Praktische opdracht Geschiedenis
Het leven onder een totalitair regiem
“Fidel denkt dat hij ons betaald, en hij denkt dat wij werken.”
Cuba onder Castro
Hoofdvraag:
Hoe leeft een Cubaan onder Castro?
Deelvragen:
• Wat verteld de geschiedenis van Cuba ons over de Cubanen?
- Het “bordeel” van Amerika
- Cuba onder Batista
- Nieuw tijdperk: communisme en Fidel
• Wat geeft en wat ontneemt het communisme?
- Onderwijs en gezondheidszorg
- Gelijkheid en ongelijkheid
- Communicatie en isolatie
- Geloof
- Partijlid en carrière mogelijkheden
- Verzet
• Waar haalt Cuba zijn inkomens vandaan?
- Internationale handel
- Landbouw
- Toerisme
• Muziek en dans
1. Inleiding
Toen ik naar Cuba ging wist ik niet veel meer over het land dan dat wat ik in de reisgids had gelezen. En wat is een boek nou voor informatiebron als je het met eigen ogen kunt zien? Ik was ik benieuwd naar dat volk dat het het allerlangst onder communisme heeft vol gehouden en waar het goed schijnt te gaan. Een volk dat bekend is om zijn gastvrijheid en zijn tolerantie. Dat in haat en liefde met zijn leider leeft. Het boeide me heel erg hoe dit kleine land Amerika trotseerde als vrijwel laatste communistische samenleving. Ik had geen flauw idee wat ik zou gaan zien en meemaken. Als ik echt had willen weten hoe het leven van Cubanen er uit ziet had ik een tijdje onder hen moeten gaan leven en niet luisteren naar alles wat er over ze gezegd wordt. Maar dat is helaas geen optie, zoals ik al betreurde. Daarom probeer ik door vooral goed naar de geschiedenis te kijken en naar wat het communisme voor hen gedaan heeft en wat het ze dagelijks ontneemt, toch beter te begrijpen hoe het land en haar cultuur in elkaar zit.
2. Wat verteld de geschiedenis van Cuba ons over de Cubanen?
Het “bordeel van Amerika”
Toen In 1492 Columbus op Cuba’s noordkust aankwam, beschreef hij het land als: “Het liefste dat een paar ogen ooit heeft gezien”.
Daarna begon de kolonisatie van de Spanjaarden. De Spaanse cultuur heeft overal zijn sporen achter gelaten, met voorop natuurlijk zijn taal. Nadat Cuba zich van zijn Spaanse overheerser had vrijgevochten en onafhankelijk was geworden begon een lange periode van leiders die kwamen en gingen, er heerste veel chaos. De eerste Cubaanse president werd in 1902 beëdigd en wordt een van de vele “spookregeringen” genoemd.
Cuba had zijn onafhankelijkheid grotendeels aan de Verenigde Staten. De VS maakte Cuba zowel economisch als politiek volledig afhankelijk. Cuba werd een republiek die onafhankelijk was, maar de VS hield zich bepaalde rechten voor zoals die van interventie en het bezit van de baai van Guantanamo. Aan dat laatste recht heeft ook Fidel niets kunnen doen, dat is nog steeds Amerikaans grondgebied. Cuba ontwikkelde een bloeiende economie die echter heel eenzijdig was. Cuba concentreerde zich enkel op de suikerproductie en groeide tot de grootste suikerproducent ter wereld. Ondanks de grote economische bloei bleven de presidenten elkaar opvolgen en heerste er politieke chaos. Amerika heeft heel snel zijn militaire gezag weer in geschakeld de orde te handhaven.
Cuba en de VS worden belangrijke handelspartners, terwijl Amerika Cuba gebruikt als gemakkelijke winsttrekker is Cuba volledig afhankelijk van zijn buurman. Ze exporteren suiker voor een bevoorrechte prijs aan de VS en krijgen in ruil daarvoor Amerikaanse producten met een lage invoerheffing. Cuba word langzamerhand het “bordeel van Amerika. Amerikanen gaan naar Cuba om zich uit te leven en alles te doen wat in hun land niet mag, de bordelen, goktenten en hasj producenten bloeien. De haat tegen Amerika is in die dagen geboren. Er heerste politieke wanorde van 1906 tot 1934.
Cuba onder Batista
In 1920 leed Cuba onder een grote economische crisis door de ineenstorting van de suikerprijzen. De inkomsten waren vrijwel geheel gebaseerd op dat van de suikerproductie. Door de verzwakte regering kwam de onder het volk zeer geliefde sergeant Fulgencio Batista naar voren die in 1934 de regering over hoop gooit. Met hulp van de Amerikaanse maffia bevorderd hij het zakenleven en laat de corruptie bloeien. In 1940 houd hij verkiezingen en wordt als democratisch leider met een grote meerderheid gekozen. Hij zou tot 1959 blijven zitten, voor een periode van vier jaar waarin Prio Socarras zou regeren, maar die wordt door Batista zelf weer van de troon gestoten. Vanaf toen bouwde hij een dictatoriaal regime op en de weerstand tegen hem versterkte. Hij kwam de beloften die hij in 1940 gemaakt had niet na. Door de corruptie van de onderwereld en de “huizen van plezier” waar al het geld naar toe ging, bleef er voor het volk weinig over. Zoals onder vrijwel iedere dictator leed het volk armoede. Nieuw tijdperk: Communisme en Fidel
Toen Fidel Castro, een jonge advocaat vrij kwam uit de amnestie waarin hij gevangen zat van wegen een eerdere mislukte omverwerping van Batista, reisde hij naar Mexico samen met zijn broer Raúl Castro. Daar ontmoet hij een ambitieuze jonge arts Ernesto Guevara, beter bekend als Che. Fidel Besloot opnieuw te proberen Batista te verdrijven. Samen met Che Guevara die als arts van het commando meegaat, Raúl Castro en 79 man gaan ze met een kleine jacht op weg naar Cuba. Daar aangekomen zijn ze gedwongen naar de bergketen boven Santiago de Cuba, genaamd de Sierra Maestra, te vluchten. Mij is verteld dat er op dat moment nog maar twaalf mensen over waren (net als de twaalf apostelen) maar in werkelijkheid waren het er meer. Toch gezien de grootte van het kamp kunnen het nooit meer dan vijftig zijn geweest, het precieze aantal is niet bekend. Vanuit hun kamp in de “bergen” begint de guerrilla oorlog tegen Batista. Che Guevara ontpopt zich als meer dan alleen een arts maar wordt het hart en het gezicht van Fidel. Hij krijgt grote groepen mensen zover zich bij hen aan te sluiten. Met name door de hulp van boeren die als burger overal konden komen werd het woord verspreid. Zij konden ook wapens leveren waar dat nodig was. Ze waren de perfecte dekmantel en lastig te ontmaskeren. Als Che in de stad Santa Clara een trein waarin Batista wapens en manschappen vervoerd, tot ontsporing brengt en tot overgave weet te dwingen, is de strijd gewonnen. Batista vlucht. In Santiago de Cuba houd Fidel zijn eerste toespraak. Omdat Cuba toen nog democratie het liefste zag werd eerst de arts Manuel Urrutia aangeduid als president maar al na een maand in februari van ’59 wordt Fidel zelf premier. Vanaf die tijd bouwt Fidel zijn regering op. “Patria o muerte” (Het vaderland of de dood) wordt zijn lijfzin en het fundament van een communistische samenleving. Amerika is helemaal niet blij met dit nieuwe Cuba en een communist voor hun deur. Ze oefenen druk uit op Cuba die uitloopt op een totale boycot en het verbreken van alle diplomatieke betrekkingen. Cuba heeft echter al een nieuwe vriend en partner gevonden, de Sovjet Unie is bereid een nauwe handelsbetrekkingen aan te gaan. Amerika schikt hiervan en voert de eerste bombardementen uit op Cuba. Daarna proberen ze het met de invasie van de varkensbaai, maar ondanks hun uitrustingen en getrainde mensen lukt het hen niet. Fidel blijft zitten waar hij zit. Toen de belijnen muur viel in 1989, stond Cuba er ineens alleen voor. De Sovjet Unie hun voornaamste Suikerafnemer was er niet meer. Een crisis was het gevolg. De armoede die Cuba toen trof is nog steeds niet hersteld hoewel het toegenomen toerisme de economie erg heeft geholpen. 