Apollo en Daphne van Pollaiuolo

1. Informatie
Het kunstwerk Apollo en Daphne is gemaakt door Antonio del Pollaiuolo (echte naam: Antonio di Jacopo d’Antonio Benci) tussen 1470 en 1480. Pollaiuolo leefde van 1432 tot 1498 in Florence in Italië, hij stierf in Rome. De omgeving van Florence gebruikte hij meerdere malen als achtergrond in zijn schilderijen, ook bij Apollo en Daphne. Voor dit schilderij gebruikte hij olieverf op hout.
Pollaiuolo was een schilder, beeldhouwer, graveur en goudsmid, onder andere in dienst van de Medici familie en opgeleid door Lorenzo Ghiberti. Pollaiuolo beschouwde zich in de eerste plaats als een metaalbewerker, hoewel hij ook bekend was als schilder en graveur. Hij vervaardigde de grafmonumenten van de pausen Sixtus IV en Innocentius VIII, wat hem veel bekendheid opleverde. Antonio wilde zo goed mogelijk mensen in actie kunnen vereeuwigen en hij zag in dat hiervoor een gedetailleerde kennis van de anatomie nodig was. Vermoedelijk was hij de eerste die aan deze kennis kwam door het ontleden van mensen, iets wat zelfs op medische scholen niet werd gedaan. De kennis van de anatomie gebruikte hij in zijn gravure ‘Strijd van de tien naakte mannen’. Het uitbeelden van naakte mensen in beweging was een nieuw probleem voor die tijd.
Het schilderij Apollo en Daphne bevindt zich tegenwoordig in de National Gallery in Londen.
2. Beschrijving
Dit typisch Renaissancistische schilderij gaat over de mythologische figuren Apollo en Daphne. Apollo achtervolgt Daphne, zoals beschreven in Ovidius’ Metamorphosen. Tijdens de achtervolging wordt Daphne door haar vader, een riviergod, geholpen en veranderd in een laurierboom. Het schilderij geeft het moment weer waarop Daphne al half in een boom is veranderd en Apollo aan komt rennen en haar vastpakt.
Daphnes linkerbeen lijkt nog te bewegen terwijl haar andere been vast staat op de grond, klaar om in een boomstam te veranderen. Haar armen zijn al veranderd in twee bijna symmetrische takken, vol met bladeren. De overgang van huid op hout wordt bij haar schouders bedekt door Daphnes haren.
In het schilderij is veel met wind en beweging gewerkt. In Metamorfosen staat:
“(…) haar ledematen waaiden bloot, haar kleren joegen door de wind in tegenwaartse richting, een zachte bries blies lange lokken van haar schouders op.”
(Met. I 527-529)
Op het schilderij is één bloot been te zien en het lange haar van Daphne dat opwaait. Ook bij Apollo is beweging te zien. Hij komt aanrennen en dat is te zien aan zijn benen, die flink gespannen zijn en waarvan er één nog in de lucht is. Ook de golvende vorm van zijn sjaal duidt op beweging of wind.
Bovenin de lucht is het donkerder dan onderaan. Dat betekent dat de zon laag staat en het avond wordt. Daardoor is het om Apollo en Daphne heen al donker. De donkere omgeving en laurierbladeren vormen een groot contrast met Apollo en Daphne, die in fel licht zijn afgebeeld. Hierdoor en doordat er met felrood in hun kleding is gewerkt, wordt je blik naar de twee personen toegetrokken.
3. Relevant fragment
Dit schilderij is gebaseerd op een gedicht van Ovidius, Metamorphosen I, 452-567. Apollo beledigt Cupido, waarna Cupido uit wraak Apollo verliefd laat worden op de nimf Daphne. Op Daphne schiet hij juist een pijl af die liefdesvuur dooft. Vervolgens achtervolgt Apollo Daphne, die voor altijd maagd wil blijven. Tijdens deze achtervolging verandert Daphnes vader haar in een laurierbroom. Het precieze fragment dat op het schilderij is uitgebeeld luidt:
“Haar krachten zijn ten eind, ze ziet doodsbleek, is uitgeput
van ’t snelle gaan, en omziend naar het water van Peneius
roept ze: ‘Ach, vader! Help me! Een riviergod heeft toch macht?
Bevrijd me van dit lichaam dat me veel te mooi deed zijn!’
Haar klacht weerklinkt nog, als een starre stijfheid haar bevat:
haar zachte borst wordt door een dunne laag van schors omsloten,
haar armen groeien uit tot takken en haar haar tot loof,
haar voeten, eerst zo snel, zijn nu verstokt tot trage wortels,
Haar hoofd wordt kruin. Haar gratie is het enige wat rest.
Nog steeds bemint Apollo haar, zijn vingers langs de boomstam
Voelen haar hart nog sidderen onder de nieuwe bast
En met zijn armen om haar takken heen, als om een lichaam,
Kust hij het hout, maar zelfs dat hout buigt van zijn kussen weg.”
(Met. I 543-556)
Daphne wordt veranderd in een laurierboom, waardoor deze boom een heilige betekenis krijgt voor Apollo. Uit het volgende fragment blijkt waarom de laurierboom voor overwinningen staat.
“Dan spreekt de god haar toe: ‘Omdat je niet mijn vrouw kunt worden,
zul je in elk geval mijn boom zijn, en jij zult voortaan
mijn haar omkransen en mijn lier en pijlenkoker sieren.
Jij zult Romeinse overwinnaars begeleiden, als
hun blijde zege klinkt en ’t Capitool de lange stoeten
ziet naderen. Jij zult een zeer getrouwe wachtpost zijn
vlak voor Augustus’ poort, dicht naast de eikenboom in ’t midden,
en evenals mijn jeugdig hoofd steeds lange lokken draagt,
zul jij voorgoed gelauwerd zijn en nooit meer zonder lover.’”
(Met. I 557-565)
4. Bronvermelding
- Ovidius, Metamorphosen, vertaald door M. d'Hane-Scheltema, Athenaeum - Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1993 en later
- http://www.wikipedia.nl
- H.W. Janson, Wereldgeschiedenis van de kunst, vertaald door J.F. Kliphuis, uitgeverij De Archipel, Den Haag, jaar van uitgave is niet vermeld
5. Logboek
Wat? Duur?
Uitkiezen kunstwerk ± 15 minuten
Ovidius – Metamorphosen halen uit de bibliotheek ± 30 minuten
Informatie zoeken op internet en in boeken ± 1,5 uur
Schrijven van verslag ± 2 uur

1. Informatie
Het kunstwerk Apollo en Daphne is gemaakt door Antonio del Pollaiuolo (echte naam: Antonio di Jacopo d’Antonio Benci) tussen 1470 en 1480. Pollaiuolo leefde van 1432 tot 1498 in Florence in Italië, hij stierf in Rome. De omgeving van Florence gebruikte hij meerdere malen als achtergrond in zijn schilderijen, ook bij Apollo en Daphne. Voor dit schilderij gebruikte hij olieverf op hout.
Pollaiuolo was een schilder, beeldhouwer, graveur en goudsmid, onder andere in dienst van de Medici familie en opgeleid door Lorenzo Ghiberti. Pollaiuolo beschouwde zich in de eerste plaats als een metaalbewerker, hoewel hij ook bekend was als schilder en graveur. Hij vervaardigde de grafmonumenten van de pausen Sixtus IV en Innocentius VIII, wat hem veel bekendheid opleverde. Antonio wilde zo goed mogelijk mensen in actie kunnen vereeuwigen en hij zag in dat hiervoor een gedetailleerde kennis van de anatomie nodig was. Vermoedelijk was hij de eerste die aan deze kennis kwam door het ontleden van mensen, iets wat zelfs op medische scholen niet werd gedaan. De kennis van de anatomie gebruikte hij in zijn gravure ‘Strijd van de tien naakte mannen’. Het uitbeelden van naakte mensen in beweging was een nieuw probleem voor die tijd.
2. Beschrijving
Dit typisch Renaissancistische schilderij gaat over de mythologische figuren Apollo en Daphne. Apollo achtervolgt Daphne, zoals beschreven in Ovidius’ Metamorphosen. Tijdens de achtervolging wordt Daphne door haar vader, een riviergod, geholpen en veranderd in een laurierboom. Het schilderij geeft het moment weer waarop Daphne al half in een boom is veranderd en Apollo aan komt rennen en haar vastpakt.
