Crisisjaren 1920-1940 Amerika

De aanloop tot de crisis Kort na de tweede wereldoorlog werd Harding, een republikein, gekozen tot president. De Verenigde Staten kozen andermaal voor hun beroemde en beruchte tijd periode van isolationisme. Zoals Amerika zo vaak doet als het even minder gaat, trokken ze zich terug uit de bemoeienissen met vooral Europa. Deze president en ook de volgende, Coolidge sloten zich ook op economisch gebied af van de rest van de aardkloot. De invoerrechten werden fors verhoogd om de binnenlandse industrie te beschermen. Ook de maximale instroom van immigranten werd verlaagd naar 150.000. Verder voerde hij een flinke belastingverlaging door. Door deze maatregelen bloeide Amerika helemaal op. In deze periode van hoogconjunctuur nam het inkomen per hoofd van de bevolking toe met een derde en draaide de industrie op volle toeren. De arbeidsproductiviteit schoot omhoog. Hoewel de koopkracht nauwelijks omhoog ging, omdat de lonen niet stegen, maakten de bedrijven winst. Veel van hun producten werden afgenomen door een consument die met een lening kocht. Een deel van de opbrengst werd opnieuw geïnvesteerd. Veel luxeartikelen zoals radio’s, tv’s, auto’s (vooral de T-Ford) en koelkasten werden verhandeld. Amerikanen meenden het zo goed voor elkaar te hebben dat ze zich van alles konden veroorloven in deze ‘roaring twenties’. De aan de Europeanen aangeboden leningen werden zelfs langzaam terugbetaald. Op de beurs werd heftig gespeculeerd. Zo’n miljoen Amerikanen waagden een gok. De grootste amateurs maakten grootse winsten. De beurs werd bijna een zekerheid als je geld wilde verdienen. Natuurlijk waren er ook minder bedeelden. Vooral de negers, die hun geluk gingen zoeken in de noordelijke steden (onder de negers was er een werkloosheidspercentage van 16%) en de boeren hadden het zwaar. De boeren hadden niet langer meer de afzetmarkt in Europa die door WOI was ontstaan, waardoor velen minimaal verdienden. Ook banken werden de dupe…zij zagen het aan de boeren geleende geld voor de mechanisatie van de landbouw nooit meer terug. Deze groep viel echter in het niet bij de grote groep die profiteerden van de hoogconjunctuur. Met andere woorden…er leek geen vuiltje aan de lucht. De oorzaken van de crisis Ondanks de grote winsten en de gestegen arbeidsproductiviteit kregen de werknemers niet waar ze recht op hadden: Stijgende lonen. Zoals ik al zei werden vrijwel alle producten op krediet gekocht. Er was sprake van schijnwelvaart onder deze consumenten. Langzaam aan ontstond er onderconsumptie. Er was niet genoeg vraag naar al die geproduceerde producten, met als gevolg dat prijzen snel omlaag gingen. Dit was vooral het geval in de agrarische sector. Een andere oorzaak was dat de toch al geringe koopkracht, zeer slecht verdeeld was over de bevolking. 5% Van de bevolking beschikte over 30% van het nationaal inkomen. De nieuwe hobby van veel Amerikanen, speculeren, werkte niet ook goed uit op de economie. De koersen werden tot onrealistische hoogten opgedreven, onder het motto van: ‘Ieder ding is zoveel waard als de mensen denken dat het waard is’. Daarbij vergat men echter regel twee: ‘Men moet er voor zorgen dat men er niet op het verkeerde moment eigenaar van is’. Ik denk dat het moeilijk te verklaren is waarom speculatie, en dan vooral van amateurs slecht is voor de beurzen en de gehele economie. Dit lijkt me een van die vele beursaspecten die niet te verklaren zijn met rationele gedachten en cijfers. De man die op dat moment de touwtjes in handen had in de VS mag niet worden verweten dat hij een crisis liet ontstaan. Wel is het de vraag of hij juist reageerde. Hoover, de president die destijds de scepter zwaaide, deed eigenlijk helemaal niets. De republikein zorgde eigenlijk voor een extreme vorm van liberalisme. Hij ging ervan uit dat de crisis vanzelf wel zou overgaan en greep geenszins in omdat hij dat tegen de algemeen heersende opvatting van zijn land vond indruisen. Hoover hield zich vast aan het feit dat de overheid er niet was om in te grijpen op economisch gebied. Zelfs de vele daklozen en de andere mensen die ver onder het bestaands minimum leefden liet hij barsten. Hij vond dat hulp bieden aan minder gelukkigen iets was voor particulieren.
De gevolgen van de crisis Na de eerste terugval waren er zoals altijd de economen die slechts een korte verslechtering in de economie voorspelden. Veel mensen gingen geloven in een spoedig herstel. Het was echter al vaker voorgekomen dat de economie na een periode van zeer grote welvaart een kleine dip kende van een jaar of tien. Daarna zou het wel weer beter gaan…dacht men… Zoals we nu weten liep het anders. Alle eerder genoemde oorzaken leidden op 24 oktober 1929 tot de zwartste donderdag uit de Amerikaanse historie. Black Thursday leidde de beursneergang in. Al het zelfvertrouwen dat de Amerikanen eerder in de jaren twintig sierden verdween plotsklaps. Miljoenen aandelen werden verkocht. Megabedragen verdwenen gewoon. Aandelen werden zo goed als waardeloos. Een aandeel GMC (General Motors Corporation) was in begin oktober 1929 nog 72 Dollar waard. Drie jaar later kreeg je er nog zeven voor. Zowel particulieren als bedrijven gingen failliet. Veel leningen werden gedaan met aandelen als onderpand. Nu de aandelen niets meer betekenden konden de leningen niet meer terugbetaald worden. Banken die in de voorgaande jaren met alle plezier ontelbare leningen hadden verschaft zagen hun geld als sneeuw voor de zon verdwijnen. Hierdoor werden ook zij meegesleurd in de misère. Alleen de grote en financieel gezonde banken overleefden de recessie. Uiteraard leidden de bovenstaande gevolgen tot duizenden ontslagen. Hele bedrijven verdwenen of halveerden hun productie. Hierdoor kwamen vele mensen op straat te staan. Velen gingen gebukt onder de slechte omstandigheden. Er waren geen sociale voorzieningen, en weinig hulpinstelling, zoals het beroemde Leger des Heils bij ons bijvoorbeeld. De afwachtende houding van President Hoover werd hem niet in dank afgenomen. Bij de verkiezingen in 1932 werd duidelijk dat het geduld van de bevolking op was. FDR, ofwel Franklin Delano Roosevelt moest de nieuwe held worden. Zijn aanstelling gaf de burger moed. Plan tot herstel ‘The New Deal’ Roosevelt ging na zijn aanstelling meteen aan de slag. FDR was geen briljant econoom, en schijnt zelfs niet eens de slimste geweest te zijn. Hij was echter wel goed in het inzien van zijn eigen beperkingen. Hij formeerde een groep adviseurs en experts. Zij vertelden Roosevelt in grote lijnen wat te doen. Samen kwamen ze tot ‘The New Deal’. Geen groots georganiseerd project maar een onsamenhangend stelsel van maatregelen en reorganisaties. The New deal, met als uitgangspunten; Relief, Recovery and Reform ((lasten)verlichting, herstel en hervorming) ging uit van twee basisprincipes. 1. In slecht tijden moet de overheid een stimulerend beleid voeren. De bedoeling was dat de overheid door middel van het starten van grote openbare werken de werkloosheid (in ieder geval tijdelijk) deed dalen en de vraag deed stijgen. Verder moet de overheid ervoor zorgen dat de koopkracht van vooral de economisch minder kapitaalkrachtigen op peil wordt gebracht en gehouden, om zo meer vraag te creëren. 2. De overheid moet in zekere mate een ordenende en plannende functie hebben. Bij deze overweging staat het beter afstemmen van de productie op de afzet centraal. Door het in ogenschouw nemen van het consumeren van de kopers, kunnen de prijzen beter in de hand worden gehouden. Het bedrijfsleven mag zeker niet teveel producten maken. Hierdoor zullen de prijzen weer kelderen. Ook moet de overheid ervoor zorgen dat het economische verkeer weer ‘schoon’ wordt. Kwalijke praktijken en misstanden moeten in de toekomst voorkomen worden. Ook moet de speculatie door amateurs niet te grote vormen aannemen. De eerste honderd dagen van zijn ambtsperiode voerde Roosevelt tal van maatregelen door. Ondanks dat er weinig systeem inzat en niet alles netjes was uitgewerkt hadden ze het gewenste effect. Waardoor vooral de werkloosheid tijdelijk werd teruggedrongen. Na deze eerste honderd dagen begon ‘The New Deal’ pas echt. Het ‘plan’ was in twee fasen te onderscheiden… The first New Deal, 1932-1935: Bij dit eerste deel van het crisis bestrijdingsplan lag de nadruk op het in de praktijk brengen van basisprincipe nummer twee; het ordenen en plannen van de economie door de overheid. Met de Agricultural Adjustment Act hoopte de bewindslieden het zorgenkindje van de VS, de agrarische sector, weer op het goede spoor te zetten. In de industriële sector werd hetzelfde plannetje geprobeerd. De overheid ging de industriëlen nauwgezetter controleren en eiste een aantal basis sociale voorzieningen. De achturige werkdag deed zijn intrede en er werd een minimumloon wettelijk vastgesteld. De regering ging overheidssubsidies verschaffen en versterkte de rol van de vakbewegingen. Verder probeerde Roosevelt en de zijnen de industrie van haar