3. Wat geeft en wat ontneemt het communisme? Onderwijs en gezondheidszorg: Een van de grondslagen van het communisme is dat onderwijs en gezondheidszorg gratis en voor iedereen toegankelijk zijn. De gezondheidszorg op Cuba wordt “het paradepaardje van Fidel” genoemd. Want het is exceptioneel en niet te vergelijken met die van de rest van Zuid Amerika en beter dan welk ontwikkelingsland ook. Alle gezondheidszorg is gratis van een huisartsenbezoek tot een hartoperatie. Cuba richt zich vooral op preventieve zorg dat bespaard de ze veel geld. De regering besteed ruim 16% van het jaarlijkse budget aan gezondheidszorg. Er is een huisdokter voor 167 Cubanen. Kindersterfte is minder dan 7 op 1000 geboorten. Elk kind wordt gevaccineerd tegen 13 ziekten. Het aantal personen besmet met HIV-AIDS is volgens de statistieken 0,1%. Maar ik Cuba heb ik gehoord dat dit onzin is. (Ik heb zelfs iets over Aids kampen opgevangen waarin besmetten worden gestopt tot ze sterven, maar voor de correctheid hiervan kan ik niet instaan.) Er zijn veel gespecialiseerde artsen, universitaire ziekenhuizen en medische instituten zoals het Instituut voor Biotechnologie dat vaccinaties aanmaakt. Wat opvallend is dat Cuba in staat is om 90% van hun eigen medicijnen te produceren. Ze hebben een eigen farmaceutische industrie opgebouwd die onafhankelijk is van die van de rest van de wereld, dit geeft ze veel meer vrijheid. Maar veel middelen zijn in Cuba niet te krijgen, dus de diversiteit van de medicijnen valt te betwisten. Hun gezondheidszorg mag even goed worden gezien als die van ons in het westen. Het is opmerkelijk dat ze zich zo goed hebben weten te redden hoewel de druk van Amerika hoog is en het wegvallen van de Sovjet Unie hen zwaar heeft getroffen. Ze hebben niets meer gedaan aan renovatiewerk. Als je door Havana loopt en de prachtige gebouwen ziet die schreeuwen om een stuukbeurt en een likje verf, denk je: zonde! Wat zou dit een prachtige stad kunnen zijn, als zuid Spanje met moorse invloeden. Mozaïeken en glas in lood gemaakt door kunstenaars, architecturen die grote indruk maken maar verstopt liggen onder een dikke laag stof en afbrokkeling der jaren. Het onderwijs is gratis van de basisschool tot en met de universiteit. Iedereen kan naar school en leert lezen en schrijven. De klassen zijn klein gemiddeld twaalf kinderen in een klas. Welke leraar is daar nou niet jaloers op? Het analfabetisme is statistisch gezien nul en volgens dezelfde statistiek gaan alle kinderen op zijn minst naar de basisschool. Maar de leerstof mag pas onderwezen worden als het een “okay” heeft gekregen van de regering. De communistische leer gooit overal zijn sausje over. Wat er op school geleerd wordt is voornamelijk lezen, schrijven, rekenen en geschiedenis. De geschiedenis is voornamelijk over het eigen land en antikapitalistisch. Ieder kind weet alles over de overwinning van Che en Fidel en kent de liedjes van de verslagen tiran Batista uit zijn hooft. Toch, om mee te kunnen spelen in de wereld economie heeft Cuba zich tegen wil en dank moeten aanpassen aan de gewenste standaard en dat is ze ook gelukt. Ze hebben goede universiteiten waar studies worden aangeboden die aan de internationale eisen voldoen. Ze hebben zelfs scholen opgericht voor kinderen met leerproblemen er zijn er over het hele eiland ruim 400. Toch is het engels van de gemiddelde Cubaan beperkt tot een handjevol vlijende woorden om naar toeristen te roepen. Gelijkheid en ongelijkheid: Als er iets is, behalve het goede onderwijs en gezondheidszorg wat het communisme brengt dan is het de gelijkheid tussen man en vrouw. 44,7% van de beroepsbevolking is vrouw. Daarvan heeft 33,5 % een leidinggevende en organiserende functies. In het Cubaanse parlement is 36% vrouw. Elke werkende vrouw ontvangt hetzelfde salaris als een man en kan een jaar lang zwangerschapsverlof krijgen. Daarvan kan Nederland nog wat leren. Je kunt zonder meer zeggen dat Cuba voor vrouwen een van de veiligste landen ter wereld is. Niet alleen omdat vrouwen in de maatschappij gelijkwaardig worden belast en gerespecteerd maar vooral omdat de vrouw wordt “aanbeden”. Hoopjes mannen die verlekkerd naar vrouwen staren en sissen of roepen. Maar ze zijn respectvol dat is mij heel erg opgevallen. De vrouwen in Cuba zijn heel potig en toch verleidelijk. “Kijken doe je met je ogen en je mag naar me kijken.” Dat is haar motto. Ze kleden zich vrouwelijk en laten graag zien wat ze hebben maar zijn ook zelfverzekerd. “Thuis zijn wij de baas.” Heeft een vrouw me verteld. Toch wordt in Cuba nog meer gescheiden dan hier. Veel vrouwen hebben verteld dat je op Cubaanse mannen niet kunt rekenen, dat is de Caribische invloed die overheerst. Als er iets is wat het communisme niet heeft weten te doden dan is het de ongelijkheid tussen Latino’s en zwarten. Ongeveer 70% van de bevolking is “wit” 30% zijn zwarten, met name afkomstig uit Afrika. De zwarten zijn de voormalige slaven die op de suikerplantages moesten werken. Hoewel Cubanen een heel “easy going” volk zijn, is die ongelijkheid er nog steeds. Het wordt niet duidelijk uitgesproken en je zult er ook niets over lezen, omdat zich geen concrete problemen voordoen. Maar mij is verteld dat als Latino je niet blij bent, als je zoon of dochter met een zwart iemand thuis komt en omgekeerd. De zwarte cultuur is heel anders, veel gemakkelijker, losser, minder gestructureerd en laks. Werkgevers hebben liever Latino’s omdat die harder werken. Maar omdat er officieel geen werkeloosheid bestaat is er weinig keus en moet iedereen uiteindelijk genomen worden. Dit is geen discriminatie slechts wat me verteld is. Communicatie en isolatie: Communicatie is macht en macht hoort een burger niet te hebben. Vandaar dat communicatiebronnen zoals internet, telefoon en post streng bewaakt worden. Cubanen hebben geen toegang tot het internet. Er zijn wel internet aansluitingen maar enkel voor toeristen. Die worden daarom ook strengst bewaakt. Een militair met geladen geweer staat voor de deur van iedere plaats waar contact kan worden gelegd met overzee. Ook post vanuit en Cuba en naar Cuba wordt doorzocht en komt slechts zelden aan. Toeristen kunnen geen pakjes ontvangen. Postkaarten zijn de enige mogelijke manier van communicatie, en reken maar dat dat doorgelezen wordt, niemand wordt vertrouwd, iedereen is verdacht. Het overgrote deel van de bevolkingheeft geen idee van de wereld om hen heen. Hoe ook? Films uit het westen worden opnieuw gemonteerd zodat “aanstootgevende” scènes niet gezien worden, persvrijheid bestaat niet en boeken die pro westers zijn zijn streng verboden. De watergrenzen zijn een betere isolatie dan een muur of een ‘gordijn uit ijzer’. Via de illegale handel kun je tegenwoordig heel wat in handen krijgen als je wilt en weet waar je moet zijn, maar dan loop je het risico opgepakt te worden. Je kunt niet voor je mening uitkomen, moet op je tellen passen en juichen bij ieder woord wat Fidel in zijn uren lange en onderhoudende speeches predikt. De enige frisse adem die je af en toe krijgt is dat van verhalen van toeristen en zelfs daarbij kun je nooit weten met wie je te maken hebt. Maar de bevolking is zo verwelkomend naar toeristen en trots op hun land, dat je dit als bezoeker enkel zult voelen als je heel goed kijkt. Geloof: In Cuba is de strijd om het geloof al lang gestreden. In de eerste jaren van Fidel’s bewind was de katholieke kerk erg anti regering en andersom ook. Maar na 1980 heeft Fidel toenadering tot de kerk gezocht en nu zijn de banden beter. Iedereen mag in het bezit zijn van een bijbel en buitenlandse priesters mogen komen en gaan, er worden veel nieuwe kerken gebouwd en vervallen kerken worden gerenoveerd. Fidel heeft zelfs het Vaticaan bezocht en de paus heeft op zijn beurt Cuba bezocht. Katholicisme is het enige geloof dat wortels heeft weten te krijgen op Cuba. Het handjevol protestanten is zo klein dat de cijfers het noemen niet waard zijn. Hoewel het katholieke geloof aan het opleven is zullen de Cubanen waarschijnlijk nooit heel vroom worden, dat zijn ze ook nooit geweest. In Trinidad een klein maar prachtig stadje ten oosten van Havana werden wij uitgenodigd in een klein kerkje te komen kijken dat werd gerenoveerd door een paar vrijwilligers die al maanden werkten aan de renovatie. De oude man die het leidde vertelde bevlogen over het werk dat ze hadden verricht. Het enige wat ik van hem heb verstaan is dat hij Fidel en God dankte dat hij dit werk mocht verrichten. Tijdens een van onze wandelingen door over het platteland vertelde onze vrouwelijke gids van die dag ons een verhaal over ieder plantje dat we tegenkwamen. Zo vertelde onze ze ook dat alle Cubanen ‘bijgelovig’ zijn. Ze vertelde welk kruid je het dat beste kunt gebruiken, om longontsteking te genezen of om ervoor te zorgen dat je man niet vreemd gaat. Ze zei dat haar meester alles wist over natuur bloei en groei, zij was nog maar een beginner. Ze vertelde ook over een religie die erg leek op een natuurreligie en dat veel Cubanen daaraan deden. Ik heb geen bronnen kunnen vinden die aanduiden dat een natuurreligies in Cuba veel aanhang heeft. Maar ik kan het me goed voorstellen(Zuid-Smerika kennende) als ik me inleef in het volk en zie met hoeveel liefde en overgave ze hun land bewerken en trots zijn op alles wat groeit. Partijlid en carrièremogelijkheden: In Cuba zelf is mij verteld dat, net als in Rusland, je haast geen carrière kunt maken zonder lid van de communistische partij te worden. Uit andere bronnen die ik nu heb opgezocht blijkt dat dit wel meevalt. Ik vind het lastig om te zeggen waar ik nu vanuit moet gaan. In ieder geval kun je op de gemeenteraad stemmen van je zestiende helaas blijft je keuze beperkt tot één partij. Mij is dus verteld dat voor veel goede banen, lidmaatschap vereist is. Lid zijn van de communistische partij houd niet in, dat je je opgegeven heb en daarna nooit meer iets van je laat horen. Er zijn regelmatige bijeenkomsten en die zijn niet altijd leuk. Net als in rusland en China zijn er ook mensen die gestraft worden en hoewel het in Cuba “nog wel mee valt” zoals ze zeggen, is het moeilijk in te schatten wat “nog al meevalt” precies betekend. Er vinden namelijk grove schendingen van de mensenrechten plaats, daarover wordt Cuba ieder jaar weer op de vingers getikt. Als je geen partijlid bent of je wilt naar het buitenland(vluchten) zijn er enkele mogelijkheden. Als je een hele goede sporter bent zoals Honkballer (Cuba is nummer een van de wereld in Honkbal) of een worstelaar kun je de grens over, sommigen blijven daar dan gelijk. (Ik heb een Cubaanse worstelaar ontmoet die op weg was naar Amerika.) Maar voor veel vrouwen is model worden een andere mogelijkheid. Je ziet in Cuba geregeld fotografen met meisjes die ze op allerlei plaatsten fotograferen. Want als een meisje door de selectieprocedure heen komt mag ze misschien naar het buitenland. Dat gebeurd uiterst zelden maar het is blijkbaar altijd het proberen waard. Het probleem zoals het in Rusland en China ook heeft voorgedaan, is dat iedereen het gelijke salaris verdiend en als dat niet het geval is moet alles afgegeven worden aan de staat. Als je op een marktje of in een winkel iets koopt wordt meteen in een schrift opgeschreven wat is verkocht en voor hoeveel, bijna alle inkomsten worden afgegeven aan de staat. Je zult legaal nooit rijk kunnen worden en zeker niet als gewone burger. Dat demotiveert enorm, vandaar dat in een hotel de helft van het personeel de hele dag op hun gat zitten je wazig aanstaren en zijn niet enthousiast als je ze iets vraagt, “Want we worden toch niet ontslagen en minder betaald krijgen we ook niet.” Verzet “Is er vanuit de bevolking verzet tegen Fidel Castro?” Deze vraag heb ik voorzichtig aan onze vrouwelijke gids gevraagd die enigszins open leek voor dergelijke vragen. Ze keek me wantrouwig aan en zei. “Er is geen behoefte aan verzet, mensen leven in een routine en wij hier houden van leven.” Volgens mij wilde ze hiermee zeggen dat als wil blijven leven je je mond moet houden. En Cubanen zijn levensgenieters en lui geworden door communisme. Iedereen heeft te eten, werk en heeft onderdak. 95%* van de mensen hoeven niet eens hun eigen huur te betalen, dat zou ook niet gaan want ze verdienen niets, maar toch de basisbehoeften zijn bevredigd en dat kun je van hun buurlanden niet zeggen. Cuba moet vooral voor intellectuelen een hel zijn. Je mag niets zeggen en je hebt het allemaal maar goed te vinden. Zeker als je primaire levensbehoeften vervuld zijn wil je meer. Cuba is het land met het meeste gevangenen per hoofd van de bevolking. De omstandigheden in de gevangenis zijn niet prettig, de doodstraf wordt toegepast, er wordt gemarteld en de mensenrechten worden nauwelijks in acht genomen. Volgens dissidenten zaten er in 1995 100.000 tot 200.000 mensen gevangen in Cubaanse gevangenissen. Dat zou je echt niet verwachten als je als toerist rondloopt. Maar waarom zouden anders zoveel vluchtpogingen worden gedaan naar Floriada. Je hoort er zelfs op ons nieuws af en toe wat van. De meeste pogingen mislukken. Omdat de Cubaanse douane ze ontdekken of omdat de omstandigheden zo erbarmelijk zijn dat ze de kust van de VS nooit halen, het bootje zinkt, mensen sterven aan zuurstofgebrek omdat ze in tankers gekropen zijn enzovoorts. Het zijn stuk voor stuk vreselijke verhalen. Mensen hebben veel over voor vrijheid. Ik kan me niet herinneren ergens in Cuba een boot gezien te hebben. Dat is opmerkelijk als je erop gaat letten. Alles wat vaart vaar weg om nooit meer terug te komen. Volgens Cubanen waarmee we gesproken hebben zijn er wel degelijk verzetsgroepen, dat zijn voornamelijk jongen mensen die illegaal toegang kunnen krijgen tot internet. De oorlog om het internet is een stille oorlog die in Cuba wordt gestreden. Maar er zijn zo weinig mensen die hun mond open willen doen tegen toeristen. Als je vragen stelt zijn ze, of zo vervuld van idealisme dat ze de hint niet snappen, zoals de meeste die ik ben tegen gekomen, of ze begrijpen heel goed wat je bedoeld maar laten alleen af en toe cryptische antwoorden los zodat je ze niet zou kunnen verlinken. 4. Waar haalt Cuba haar inkomens vandaan? Internationale handel
Toen in 1961 Cuba volledig geboycot en geblokkeerd werd door de VS had Cuba zijn belangrijkste handelspartner verloren. Cuba was zo gespecialiseerd op de suikerproductie dat er vrijwel niets anders overbleef om te exporteren. Toen het handelsleven plat werd gegooid en casino’s en bordelen werden gesloten lag Cuba economisch even op zijn gat. Maar de Sovjet Unie had zich als een bereidwillige handelspartner aangeboden de suiker en koffiebonen af te nemen. Zo ontstond een bloeiende handelsperiode. Maar toen de muur viel had Cuba vrijwel niets meer dan wat schaarse banden met enige Zuid Amerikaanse landen. En Amerika was niet berijd hun handelsembargo op te heffen. Cuba begon in te zien dat toerisme een van hun belangrijkste inkomstbronnen moest worden. Daar hebben ze de afgelopen jaren hard aan getrokken en met succes. Dat is ook een van de redenen waarom Cuba voor toeristen zo veilig is. De Cubanen begrijpen goed dat als een toerist iets overkomt en dat nieuws maakt een grote crisis onvermijdbaar zal zijn. Maar Cuba had nog een heel belangrijke bron van inkomsten. Zij konden namelijk diensten verlenen in landen waar dat nodig was in ruil voor olie en andere grondstoffen. Omdat in Cuba ieder jaar weer, meer artsen afstuderen dan het land nodig heeft gebruiken zij die als exportproducten. De artsen zijn er op hun beurt blij mee dat ze de grens over mogen, dat is maar voor weinig Cubanen mogelijk. Toen de tornado Katarina New Oleans verwoeste bood Fidel Castro de VS honderd artsen aan om in de rampgebieden te helpen. Daarmee had hij de VS niet beter pijn kunnen doen. Zo gebruikt hij ontwikkelingshulp om zijn vijand te pakken waar ze het zwakst zijn, namelijk hun trots. Landbouw
