H12 Het Midden-Oosten en Noord-Afrika
§1 Het Midden-Oosten en Noord-Afrika worden Islamitisch
De invloed van de natuur
Weinig plek geschikt voor landbouw: rondtrekkende nomaden: Bedoeïenen
Alleen olie hier als delfstof à minder geïndustrialiseerd
Woestijnen grote hindernis, toch veel routes hier door heen
De ligging van het Midden-Oosten is voor veel volkeren altijd al aantrekkelijk geweest.
De mensen die er wonen
Arabieren grootste groep, verzamelnaam voor Arabisch sprekenden
Vanaf 13e eeuw tot WOI hebben de Turken meeste volken in het M-O overheerst
Perzen vanaf 7e eeuw moslim
Joden eigen staat: 1948 Israël
Middelen van bestaan
Vooral agrarische sector, maar ook veeteelt
Veel bedoeïenen nu gewone baan: akkerbouw of olie-industrie e.d.
In M-O vroeger veel grootgrondbezitters
Veel boeren verdienen nu nauwelijks genoeg maar er wordt aan vooruitgang gewerkt
In sommige landen veel olie, sinds jaren ‘60 verdienen ze daar veel geld mee
Nu komen ook sommige takken van industrie op. Ook toerisme is een belangrijke bron van inkomsten
De wijze waarop de mensen samenleven
Meer mensen op platteland dan in de stad
Rangorde, gebaseerd op geslacht en leeftijd
Plichten en hulp in een familie
Ook bij bloedwraak als er iemand gedood wordt
Sjeik soms meer raadgever en scheidsrechter dan koning
Bovenlaag: de mensen met hoge functies
Daaronder: kooplieden e.d.
Grootste laag: ongeschoolde arbeiders
Helemaal onderaan: slaven
Slaven beter behandelt dan in Amerika. Altijd al slavernij in Islam, maar nu ook slavernij in M-O afgeschaft
Weinig kans in Islam om hogerop te komen
De Islam
Islam ontstaan op Arabisch schiereiland. In 6e eeuw Mekka belangrijk: God vereren en het lag op handelsroutes.
570 Mohammed hier geboren (Qoerasj) hij moet zijn bestaan bekenbaar maken van Allah, dit wordt tegengewerkt door leiders van Mekka
622 wijkt hij uit naar noordelijkere Medina
629 breuk met Joden en Christenen en ook Qoerasj
630 keert hij terug in Mekka
632 overlijdt hij
Islam grote aanhang, ook al tijdens Mohammeds leven, nu bijna 1 mld aanhangers
Kenmerken:
Regels en plichten: 5 hoofdplichten: - geloofsbelijdenis
- 5 maal gebed per dag
- vasten in de maand Ramadan
- de hadj (pelgrimstocht)
- geven van aalmoezen
Koran: heilige boek waarin de openbaringen van Allah en Mohammed staan
Samen met Soenna (alle overgeleverde uitspraken en handelingen van de profeet) is dit de bron voor de Sharia: de islamitische wetgeving
De Islam kent geen centrale organisatie die gezag uitoefent over alle gelovigen.
Eerst was er wel een leider: Mohammed: Kalief, na de 4e kalief kwam er verdeeldheid. Door ontbreken van gezag kunnen plaatselijke moslim-geestelijken de koran en Sharia zelf uitleggen: Imam (voorganger van gebed), moefti (juridisch raadgever) en oelama (schriftgeleerde)
Djihad, koran noemt dit als een van de plichten, uitbreiding van Islam, dit gebeurde vaak op agressieve wijze: heilige oorlog.