ergste uitwassen te ontdoen en de zwakke broeders een nieuwe kans te geven. Dit plan, genaamd de National Recovery Administration, werkte nauwelijks. Bedrijven maakt misbruik van de situatie en vooral de subsidies, waardoor de reorganisatie nauwelijks tot stand kwam. Uitgangspunt nummer een werd ook in de praktijk gebracht. Grote publieke werken werden gestart. Het meest omvangrijke project droeg de naam Tennessee Valley Authority. In het stroomgebeid van de Tennessee was er al jaren een leegloop van bewoners en industrie. Door het neerzetten van een aantal stuwdammen en het tegengaan van de bodemerosie werd het leefgebied weer aantrekkelijker. Ook kreeg de rivier zelf een grote onderhoudsbeurt waardoor de scheepvaart ook bevorderd werd. Op deze manier keerde er weer bevolkingsgroepen terug en kwamen er weer industrie. Ook de landbouw ging weer een belangrijkere plaats innemen in dit gebied. Uiteraard bestond The New Deal uit nog veel meer projecten. Het zijn er teveel om op te noemen…dus dat doe ik maar niet. Na de maatregelen van vooral de eerste 100 dagen verwachtten de Amerikanen een snel herstel. Dit liet echter veel langer op zich wachten. De kritiek, van vooral ondernemers die zich van hun vrijheid beroofd voelden, nam toe. Hierop besloot Roosevelt in te grijpen. Deel twee van The New Deal, The second New Deal begon. Vanaf 1936 lag de nadruk op het vormen van sociale wetten en het vergroten van de overheidsuitgaven. Deel twee kende minder grote megaprojecten zoals tot 1935 het geval was. Het was echter niet zo dat de in The first New Deal gestarte werken werden stilgelegd.. Uitwerkingen van de ‘New Deal’ The New Deal bracht achteraf gezien voor velen niet het gewenste resultaat. Ondanks de vele miljoenen werden gespendeerd waren de positieve gevolgen niet altijd aan te tonen. De werkloosheid lag aan het begin van de tweede wereldoorlog zelfs hoger dan in 1929. Roosevelt kreeg in 1935 nog een flinke politieke tegenvaller te incasseren. De NRA, het plan om de industrie weer op gang te brengen, werd door het Hooggerechtshof onwettig verklaard. Een meerderheid van de opperrechters vond dat dit project in strijd was met de grondwet. Dit leverde een flinke vertraging en een grote kostenpost op voor de beleidsbepalers. Omdat FDR dit in de toekomst niet meer wilde laten voorkomen deed hij het voorstel het aantal rechters uit te breiden. Hij zou dan de kans krijgen een aantal nieuwe rechters te benoemen. Uiteraard zou hij dan de kandidaten kiezen die zijn politieke gedachten met hem deelden. De hele politiek lag ondersteboven na dit voorstel. Terecht, vind ik. Ondanks een halsstarrige Franklin werd het plannetje niet doorgezet. Gezichtsverlies was het enige dat restte. Feit was echter dat de ergste crisis achter de rug was en dat de goede weg was ingeslagen. Aanvankelijk leek The New Deal te werken. Er tekende zich eind jaren dertig licht economisch herstel af. Daarom besloot FDR de overheidsuitgaven te in te perken en een deel van de staatsschuld af te lossen. Dit leidde direct tot een nieuwe recessie. Sindsdien besloot het Witte Huis het tekort maar voor lief te nemen en dit middel te gebruiken om de crisis te lijf te gaan. Enkele blijvende positieve uitwerkingen: Het reorganiseren en het stabiliseren van de agrarische sector is een groot compliment waard. Al sinds WOI zaten e boeren in grote problemen. The New Deal heeft deze groep absoluut goed gedaan. Al sinds het begin van de industrialisatie hadden de lagere klassen het moeilijk. The New Deal heeft de basis gelegd voor de sociale wetgeving in de States. Minimumloon was een term waar men (vooral de managers) voor de crisis nooit van hadden gehoord. Nu is dat wel anders. Eindelijk werd de hand in het vuur gestoken voor de armere massa. Nu was ook op dat gebied de achterstand ingelopen op de andere grootmachten. Het meest positieve gevolg was echter het herwonnen vertrouwen van de bevolking. In tegenstelling van de Europeanen hadden de Amerikanen echt het gevoel gekregen dat er iets werd gedaan om het land van de ondergang te redden. Dankzij zijn grillige en avontuurlijke beleid werd Roosevelt de langstzittende president van de USA tot nu toe. Hij heeft bijna twaalf jaar het land van de onbegrensde mogelijkheden geleid. Hij dankte zijn verkiezingsoverwinningen vooral aan de steun van de negers. De democraat maakte zich geliefd bij hen dankzij het aanmaken van vele sociale wetten. Bronvermelding Boeken -Sfinx - geschiedenis, de 20ste euw Stefan Boom e.a. -HAVO/VWO examenboek 1985 J. Beetsma en PA. DAS -Stilte voor de storm 1919-1939 James Cochrane

Internetpagina’s - www.nrc.nl - http://users.pandora.be/hugo.harth/citaten.htm#1929bis - www.scholieren.com
Overig - Microsoft Encarta 2000