De Russische Revolutie

Van tsaar tot Lenin In 1896, twee jaar na het overlijden van Alexander III, werd Nicolaas II in de Maria Hemelvaartkathedraal in Moskou gekroond tot tsaar aller Russen. Rond 1900 was Rusland een agrarisch gebied met veel armoede. Er was geen industrialisatie wat als gevolg had dat de boeren naar de steden trokken. Ook in de steden heerste armoede. De boeren kregen lage lonen en de huisvesting was slecht. Het ontevreden volk begon te demonstreren. De aanleg van spoorwegen en fabrieken hadden als doel het rijk open te leggen. In 1905 kwam de eerste stap voorwaarts naar democratische hervormingen. De tsaristische regering leed een grote nederlaag tegen de Japanners in de Russisch-Japanse oorlog. Een belangrijke dag is 9 (22) januari 1905, een dag die bekend is komen te staan als ‘Bloedige Zondag’. De demonstranten wilden de tsaar een manifest overhandigen waarin democratische hervormingen werden geëist, maar werden neergeschoten door de politie. De opkomst van de socialisten en de communisten was groot. De goed georganiseerde bolsjewistische- en mensjewistische partij organiseerden overal opstanden en namen tijdelijk de macht over. Om de burgers te sussen kwam er een volksvertegenwoordiging; de Doema. Deze had feitelijk geen macht doordat de tsaristische familie een grote druk op de tsaar uitoefende waardoor hij zich niet gesteund voelde in dit democratische experiment. Vladimir Iljitsj Oeljanov, beter bekend als Lenin, vertrekt in het najaar van 1905 richting Moskou. In 1913 vierde tsaar Nicolaas II een uitbundig feest als alleenheerser. De op gang gekomen oorlogsindustrie wees duidelijk op een naderende oorlog. Oostenrijk en Duitsland vallen in 1914 Petersburg binnen welke ze omdopen tot Petrograd. Het Russische leger bestaat voornamelijk uit boeren met primitieve oorlogswapens en is dus makkelijk te verslaan. In 1915 nam een oom van de tsaar het opperbevel over. Grigori Jefimovitsj Novitsj, beter bekend als Raspoetin, was een Russische monnik. Door zijn grote macht op de tsaristische familie en de Russische politiek en vooral door het feit dat veel mensen hem tijdens de Eerste Wereldoorlog als een Duitse spion zagen werd hij door de Russische adel steeds meer gewantrouwd. Hij werd in de nacht van 28 op 29 december 1916 door de Russische prins Felix Joesoepov in diens paleis te Petrograd vermoord. In januari 1917 braken er voedselrellen uit in Petrograd, er waren stakingen en de tsaar gaf het bevel alle demonstranten neer te schieten. Ook werd er heftig geprotesteerd bij de Doema. De boeren die geen geld meer voor hun producten kregen omdat ze alles aan de staat af moesten staan gingen staken. In februari van dat jaar gingen arbeiders en soldaten massaal protesteren. De tsaar nam afstand van de troon en ontbond de Doema, er kwam een voorlopige regering. Tijdens deze februarirevolutie liet de voorlopige regering alle gevangenissen openen. Politieke gevangen uit Siberië keerden terug naar Rusland, waaronder Jozef Stalin, originele naam Iosif Dzjoegasjvili, welke zich in Petrograd vestigde. Lenin keert in maar 1917 terug uit Suriname met behulp van de Duitse regering, die met deze actie de Russen hoopte te verzwakken, naar Rusland. Hij werd door de bevolking luid begroet bij zijn terugkeer uit ballingschap in Petrograd. Enkele dagen na zijn terugkeer in Rusland verkondigde hij zijn befaamde aprilstellingen: · Alle grond aan de boeren · Alle macht aan de sovjets · Alle fabrieken aan de arbeiders · Vrede met Duitsland
Het julioffensief van de bolsjewieken mocht niet baten. Weer werden er demonstraties georganiseerd en de boerenopstanden waren enorm. Lenin steunt het volk met zijn kreet ‘vrede en land’. De bolsjewieken organiseerden een opstand in Petrograd onder leiding van Kerenski, leider van de voorlopige regering. Lenin vluchtte naar Finland waar Duitsland hem zou helpen daar aan de macht te komen zodat Rusland zou destabiliseren. In de nacht van 22 oktober 1917 (volgens de Juliaanse kalender) begon de opstand van de bolsjewieken, de oktoberrevolutie. Troepen bezetten strategische plaatsen in Petrograd alsmede het winterpaleis van de tsaar. Het Smolny Centraal Comité aarzelde of er een revolutie moest komen, maar in het Trotski Instituut werden de voorbereiden voor de revolutie al getroffen. Op 25 oktober 1917 werd de voorlopige regering omvergeworpen. De revolutie verliep rustig, de bolsjewieken namen de macht over en ondervonden nauwelijks weerstand.
Stalin aan de macht Rond oktober 1917 was 25% van de bevolking van Rusland bolsjewistisch. Propagandatreinen voor het communisme werden het land in gestuurd. De boeren werden gesteund, maar het land bleef staatsbezit. In december 1917 sloten de bolsjewieken een wapenstilstand met de geallieerden. De vredesbesprekingen leidden in maart tot de vrede van Brest-Litovsk. De vrede van Brest-Litovsk is een vredesverdrag dat op 3 maart 1918 getekend werd. Tijdens deze overeenkomst sloten Rusland en Duitsland vrede na de machtsovername van de bolsjewieken. Dit betekende het einde van de deelname aan de Eerste Wereldoorlog voor Rusland. De witte troepen (generalen) begonnen te organiseren. De rode troepen (boeren) stonden onder leiding van Trotski. Dit betekende de start van de burgeroorlog. De eenheden van het rode leger werden geleid door Stalin. Bondgenoten van Rusland steunden de witte troepen. Begin juli 1919 werden de roden verslagen. In 1921 bezaten de bolsjewieken heel Rusland. Ook de interventielegers verlaten Rusland. Geld werd afgeschaft en de geheime politie werd ingevoerd. Veestapels en graan werden in beslagen genomen door de staat. De boeren weigerden te produceren voor de staat. Er ontstond opnieuw voedselarmoede. De jaren 1921 en 1922 kosten miljoenen mensen het leven. Soldaten uit arbeiderslegers konden betaald vrij wonen en kregen voedsel. Transportwegen werden opengelegd. Boeren kwamen in opstand tegen dit harde regime. Op het partijcongres van 1921 kwam opnieuw een opstand. In de zomer van 1921 kwam Lenin met de Nieuwe Economische Politiek, de NEP. Nieuwe winkels en bedrijven werden geopend. Belastingen werden ingevoerd en de boeren mochten hun producten weer vrij op de markt brengen. In 1922 werd het geld weer ingevoerd en de perscensuur werd ingesteld. Stalin werd benoemd tot volkscommissaris van Minderheden. In mei van dat jaar werd Lenin getroffen door een beroerte. Lenin stierf in Nizjni Novgorod (Gorki, bij Moskou) op 21 januari 1924 na een aantal beroertes als gevolg van een eliminatiepoging. Zijn gebalsemde lichaam is nog steeds te bezichtigen in het mausoleum op het Rode Plein in Moskou. De secretaris generaal van de Communistische Partij begint met de verering van Lenin. Petrograd wordt omgedoopt tot Leningrad. Na Lenins dood ontstond een strijd om de macht. Vanuit de partij kon Stalin het gezag van Trotski ondermijnen. In 1925 kon Trotski niet meer op voldoende steun van de partij rekenen. Hij had geen invloed meer op de politiek. Twee jaar later werd hij geroyeerd als partij lid en in 1929 verbannen. Stalin had ook Zinovjev, uit het driemanschap Zinovjev-Kamenjev-Stalin uit de partij gezet. Nadat Stalin de macht overgenomen had maakte hij een einde aan de NEP. De industrialisatie ging door en de graanprijzen daalden, wat zorgde voor een crisis in de landbouw. Graan werd weer in beslag genomen en de collectivisatie ging door. Kerken werden verwoest. Het platteland verzette zich hevig tegen de collectivisatie. Veel boeren werden gearresteerd en naar strafkampen gedeporteerd waar zij dwangarbeid moesten verrichten, o.a. kanalen uitgraven. Dit was de eerste golf van Stalin’s massaterreur. In 1928 kwam Stalin met een 5 jaren plan. Belangrijkste doel was Amerika voorbijstreven. Rails werden aangelegd, de infrastructuur verbetert, het analfabetisme werd uitgeroeid en bliksemcursussen voor leidinggevende functies in een fabriek werden gegeven. Nikolaj Boecharin, Sovjeteconoom, in 1928 door Stalin benoemd als revisionist, werd in 1929 uit het politbureau gezet. 1929 was het jaar waarin Stalin 50 jaar werd. Overal werd propagandakunst van Stalin verspreid. Standbeelden, schilderijen, posters enzovoort enzovoort. Stalin’s dictatuur Begin jaren ’30 werd op het platteland elektriciteit aangelegd. De productie van de fabrieken steeg. Hoe meer je produceerde des te meer loon je kreeg. De productiepropaganda werd een veelbesproken onderwerp. Arbeider Stachanov stond model voor deze productiepropaganda. Stachanov had een recordaantal producten weten te vervaardigen binnen een uur. De centrale industrialisatie ging door. Propagandafilms gaven een ideaalbeeld, geen woningnood en nieuwe machines in fabrieken. Echter de woningnood was hoog in de steden. Veel families hadden slechts een kamer tot hun beschikking. Op het partijcongres van 1934 werd veel kritiek op Stalin geuit achter de coulissen. Het tempo van het 5 jaren plan kwam lager te liggen. Op 1 december 1934 werd Kirov doormiddel van het snelrecht (ter dood gebracht worden zonder proces) ter dood gebracht. Sergej Mironovitsj Kirov was sinds 1930 lid van het politbureau. Hoewel hij aanhanger was van Stalin uitte hij sindsdien toch ook kritiek op de dictator. Kirov kreeg tijdens het partijcongres veel stemmen wat voor de wantrouwige Stalin een reden kan zijn geweest om zich tegen hem te keren. Stalin besloot in 1935 onder druk van het voedseltekort dat iedereen een eigen stukje grond mocht hebben. Dit werd zeer gewaardeerd door de boeren en een groot succes. In 1936 waren er verkiezingen. Er was slechts een keuze mogelijk, een stem op de communistische partij. De leden van de communistische partij draaien in 1937 de bak in. Het rode leger wordt gezuiverd en in strafkampen gedeporteerd. Tot 1939 heerst er grote terreur in de kampen waar ongeveer 20 miljoen gevangenen gezuiverd zijn. Het 18de partijcongres was in 1939. De oppositie was weggewerkt en Stalin genoot de absolute macht. Duitsland begon een bedreiging te vormen voor de Sovjetunie. Hitler was in 1933 aan de macht gekomen in Duitsland. In 1919 werd door de Internationale Communistisch Partij de Komintern opgericht. In datzelfde jaar hadden de grote 4 vredesbespreking in Versailles. De Sovjetunie en Duitsland waren hierbij niet aanwezig. In 1922 sloten de Sovjetunie en Duitsland een handelsverdrag. In Hamburg kwamen de communisten in opstrand in het jaar 1923. De Sovjet was onbetrouwbaar en werd geïsoleerd. Het isolationisme werd doorgebroken begin jaren ’30. Maksim Maksimovitsj Litvinov was een Russische bolsjewiek. In 1930 werd hij volkscommissaris van Buitenlandse zaken als opvolger van Georgi Tsjitsjerin. Hij doorbrak het isolement van de Sovjet-Unie door betrekkingen aan te gaan met de westerse mogendheden, onder andere de Verenigde Staten. Litvinov reisde af naar Geneve waar de Komintern een nieuwe weg insloeg, de volksfront politiek. In 1936 sloten Duitsland en Japan het anti Komintern pact waarbij kort daarna Italië zich aansloot. De USSR was omsingeld. In Spanje was er een burgeroorlog en Stalin stuurde materiaal en adviseurs. Vanaf 1939 werd Spanje geregeerd door generaal Francisco Franco. Hij had de Spaanse burgeroorlog gewonnen met steun van Italië en nazi – Duitsland. Hitler heeft plannen om Duitsland uit te breiden. In 1938 wordt het Brits – Duitse vlootverdrag getekend. In maart 1939 hoort Tsjecho – Slowakije al bij Duitsland. Stalin wilde uit de oorlog blijven dus tekende een verdrag met Duitsland. Op 22 juni 1941 pleegden de Duitsers een inval op de Sovjetunie. Het rode leger was verzwakt geraakt door de zuiveringen en had geen schijn van kans. 10.000 Sovjetsoldaten werden krijgsgevangen. Stalin was twee weken niet voor het publiek verschenen en hield een toespraak om de eenheid van de Sovjet te verenigen. Supermacht in wording In het najaar van 1941 pleegden de Duitsers opnieuw een inval. Leningrad was omsingeld maar het veroveren van de stad wilde maar niet lukken. De regering verliet Moskou maar Stalin bleef in het Kremlin. De Russen weten de Duitsers te verdrijven en de oorlogsindustrie kwam weer op gang. De orthodoxe kerk kreeg meer vrijheid. Er heerste een nationale saamhorigheid. Eind ’42 zaten de Duitsers rond Stalingrad. Stalingrad veranderde in een fort. Het Duitse volk werd niet bevoorraad en dat waren harde tijden in die strenge winter. Zjoekov bedacht een plan voor de zwakke Duitse aanvoerleden, met succes. Hitler’s luchtbevoorrading mislukte en na twee maanden was bijna niemand meer van het Duitse leger in levende lijve. Ongeveer 200.000 Duitsers zijn omgekomen, en degenen die niet zijn omgekomen werden krijgsgevangenen. In ’42 kwamen ook Rosenthal, Churchill en Stalin bijeen. Begin ’44 was de CCP eindelijk vrij. In Leningrad werd een triomftocht gehouden met Duitse krijgsgevangenen, zo groot was de haat onder de bevolking jegens de Duitsers. Totaal zijn er zo’n 20 miljoen mensen uit de CCP omgekomen. 6 juni 1944 ging de geschiedenis is als ‘D-day’, de landing in Normandie. Deze landing luidde het begin in van de bevrijding van het Europese vasteland. Polen wilde Warschau zelf bevrijden omdat ze bang waren dat de Russen de stad in hun macht zouden nemen. In het Lublin ontstond een pro-Russische regering. In oktober ’44 ging Churchill op bezoek bij Stalin in Moskou. In het voorjaar van ’45 was Oost-Europa eindelijk bevrijd. De grote 3 hielden een bijeenkomst in Jalta. Duitsland zou verdeeld worden, Polen zou 200 km naar het westen opgeschoven worden. Berlijn lag plat en Oost-Europa waren demonstraties. Op 30 april 1945 pleegde Adolf Hitler, dictator van nazi-Duitsland zelfmoord. De Russen en de Amerikanen ontmoetten elkaar aan rivier de Elbe, er heerste een goede sfeer van overwinning. Op 9 mei van dat jaar werd eindelijk de wapenstilstand met Duitsland getekend. In Potsdam kwamen de grote 3 opnieuw bijeen. Duitsland werd verdeeld in 4 stukken. Stalin scheepte de terreur weer aan, alle vreugde was als sneeuw voor de zon verdwenen. Alles draaide voor de winst van de zware industrie. In februari ’48 werden er vrije verkiezingen gehouden, maar er werd geknoeid met de stemmen. De koude oorlog laaide op. Tsjecho – Slowakije brak na 2 jaar met Stalin. In Berlijn heerste een crisis met het westen. De Duitse Mark (DM) werd ingevoerd en Berlijn werd hermetisch afgesloten. Dit wordt ook wel de Berlijnse crisis genoemd, het ijzeren gordijn. In 1949 werd Stalin 70 jaar. Hij liet zich voor het laatst in het openbaar zien tijdens het partijcongres in ’52. Op 5 maart 1953 is Iosif (Jozef) Vissarionovitsj Stalin overleden. Het is nooit duidelijk geworden waaraan hij is overleden, maar officieel is het door een beroerte. Stalin werd bijgezet in het mausoleum van het Kremlin naast zijn ‘grote vriend’ Lenin. Het einde van een tijdperk 1945, in dat jaar was de Tweede Wereldoorlog tot een einde gekomen. Het werd erg plechtig gevierd met onder andere een overwinningsparade. In 4 jaar tijd zijn er 20 miljoen mensen omgekomen. Een derde van de industrie was onbruikbaar verklaard, evenals een derde van het akkerland. Er waren nauwelijks werktuigen want de paarden en trekdieren waren verdwenen. De productie moest afgestaan worden aan de staat. De hele inhoud van de staatskas werd gespendeerd aan de wederopbouw van de zware industrie. In 1950 ging het goed met de steen-, staal- en ijzerwerving. De burgers hadden tekorten aan kleding en voedsel. De wederopbouw van de huizen ging langzaam. Nieuwe zuiveringen kwamen op gang. Roemenië, Bulgarije, Polen, Tsjecho – Slowijke en Oost – Duitsland waren bezet door het rode leger. Het stalinisme beheerste Oost – Europa. Met de uitslagen van de verkiezingen in Polen werd geknoeid. Tsjecho – Slowakije dreigde met een burgeroorlog maar de communisten grepen de macht. Joegoslavië, onder leiding van Tito, een vurig communist, werd verbannen in 1948 in een communistisch verbond. In de zomer van 1948 was Berlijn nog altijd hermetisch afgesloten. De Amerikanen beantwoordden met een luchtbrug. In april ’49 werd in Washington de NAVO opgericht. Mao Zedong wint zieltjes tijdens de revolutie in China. Stalin zegt zijn hulp toe. Na Stalin’s overlijden op 5 maart 1953 waren er een aantal kandidaten als opvolger van Stalin. Malenkov, Beria, Molotov en Chroestjtsov. Het partijcongres werd massaal bezocht. Politbureau nam de beslissingen, Chroestjsovwas de nieuwe opvolger van Stalin. In juni van dat jaar verdween ook Beria. Alle gevangenen uit de concentratiekampen werden vrijgelaten. De staat minderde de verplichte productie van de boeren. De fabricage van textiel kreeg grote aandacht. Chroestjtsov wilde het gezag van Malenkov ondermijnen. Het landbouwgebied van de Sovjetunie werd uitgebreid. Malenkov werd ten val gebracht. Boelgalin was zijn opvolger. In het voorjaar van ’54 stelde Chroestjtsov voerde een vreedzaam coëxistentie beleid in. In 1955 was er weer een partijcongresin Geneve. Er waren rellen in Oost – Berlijn na de dood van Stalin. Europa kreeg in ’56 kans op meer zelfstandigheid. Gamulka ging terug naar Polen. Op 24 oktober 1956 brak een massale volksopstand uit tegen het stalinistische bewind in Hongarije, het begin van de Hongaarse Opstand. Op 28 oktober keerden de Russen zich plotseling om, terug naar hun vaderland. Op 4 november kwam er alsnog een aanval op Boedapest door de Russische troepen. Er vielen duizenden dode n en gewonden. De vlaggen in Amsterdam ging half stok. De positie van Chroestjtsov van duidelijk in gevaar. Stroomversnelling onder Chroestjtsov Spoetnik 1 werd gelanceerd op 4 oktober 1957, en was daarmee de eerste raket die naar de maan ging. De Russen hadden met Spoetnik 1 een grote voorsprong op de Amerikanen in de bewapeningswedloop. Het nieuws sloeg dan ook in als een bom in de Verenigde Staten. Chroestjtsov versoepelde iets. De regionale raden mochten voortaan zelf plannen. Propagandafilms werden geautomatiseerd. Veel flats werden gebouwd waardoor het welzijn van de bevolking opgekrikt werd, echter de kwaliteit van de flats was slecht. Lonen werden verhoogd en het assortiment in winkels werd uitgebreider. Schrijvers kregen meer schrijfvrijheid. De schrijver Pasternak won in ’58 de Nobelprijs Letterkunde. Op het filmfestival in Cannes won een Russische film de hoofdprijs. President Nixon bracht een bezoek aan Rusland. Chroestjtsov werd ook uitgenodigd door president Dwight D. Eisenhower om een bezoek te brengen aan de Verenigde Staten. Tijdens Chroesjtsov’s bezoek aan de Verenigde Staten bezocht hij onder andere Hollywoord, fabrieken, ranches en kreeg een rondvlucht boven Washington. Op 1 mei 1960 werd het Amerikaanse vliegtuig U2 met piloot Gary Powers boven Sovjetgebied neergeschoten. Chroestjtsov gaf een persconferentie over dit onderwerp in Parijs. De bewapeningswedloop werd voortgezet. Joeri Gagarin was de eerste mens die een ruimtereis maakt. Hij deed dit aan boord van de Vostok 1. Weer hadden de Russen een voorsprong op de Amerikanen weten te maken in de bewapeningswedloop. In juni ’61 ontmoetten president John F. Kennedy en Chroestjtsov elkaar in Wenen. Op 13 augustus van datzelfde jaar sloten Oost-Duitse militairen de grens tussen Oost- en West-Berlijn. Het begin van de bouw van de Berlijnse muur. Ook was 1961 het jaar waarin Stalin opnieuw begraven werd. Chroestjtsov ging verder met de destalinisatie. Zo werd de stad Stalingrad Wolgograd genoemd. Stalin’s beeltenissen verdwenen. Solzjetsenityn schreef een boek onder Stalin. Het doel om het communisme binnen 20 jaar te bereiken was bereikt. Er werd veel geld besteed aan het aanboren van oliebronnen wat veelal mislukte en meer verlies dan winst leverde. De Sovjetunie kreeg problemen met China. China gaf kritiek op het Russische communisme en er ontstonden grensconflicten. Tijdens de Cubacrisis zocht Fidel Castro steun bij Chroestjtsov. Amerika ontdekte een verboden Russische rakettenbasis op Cuba. Maandag 22 oktober sprak president John F. Kennedy op tv. Op 23 oktober vormden Amerikaanse schepen een blokkade rond Cuba. Op 24 oktober naderden de Russen het eiland, maar op 25 oktober werd de koers richting huis alweer ingezet. Op 27 oktober kwam Amerika met nieuwe plannen, er werd een ‘Hotline’ naar Moskou aangelegd. In 1963 werd een gedeeltelijk kernstopverdrag getekend. Hierin stond dat men geen kernproeven meer mochten doen bovengronds, ondergronds mocht wel. Frankrijk en China hebben dit verdrag niet getekend. In datzelfde jaar mislukte de graanoogst. Dit betekende eigenlijk dat de loopbaan van Chroestjtsov voorbij was. In het najaar van 1964 ging Chroesjtsov op vakantie en na zijn terugkeer in Moskou werd Chroesjtsov ten val gebracht.