Tijdens veroveringen van Arabieren en Turken mochten volken hun eigen geloof behouden, maar wel 2e rangsburger, speciale belasting, geen wapens en geen moslim-vrouw trouwen. In de Middeleeuwen als andersdenkende soms meer vrijheid dan in West-Europese staten
Tegenstellingen Soennieten en Sjiieten
Sjiieten: vonden dat kalief van Mohammed moest afstammen; koran, Sharia, Soenna en uitspraken Mohammed belangrijk; geestelijken zijn belangrijk; 10% v/d moslims is sjiiet en leven vooral in Irak en Iran
Soennieten: kalief hoeft niet van Mohammed af te stammen; alleen Soenna, Koran en Sharia belangrijk; geestelijken minder belangrijk dan voor Sjiieten, Soennieten 90%
De Arabieren en later de Turken bouwen een imperium op
Al voor de dood van Mohammed veel gebiedwinst
711 Spanje wordt bereikt
Maar via Balkan Europa binnen mislukt
Eeuw na dood Mohammed gebied van Atlantische oceaan tot in de Indus
Reden voor succes:
Godsdienstige enthousiasme van de moslims
Strijdlustige aard van de Arabische bedoeïenen
In Arabië was overbevolking à opzoek naar nieuw vruchtbaar gebied
Perzische en Oost-Romeinse rijk waren door elkaar verzwakt
Veel overwonnen volken namen gelijk de Islam over
8e eeuw streden 2 families om macht: Omajjaden (op dat moment aan de macht) en de Abbassieden, zij wonnen en namen kalifaat over (750)
Eind 10e eeuw weer afscheiding: het kalifaat Egypte
Kruistochten van Eu hadden tijdelijke successen
1492 val van Granada, moslims uit Spanje
Arabieren bedreigt in Azië door de Mongolen: veel veroveringen ook in M-O
Turken maken gebruik van slechte situatie Arabieren
Vanuit Centraal-Azië Klein-Azië binnen en stichtten staat, namen Islam over en kregen sterk leger
1453 val van Constantinopel, Turken noemden het Istanboel
5 eeuwen lang bijeen, sultans traden hard op en hoge belastingen
In Eu eeuw van de redelijkheid, maar in Turkse rijk werd dit onderdrukt
§2 Ontstaan van nationale staten
Westerse invloeden, Arabisch nationalisme en de ondergang van het Turkse rijk
Turkse rijk in moeilijkheden:
Geen nieuwe oorlogen meer à minder oorlogsbuit, minder inkomsten
Ze moesten geld lenen van West-Eu en konden dat niet terugbetalen dus moesten voorrechten aan het toestaan
In 18e eeuw passen sultans hun bestuur aan
Alles werd meer (gericht op) West-Europa
Maar door de westerse dingen in het bestuur, gingen ook mensen westers denken zoals: vrijheid, democratie, gelijkheid
Turks was boventaal geworden, maar de Arabische taal en cultuur kwam weer naar boven à Arabisch nationalisme
Ook in Eu deel van Turkse rijk kwamen nationalistische bewegingen à onafhankelijkheid van balkanstaten
In Westen nam ook belangstelling voor het M-O toe:
Katoen, ijzererts en olie werden belangrijk voor West-Eu
West-Eu zocht naar vergroting van hun afzetmarkt
Met Suezkanaal werd M-O ook als verbindingsweg belangrijk
West-Eu kooplieden mochten zich vestigen in het Turkse rijk
F en GB bezetten gebieden van het Turkse rijk
D gaat samenwerken met het Turkse rijk: recht op oliewinningen in ruil voor leningen en hulp bij modernisering à bondgenootschap tijdens WOI, ze zouden dit verliezen à einde Turkse rijk
Er kwam Europees overwicht
Moslims vroegen zich af hoe dit kwam
Moslims die terug wilden naar de zuivere Islam van vroeger
oorzaak lag aan de uitleg van Islam: Reformisten
oorzaak lag aan het afwijken van de zuivere Islam: fundamentalisten
Het ontstaan van nationale staten in Noord-Afrika en het Midden-Oosten
1908 De Turkse officieren met Eu invloed grepen de macht, de liberalen hiervan opzij geschoven door de radicaal nationalistische: met harde hand Turkse cultuur opleggen. WOI was laatste slag voor het Turkse rijk; ze moesten vredesverdrag tekenen dat het einde betekende
Regering vervangen door liberaal-nationalistische met Moestafa Kemal (AtaTürk)
Wilde moderne staat van Turkije maken, veel veranderingen:
Kalifaat werd opgeheven, scheiding godsdienst en staat
Rechtspraak niet meer op Sharia gebaseerd, maar op westers model
Openbaar onderwijs i.p.v. godsdienstig
Vrouwen kregen zelfde rechten als mannen
Men werd aangemoedigd zich westers te kleden
Infrastructuur werd verbeterd
Nieuwe industrieën werden opgezet
Groot deel bevolking steunde dit niet, grootgrondbezitters moesten van landhervormingen niks hebben en geestelijken waren tegen de hervormingen.
1945 meerpartijenstelsel
Turkije bedreigt door SU, steun van VS, 1952 Turkije bij de NAVO
In WOI Arabieren kiezen tussen Turkse overheersers of F en GB.
Er kwamen mandaatgebieden onder toezicht van F en GB. F onderdrukten opstanden hard, GB minder, zij gaven sommige gebieden zelfstandigheid
Dus geen grote Arabische staat:
Tijden WOI werden vooraanstaande nationalistische Arabieren vermoord
Door grenzen mandaatgebieden onderhandelingen met elkaar moeilijk
Ieder mandaatgebied had eigen problemen, waar andere Arabieren geen aandacht aan schonken
Arabische nationalisme bestond nog niet lang
Door GB en F kwam er lokaal nationalisme in Noord-Afrika
1922 Egypte onafhankelijk, maar wel bezettingsleger door GB
De rest van Noord-Afrika bleef tot na WOII onder Eu gezag
Op Arabisch schiereiland veroverde Saoed gebieden: Saoedi-Arabië (1932)
Veranderingen in de nationale staten
Rond 1950 werden in Irak, Egypte en Libië koningen ten val gebracht en vervangen door radicale regeringen. In Egypte nu Nassar aan de macht
Doelstellingen van de nieuwe machthebbers waren:
Vernietigen van de laatste resten van de West-Europese overheersing, F GB werden verdreven
Scheppen van een rechtvaardiger samenleving: Arabisch socialisme, economische en sociale maatregelen, zoals landverdeling, verbetering onderwijs, gezondheidszorg, sociale voorzieningen, positie v/d vrouw
Tot stand brengen van een Arabische eenheidsstaat, dit lukte wel eens waar niet, onder meer omdat F en GB dat niet wilden
Overeenkomsten Marokko, Jordanië, Saoedi-Arabië, de Golfstaten (conservatieven) en de genoemde staten (radicalen) hierboven:
De macht van de president/koning is zeer hoog, vaak ook eenpartijstaat
Welvaartsverschillen zijn hoog
Verschillen:
Verschillende afkomst van de leiders
Grotere vrijheid van meningsuiting in de conservatieve staten
Radicale: overheid grote rol in economie, conservatieve: particulier grotere rol
Radicalen gericht op SU, conservatieve op Westen
Conservatieven stellen zich gematigder op dan radicalen in het conflict tussen Israël en de Palestijnen
VS en SU willen invloed nadat F en GB weg zijn
1976 Egypte kiest voor VS i.p.v. SU
Egypte was ‘kapot’ van oorlog met Israël
Door vrede met Israël en het kiezen voor de VS verloor Egypte zijn leidinggevende positie bij de Arabische landen
Jaren ‘70 Saoedi-Arabië grootste Arabische land, goede banden met VS
Betrekkingen Egypte en Saoedi-Arabië nu wel goed, eerst niet
Na WOII veranderingen in het M-O:
Opkomst van industrie à trek naar steden
Groei van steden in aantal en omvang à familieband wordt minder hecht
Afschaffing of vermindering van het grootgrondbezit
Oliestaten waren in de gelegenheid zich te moderniseren door de winst van olie
Arabisering in de Arabische wereld neemt toe
Tegenstellingen veroorzaken veel geweldadige
Tegenstellingen tussen soennieten en sjiieten, in sommige landen meer het een en soms meer het ander, dus ophef
Tegenstellingen tussen fundamentalisten en reformisten: fund. wijzen iedere aanpassing aan het Westen af, zelfs met geweld
Tegenstellingen tussen moslims en Joden: stichting Israël heeft tot veel oorlog geleid, ook discriminatie van Joden die buiten Israël wonen.
Tegenstellingen tussen moslims en christenen: 1776-1990 ingewikkelde burgeroorlog in Libanon: ook moslims en christenen onderling meningsverschillen
Tegenstellingen tussen conservatieven en radicalen: politieke verschillen
Tegenstellingen tussen volken zonder eigen staat en de regeringen van de staten waarin ze wonen
Westerse cultuur bedreigt volgens fundamentalisten de islamitische cultuur
Fundamentalisten keren zich fel tegen het Westen: geen parl. demo., geen gelijkheid voor vrouwen en godsdienst, geen scheiding godsdienst en staat.
Via tv en radio komen Arabieren met westerse producten in aanraking
Grote verschillen in rijkdom tussen landen
Niet ieder land heeft evenveel olie om te verkopen, en met de toenemende bevolkingsgroei is dat lastig.
§1 Het Midden-Oosten en Noord-Afrika worden Islamitisch
De invloed van de natuur
Weinig plek geschikt voor landbouw: rondtrekkende nomaden: Bedoeïenen
Alleen olie hier als delfstof à minder geïndustrialiseerd
Woestijnen grote hindernis, toch veel routes hier door heen
De ligging van het Midden-Oosten is voor veel volkeren altijd al aantrekkelijk geweest.
De mensen die er wonen
Arabieren grootste groep, verzamelnaam voor Arabisch sprekenden
Perzen vanaf 7e eeuw moslim
Joden eigen staat: 1948 Israël
Middelen van bestaan
Vooral agrarische sector, maar ook veeteelt
Veel bedoeïenen nu gewone baan: akkerbouw of olie-industrie e.d.
In M-O vroeger veel grootgrondbezitters
Veel boeren verdienen nu nauwelijks genoeg maar er wordt aan vooruitgang gewerkt
In sommige landen veel olie, sinds jaren ‘60 verdienen ze daar veel geld mee
Nu komen ook sommige takken van industrie op. Ook toerisme is een belangrijke bron van inkomsten
De wijze waarop de mensen samenleven
Meer mensen op platteland dan in de stad
Rangorde, gebaseerd op geslacht en leeftijd
Plichten en hulp in een familie
Ook bij bloedwraak als er iemand gedood wordt
Bovenlaag: de mensen met hoge functies
Daaronder: kooplieden e.d.
Grootste laag: ongeschoolde arbeiders
Helemaal onderaan: slaven
Slaven beter behandelt dan in Amerika. Altijd al slavernij in Islam, maar nu ook slavernij in M-O afgeschaft
Weinig kans in Islam om hogerop te komen
De Islam
Islam ontstaan op Arabisch schiereiland. In 6e eeuw Mekka belangrijk: God vereren en het lag op handelsroutes.
570 Mohammed hier geboren (Qoerasj) hij moet zijn bestaan bekenbaar maken van Allah, dit wordt tegengewerkt door leiders van Mekka
622 wijkt hij uit naar noordelijkere Medina
629 breuk met Joden en Christenen en ook Qoerasj
630 keert hij terug in Mekka
632 overlijdt hij
Islam grote aanhang, ook al tijdens Mohammeds leven, nu bijna 1 mld aanhangers
Kenmerken:
- 5 maal gebed per dag
- vasten in de maand Ramadan
- de hadj (pelgrimstocht)
- geven van aalmoezen
Koran: heilige boek waarin de openbaringen van Allah en Mohammed staan
Samen met Soenna (alle overgeleverde uitspraken en handelingen van de profeet) is dit de bron voor de Sharia: de islamitische wetgeving
De Islam kent geen centrale organisatie die gezag uitoefent over alle gelovigen.
Eerst was er wel een leider: Mohammed: Kalief, na de 4e kalief kwam er verdeeldheid. Door ontbreken van gezag kunnen plaatselijke moslim-geestelijken de koran en Sharia zelf uitleggen: Imam (voorganger van gebed), moefti (juridisch raadgever) en oelama (schriftgeleerde)
Djihad, koran noemt dit als een van de plichten, uitbreiding van Islam, dit gebeurde vaak op agressieve wijze: heilige oorlog.
Tijdens veroveringen van Arabieren en Turken mochten volken hun eigen geloof behouden, maar wel 2e rangsburger, speciale belasting, geen wapens en geen moslim-vrouw trouwen. In de Middeleeuwen als andersdenkende soms meer vrijheid dan in West-Europese staten
Sjiieten: vonden dat kalief van Mohammed moest afstammen; koran, Sharia, Soenna en uitspraken Mohammed belangrijk; geestelijken zijn belangrijk; 10% v/d moslims is sjiiet en leven vooral in Irak en Iran
Soennieten: kalief hoeft niet van Mohammed af te stammen; alleen Soenna, Koran en Sharia belangrijk; geestelijken minder belangrijk dan voor Sjiieten, Soennieten 90%
De Arabieren en later de Turken bouwen een imperium op
Al voor de dood van Mohammed veel gebiedwinst
711 Spanje wordt bereikt
Maar via Balkan Europa binnen mislukt
Eeuw na dood Mohammed gebied van Atlantische oceaan tot in de Indus
Reden voor succes:
Godsdienstige enthousiasme van de moslims
Strijdlustige aard van de Arabische bedoeïenen
In Arabië was overbevolking à opzoek naar nieuw vruchtbaar gebied
Perzische en Oost-Romeinse rijk waren door elkaar verzwakt
Veel overwonnen volken namen gelijk de Islam over
8e eeuw streden 2 families om macht: Omajjaden (op dat moment aan de macht) en de Abbassieden, zij wonnen en namen kalifaat over (750)
Eind 10e eeuw weer afscheiding: het kalifaat Egypte
1492 val van Granada, moslims uit Spanje
Arabieren bedreigt in Azië door de Mongolen: veel veroveringen ook in M-O
Turken maken gebruik van slechte situatie Arabieren
Vanuit Centraal-Azië Klein-Azië binnen en stichtten staat, namen Islam over en kregen sterk leger
1453 val van Constantinopel, Turken noemden het Istanboel
5 eeuwen lang bijeen, sultans traden hard op en hoge belastingen
In Eu eeuw van de redelijkheid, maar in Turkse rijk werd dit onderdrukt
§2 Ontstaan van nationale staten
Westerse invloeden, Arabisch nationalisme en de ondergang van het Turkse rijk
Turkse rijk in moeilijkheden:
Geen nieuwe oorlogen meer à minder oorlogsbuit, minder inkomsten
Ze moesten geld lenen van West-Eu en konden dat niet terugbetalen dus moesten voorrechten aan het toestaan
In 18e eeuw passen sultans hun bestuur aan
Alles werd meer (gericht op) West-Europa
Turks was boventaal geworden, maar de Arabische taal en cultuur kwam weer naar boven à Arabisch nationalisme
Ook in Eu deel van Turkse rijk kwamen nationalistische bewegingen à onafhankelijkheid van balkanstaten
In Westen nam ook belangstelling voor het M-O toe:
Katoen, ijzererts en olie werden belangrijk voor West-Eu
West-Eu zocht naar vergroting van hun afzetmarkt
Met Suezkanaal werd M-O ook als verbindingsweg belangrijk
West-Eu kooplieden mochten zich vestigen in het Turkse rijk
F en GB bezetten gebieden van het Turkse rijk
D gaat samenwerken met het Turkse rijk: recht op oliewinningen in ruil voor leningen en hulp bij modernisering à bondgenootschap tijdens WOI, ze zouden dit verliezen à einde Turkse rijk
Er kwam Europees overwicht
Moslims vroegen zich af hoe dit kwam
Moslims die terug wilden naar de zuivere Islam van vroeger
oorzaak lag aan de uitleg van Islam: Reformisten
Het ontstaan van nationale staten in Noord-Afrika en het Midden-Oosten
1908 De Turkse officieren met Eu invloed grepen de macht, de liberalen hiervan opzij geschoven door de radicaal nationalistische: met harde hand Turkse cultuur opleggen. WOI was laatste slag voor het Turkse rijk; ze moesten vredesverdrag tekenen dat het einde betekende
Regering vervangen door liberaal-nationalistische met Moestafa Kemal (AtaTürk)
Wilde moderne staat van Turkije maken, veel veranderingen:
Kalifaat werd opgeheven, scheiding godsdienst en staat
Rechtspraak niet meer op Sharia gebaseerd, maar op westers model
Openbaar onderwijs i.p.v. godsdienstig
Vrouwen kregen zelfde rechten als mannen
Men werd aangemoedigd zich westers te kleden
Infrastructuur werd verbeterd
Nieuwe industrieën werden opgezet
Groot deel bevolking steunde dit niet, grootgrondbezitters moesten van landhervormingen niks hebben en geestelijken waren tegen de hervormingen.
1945 meerpartijenstelsel
Turkije bedreigt door SU, steun van VS, 1952 Turkije bij de NAVO
In WOI Arabieren kiezen tussen Turkse overheersers of F en GB.
Dus geen grote Arabische staat:
Tijden WOI werden vooraanstaande nationalistische Arabieren vermoord
Door grenzen mandaatgebieden onderhandelingen met elkaar moeilijk
Ieder mandaatgebied had eigen problemen, waar andere Arabieren geen aandacht aan schonken
Arabische nationalisme bestond nog niet lang
Door GB en F kwam er lokaal nationalisme in Noord-Afrika
1922 Egypte onafhankelijk, maar wel bezettingsleger door GB
De rest van Noord-Afrika bleef tot na WOII onder Eu gezag
Op Arabisch schiereiland veroverde Saoed gebieden: Saoedi-Arabië (1932)
Veranderingen in de nationale staten
Rond 1950 werden in Irak, Egypte en Libië koningen ten val gebracht en vervangen door radicale regeringen. In Egypte nu Nassar aan de macht
Doelstellingen van de nieuwe machthebbers waren:
Vernietigen van de laatste resten van de West-Europese overheersing, F GB werden verdreven
Tot stand brengen van een Arabische eenheidsstaat, dit lukte wel eens waar niet, onder meer omdat F en GB dat niet wilden
Overeenkomsten Marokko, Jordanië, Saoedi-Arabië, de Golfstaten (conservatieven) en de genoemde staten (radicalen) hierboven:
De macht van de president/koning is zeer hoog, vaak ook eenpartijstaat
Welvaartsverschillen zijn hoog
Verschillen:
Verschillende afkomst van de leiders
Grotere vrijheid van meningsuiting in de conservatieve staten
Radicale: overheid grote rol in economie, conservatieve: particulier grotere rol
Radicalen gericht op SU, conservatieve op Westen
Conservatieven stellen zich gematigder op dan radicalen in het conflict tussen Israël en de Palestijnen
VS en SU willen invloed nadat F en GB weg zijn
1976 Egypte kiest voor VS i.p.v. SU
Egypte was ‘kapot’ van oorlog met Israël
Door vrede met Israël en het kiezen voor de VS verloor Egypte zijn leidinggevende positie bij de Arabische landen
Betrekkingen Egypte en Saoedi-Arabië nu wel goed, eerst niet
Na WOII veranderingen in het M-O:
Opkomst van industrie à trek naar steden
Groei van steden in aantal en omvang à familieband wordt minder hecht
Afschaffing of vermindering van het grootgrondbezit
Oliestaten waren in de gelegenheid zich te moderniseren door de winst van olie
Arabisering in de Arabische wereld neemt toe
Tegenstellingen veroorzaken veel geweldadige
Tegenstellingen tussen soennieten en sjiieten, in sommige landen meer het een en soms meer het ander, dus ophef
Tegenstellingen tussen fundamentalisten en reformisten: fund. wijzen iedere aanpassing aan het Westen af, zelfs met geweld
Tegenstellingen tussen moslims en Joden: stichting Israël heeft tot veel oorlog geleid, ook discriminatie van Joden die buiten Israël wonen.
Tegenstellingen tussen moslims en christenen: 1776-1990 ingewikkelde burgeroorlog in Libanon: ook moslims en christenen onderling meningsverschillen
Tegenstellingen tussen volken zonder eigen staat en de regeringen van de staten waarin ze wonen
Westerse cultuur bedreigt volgens fundamentalisten de islamitische cultuur
Fundamentalisten keren zich fel tegen het Westen: geen parl. demo., geen gelijkheid voor vrouwen en godsdienst, geen scheiding godsdienst en staat.
Via tv en radio komen Arabieren met westerse producten in aanraking
Grote verschillen in rijkdom tussen landen
Niet ieder land heeft evenveel olie om te verkopen, en met de toenemende bevolkingsgroei is dat lastig.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden