een Brugse kerk. De oorspronkelijke Italiaanse opdrachtgever was niet tevreden over het werk en wilde Michelangelo niet betalen. Wie het werk wel wilde hebben, was Jan van Moeskroen die in Firenze (Florence) een welvarend lakenbedrijf had. Hij kocht het beeld voor honderd gouden dukaten en bracht het naar Brugge. Op 23 november 1514 schonk hij het aan de Onze Lieve Vrouwekerk. Hoe waardevol het beeld is, bewijst misschien de volgende anekdote. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontvoerden de Duitsers de Madonna. Ze verstopten het beeld in een zoutmijn in Oostenrijk. Bij de bevrijding vonden de Amerikanen het terug. Ieder jaar komen miljoenen toeristen de "Madonna met kind" bewonderen. 8) Een marmer reliëf, ook gekend als Pitti tondo (Pitti was de oorspronkelijke bezitter) welke verschilt van de vorige in stijl. De figuren puilen uit en het werk lijkt meer op een gewoon standbeeld dan op een reliëf. Bevindt zich in het museum Bargello in Florence. 9) Dit werk was bestemd om deel uit te maken van het graf van Paus Julius2, maar het werd nooit afgemaakt. Nu staat het werk in het Louvre te Parijs. 10)Dit was ook bestemd om deel uit te maken van het graf van Paus Julius2. Nu bevindt zich het in het Louvre te Parijs. 11)Dit standbeeld is de afgewerkte figuur dat was getekend voor het graf van Paus Julius2. Het toont een indrukwekkende, zittende Mozes en bevindt zich in San Pietro in Vincoli in Rome. Mozes: 9,10 en 11 zouden dus behoren tot het graf van Julius 2, die zelf de opdracht gegeven had voor deze graftombe aan Michelangelo, omdat hij zo onder de indruk was van de "Piëta". Michelangelo kon wel nooit deze opdracht afmaken, omdat de paus Julius2 eerst fresco’s wilde in de Sixtijnse Kapel. Alleen de "Mozes" werd voltooid. De slavenfiguren zie je verwoed worstelen om uit het marmer los te geraken, dat is hun nooit gelukt. 12)Niet helemaal afgewerkt. Het toont Jezus op zijn moeders knie, zich draaiend in de richting van haar. Het bevindt zich in de Medici Chapel in San Lorenzo te Florence. 13)Locatie: in de Medici Chapel in San Lorenzo te Florence. Het graf heeft naakte figuren die Dag en Nacht voorstellen. 14)Staat tegenover het graf van Giuliano. Het graf heeft naakte figuren die Dageraad en Schemering voorstellen. 15)Bestaat uit vier gevangenen: - een ervan is de “Blockhead” gevangene, een onvoltooid standbeeld dat deel zou moeten uitmaken van Julius zijn graf. - een andere is de “Cross-legged” gevangene, dit zou ook deel uit moeten maken van Julius2 z'n graf. - nog een andere is “Atlas”, genoemd naar de manier waarop hij zijn last draagt. De gevangen bevinden zich in de Galleria dell’ Accademia in Florence. 16)Nog een werk dat waarschijnlijk was bestemd voor Julius2 z'n graf. In tegenstelling tot de gevangenen is dit werk voltooid. Tegenwoordige plaats: Palazzo Vecchio te Florence. 17)Deze Piëta verschilt veel van de gepolijste Piëta in de Sint-Peter kerk in Rome. Zijn uiterlijk is ruw en onafgewerkt. Staat in Castello Sforzesco te Milaan. 18)Aan dit werk werkte Michelangelo kort voor zijn dood. Het origineel was groter, maar Michelangelo sneed stukken weg en begon opnieuw te beeldhouwen. Het resultaat is een onafgewerkt standbeeld van de staande figuren van Jezus en zijn moeder. Dit was zijn laatste beeldhouwwerk. Bevindt zich in het Castello Sforzesco te Milaan.