Veel Cubanen werken en wonen op het platte land. Het wordt zeer gewaardeerd, boer zijn is een edel beroep in Cuba, maar het is wel hard werken. Als je door het land rijd (of vanuit het vliegtuig zie het nog beter): kleine gehuchtjes, armoedige huisjes en akkers. Soms velden met tabaksplanten en puntige droogschuren. Koffieplantages en suikerrietplantages afgewisseld van een groetentuin waarin vooral wortel en knol planten groeien, die bederven niet snel in de hitte. Boomgaarden met fruit zoals: mango’s, avocado’s, perziken, sinasappels en papajas groeien er met bosjes aan de bomen en struiken. Het land is zo groen dat er alles groeit. Zelfs in de drogere periodes is het land groen en vol leven. Omdat Cuba geen moderne landbouwapparatuur heeft, wordt alles nog met de hand of met ploegen en ossen ervoor gedaan. Beelden die je bij ons duizend jaar geleden nog zag, de tijd heeft hier even stil gestaan. Ik heb nooit een tracktor, maaimachine of iets in die richting gezien. Cuba probeert zo veel mogelijk zelf te verbouwen, daarom zie je ook regelmatig rijstvelden in plateaus tegen berghangen aan, dan waan je je even in China. Cuba kent geen natuurlijke roofdieren zowel op het land als in de lucht. Dus kunnen de kippen, kuikens, geiten en varkens overal vrij loslopen. Alle soorten vlees komen uit Cuba zelf, maar voor de bevolking is rund en vis te duur, dat is enkel voor de toeristen bestemd. Cubanen eten veel kip met rijst, bonen, kool en knolgoed. Het eten is heel vet, uiterst saai en smakeloos. Maar de koffie is heerlijk. Zowel toeristen als Cubanen drinken de hele dag koffie en roken sigaren, natuurlijk. Naast de suikerrietproductie voor suiker, wordt van het suikerriet ook rum gestookt. Cubaanse rum is wereldberoemd en erg lekker. Het vraagt echter grote precisie en vakmanschap om de rum op de juiste manier te laten rijpen zodat het de gewenste smaak krijgt. Ook de boeren die tabak verbouwen weten alles over hun planten, als je ziet hoeveel zorg, tijd en liefde wordt besteed aan het groeien, drogen en rollen van de sigaren begrijp je ineens waarom ze zo duur zijn. Toerisme
Zonder het sterk toegenomen toerisme was Cuba economisch helemaal niets meer. Nu als grootste en nog steeds groeiende inkomstenbron gaat het weer veel beter met ze. De regering doet er alles aan om het toerisme te stimuleren. Het schept veel werkgelegenheid en ook dat is belangrijk om mensen bezig te houden. Er zijn veel tours over het eiland, luxe en minder luxe hotels en activiteiten speciaal voor toeristen. Voor de toeristen die alleen aan het strand willen liggen en zuipen (en dat willen verbazingwekkend veel mensen) en het eiland niet hoeven te zien is er Varadero, een klein schiereiland in richting Florida. Met alleen maar zandstranden, marktjes, discoteken en luxe hotels, is dat het toeristen getto.
Speciaal voor toeristen heeft Cuba een andere munteenheid, de Peso convertible. Deze peso is precies gelijk aan de dollar en daalt en stijgt ook met zijn koers. Maar sinds 2003 is de dollar volledig afgeschaft en vervangen door deze nieuwe munt. De gewone Cubaanse peso kan zestien keer in de convertible. Veel Cubanen verdienen er hun brood mee om op straat een convertible tegen een gewone peso te ruilen. Een onoplettende toerist die enkel naar het plaatje van Che Guevara op de munt kijkt trapt er misschien in, of hij doet het om iemand een plezier doen. Als je met Cubaanse peso’s betaald ben je zestien keer goedkoper uit, want wat toeristen voor een convertible kopen, koopt een Cubaan voor een Cubaanse peso.
Het is voor Amerikaanse toeristen haast onmogelijk gemaakt om Cuba te bezoeken. Niet omdat ze niet binnengelaten zouden worden maar omdat de Amerikaanse regering hoge geldstraffen heeft gelegd op het bezoeken van Cuba. Bij terugkomst wordt het een duur grapje, van geldsommen oplopend tot 30.000 dollar. Tot 2003 kon je als Amerikaan nog via Mexico of Canada naar Cuba vliegen, dat kan niet meer. Daarom is de Cubaanse toeristenmarkt vooral gericht op Europa en Japan en de rijkere delen van Zuid Amerika. Ook Chinezen vinden het een interessante vakantieplaats omdat ze een stuk geschiedenis delen. De Cubaanse douane is zo aardig om geen stempel in je paspoort te zetten als je Cuba bezoekt. Dat zou een bezoek aan de VS daarna nog wel eens lastig kunnen maken.
Of het het toerisme is wat dit veroorzaakt of de Che ziekte die uit het volk zelf komt weet ik niet. Maar het hele land is bezeten van Che Guevara. Overal, maar dan echt overal zie je plaatjes, poster, hoeden, T-shirts, gebouwen, tatoo’s, boeken, postkaarten, noem het maar op, van hem. Als je mensen over hem hoort spreken lijkt het alsof hij wordt aanbeden als een soort god. Cuba is apetrots op deze studenten held en dat laten ze heel graag zien.
5. Muziek en dans
In het leven van een Cubaan gaat het grotendeels om muziek. Cuba is vol zang, dans en muziek. Ik zou over muziek en dans wel drie kantjes vol kunnen schrijven. Volgens mij interesseert de gemiddelde Cubaan zich niet voor internationale betrekkingen en handel, nog om geschiedenis, als hij maar kan zingen, muziek maken, en dansen. Op iedere straathoek en uit iedere huiskamer klinkt muziek, in iedere parador worden toeristen vermaakt met meer of minder getalenteerde muzikanten. Een oud mannetje met een aftands gitaartje en een schorre stem zit te zingen op een straathoek, een paar Cubaanse mannen en vrouwen blijven staan. Ze laten liggen waar ze meebezig waren, pakken elkaar vast en dansen ongegeneerd. Salsa zit de Cubanen in het bloed de manier waarop juist mannen losjes in de heupen met heel subtiele bewegingen de dans uitoefenen is indrukwekkend om te zien. Oude mannetjes, waarvan er in Cuba heel veel lijken te zijn, die op een stoeprand met een grote grijns achter een sigaar verstopt zitten, (ze stoppen soms een spijker in hun sigaar waar ze op zuigen zo gaan ze langer mee) staan op en dansen soepeler dan veel vrouwen. Salsa is een van de weinige dansen waarbij de man mooier is om naar te kijken dan de vrouw.
Vrijwel het enige wat je in Cuba hoort is salsa, soms wat verdwaalde Bob Marley fans die met dredloggs en reggae door de straten lopen. Europese muziek is er niet verboden maar er ligt een groot taboe op. De jongere generatie wil meer westerse muziek maar dat roept dezelfde reactie op als een leesbril in China onder Mao. Als je westerse muziek maakt of er zelfs naar luistert ben je al snel verdacht. Je zou niet denken dat je op te tellen hoefde te passen als je al die dansende en zingende mensen ziet. Die muziek is hun kracht, daarin leven ze alles uit wat elders niet kan. Als je salsa zou verbieden zou Marx zijn spontane revolutie meemaken, maar dan voor vrijheid.
In lateins Amerika staat Cuba bekend als de trendzetter in nieuwe dansvormen en afsplitsingen. Zuid Amerika kijkt op tegen de grote muzikaliteit van het eiland en neemt veel muziek over. De meest bekende Cubaanse muzikanten die over de hele wereld bekend zijn, zijn de buena vista social club. Zij staan symbool voor de Cubaanse muziek en zijn ook wel het neusje van de zalm.
6. Conclusie/samenvatting
Cuba lijkt net als zijn grote buurman een land van extremen te zijn. Fidel is ook een man van extremen. Ten eerste is er de kant waarmee hij het volk vermaakt en aan het lachen brengt, door hilarische vergelijkingen en grappen over zaken die hijzelf serieus neemt. (Toen ik hem zag op het ‘plaza de la revolution’ vond ik hem een kruising tussen mijn opa en Freek de Jonge. Een apathische, van zichzelf ingenomen, verongelijkt opa, waar ik erg om moest lachen.) Maar hij heeft ook een grote zieke kant waarin hij tot grote onmenselijkheden in staat is. Zo is ook het land verdeeld en zijn haar mensen verdeeld, alsof ze twee gezichten hebben. Het is een klein land dat tot grootse dingen in staat is.
Die ene kant is vervuld van “la revolution”, een brute geschiedenis, onderdrukking, geen recht tot meningsuiting en persvrijheid. Hier broeit de woede, al het geld dat je met moeite verdient af te moeten staan aan een staat, die je al sinds vijftig jaar mooie praatjes verkoopt over een beter leven. Hier is de angst opgepakt te worden en de grote drang naar vrijheid. Hier nemen mensen grote risico’s om de vlucht te wagen en er vaak een hoge prijs voor moeten betalen.
Maar de andere kant van Cuba is zo anders. Het is niet een masker dat Cubanen dragen om mooi weer te spelen, maar een diepe levensvreugde die geuit wordt. In dit andere uiterste dat communisme niet heeft kunnen doden, zijn de mensen levensgenieters. Hierin wordt er gezongen, gedanst en muziek gemaakt. Hier worden sigaren gerookt, rum gedronken en gegeten. Hier staat seks op een voetstuk. Want Cuba is van oudsher “het land der liefde”. Hier is de liefde voor de aarde waaruit ieder zaadje uitgroeit tot een rijke oogst. En hier is de trots die Cubanen zo sterk maakt. Dit deel is vervuld van lichtheid in doen en denken. Dat geeft de mensen een heel andere kijk op hun situatie en regering.
Het is voor mij natuurlijk allemaal gemakkelijk te zeggen. De meeste Cubanen denken helemaal niet zo diep na over hun situatie, het is voor hun heel vanzelfsprekend en dagelijkse kost. Het zijn geen intellectuelen. Het zijn ook geen erg harde werkers, ze laten het afweten als het even kan. Maar de houding van de mensen, die in geen bronnen te vinden is, en ik ook niet kan bewijzen, is die van gelatenheid, en zelfs een zekere minachting en onafhankelijkheid tegenover hun onderdrukkers, zonder onrespectvol te worden. Het is een houding die ik erg bewonder.
“Ja ja Fidel, we kennen je zo onderhand wel, laat ons maar doen. Wind je maar op, bestook ons maar met ‘la revolution,’ we kennen dat liedje al, laat ons maar leven, dat doen we toch wel.” Een Cubaan vertelde mij, en dat is mij erg bijgebleven: “Fidel denkt dat hij ons betaald, en hij denkt dat wij werken.”
7. Eindwoord
Tijdens mijn verblijf in Cuba heb ik veel aantekeningen gemaakt. Ik heb veel van wat ik gezien en gehoord heb als bronnen gebruikt. Ik heb geen cijfers overgenomen die me daar zijn verteld, maar ik heb wel mijn globale plaatje gebaseerd op wat ik heb daar heb gezien. Ik heb gemerkt nog wantrouwender te moeten zijn, tegenover wat me daar verteld is, dan ik al was. Het is niet alleen doordrenkt van socialistisch idealisme maar vaak ook incorrect. Cijfers kloppen niet, jaartallen veranderen met de dag en verhalen spreken elkaar constant tegen.
Het is moeilijk geweest af te wegen wat ik voor ‘waar’ aannam. Zijn het de mensen waarmee ik gesproken heb of zijn het de boeken en bronnen op het internet die ik opgezocht heb, want ze spreken elkaar vaak tegen. Ik heb geprobeerd om zoveel mogelijk van mijn eigen bevindingen te passen in betrouwbare informatie. Maar ook bij die informatie heb ik vaak mijn vraagtekens.
Verder ben ik niet erg diep ingegaan op de geschiedenis zoals de Cuba crisis en de invasie van de varkensbaai, ik had meer kunnen schrijven over de het internationale betrekkingen, omdat dat ook heel interessant is. Maar ik heb het dicht bij de mensen proberen te houden.
8. Logboek
20 sept Opstellen van hoofd en deelvragen.
24 sept Opzet maken computer, veranderen deelvragen en literatuur zoeken
1 okt Werken aan deelvragen en boek ‘Het Helse Paradijs’ gekocht. 4 okt Werken aan deelvragen
9 okt Werken aan deelvragen
11 okt Werken aan deelvragen en foto’s uitzoeken
15 okt Inleiding schrijven en deelvragen bijwerken
2 nov Conclusie schrijven
5,6 nov Bijwerken 9. Bronnen Internet Amnestie international internationale website
www.amnesty.nl/cgi-bin/wais_site.cgi
Cuba geschiedenis M. Baijer 2000
www.landenweb.com/geschiedenis.cfm?LandID=6&CUBA “Cuba doet pijn” Eduardo Galeano 1 juli 2003
www.grenzeloos.org/artikel/viewartikel.php?id=535 “Het Cubaans geneesmiddelenbeleid, een voorbeeld van planning volgens de behoeften” Dr. D. van Duppen 14 februari 2005
www.intal.be/nl/article.php?articleId=412&menuId=22 “Cubaanse artsen veroveren de wereld” P. de Vos www.cubanismo.net/teksten_nl/gezondheid/valdivia_interview.htm “Sociaal beleid Cuba voorbeeld voor de rest” 2 november 2005
www.dewaarheid.nu/buitenland/cuba_wereldbank.htm
wikipedia vrije enceklopedie over Cuba 1 november 2005
nl.wikipedia.org/wiki/Cuba
geschiedenis Cuba voorzichtige liberalisering economie Arnold van Wezel 2002
www.cuba-brigadejosemarti.nl/geschiedenis.htm Boeken Che Guevara A Revolutunary Life van John Lee Anderson
Uitgeverij: Grove Press
Jaar van uitgave: 1997
Reisgids, Trotter Cuba
Uitgeverij: lanno
Jaar van uitgave: 2003
Het Helse Paradijs van Zoé Valdés
Uitgeverij: Ambo
Jaar van uitgave: Beelden Bijna alle plaatjes en foto’s zijn zelf gemaakt.
In 1920 leed Cuba onder een grote economische crisis door de ineenstorting van de suikerprijzen. De inkomsten waren vrijwel geheel gebaseerd op dat van de suikerproductie. Door de verzwakte regering kwam de onder het volk zeer geliefde sergeant Fulgencio Batista naar voren die in 1934 de regering over hoop gooit. Met hulp van de Amerikaanse maffia bevorderd hij het zakenleven en laat de corruptie bloeien. In 1940 houd hij verkiezingen en wordt als democratisch leider met een grote meerderheid gekozen. Hij zou tot 1959 blijven zitten, voor een periode van vier jaar waarin Prio Socarras zou regeren, maar die wordt door Batista zelf weer van de troon gestoten. Vanaf toen bouwde hij een dictatoriaal regime op en de weerstand tegen hem versterkte. Hij kwam de beloften die hij in 1940 gemaakt had niet na. Door de corruptie van de onderwereld en de “huizen van plezier” waar al het geld naar toe ging, bleef er voor het volk weinig over. Zoals onder vrijwel iedere dictator leed het volk armoede. Nieuw tijdperk: Communisme en Fidel
Toen Fidel Castro, een jonge advocaat vrij kwam uit de amnestie waarin hij gevangen zat van wegen een eerdere mislukte omverwerping van Batista, reisde hij naar Mexico samen met zijn broer Raúl Castro. Daar ontmoet hij een ambitieuze jonge arts Ernesto Guevara, beter bekend als Che. Fidel Besloot opnieuw te proberen Batista te verdrijven. Samen met Che Guevara die als arts van het commando meegaat, Raúl Castro en 79 man gaan ze met een kleine jacht op weg naar Cuba. Daar aangekomen zijn ze gedwongen naar de bergketen boven Santiago de Cuba, genaamd de Sierra Maestra, te vluchten. Mij is verteld dat er op dat moment nog maar twaalf mensen over waren (net als de twaalf apostelen) maar in werkelijkheid waren het er meer. Toch gezien de grootte van het kamp kunnen het nooit meer dan vijftig zijn geweest, het precieze aantal is niet bekend. Vanuit hun kamp in de “bergen” begint de guerrilla oorlog tegen Batista. Che Guevara ontpopt zich als meer dan alleen een arts maar wordt het hart en het gezicht van Fidel. Hij krijgt grote groepen mensen zover zich bij hen aan te sluiten. Met name door de hulp van boeren die als burger overal konden komen werd het woord verspreid. Zij konden ook wapens leveren waar dat nodig was. Ze waren de perfecte dekmantel en lastig te ontmaskeren. Als Che in de stad Santa Clara een trein waarin Batista wapens en manschappen vervoerd, tot ontsporing brengt en tot overgave weet te dwingen, is de strijd gewonnen. Batista vlucht. In Santiago de Cuba houd Fidel zijn eerste toespraak. Omdat Cuba toen nog democratie het liefste zag werd eerst de arts Manuel Urrutia aangeduid als president maar al na een maand in februari van ’59 wordt Fidel zelf premier. Vanaf die tijd bouwt Fidel zijn regering op. “Patria o muerte” (Het vaderland of de dood) wordt zijn lijfzin en het fundament van een communistische samenleving. Amerika is helemaal niet blij met dit nieuwe Cuba en een communist voor hun deur. Ze oefenen druk uit op Cuba die uitloopt op een totale boycot en het verbreken van alle diplomatieke betrekkingen. Cuba heeft echter al een nieuwe vriend en partner gevonden, de Sovjet Unie is bereid een nauwe handelsbetrekkingen aan te gaan. Amerika schikt hiervan en voert de eerste bombardementen uit op Cuba. Daarna proberen ze het met de invasie van de varkensbaai, maar ondanks hun uitrustingen en getrainde mensen lukt het hen niet. Fidel blijft zitten waar hij zit. Toen de belijnen muur viel in 1989, stond Cuba er ineens alleen voor. De Sovjet Unie hun voornaamste Suikerafnemer was er niet meer. Een crisis was het gevolg. De armoede die Cuba toen trof is nog steeds niet hersteld hoewel het toegenomen toerisme de economie erg heeft geholpen. 3. Wat geeft en wat ontneemt het communisme? Onderwijs en gezondheidszorg: Een van de grondslagen van het communisme is dat onderwijs en gezondheidszorg gratis en voor iedereen toegankelijk zijn. De gezondheidszorg op Cuba wordt “het paradepaardje van Fidel” genoemd. Want het is exceptioneel en niet te vergelijken met die van de rest van Zuid Amerika en beter dan welk ontwikkelingsland ook. Alle gezondheidszorg is gratis van een huisartsenbezoek tot een hartoperatie. Cuba richt zich vooral op preventieve zorg dat bespaard de ze veel geld. De regering besteed ruim 16% van het jaarlijkse budget aan gezondheidszorg. Er is een huisdokter voor 167 Cubanen. Kindersterfte is minder dan 7 op 1000 geboorten. Elk kind wordt gevaccineerd tegen 13 ziekten. Het aantal personen besmet met HIV-AIDS is volgens de statistieken 0,1%. Maar ik Cuba heb ik gehoord dat dit onzin is. (Ik heb zelfs iets over Aids kampen opgevangen waarin besmetten worden gestopt tot ze sterven, maar voor de correctheid hiervan kan ik niet instaan.) Er zijn veel gespecialiseerde artsen, universitaire ziekenhuizen en medische instituten zoals het Instituut voor Biotechnologie dat vaccinaties aanmaakt. Wat opvallend is dat Cuba in staat is om 90% van hun eigen medicijnen te produceren. Ze hebben een eigen farmaceutische industrie opgebouwd die onafhankelijk is van die van de rest van de wereld, dit geeft ze veel meer vrijheid. Maar veel middelen zijn in Cuba niet te krijgen, dus de diversiteit van de medicijnen valt te betwisten. Hun gezondheidszorg mag even goed worden gezien als die van ons in het westen. Het is opmerkelijk dat ze zich zo goed hebben weten te redden hoewel de druk van Amerika hoog is en het wegvallen van de Sovjet Unie hen zwaar heeft getroffen. Ze hebben niets meer gedaan aan renovatiewerk. Als je door Havana loopt en de prachtige gebouwen ziet die schreeuwen om een stuukbeurt en een likje verf, denk je: zonde! Wat zou dit een prachtige stad kunnen zijn, als zuid Spanje met moorse invloeden. Mozaïeken en glas in lood gemaakt door kunstenaars, architecturen die grote indruk maken maar verstopt liggen onder een dikke laag stof en afbrokkeling der jaren. Het onderwijs is gratis van de basisschool tot en met de universiteit. Iedereen kan naar school en leert lezen en schrijven. De klassen zijn klein gemiddeld twaalf kinderen in een klas. Welke leraar is daar nou niet jaloers op? Het analfabetisme is statistisch gezien nul en volgens dezelfde statistiek gaan alle kinderen op zijn minst naar de basisschool. Maar de leerstof mag pas onderwezen worden als het een “okay” heeft gekregen van de regering. De communistische leer gooit overal zijn sausje over. Wat er op school geleerd wordt is voornamelijk lezen, schrijven, rekenen en geschiedenis. De geschiedenis is voornamelijk over het eigen land en antikapitalistisch. Ieder kind weet alles over de overwinning van Che en Fidel en kent de liedjes van de verslagen tiran Batista uit zijn hooft. Toch, om mee te kunnen spelen in de wereld economie heeft Cuba zich tegen wil en dank moeten aanpassen aan de gewenste standaard en dat is ze ook gelukt. Ze hebben goede universiteiten waar studies worden aangeboden die aan de internationale eisen voldoen. Ze hebben zelfs scholen opgericht voor kinderen met leerproblemen er zijn er over het hele eiland ruim 400. Toch is het engels van de gemiddelde Cubaan beperkt tot een handjevol vlijende woorden om naar toeristen te roepen. Gelijkheid en ongelijkheid: Als er iets is, behalve het goede onderwijs en gezondheidszorg wat het communisme brengt dan is het de gelijkheid tussen man en vrouw. 