Daphnes linkerbeen lijkt nog te bewegen terwijl haar andere been vast staat op de grond, klaar om in een boomstam te veranderen. Haar armen zijn al veranderd in twee bijna symmetrische takken, vol met bladeren. De overgang van huid op hout wordt bij haar schouders bedekt door Daphnes haren.
In het schilderij is veel met wind en beweging gewerkt. In Metamorfosen staat:
“(…) haar ledematen waaiden bloot, haar kleren joegen door de wind in tegenwaartse richting, een zachte bries blies lange lokken van haar schouders op.”
(Met. I 527-529)
Op het schilderij is één bloot been te zien en het lange haar van Daphne dat opwaait. Ook bij Apollo is beweging te zien. Hij komt aanrennen en dat is te zien aan zijn benen, die flink gespannen zijn en waarvan er één nog in de lucht is. Ook de golvende vorm van zijn sjaal duidt op beweging of wind.
Bovenin de lucht is het donkerder dan onderaan. Dat betekent dat de zon laag staat en het avond wordt. Daardoor is het om Apollo en Daphne heen al donker. De donkere omgeving en laurierbladeren vormen een groot contrast met Apollo en Daphne, die in fel licht zijn afgebeeld. Hierdoor en doordat er met felrood in hun kleding is gewerkt, wordt je blik naar de twee personen toegetrokken.
3. Relevant fragment
Dit schilderij is gebaseerd op een gedicht van Ovidius, Metamorphosen I, 452-567. Apollo beledigt Cupido, waarna Cupido uit wraak Apollo verliefd laat worden op de nimf Daphne. Op Daphne schiet hij juist een pijl af die liefdesvuur dooft. Vervolgens achtervolgt Apollo Daphne, die voor altijd maagd wil blijven. Tijdens deze achtervolging verandert Daphnes vader haar in een laurierbroom. Het precieze fragment dat op het schilderij is uitgebeeld luidt:
van ’t snelle gaan, en omziend naar het water van Peneius
roept ze: ‘Ach, vader! Help me! Een riviergod heeft toch macht?
Bevrijd me van dit lichaam dat me veel te mooi deed zijn!’
Haar klacht weerklinkt nog, als een starre stijfheid haar bevat:
haar zachte borst wordt door een dunne laag van schors omsloten,
haar armen groeien uit tot takken en haar haar tot loof,
haar voeten, eerst zo snel, zijn nu verstokt tot trage wortels,
Haar hoofd wordt kruin. Haar gratie is het enige wat rest.
Nog steeds bemint Apollo haar, zijn vingers langs de boomstam
Voelen haar hart nog sidderen onder de nieuwe bast
En met zijn armen om haar takken heen, als om een lichaam,
Kust hij het hout, maar zelfs dat hout buigt van zijn kussen weg.”
(Met. I 543-556)
Daphne wordt veranderd in een laurierboom, waardoor deze boom een heilige betekenis krijgt voor Apollo. Uit het volgende fragment blijkt waarom de laurierboom voor overwinningen staat.
“Dan spreekt de god haar toe: ‘Omdat je niet mijn vrouw kunt worden,
mijn haar omkransen en mijn lier en pijlenkoker sieren.
Jij zult Romeinse overwinnaars begeleiden, als
hun blijde zege klinkt en ’t Capitool de lange stoeten
ziet naderen. Jij zult een zeer getrouwe wachtpost zijn
vlak voor Augustus’ poort, dicht naast de eikenboom in ’t midden,
en evenals mijn jeugdig hoofd steeds lange lokken draagt,
zul jij voorgoed gelauwerd zijn en nooit meer zonder lover.’”
(Met. I 557-565)
4. Bronvermelding
- Ovidius, Metamorphosen, vertaald door M. d'Hane-Scheltema, Athenaeum - Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1993 en later
- http://www.wikipedia.nl
- H.W. Janson, Wereldgeschiedenis van de kunst, vertaald door J.F. Kliphuis, uitgeverij De Archipel, Den Haag, jaar van uitgave is niet vermeld
5. Logboek
Wat? Duur?
Uitkiezen kunstwerk ± 15 minuten
Informatie zoeken op internet en in boeken ± 1,5 uur
Schrijven van verslag ± 2 uur
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden