Hoofdstuk 8 Opslag, uitscheiding en bescherming

Hoofdstuk 8: opslag, uitscheiding en bescherming. Doelstelling 1 Je moet kunnen beschrijven hoe bij de mens een vrij constant inwendig milieu wordt gehandhaafd. · inwendig milieu: weefselvloeistof en bloedplasma. - het constant houden van de samenstelling van het inwendige milieu vindt plaats door opname, opslag en uitscheiding van stoffen. - Hierbij spelen hormonen (bijv. insuline en glucagon), zintuigen en zenuwcellen een belangrijke rol. · opname: een tekort aan bepaalde stoffen wordt voorkomen doordat regelmatig stoffen worden opgenomen uit het uitwendige milieu. - darmkanaal: opname van voedingsstoffen. - Longen: opname van zuurstof. · opslag: stoffen waarvan een teveel aanwezig is in het inwendige milieu worden eventueel in gewijzigde vorm in bepaalde organen opgeslagen. - in de lever: glucose (dat wordt omgezet in glycogeen), bepaalde mineralen (o.a ijzer) en bepaalde vitamines. - In spieren: glucose. - In het onderhuidse bindweefsel: vet - In het gele beenmerg van pijpbeenderen: vet. · opgeslagen stoffen worden (eventueel in gewijzigde vorm) weer in het inwendige milieu gebracht. - uit lever en spieren: glycogeen. · uitscheiding: overtollige en of schadelijke afvalstoffen worden aan het inwendige milieu onttrokken en uit het lichaam verwijderd. - nieren: urine met vooral water, ureum en zouten. - Lever: gal met galkleurstoffen (afbraakproducten van dode rode bloedcellen). - Longen: koolstofdioxide. Doelstelling 2 Je moet de functies van lever kunnen noemen. Ook moet je kunnen omschrijven wat hepatitis is. · constant houden van het glucosegehalte van het bloed. - bij een hoog glucosegehalte van het bloed wordt in de lever glucose omgezet in glycogeen. Glycogeen wordt opgeslagen. - Bij een laag glucosegehalte van het bloed wordt in de lever glycogeen omgezet in glucose. · produceren van het bloedeiwit fibrinogeen. · Afbreken van overtollig eiwitten. - hierbij ontstaat de giftige afvalstof ureum. · produceren van gal. · Afbreken van dode rode bloedcellen. - galkleurstoffen worden met de gal uitscheiden. - IJzer wordt opgeslagen. · opslag van mineralen (o.a ijzer) en vitamines. · Ontgiften van het bloed. - alcohol, drugs en medicijnen worden onwerkzaam gemaakt. · hepatitis: ontsteking van de lever veroorzaakt door virussen of giftige stoffen. - hepatitis A: wordt veroorzaakt voor een virus dat via uitwerpselen en besmet voedsel of water wordt overgebracht. Verschijnselen: vermoeidheid, verminderde eetlust, hoofdpijn en overgeven. - Hepatitis B: wordt veroorzaakt door een virus dat via bloed, sperma of vocht uit de vagina wordt overgebracht. Verschijnselen: aanvankelijk dezelfde als bij hepatitis A: in een later stadium mogelijk leverkanker of levercirrose (afsterven van levercellen).