44,7% van de beroepsbevolking is vrouw. Daarvan heeft 33,5 % een leidinggevende en organiserende functies. In het Cubaanse parlement is 36% vrouw. Elke werkende vrouw ontvangt hetzelfde salaris als een man en kan een jaar lang zwangerschapsverlof krijgen. Daarvan kan Nederland nog wat leren. Je kunt zonder meer zeggen dat Cuba voor vrouwen een van de veiligste landen ter wereld is. Niet alleen omdat vrouwen in de maatschappij gelijkwaardig worden belast en gerespecteerd maar vooral omdat de vrouw wordt “aanbeden”. Hoopjes mannen die verlekkerd naar vrouwen staren en sissen of roepen. Maar ze zijn respectvol dat is mij heel erg opgevallen. De vrouwen in Cuba zijn heel potig en toch verleidelijk. “Kijken doe je met je ogen en je mag naar me kijken.” Dat is haar motto. Ze kleden zich vrouwelijk en laten graag zien wat ze hebben maar zijn ook zelfverzekerd. “Thuis zijn wij de baas.” Heeft een vrouw me verteld. Toch wordt in Cuba nog meer gescheiden dan hier. Veel vrouwen hebben verteld dat je op Cubaanse mannen niet kunt rekenen, dat is de Caribische invloed die overheerst. Als er iets is wat het communisme niet heeft weten te doden dan is het de ongelijkheid tussen Latino’s en zwarten. Ongeveer 70% van de bevolking is “wit” 30% zijn zwarten, met name afkomstig uit Afrika. De zwarten zijn de voormalige slaven die op de suikerplantages moesten werken. Hoewel Cubanen een heel “easy going” volk zijn, is die ongelijkheid er nog steeds. Het wordt niet duidelijk uitgesproken en je zult er ook niets over lezen, omdat zich geen concrete problemen voordoen. Maar mij is verteld dat als Latino je niet blij bent, als je zoon of dochter met een zwart iemand thuis komt en omgekeerd. De zwarte cultuur is heel anders, veel gemakkelijker, losser, minder gestructureerd en laks. Werkgevers hebben liever Latino’s omdat die harder werken. Maar omdat er officieel geen werkeloosheid bestaat is er weinig keus en moet iedereen uiteindelijk genomen worden. Dit is geen discriminatie slechts wat me verteld is. Communicatie en isolatie: Communicatie is macht en macht hoort een burger niet te hebben. Vandaar dat communicatiebronnen zoals internet, telefoon en post streng bewaakt worden. Cubanen hebben geen toegang tot het internet. Er zijn wel internet aansluitingen maar enkel voor toeristen. Die worden daarom ook strengst bewaakt. Een militair met geladen geweer staat voor de deur van iedere plaats waar contact kan worden gelegd met overzee. Ook post vanuit en Cuba en naar Cuba wordt doorzocht en komt slechts zelden aan. Toeristen kunnen geen pakjes ontvangen. Postkaarten zijn de enige mogelijke manier van communicatie, en reken maar dat dat doorgelezen wordt, niemand wordt vertrouwd, iedereen is verdacht. Het overgrote deel van de bevolkingheeft geen idee van de wereld om hen heen. Hoe ook? Films uit het westen worden opnieuw gemonteerd zodat “aanstootgevende” scènes niet gezien worden, persvrijheid bestaat niet en boeken die pro westers zijn zijn streng verboden. De watergrenzen zijn een betere isolatie dan een muur of een ‘gordijn uit ijzer’. Via de illegale handel kun je tegenwoordig heel wat in handen krijgen als je wilt en weet waar je moet zijn, maar dan loop je het risico opgepakt te worden. Je kunt niet voor je mening uitkomen, moet op je tellen passen en juichen bij ieder woord wat Fidel in zijn uren lange en onderhoudende speeches predikt. De enige frisse adem die je af en toe krijgt is dat van verhalen van toeristen en zelfs daarbij kun je nooit weten met wie je te maken hebt. Maar de bevolking is zo verwelkomend naar toeristen en trots op hun land, dat je dit als bezoeker enkel zult voelen als je heel goed kijkt. Geloof: In Cuba is de strijd om het geloof al lang gestreden. In de eerste jaren van Fidel’s bewind was de katholieke kerk erg anti regering en andersom ook. Maar na 1980 heeft Fidel toenadering tot de kerk gezocht en nu zijn de banden beter. Iedereen mag in het bezit zijn van een bijbel en buitenlandse priesters mogen komen en gaan, er worden veel nieuwe kerken gebouwd en vervallen kerken worden gerenoveerd. Fidel heeft zelfs het Vaticaan bezocht en de paus heeft op zijn beurt Cuba bezocht. Katholicisme is het enige geloof dat wortels heeft weten te krijgen op Cuba. Het handjevol protestanten is zo klein dat de cijfers het noemen niet waard zijn. Hoewel het katholieke geloof aan het opleven is zullen de Cubanen waarschijnlijk nooit heel vroom worden, dat zijn ze ook nooit geweest. In Trinidad een klein maar prachtig stadje ten oosten van Havana werden wij uitgenodigd in een klein kerkje te komen kijken dat werd gerenoveerd door een paar vrijwilligers die al maanden werkten aan de renovatie. De oude man die het leidde vertelde bevlogen over het werk dat ze hadden verricht. Het enige wat ik van hem heb verstaan is dat hij Fidel en God dankte dat hij dit werk mocht verrichten. Tijdens een van onze wandelingen door over het platteland vertelde onze vrouwelijke gids van die dag ons een verhaal over ieder plantje dat we tegenkwamen. Zo vertelde onze ze ook dat alle Cubanen ‘bijgelovig’ zijn. Ze vertelde welk kruid je het dat beste kunt gebruiken, om longontsteking te genezen of om ervoor te zorgen dat je man niet vreemd gaat. Ze zei dat haar meester alles wist over natuur bloei en groei, zij was nog maar een beginner. Ze vertelde ook over een religie die erg leek op een natuurreligie en dat veel Cubanen daaraan deden. Ik heb geen bronnen kunnen vinden die aanduiden dat een natuurreligies in Cuba veel aanhang heeft. Maar ik kan het me goed voorstellen(Zuid-Smerika kennende) als ik me inleef in het volk en zie met hoeveel liefde en overgave ze hun land bewerken en trots zijn op alles wat groeit. Partijlid en carrièremogelijkheden: In Cuba zelf is mij verteld dat, net als in Rusland, je haast geen carrière kunt maken zonder lid van de communistische partij te worden. Uit andere bronnen die ik nu heb opgezocht blijkt dat dit wel meevalt. Ik vind het lastig om te zeggen waar ik nu vanuit moet gaan. In ieder geval kun je op de gemeenteraad stemmen van je zestiende helaas blijft je keuze beperkt tot één partij. Mij is dus verteld dat voor veel goede banen, lidmaatschap vereist is. Lid zijn van de communistische partij houd niet in, dat je je opgegeven heb en daarna nooit meer iets van je laat horen. Er zijn regelmatige bijeenkomsten en die zijn niet altijd leuk. Net als in rusland en China zijn er ook mensen die gestraft worden en hoewel het in Cuba “nog wel mee valt” zoals ze zeggen, is het moeilijk in te schatten wat “nog al meevalt” precies betekend. Er vinden namelijk grove schendingen van de mensenrechten plaats, daarover wordt Cuba ieder jaar weer op de vingers getikt. Als je geen partijlid bent of je wilt naar het buitenland(vluchten) zijn er enkele mogelijkheden. Als je een hele goede sporter bent zoals Honkballer (Cuba is nummer een van de wereld in Honkbal) of een worstelaar kun je de grens over, sommigen blijven daar dan gelijk. (Ik heb een Cubaanse worstelaar ontmoet die op weg was naar Amerika.) Maar voor veel vrouwen is model worden een andere mogelijkheid. Je ziet in Cuba geregeld fotografen met meisjes die ze op allerlei plaatsten fotograferen. Want als een meisje door de selectieprocedure heen komt mag ze misschien naar het buitenland. Dat gebeurd uiterst zelden maar het is blijkbaar altijd het proberen waard. Het probleem zoals het in Rusland en China ook heeft voorgedaan, is dat iedereen het gelijke salaris verdiend en als dat niet het geval is moet alles afgegeven worden aan de staat. Als je op een marktje of in een winkel iets koopt wordt meteen in een schrift opgeschreven wat is verkocht en voor hoeveel, bijna alle inkomsten worden afgegeven aan de staat. Je zult legaal nooit rijk kunnen worden en zeker niet als gewone burger. Dat demotiveert enorm, vandaar dat in een hotel de helft van het personeel de hele dag op hun gat zitten je wazig aanstaren en zijn niet enthousiast als je ze iets vraagt, “Want we worden toch niet ontslagen en minder betaald krijgen we ook niet.” Verzet “Is er vanuit de bevolking verzet tegen Fidel Castro?” Deze vraag heb ik voorzichtig aan onze vrouwelijke gids gevraagd die enigszins open leek voor dergelijke vragen. Ze keek me wantrouwig aan en zei. “Er is geen behoefte aan verzet, mensen leven in een routine en wij hier houden van leven.” Volgens mij wilde ze hiermee zeggen dat als wil blijven leven je je mond moet houden. En Cubanen zijn levensgenieters en lui geworden door communisme. Iedereen heeft te eten, werk en heeft onderdak. 95%* van de mensen hoeven niet eens hun eigen huur te betalen, dat zou ook niet gaan want ze verdienen niets, maar toch de basisbehoeften zijn bevredigd en dat kun je van hun buurlanden niet zeggen. Cuba moet vooral voor intellectuelen een hel zijn. Je mag niets zeggen en je hebt het allemaal maar goed te vinden. Zeker als je primaire levensbehoeften vervuld zijn wil je meer. Cuba is het land met het meeste gevangenen per hoofd van de bevolking. De omstandigheden in de gevangenis zijn niet prettig, de doodstraf wordt toegepast, er wordt gemarteld en de mensenrechten worden nauwelijks in acht genomen. Volgens dissidenten zaten er in 1995 100.000 tot 200.000 mensen gevangen in Cubaanse gevangenissen. Dat zou je echt niet verwachten als je als toerist rondloopt. Maar waarom zouden anders zoveel vluchtpogingen worden gedaan naar Floriada. Je hoort er zelfs op ons nieuws af en toe wat van. De meeste pogingen mislukken. Omdat de Cubaanse douane ze ontdekken of omdat de omstandigheden zo erbarmelijk zijn dat ze de kust van de VS nooit halen, het bootje zinkt, mensen sterven aan zuurstofgebrek omdat ze in tankers gekropen zijn enzovoorts. Het zijn stuk voor stuk vreselijke verhalen. Mensen hebben veel over voor vrijheid. Ik kan me niet herinneren ergens in Cuba een boot gezien te hebben. Dat is opmerkelijk als je erop gaat letten. Alles wat vaart vaar weg om nooit meer terug te komen. Volgens Cubanen waarmee we gesproken hebben zijn er wel degelijk verzetsgroepen, dat zijn voornamelijk jongen mensen die illegaal toegang kunnen krijgen tot internet. De oorlog om het internet is een stille oorlog die in Cuba wordt gestreden. Maar er zijn zo weinig mensen die hun mond open willen doen tegen toeristen. Als je vragen stelt zijn ze, of zo vervuld van idealisme dat ze de hint niet snappen, zoals de meeste die ik ben tegen gekomen, of ze begrijpen heel goed wat je bedoeld maar laten alleen af en toe cryptische antwoorden los zodat je ze niet zou kunnen verlinken. 4. Waar haalt Cuba haar inkomens vandaan? Internationale handel
Toen in 1961 Cuba volledig geboycot en geblokkeerd werd door de VS had Cuba zijn belangrijkste handelspartner verloren. Cuba was zo gespecialiseerd op de suikerproductie dat er vrijwel niets anders overbleef om te exporteren. Toen het handelsleven plat werd gegooid en casino’s en bordelen werden gesloten lag Cuba economisch even op zijn gat. Maar de Sovjet Unie had zich als een bereidwillige handelspartner aangeboden de suiker en koffiebonen af te nemen. Zo ontstond een bloeiende handelsperiode. Maar toen de muur viel had Cuba vrijwel niets meer dan wat schaarse banden met enige Zuid Amerikaanse landen. En Amerika was niet berijd hun handelsembargo op te heffen. Cuba begon in te zien dat toerisme een van hun belangrijkste inkomstbronnen moest worden. Daar hebben ze de afgelopen jaren hard aan getrokken en met succes. Dat is ook een van de redenen waarom Cuba voor toeristen zo veilig is. De Cubanen begrijpen goed dat als een toerist iets overkomt en dat nieuws maakt een grote crisis onvermijdbaar zal zijn. Maar Cuba had nog een heel belangrijke bron van inkomsten. Zij konden namelijk diensten verlenen in landen waar dat nodig was in ruil voor olie en andere grondstoffen. Omdat in Cuba ieder jaar weer, meer artsen afstuderen dan het land nodig heeft gebruiken zij die als exportproducten. De artsen zijn er op hun beurt blij mee dat ze de grens over mogen, dat is maar voor weinig Cubanen mogelijk. Toen de tornado Katarina New Oleans verwoeste bood Fidel Castro de VS honderd artsen aan om in de rampgebieden te helpen. Daarmee had hij de VS niet beter pijn kunnen doen. Zo gebruikt hij ontwikkelingshulp om zijn vijand te pakken waar ze het zwakst zijn, namelijk hun trots. Landbouw
Veel Cubanen werken en wonen op het platte land. Het wordt zeer gewaardeerd, boer zijn is een edel beroep in Cuba, maar het is wel hard werken. Als je door het land rijd (of vanuit het vliegtuig zie het nog beter): kleine gehuchtjes, armoedige huisjes en akkers. Soms velden met tabaksplanten en puntige droogschuren. Koffieplantages en suikerrietplantages afgewisseld van een groetentuin waarin vooral wortel en knol planten groeien, die bederven niet snel in de hitte. Boomgaarden met fruit zoals: mango’s, avocado’s, perziken, sinasappels en papajas groeien er met bosjes aan de bomen en struiken. Het land is zo groen dat er alles groeit. Zelfs in de drogere periodes is het land groen en vol leven. Omdat Cuba geen moderne landbouwapparatuur heeft, wordt alles nog met de hand of met ploegen en ossen ervoor gedaan. Beelden die je bij ons duizend jaar geleden nog zag, de tijd heeft hier even stil gestaan. Ik heb nooit een tracktor, maaimachine of iets in die richting gezien. Cuba probeert zo veel mogelijk zelf te verbouwen, daarom zie je ook regelmatig rijstvelden in plateaus tegen berghangen aan, dan waan je je even in China. Cuba kent geen natuurlijke roofdieren zowel op het land als in de lucht. Dus kunnen de kippen, kuikens, geiten en varkens overal vrij loslopen. Alle soorten vlees komen uit Cuba zelf, maar voor de bevolking is rund en vis te duur, dat is enkel voor de toeristen bestemd. Cubanen eten veel kip met rijst, bonen, kool en knolgoed. Het eten is heel vet, uiterst saai en smakeloos. Maar de koffie is heerlijk. Zowel toeristen als Cubanen drinken de hele dag koffie en roken sigaren, natuurlijk. Naast de suikerrietproductie voor suiker, wordt van het suikerriet ook rum gestookt. Cubaanse rum is wereldberoemd en erg lekker. Het vraagt echter grote precisie en vakmanschap om de rum op de juiste manier te laten rijpen zodat het de gewenste smaak krijgt. Ook de boeren die tabak verbouwen weten alles over hun planten, als je ziet hoeveel zorg, tijd en liefde wordt besteed aan het groeien, drogen en rollen van de sigaren begrijp je ineens waarom ze zo duur zijn. Toerisme
1 okt Werken aan deelvragen en boek ‘Het Helse Paradijs’ gekocht. 4 okt Werken aan deelvragen
9 okt Werken aan deelvragen
11 okt Werken aan deelvragen en foto’s uitzoeken
15 okt Inleiding schrijven en deelvragen bijwerken
2 nov Conclusie schrijven
5,6 nov Bijwerken 9. Bronnen Internet Amnestie international internationale website
Cuba geschiedenis M. Baijer 2000
www.landenweb.com/geschiedenis.cfm?LandID=6&CUBA “Cuba doet pijn” Eduardo Galeano 1 juli 2003
www.grenzeloos.org/artikel/viewartikel.php?id=535 “Het Cubaans geneesmiddelenbeleid, een voorbeeld van planning volgens de behoeften” Dr. D. van Duppen 14 februari 2005
www.intal.be/nl/article.php?articleId=412&menuId=22 “Cubaanse artsen veroveren de wereld” P. de Vos www.cubanismo.net/teksten_nl/gezondheid/valdivia_interview.htm “Sociaal beleid Cuba voorbeeld voor de rest” 2 november 2005
www.dewaarheid.nu/buitenland/cuba_wereldbank.htm
wikipedia vrije enceklopedie over Cuba 1 november 2005
nl.wikipedia.org/wiki/Cuba
geschiedenis Cuba voorzichtige liberalisering economie Arnold van Wezel 2002
www.cuba-brigadejosemarti.nl/geschiedenis.htm Boeken Che Guevara A Revolutunary Life van John Lee Anderson
Jaar van uitgave: 1997
Reisgids, Trotter Cuba
Uitgeverij: lanno
Jaar van uitgave: 2003
Het Helse Paradijs van Zoé Valdés
Uitgeverij: Ambo
Jaar van uitgave: Beelden Bijna alle plaatjes en foto’s zijn zelf gemaakt.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden