Anemie

Wat is anemie? Anemie is bloedarmoede, gekenmerkt door een te laag gehalte aan hemoglobine of een tekort aan circulerende rode bloedcellen of beide. De hemoglobineconcentratie wordt aangegeven met mmol/l. Normaal gesproken hebben mannen een hemoglobineconcentratie tussen de 8 mmol/l en de 10 mmol/l. Bij vrouwen ligt dit iets lager namelijk tussen de 7,5 mmol/l en de 9,8mmol/l. Dit komt doordat vrouwen menstrueren. Vrouwen raken elke maand bloed kwijt en dat hebben mannen niet, hierdoor is de hemoglobineconcentratie van vrouwen lager. Als de hemoglobineconcentratie lager is dan de aangegeven concentraties dan spreek je van anemie of bloedarmoede. Wat zijn de oorzaken van anemie? Bloedarmoede kan ontstaan door: 1. een tekort aan ijzer (dit is de meest voorkomende oorzaak), 2. een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur, 3. een chronische ziekte, infectie of ontsteking, 4. een erfelijke afwijking.
Tekort aan ijzer IJzer is de belangrijkste bouwsteen van hemoglobine. Een ijzertekort kan ontstaan: 1. door bloedverlies: bijvoorbeeld na een operatie of bevalling, bij bloeddonaties, door een ongeluk waarbij veel bloed verloren wordt, na een periode van langdurige of heftige menstruaties, of wanneer je gedurende langere tijd (ongemerkt) kleine beetjes bloed verliest, bijvoorbeeld in uw maag of darmen. Zulk ‘sluipend’ bloedverlies kan optreden bij gebruik van bepaalde pijnstillers (acetylsalicylzuur, ibuprofen, naproxen, diclofenac) of bij een ziekte van de maag of darmen; 2. door een toegenomen behoefte aan ijzer (bij een kind in de groei of bij een vrouw in de zwangerschap); 3. bij een ernstig tekort aan ijzer in de voeding (bij sommige ouderen of bij strenge vegetariërs); 4. door verminderde opname van ijzer in de darm (door een ziekte van de maag of darmen). Tekort aan Vitamine B12 of foliumzuur Bloedarmoede door gebrek aan vitamine B12 in de voeding, komt alleen voor als er in de voeding gedurende langere tijd geen dierlijke producten zijn opgenomen. Dit kan voorkomen bij strenge vegetariërs en bij alcoholisten. Meestal is bloedarmoede door gebrek aan vitamine B12, het gevolg van een ziekte van de maag of darmen waardoor vitamine B12 niet door het lichaam wordt opgenomen. Bloedarmoede door een gebrek aan foliumzuur komt meestal door een tekort in de voeding. Dit kan voorkomen bij alcoholisten en bij mensen die streng aan de lijn doen of last hebben van een sterk verminderde eetlust. Chronische ziekte, infectie of ontsteking Een chronische ziekte zoals reuma, (herhaalde) infecties of kanker kunnen de aanmaak van hemoglobine verstoren. Waarschijnlijk worden de rode bloedcellen hierbij ook sneller afgebroken. Erfelijke afwijking Soms kan een erfelijke afwijking van het hemoglobine bloedarmoede veroorzaken. De rode bloedcellen kunnen dan minder zuurstof vervoeren en worden sneller afgebroken. Voorbeelden van deze afwijkingen zijn thalassemie (Thalassemie is een ziekte waarbij de rode bloedkleurstof (hemoglobine) niet goed wordt aangemaakt.) en sikkelcelziekte (Sikkelcelziekte is een erfelijke vorm van bloedarmoede waarbij de rode bloedcellen de vorm van een sikkel krijgen als deze in een zuurstofarme omgeving terechtkomen.). Deze komen vooral voor bij allochtonen. Wat zijn de verschijnselen van anemie? Door bloedarmoede kan je je moe en zwak voelen. Bij inspanning wordt je sneller kortademig. Verder kunnen klachten optreden als duizeligheid, het gevoel flauw te vallen, hartkloppingen, snelle hartslag, pijn op de borst (angina pectoris). transpireren, hoofdpijn en oorsuizen. Blauwige bleekheid treedt pas op als het hemoglobine-gehalte sterk is verminderd. Als je anemie hebt dan is vaak je onderste ooglid erg wit, normaal gesproken is deze rose/rood van kleur.
Wat is de behandeling bij anemie? Gebrekkige voeding is in Nederland zelden de oorzaak van bloedarmoede. Wanneer je gezond en afwisselend eet, krijg je voldoende bouwstoffen binnen om rode bloedcellen aan te maken. Alleen bij een ernstig afwijkend voedingspatroon of bij een toegenomen behoefte aan bouwstoffen, (bijvoorbeeld bij kinderen in de groei of bij vrouwen tijdens de zwangerschap) krijg je het advies naast het gebruik van gezonde voeding extra aandacht te besteden aan het gebruik van ijzer-, vitamine B12- en foliumzuurrijke producten. IJzerrijke producten zijn: 1· vrijwel alle vleessoorten, 2· bepaalde vissoorten (kabeljauw, haring en sardines), 3· bepaalde schaal- en schelpdieren (garnalen, mosselen en oesters), 4· peulvruchten zoals bruine en witte bonen, linzen en sojabonen, 5· vrijwel alle noten, 6· brood, 7· gedroogd fruit, met name abrikozen en vijgen, 8· fruit uit blik of pot (zoals frambozen, rode bessen en kersen), 9· bepaalde groenten, met name andijvie, artisjok, broccoli, courgette, doperwten, druivenblad, postelein, tomatenpuree, raapstelen en schorseneren. Vitamine B12 zit uitsluitend in dierlijk voedsel zoals vlees, vis en zuivelproducten. Foliumzuur zit vooral in lever, asperges, spinazie, volkoren producten en peulvruchten. De behandeling van bloedarmoede hangt af van de oorzaak. Bloedverlies tijdens de menstruatie kan bijvoorbeeld verminderen door gebruik van de anticonceptiepil. Soms kan gebruik van pijnstillers (zoals acetylsalicylzuur, ibuprofen, naproxen, of diclofenac) het maagslijmvlies beschadigen en bloedarmoede veroorzaken. In dat geval kan je beter op een pijnstiller als paracetamol overstappen. Wanneer een tekort aan ijzer de oorzaak van bloedarmoede is, en goede voeding dit niet heeft kunnen voorkomen, dan heb je extra ijzer nodig in de vorm van tabletten of drank. Voorbeelden hiervan zijn: ferrioxidesaccharaat, ferrochloride, ferrofumaraat, ferrogluconaat, ferrosulfaat, ijzerdextraan, betamethason, dexamethason of hydrocortison. Deze middelen kunnen maagklachten geven, verstopping en zwarte ontlasting. Gelijktijdig gebruik van vitamine C bevordert de opname van ijzer in de darm. Foliumzuur is in de vorm van tabletten verkrijgbaar. Mensen met een opnamestoornis voor vitamine B12 kunnen dit per injectie toegediend krijgen. Alleen bij zeer ernstige bloedarmoede worden soms extra rode bloedcellen gegeven (bloedtransfusie). Hoe snel je herstelt hangt af van de oorzaak en de ernst van de bloedarmoede. Wanneer je met ijzerpillen begint, kom je na vier weken terug om je bloed te laten controleren. Als het hemoglobinegehalte van je bloed weer normaal is, is het raadzaam de ijzerpillen nog 8 tot 12 weken door te blijven slikken om de ijzervoorraad in je lichaam aan te vullen. Foliumzuurtabletten gebruikt je tot 6 tot 12 weken nadat het hemoglobinegehalte hersteld is. Mensen met een opnamestoornis voor vitamine B12 hebben eens in de twee maanden een vitamine B12-injectie nodig. Hoe kan je anemie voorkomen? En wat kan je er als verzorgende aan doen? Je moet er vooral voor zorgen dat je gezond en evenwichtig eet. Er zijn veel voedingsmiddelen waar ijzer in zit en de beste manier om genoeg ijzer binnen te krijgen, is een gevarieerd eetpatroon: Voedsel dat rijk is aan ijzer: 1· rood vlees, zoals rundvlees, lamsvlees, lever en cornedbeef· 2. gevogelte, zoals kip en kalkoen· 3. eigeel· 4. graanproducten, zoals ontbijtgranen met extra ijzer (kijk op de verpakking), volkorenbrood· 5. bonen en peulvruchten, zoals linzen, witte bonen in tomatensaus en spliterwten· 6. donkergroene groente, zoals spinazie, groene kool en broccoli· 7. gedroogde vruchten, zoals abrikozen en rozijnen
Voedsel dat rijk is aan vitamine C: 1. citrusvruchten en -sappen, zowel vers als uit pak of blik, bijvoorbeeld sinaasappels, citroenen, limoenen en grapefruits· 2. ander fruit, zoals aardbeien, frambozen, kiwi's, perziken en nectarines· 3. vruchtendranken met extra vitamine C (kijk op het etiket) 4· groene groente· 5. tomaten

De hoeveelheid ijzer die een mens uit het voedsel opneemt, wordt door een aantal factoren beïnvloed: 1· ijzer uit dierlijk voedsel wordt veel beter opgenomen dan ijzer uit plantaardige bronnen; 2· vitamine C kan helpen meer ijzer uit het voedsel op te nemen (zie hierboven voor voedsel dat rijk is aan deze vitamine); 3· van bepaalde stoffen die voorkomen in thee, koffie, granen, peulvruchten en calciumrijk voedsel, zoals melk en kaas, wordt gezegd dat zij de opname van ijzer bemoeilijken. Je kan er dus voor zorgen een zo groot mogelijke hoeveelheid ijzer uit eten te halen. Als je vlees eet, neem daar dan een groene groente bij en een glas vruchtensap of een sinaasappel toe. Drink liever geen thee of koffie bij het eten. Een voeding die rijk is aan ijzer bevordert de gezondheid en kan anemie voorkomen. Wat je dus als verzorgende kan doen is, zorgen dat de zorgvrager voldoende ijzer binnen krijgt. Je kan er voor zorgen dat de zorgvrager een ijzerrijk dieet krijgt. Je kan met de zorgvrager praten en uitleggen waarom een ijzerrijk dieet belangrijk is voor hem of haar. Ook kan je een rol spelen bij de behandeling van anemie. Je kan er voor zorgen dat de zorgvrager op tijd zijn medicijnen krijgt. En je kan vitamine B-12 injecties geven. De informatiebronnen bij anemie zijn: 1· www.consumed.nl Dit is een medicijnen-website. Datum: 2002-2004
2· www.nhg.artsennet.nl Deze site is van het Nederlands huisartsen genootschap. Laatst gewijzigd op 14-01-2005
3· www.isabelleteirlinck.jouwpagina.nl Deze site is van Isabelle Teirlinck. Laatste wijzigingsdatum: 15-01-2005
4· www.vwo-campus.net Deze site is van de universiteit van Wageningen. Datum: 19-09-2002
5· www.czmedicinfo.nl Deze site is van ziekenfonds CZ. Datum: 28-04-2003. 6· www.cvzkompassen.nl Commissie Farmaceutische Hulp (CFH) van het College voor zorgverzekeringen. Datum: 2004