Doelstelling 3: Je moet de delen van nieren en van de urinewegen kunnen noemen met hun functies en kenmerken. · functies van de nieren en de urinewegen. - uitscheiding van overtollig water, overtollige zouten, afvalstoffen (o.a ureum) en schadelijke stoffen. Deze stoffen worden samen urine genoemd. - De samenstelling van urine is wisselend: deze is afhankelijk van de hoeveelheden van de stoffen in het inwendige milieu. · delen van een nier: - nierschors en niermerg: vorming van urine. - Nierbekken: verzamelen van urine. · delen van urinewegen. - urineleiders: afvoer van urine naar urineblaas. - Urineblaas: tijdelijke opslag van urine. - Urinebuis: afvoer van urine naar buiten. Doelstelling 4: Je moet de delen van de huid en van het onderhuidsbindweefsel kunnen noemen met hun functies en kenmerken. · de huid bestaat uit opperhuid en lederhuid. · Opperhuid: hoornlaag en kiemlaag. In de opperhuid liggen geen bloedvaten. - hoornlaag (dode, verhoornde celresten): bescherming tegen beschadigingen, uitdroging en infecties. - Kiemlaag (levende cellen): pigment beschermt tegen ultraviolette straling. De onderste laag cellen deelt zich voortdurend. Hierdoor wordt de steeds afslijtende hoornlaag aangevuld. - Haar met haarzakje (uitstulping van de kiemlaag) en talgklieren. Talg houdt het haar en de hoornlaag soepel. Ook gaat talg aantasting van de huid door ziekteverwekkers tegen. · lederhuid: bevat bloedvaten, haarspiertjes, zweetklieren met zweet kanaaltjes, zenuwen en zintuigen (warmte, koude, druk, tastzintuigen). · Onderhuids bindweefsel. - opslag van vet in vetcellen: het vet heeft een warmte – isolerende werking. Doelstelling 5: Je moet kunnen beschrijven hoe de lichaamstemperatuur min of meer constant wordt gehouden. · constante lichaamstemperatuur door evenwicht tussen warmteproductie en warmteafgifte. - het temperatuurregelcentrum in de hersenen regelt de warmteproductie en de warmteafgifte van het lichaam. - Warmteproductie door verbranding. - Warmteafgifte via bloed dat door de huid stroomt en via zweet dat verdampt (door verdamping wordt warmte aan het lichaam onttrokken). · bescherming tegen stijging van de lichaamstemperatuur. - bloedvaten in de huid worden wijder (de huid wordt roder). - Zweetklieren produceren meer zweet. · bescherming tegen daling van de lichaamstemperatuur. - bloedvaten in de huid worden nauwer (de huid wordt bleker). - Zweetklieren produceren minder zweet. - Warmteproductie door verbranding neemt toe (o.a rillen, klappertanden). Doelstelling 6: Je moet kunnen beschrijven hoe antistoffen bescherming bieden tegen infecties en op welke manieren immuniteit kan ontstaan. · antigenen (lichaamsvreemde stoffen): stoffen die niet in het lichaam thuishoren. - op het oppervlak van ziekteverwekkers komen lichaamsvreemde eiwitten voor. · infectie: ziekteverwekkers dringen het lichaam binnen. - witte bloedcellen van een bepaalde type produceren antistof tegen de lichaamsvreemde stof van de ziekteverwekker. - De antistof hecht zich aan de lichaamsvreemde stof van de ziekteverwekker, waardoor deze onschadelijk wordt gemaakt. - Een type antistof kan zich maar aan een type lichaamsvreemde stof hechten. · immuniteit: na een infectie blijft de antistof tegen de ziekteverwekker in het bloed aanwezig, of kan bij een nieuwe infectie met dezelfde ziekteverwekker snel worden gemaakt. - natuurlijke immuniteit: ontstaat doordat een persoon de ziekte doormaakt, bijv. waterpokken. - Kunstmatige immuniteit: ontstaat door inenting. - Bij actieve immunisatie wordt een vaccin ingeënt (met een dode of verzwakte ziekteverwekker). De persoon vormt dan zelf antistoffen. - Bij passieve immunisatie wordt een serum ingeënt (met een of meer antistoffen). De persoon vormt dan zelf geen antistoffen. Doelstelling 7: Je moet de problemen kunnen beschrijven die door het afweersysteem worden veroorzaakt bij transplantaties en auto-immuunziekten. · transplantatie: een aangetast weefsel of orgaan word vervangen door een ander weefsel of orgaan. - zo mogelijk is dit van de patiënt zelf afkomstig, of van een nauw verwante persoon. - Als het nieuwe weefsel of orgaan afkomstig is van een andere persoon (donor), kunnen afstotingsreacties optreden. Het lichaam maakt dan antistoffen tegen antigenen op het lichaamsvreemde weefsel of orgaan. - Xenontransplantatie: de transplantatie van dierlijke organen naar mensen (wellicht in de toekomst mogelijk). · auto-immuunziekte: ziekte waarbij het afweersysteem een lichaamseigen eiwit niet meer herkent (bijv. reuma). - gevolg: er worden antistoffen gevormd tegen een lichaamseigen eiwit. Cellen met dit eiwit worden vernietigd.