KAREL EN ELEGAST

Luister, het verhaal dat ik hier ga vertellen is prachtig en echt gebeurd. Op een avond lag Karel de Grote net te slapen in zijn burcht te Ingelheim aan de Rijn. Tot ver voorbij de horizon was al het land rondom deze stad zijn eigendom, want hij was keizer en koning. Hoor eens wat een vreemde gebeurtenissen Karel daar meemaakte!. Er is geen woord van verzonnen, nog steeds raken de mensen in Ingelheim er niet over uitgepraat.
De koning wilde de volgende dag hofdag houden, om in Ingelheim zijn keizerschap nog eens met glans te bevestigen. Karel had net de slaap gevat, toen hij wakker schrok van een stem in zijn kamer. De stem zei dat hij een engel uit de hemel was. 'Sta op, heer,' sprak de engel, 'kleed u snel aan, bewapent u en ga naar buiten om te stelen, anders verliest u uw leven en uw waardigheid. God de Vader in het hemelrijk beveelt mij dit aan u op te dragen. Als u vannacht niet uit roven gaat, zal u een groot kwaad geschieden. U zult dan sterven nog voor de hofdag voorbij is. Voorkom dit alles door op roverspad te gaan. Verlies geen tijd, pak uw schild en lans en bestijg uw paard.'

De koning hoorde dat geroep wel, maar hij zag niemand. Hij begreep niet wat die oproep te beduiden had en waande dat hij het in zijn droom had gehoord. Hij schudde de herinnering aan die vreemde stem van zich af en trok zich van het bevel niets aan. Maar de engel die het bericht gebracht had, sprak nu boos: 'Sta op, Karel, en ga uit stelen, anders verliest u uw leven. Het is God die mij opdraagt dit bevel aan u over te brengen. Hij roept u met klem op Hem te gehoorzamen.' Hierna zweegde engel.
De koning riep geschrokken:'Ach, wat heeft dit allemaal te betekenen? Word ik hier met allerlei onzin gepest door geesten of zo? Ach Heer, waarom zou ik uit stelen gaan? Ik ben immers oppermachtig! Iedereen, koning, graaf, of hoe rijk hij ook is, moet mij gehoorzamen en mij dienen. Mijn rijk is groter dan welk land ter wereld ook. Van Keulen aan de Rijn tot Rome behoort mij als keizer alles toe. Ik ben koning en mijn vrouw koningin over al het land tussen de woeste Donau in het oosten, tot aan de wilde zee in het westen. En dat is nog niet alles! Gallicië en Spanje onderwierp ik eigenhandig: ik verdreef er de moslims zodat het land mijn eigendom werd. Waarom zou ik dan als een armoedzaaier uit stelen moeten gaan? Waarom zou God mij zoiets opdragen? Tegen zijn bevelen wil ik echt niet ingaan, aangenomen dan dat Hij is van wie deze opdracht komt. Maar ik kan eigenlijk niet geloven dat God mij tot het lachwekkend niveau van een dorpsdief wil verlagen door me uit stelen te sturen. Zo schoten de gedachten heen en weer in zijn hoofd, totdat hij weer slaperig werd en de ogen sloot.
Toen zei diezelfde engel: 'Koning, als u niet luistert naar Gods bevel, bent u verloren; het zal u uw leven kosten. Koning, wees verstandig en wordt heden een dief, want dat is God welgevallig!' Na deze woorden ging de engel heen. Karel sloeg een kruis om het wonder te bezweren: 'Gods bevel zal ik niet naast me neerleggen. Ondanks de schande die het met zich meebrengt, zal ik een dief worden; al zou ik ervoor opgehangen worden. In plaats van nu direct uit stelen te gaan, zou ik echter veel liever zien dat God al mijn bezit, dat ik immers van Hem in leen heb, van mij af zou nemen. Alles, burcht en land, met uitzondering van mijn wapenuitrusting natuurlijk, want die zou ik dan nodig hebben om als ridder in mijn onderhoud te voorzien. Uit stelen gaan of ongehoorzaam zijn aan God: moge Hij mij bijstaan! Ik zou er zeven burchten langs de Rijn voor overhebben als ik onopvallend uit dit kasteel kon komen. Want als ik betrapt word, hoe kan ik dan ontkomen aan de hoon van de ridders in dit kasteel, die zien hoe hun koning als een dief door zijn eigen kasteel sluipt? Hoe kan ik uitleggen dat ik in deze donkere nacht er helemaal alleen op uit moet trekken in een gebied waar ik heg noch steg weet? '
Terwijl deze gedachten nerveus door zijn hoofd spookten maakte Karel zich gereed. Hij had nu eenmaal besloten te gaan stelen, en dus trok hij zijn wapenuitrusting aan, die hij altijd naar zijn slaapkamer meenam. Nadat hij zich bewapend had met de beste uitrusting die iemand ooit zag, liep hij het kasteel door. Toen gebeurde een wonder: geen slot of deur hield hem tegen: ze waren alle voor hem geopend. Niemand betrapte hem, waar hij ook ging Het hele kasteel lag in diepe, diepe slaap lverzonken. Daar zorgde God voor, die in zijn genegenheid voor Karel een beetje te hulp wilde komen.
Toen hij over de slotbrug was, sloop de Karel stil naar de stal, waar hij zijn zadel en zijn paard wist. Zonder dralen zadelde hij zijn paard en steeg op. Toen hij bij de poort kwam, vreesde hij nog voor de poortwachters, maar ze hadden er geen idee van dat hun heer in volle wapenuitrusting zo dicht bij hen in de buurt was. God zorgde ervoor dat ook zij in diepe slaap verzonken waren. De koning steeg af, ontgrendelde de poort en leidde zijn paard zonder noemenswaardig gerucht naar buiten. Daarna klom hij weer op zijn ros en zei: 'God, zo waarlijk als Gij op aarde kwam om als Zoon en Vader de mensheid te verlossen van de zondeval, zo waarlijk als Gij U -toen de Joden U gevangen hadden genomen en U staken en sloegen liet kruisigen en een bittere dood stierf om ons uit de hel te bevrijden, zo waarlijk als Gij Lazarus opwekte uit de dood en van stenen brood maakte en van water wijn, zo hoop ik, Heer, dat u mij beschermt in deze duistere nacht. Openbaart aan mij Uw macht. Barmhartige God, Almachtige Vader, ik leg mijn lot in uw handen.'

Karel had er geen idee van waar hij in vredesnaam naar toe moest om iets te stelen en daarom reed hij maar vlug het dichtstbijzijnde bos in. De maan scheen zeer helder, de sterren schitterden aan het firmament, het was prachtig, helder weer. De koning dacht: 'Ik heb mijn hele leven al werk gemaakt van de jacht op dieven, waar ik ze ook maar te pakken kon nemen. Zij beroven de mensen met listen en lagen van hun bezit. Maar nu begin ik toch een weinig respect voor ze te krijgen, deze avonturiers. Ze durven erop uit te gaan, terwijl ze maar al te goed weten dat ze hun leven en hun bezit verspelen als ze gepakt worden. Men hangt ze op, onthoofdt ze of doodt ze op een nog verschrikkelijker manier. Wat moeten die jongens vaak in grote angst leven!. Het zal me nooit meer gebeuren dat ik iemand om een klein bedrag ter dood laat brengen.
Ik heb mijn vazal Elegast wegens een klein vergrijp van zijn land gejaagd, herinnerik me opeens. Sindsdien moet ook hij zijn leven wagen om als roofridder in zijn onderhoud te voorzien. Ik vermoed dat hij dikwijls zorgen heeft, want hij bezit geen land meer of een andere bron van inkomsten. Hij moet leven van wat hij met stelen bijeen kan scharrelen. Ik betreur het nu zeer dat ik hem zijn kasteel en land afnam. Daar deed ik erg onverstandig aan, want ik heb tegelijk ook alle bezittingen afgepakt van de ridders en schildknapen uit zijn gevolg. Die blijven nu uit armoede bij hem. Ik laat ze nergens met rust en wie hen zou helpen, zou zijn kasteel en leengoed verliezen. Elegast heeft geen veilige plekje op de wereld en moet zich voortdurend schuilhouden in wouden en moerassen. In zijn eentje moet hij voldoende buit zien te bemachtigen om zijn volgelingen in leven te houden.
Wat waar is, is waar: hij berooft geen arme sloebers die moeten zwoegen voor hun dagelijks brood. Ook pelgrims en kooplieden laat hij met rust, maar verder is er niemand veilig voor hem. Overal waar bisschoppen en kanunniken, abten en monniken, dekens en priesters zijn pad kruisen, smijt hij ze uit hun zadels op de grond en pakt ze met geweld hun muilezels, paarden en alles wat ze verder bij zich hebben af: zilver, kleding en fraaie serviezen. Zo komt hij aan de kost. Als hij ergens rijke mensen ziet, ontdoet hij hen zonder bedenken van hun zilveren en gouden kostbaarheden. Hij is erg slim. Niemand kan hem gevangen nemen, hoewel velen het hebben geprobeerd. Ik wou dat ik vannacht zijn metgezel kon zijn. Oh Heer, help mij hierbij.'
Zo reed de koning verder. Plotseling hoorde hij een ruiter naderen tussen het geboomte. De man wilde kennelijk niet opgemerkt worden, want zijn wapens, helm en opgeheven schild waren gitzwart. Zijn kostbaar borstharnas was bedekt met een zwarte wapenrok en ook zijn paard was zwart. Hij kwam langs een zelden gebruikt pad aanrijden door het woud. Toen ze elkaar naderden, werd de koning bang. Hij sloeg een kruis, want hij dacht dat de zwarte verschijning de duivel in eigen persoon was. Hij riep de hulp van God in en dacht bij zichzelf: 'Overkomt mij kwaad of goed, vannacht ga ik hiervoor niet op de vlucht, maar het avontuur wagen, hoewel ik bijna zeker weet dat het niemand anders dan de duivel is. Kwam hij van Godswege, dan zou hij niet zo zwart zijn. Alles wat ik van hem zie, is zwart. Ik vrees dat hier grote ellende van komt en ik bid God mij tegen hem in bescherming te nemen.'

Toen de zwarte ridder dichterbij kwam en de koning aan zag komen, dacht hij: 'Dat is vast iemand die van de weg is geraakt en in het bos is verdwaald. Zijn angst is hem duidelijk aan te zien. Dat zal hem zijn wapens kosten. Het zijn zonder meer de beste die ik in zeven jaar gezien heb. Door al die edelstenen en al dat goud stralen ze als de dag!. Maar hoe komt hij hier in het bos verzeild? Een arme zwerver is het niet, gezien die wapenuitrusting en dat prachtige paard. Toen ze elkaar op een paar pas genaderd waren, stopten ze niet, maar reden ze langs elkaar heen zonder te groeten. Ze monsterden elkaar, maar zeiden niets. De ridder op het zwarte paard hield stil toen hij langs de koning was gereden. Hij vroeg zich af wie die ander zou kunnen zijn: 'Waarom rijdt hij mij voorbij zonder iets te zeggen, zonder me te groeten of iets te vragen? Ik vermoed dat hij kwaad in de zin heeft. Als ik er zeker wist dat hij een verspieder was die mij of de mijnen wil aangeven bij de gevreesde koning, dan komt hij niet levend de nacht door. Waarom ook zou iemand in dit bos en dit kreupelhout rondrijden anders dan om mij op te sporen? Bij God die alle dingen gemaakt heeft, die kerel moet ik vannacht te pakken nement. Ik zal zijn kracht op de proef stellen. Ik wil weten met wie ik van doen heb. Hoe dan ook, zijn paard en zijn uitrusting is hij kwijt wat mij betreft, en ik zal hem op zijn minst in zijn onderbroek naar huist terugsturen. Het was niet slim van hem om hier te komen.'
Meteen keerde hij zijn paard en reed de koning achterna. Toen hij hem had achterhaald, riep hij luid: 'Ridder, wacht! Waar gaat u heen? Ik wil weten wat u hier uitvoert voor u verder rijdt! Ook al bent u nog zo trots en zwijgzaam, wees verstandig en vertel mij wie u bent, waar u naartoe gaat en wat uw afkomst is. Dat zou ik graag eens willen weten!' De koning antwoordde: 'U vraagt me wel erg veel, ik zou niet weten waarom ik u dat allemaal zou vertellen. Ik zou mijn leven niet waard zijn als ik me door iemand zou laten dwingen tegen mijn zin iets mee te delen. Laten we dit geschil maar uitvechten, wat er ook van moge komen.'

Het wapenschild van de koning was afgedekt omdat hij zijn wapenteken niet wilde laten zien. Niemand mocht bevroeden dat het de koning betrof. Meteen na de laatste woorden keerden ze met een ruk hun sterke en snelle paarden. Ze waren beiden goed bewapend, hun lansen waren sterk. Ze reden met zoveel kracht op elkaar in dat de paarden zowat door hun benen zakten. Ze hieven hun zwaarden, dorstig naar de strijd. Ze vochten lang, men zou in die tijd een mijl kunnen lopen. De zwarte ridder was sterk en snel; zijn aanvallen waren zo woest dat de koning dacht en vreesde dat het de duivel zelf was. De koning sloeg zo hard op het schild dat de zwarte onverschrokken voor zich hield, dat het als een lindeblad in tweeën vloog. Maar de zwarte ridder sloeg terug. De zwaarden gingen op en neer, op de helmen en op de maliënkolders, zodat er vele ijzeren ringetjes braken. Bij beide borstharnassen gulpte het bloed uit de huid door de maliën naar buiten. De slagen en wederslagen weergalmden door het bos. De spaanders vlogen van de schilden af, de scherpen zwaarden kervden in de helmen en deukten ze in.
Toen dacht de koning: 'Die man vecht zo goed, dat overleef ik niet zonder Gods hulp. Maar als ik mijn naam noem, zou ik mij eeuwig schamen. Die gekrenkte eer en trots krijg ik nooit meer terug. 'Meteen sloeg hij zo hard dat hij de zwarte ridder bijna velde en van zijn paard deed vallen. Maar de strijd ging verder. De zwarte ridder haalde uit naar de koning. Met een geweldige klap sloeg hij een deuk in de helm van de koning, maar de houw was zo hard dat zijn zwaard in twee stukken brak. Toen de zwarte zag dat hij zijn zwaard verspeeld had dacht hij: ik betreur het dat ik ooit geboren ben.'Waar is mijn leven goed voor?' dacht hij. 'Ik had nooit geluk en zal het ook nimmer hebben. Waarmee moet ik mij verdedigen? Ik geef geen cent meer voo rmijn leven, want ik sta met lege handen.' Maar de koning meende dat het onedel was om iemand te lijf te gaan die ongewapend voor hem stond. Toen hij het gebroken zwaard op de grond zag liggen, dacht hij: 'Geen enkele belediging wordt gewroken als men iemand doodt of verwondt die zich niet kan verdedigen.'

Het strijdgerucht verstomde in het bos. Beiden dachten er diep over na wie de ander zou kunnen zijn. Koning Karel zei: 'Bij de Heer die mij schiep, als je me niet vertelt wie je bent en hoe je heet, dan heb je je laatse dag beleefd. Laat ons een eind maken aan deze strijd. Als ik uw naam ken, zal ik u laten gaan, want dan ben ik degene die eervol mijn weg kan vervolgen. 'De zwarte ridderantwoordde: 'Ik ben daartoe bereid als u mij vertelt om welke dringende reden u hier midden in de nacht rondrijdt en voor wie u zo op uw hoede bent. 'Karel zei: 'Geef mij eerst antwoord, dan zal ik u vertellen wat ik hier uitvoer. Ik durf overdag niet te rijden, en er is een goede reden voor mijn zware bewapening. Ik beloof dat ik u die reden zal vertellen als u mij uw naam noemt.
''Heer, ik heet Elegast,' zei de ridder ogenblikkelijk. 'Het is mij slecht vergaan. Ik ben mijn vroegere bezittingen door tegenspoed kwijtgeraakt, zoals zo velen. Het zou te lang duren als ik u precies zou vertellen wat mij overkomen is. Maar ik heb weinig geluk gehad. 'De koning was erg blij toen hij deze naam hoorde. Het bezit van alle goederen die over de Rijn vervoerd worden, had hem niet meer kunnen verheugen. Hij zei: 'Ridder, u hebt mij uw naam genoemd. Vertel me nu ook hoe u in uw levensonderhoud voorziet. Ik zweer bij God en alles wat Hem dierbaar is dat u hierdoor geen moeilijkheden met mij zult krijgen. Als u mij dit vertelt, zal ik ook antwoord geven op uw vragen; als u ze mij tenminste vriendelijk stelt.
'Geloof me, heer,' antwoordde Elegast, 'ik wil u niet verzwijgen dat ik moet stelen om aan de kost te komen. Maar ik verzeker u dat ik geen arme mensen besteel die hard voor hun bestaan moeten zwoegen. Ook pelgrims en kooplieden laat ik ongemoeid, maar verder is niemand veilig voor mij. Nadat ik het familiebezit, waarvan ik moest bestaan, had verloren en koning Karel mij van mijn leengoed had verdreven, moest ik ik schaam me het te zeggen in wildernissen en wouden een onderkomen zoeken. Mijn twaalf volgelingen leven van wat we rijkaards afnemen. Als ik bisschoppen en kanunniken, abten en monniken, dekens en priesters te pakken kan krijgen, maak ik me handig meester van hun eigendommen.''Heer,' ging Elegast verder, 'als ik in een kist of kast, hoe stevig ook, iets van mijn gading weet, eigen ik me de inhoud toe om die onder mijn volgelingen te verdelen. Wat moet ik nog meer vertellen? Ik ben een meesterdief. Mijn vrienden zijn in het bos. Ik ben op avontuur uitgegaan, maar het werd een bittere ervaring, want ik heb mijn zwaard verspeeld. Ik zou er heel wat voor over hebben als ik het onbeschadigd terug had. En ik heb bovendien meer slagen gehad dan ik ooit in één nacht van iemand kreeg. Wel, ridder, zeg me nu hoe u heet en wie uw vijand is. Is hij zo machtig dat u 's nachts moet rijden? Kunt u uw achtervolgers niet een lesje leren? U hanteert uw wapens zo bedreven!’
De koning dacht bij zichzelf: 'God heeft mijn gebed verhoord. Moge Hij mij nu ook verder helpen. Dit is de man die ik liever dan iemand op aarde bij mij had, om deze nacht mee rond te rijden. God heeft juist op tijd voor deze ontmoeting gezorgd. Nu moet ik noodgedwongen wel liegen. ‘Bij God die mij schiep,' zei de koning tegen Elegast, 'aan mij hebt u een betrouwbare vriend. Ik zal u vertellen hoe ik leef. Waarom zou ik het voor vrienden verzwijgen? Als ik gepakt zou worden met de helft van wat ik gestolen heb, dan zou men mij beslist niet vrijlaten, ook al bood ik mijn gewicht in rood goud als losgeld. Maar ik deed het uit nood en nood breekt wet.
'Zeg me, ridder, hoe u heet!' zei Elegast.

‘Als u erop staat, zal ik u mijn naam zeggen. Ik heet Adelbrecht. Ik steel regelmatig uit kerken, kluizen en kloosters. Ik steel zowel van de armen als van de rijken, niets en niemand ontziend en zonder zonder op hun gejammer te letten. Als ik aan een arme drommel iets kan verdienen, ontzet ik hem liever van het zijne, dan dat ik hem geef van het mijne. Zo kom ik aan de kost. Ik ben er al enige tijd op uit een bepaalde schat in handen te krijgen. Als ik hulp kreeg, zou ik nog voor morgenochtend zoveel kunnen bemachtigen als ik wil, zoveel als mijn paard kan dragen. De eigenaar heeft de schat onrechtmatig verkregen. God zou het ons niet kwalijk nemen als wij er een deel van namen. De schat ligt in een kasteel; ik ken de omgeving goed. Al zouden wij duizend pond stelen, het zou de eigenaar nauwelijks schaden. En de schat is immers toch onrechtmatig in zijn bezit gekomen. Wel, Elegast, wat vindt u ervan? Zullen we vannacht samen proberen nog voor zonsopgang iets in de wacht te slepen? Ik zal dan de buit in tweeën verdelen en u mag het eerst kiezen. Wie dit laat schieten, is een dwaas.
'Elegast zei: 'Beste vriend, vertel me waar de schat ligt. Misschien ga ik dan mee. Maar ik wil de plaats precies weten voor ik u ook maar een stap volg. 'Karel antwoordde: 'Dan zal ik het u vertellen. De koning is zo rijk dat het hem nauwelijks schaadt als wij iets van hem stelen.' Toen de koning vertelde dat hij zichzelf wilde bestelen, barstte Elegast los: 'Dat moge God verhinderen! Niemand krijgt me zo ver dat ik de koning schade berokken. Ook al heeft hij mij op grond van valse adviezen mijn land afgenomen en mij verbannen, ik zal altijd trachten een trouwe vriend voor te hem zijn. Hem benadeel ik deze nacht niet, want hij is mijn wettig vorst. Als ik hem niet eerbiedig, zou ik me schamen voor God. Zoiets kan men mij toch echt niet voorstellen.'
Toen de koning dit hoorde, was hij blij dat de dief Elegast hem een goed hart toedroeg. Hij dacht: 'Als ik van deze onderneming terugkeer zonder mijn eer te verliezen, zal ik hern zoveel bezittingen schenken dat hij in het vervolg eerlijk kan leven en niet meer hoeft te stelen en te roven. Dat kan men van mij aannemen.'
Na deze gedachte vroeg hij Elegast of hij hen ergens anders heen wilde brengen waar ze die nacht samen buit in de wacht zouden kunnen slepen. Als hij hem mee wilde nemen, zou hij graag zijn uiterste best doen. Elegast zei: 'Ja natuurlijk, maar ik weet niet of u het echt meent. Bij Eggeric van Eggermonde, die met de zuster van de koning is getrouwd, kunnen we zonder bezwaar stelen. Het is treurig dat hij leeft, want hij heeft velen verraden en in het ongeluk gestort. Als het aan hem lag, zou hij zelfs de koning doden en onteren, daar ben ik zeker van. En dat terwijl hij van de koning een prachtig kasteel en vruchtbaar land in leen heeft gekregen. Zelfs als hij daarnaast niets zou bezitten, deert het hem nauwelijks als wij iets van zijn bezit nemen. Als u het ermee eens bent, gaan we daar heen.'
De koning dacht zwijgend na. Zoals de zaken ervoor stonden, kon hij het beste daar gaan stelen. Als hij gepakt werd, zou zijn zuster hem niet zo maar laten ophangen. Ze kwamen overeen dat ze samen Eggerics schat zouden gaan stelen.

De koning viel niet uit zijn rol. Toen ze stapvoets over een akker reden, zagen ze een ploeg staan. Elegast reed voorop, omdat hij de weg koos. De koning steeg snel van zijn paard. Hij pakte het ploegijzer en dacht: 'Dit is geschikt voor dit werk. Wie in burchten wil binnendringen, moet zorgen dat hij het juiste materiaal heeft. 'Snel steeg hij weer op en spoorslags reed hij Elegast achterna, die al een eindje verder was..

Luister nu goed! Toen ze bij het kasteel kwamen, dat het mooiste en sterkste was langs de hele Rijn, zei Elegast: 'Wel, Adelbrecht, hier is het. Wat kunnen we het beste doen? Ik wil volgens uw aanwijzingen werken, want als u iets overkomt, zou ik het vervelend vinden als men zegt dat het mijn schuld is. 'De koning antwoordde: 'Voor zover ik me herinner, ben ik nog nooit een kasteel binnengedrongen. Ik doe het nu liever ook niet. U moet zelf de werkwijze bepalen. 'Elegast zei: 'Ik vind het best. Ik zal spoedig merken of u een handige dief bent. Kom, we maken meteen een gat in de muur waar we doorheen kunnen kruipen.
'Daar waren ze het over eens. Ze bonden snel hun paarden vast en slopen naar de muur. Elegast pakte een breekijzer om een gat in de muur te hakken. De koning haalde het ploegijzer te voorschijn. Elegast onderbrak zijn werk en begon te lachen. Hij vroeg waar hij dat had laten maken: 'Als ik die smid wist te vinden, liet ik er ook een maken. Met zoiets heb ik nog nooit een gat zien hakken.'
De koning zei: 'Dat zal best, maar toen ik drie dagen geleden op rooftocht langs de Rijn trok, moest ik mijn breekijzer achterlaten. Toen men mij achterna zat, liet ik het op de grond vallen. Ik durfde niet terug te gaan om het te pakken, want dat had ellende gebracht. Zo raakte ik mijn breekijzer kwijt. En dit ding vond ik in het maanlicht aan een ploeg.'
Elegast zei: 'Dan moet het zo maar. Hopelijk lukt het ons binnen te komen. Maar laat hierna wel een ander breekijzer maken.'

Zwijgend hakten ze het gat. De bezigheid ging Elegast handiger af dan koning Karel. Die was wel groot en sterk, maar hij had geen verstand van zulk werk.Toen het gat in de muur helemaal klaar was en ze naar binnen zouden gaan, zei Elegast: ' U neemt hierbuiten de muur in ontvangst wat ik u kom brengen.' Hij wilde niet dat de koning naar binnen ging, want hij was bang voor ongelukken. Hij leek hem geen handige dief, maar hij wilde toch wel de buit met hem delen. De koning bleef dus buiten en Elegast ging naar binnen.
Elegast beheerste een fantastische toverkunst, die hij vaak toepaste. Hij nam een kruid uit een zakje en stak het in zijn mond. Wie dat gedaan had, kon verstaan wat hanen kraaien en honden blaffen. Hij hoorde dat de dieren in hun taal zeiden dat de koning buiten het kasteel stond. Elegast zei: 'Hoe kan de koning hier nu zijn? Ik ben bang dat het slecht voor me afloopt. Ik ben verraden of ik zie spoken. 'Hij ging terug naar de koning. Hij vertelde hem dat, als zijn verbeelding hem niet bedroog, hij van hanen en honden had gehoord dat de koning in de buurt was. Als hij eens wist hoe dicht in de buurt! –
Maar Karel zei: 'Wie heeft u dat verteld? Wat zou de koning hier moeten? Als u naar een kip of een hond luistert, dan zult u wel niet zo zeker van uw zaak zijn! Volgens mij maakt u me wat wijs. Waarom houdt u mevoor de gek?'
'Niet zo zeker zijn?' zei Elegast. 'Luister dan zelf!' Hij stak de koning het kruid in de mond en zei: 'Nu zult u hetzelfde horen als ik ' Weer kraaide de haan en hij herhaalde dat de koning er was. Elegast zei: 'Luister, vriend, naar wat de haan kraait. Ik mag hangen als de koning niet in de buurt is.'
Maar Karel zei: 'Foei, makker, ben je bang? Ik dacht dat u flinker was. Vooruit, houdt u aan uw woord en laten we doorgaan. Ook al worden we straks gepakt!'
Elegast antwoordde: 'Ik ga aan de slag. We zullen eens zien wat er te halen is. En als men ons wil grijpen, zullen we allebei weten te ontsnappen!'
Elegast wilde zijn kruid terug. De koning zocht overal in zijn mond, maar hij was het kwijt. Hij kon het nergens vinden.'De koning zei: 'Wat overkomt me nu? Ik geloof dat ik het kruid verloren heb. Ik had het net nog tussen mijn tanden. Verdraaid, dat is vervelend.'
Elegast lachte hartelijk: 'Bent u echt een dieP Hoe is het mogelijk dat u niet elke keer gegrepen wordt als u gaat stelen? Het is een wonder dat u nog leeft, u zou allang dood moeten zijn.' 'Vriend,' zei hij toen eerlijk, 'ik heb het kruid gestolen. U hebt totaal geen verstand van stelen.'
De koning dacht: Daar zeg je een waar woord. Elegast maakte een eind aan het gesprek. Hij verzocht God met klem hem te beschermen, want hij was toch wel enigszins ongerust. Maar hij beheerste toverkunsten waarmee hij iedereen in het kasteel in slaapbracht en hij kon alle sloten openen.

Hij ging naar de schat zonder dat iemand het zag of hoorde en bracht net zoveel naar buiten als hijzelf wilde. Daarna wilde Karel wegrijden, maar Elegast zei hem te wachten. Hij wilde nog een zadel halen uit het slaapvertrek van Eggeric en zijn vrouw. Het was het mooiste zadel dat er bestond.' Niemand kan beschrijven hoe prachtig het zadel is. De boog aan de voorzijde is wel heel bijzonder: er hangen honderd bellen van rood goud aan, die rinkelen als Eggeric rijdt. Vriend, wacht nog even. Ik wil beslist zijn zadel stelen, al word ik gehangen.'

Dit beviel de koning niets. Hij liet liever het zadel schieten dan dat Elegast weer naar binnen ging. Toen Elegast bij het zadel kwam en het wilde meenemen, maakten de bellen zo'n lawaai dat Eggeric er van wakker schrok en riep: 'Wie komt er aan mijn zadel?' Hij wilde zijn zwaard trekken, maar zijn vrouw verhinderde dat. Ze sloeg een kruis en vroeg wat hij van plan was, of hij soms door spoken werd lastig gevallen. Ze pakte hem het zwaard met schede en al af en zei:'Er kan hier onmogelijk iemand binnengekomen zijn. Er is iets anders dat je dwars zit.' Ze wilde beslist dat hij haar vertelde waarom hij al drie dagen en nachten niet kon eten en slapen. Ze vroeg hem ernaar met alle listen waar vrouwen, jong of oud, over beschikken. Ze bleef zo lang aandringen dat hij haar tenslotte vertelde dat hij een samenzwering op touw had gezet om de koning te doden en dat zijn medeplichtigen al snel zouden komen. Hij noemde haar de namen van de anderen die de koning wilden vermoorden.
Elegast hoorde dit allemaal en prentte het in zijn geheugen. Hij nam zich voor deze lage, misdadige moord bekend te maken.Toen de vrouw het hoorde, zei ze: 'Ik zou veel liever zien dat men u ophing dan dit toe te laten.' Eggeric sloeg de vrouw zonder aarzeling in het gezicht, zodat het bloed haar meteen uit haar neus en mond liep. Ze richtte zich op en boog zich over de rand van het bed. Elegast zag het en kroop er zachtjes heen. In zijn rechter handschoen ving hij haar bloed op. Hij wilde het als bewijs laten zien aan degene die het verhaal aan de koning zou gaan vertellen. Hierna sprak Elegast een toverspreuk, waardoor Eggeric en zijn vrouw in slaap vielen. Door de kracht van de spreuk lagen ze allebei in een diepe slaap.

Elegast stal het zadel en het zwaard, dat hij graag wilde hebben, en ging terug naar zijn paard en naar de koning, die zeer ontstemd was over de vele goederen die Elegast meenam. Hij was zo boos dat hij, als hij zijn zin gedaan had, niet was blijven wachten. Hij vroeg Elegast waar hij zo lang was gebleven. Elegast zei: 'Ik kon er niets aan doen. Bij alles wat God schiep, het is een wonder: als mijn hart nu niet breekt van verdriet, breekt het nooit. Dat weet ik absoluut zeker, zoveel verdriet heb ik.' 'Vriend,' ging hij verder, 'dit is het zadel waar ik zopas van vertelde. Het is het mooiste op de hele wereld. Pak aan! Ik ga terug om Eggeric in zijn slaapkamer het hoofd af te slaan of dood te steken met een dolk. Geen goud ter wereld kan me daarvan weerhouden. Ik ben zo terug.'
De koning drong er bij hem op aan te vertellen waardoor hij zo van streek was.'Bent u wel helemaal goed? U hebt immers wel duizend pond aan buit, en ook het zadel waarvoor u terugging!'
'Ach heer, iets heel anders pijnigt mijn hart en maakt mij wanhopig. Ik heb mijn vorst verloren. Ik had nog hoop eens naar mijn bezittingen terug te kunnen keren en mijn armoede te overwinnen, maar nu ben ik helaas alles kwijt. Mijn vorst zal morgenochtend sterven. En ik kan u ook vertellen hoe: Eggeric heeft zijn dood gezworen!'
Op dat moment begreep Karel dat God hem had bevolen uit stelen te gaan om zijn dood te voorkomen. Hij dankte God nederig. Meteen daarna antwoordde hij: 'Hoe denkt u te kunnen ontsnappen als u hem daar bij zijn vrouw doodsteekt. Het hele kasteel zou in opschudding raken. U zou wel buitengewoon veel geluk moeten hebben om dat niet ter plekke met uw dood te bekopen. Waarom zou u zich in dit gevaar storten? Als de koning sterft, dan is hij dood! Wie zou zich daar druk over maken? U zou gauw genoeg over uw verdriet heen zijn.'
Dit was een list van de koning om Elegast op deproef te stellen. Maar er was ook nog iets anders: hij wilde zo snel mogelijk weg; het lange wachten zinde hem niet. Elegast antwoordde ogenblikkelijk: 'Bij alles wat God schiep, als u mijn vriend niet was, zou het vannacht niet ongewroken blijven dat u zo schandelijk spreekt over koning Karel, mijn eerbiedwaardige vorst. Bij God, ik zal mijn plan uitvoeren voor ik van het kasteel vertrek. Wat er ook met mij zal gebeuren, ik zal mijn woede koelen op degenen die de dood van de koning hebben gezworen.'
De koning dacht: 'Dit is mijn vriend, hoewel ik deze vriendschap eigenlijk niet aan hem heb verdiend. Als ik het overleef, zal ik alles goedmaken. Hij zal al zijn rampspoed te boven komen.'
En hij zei: 'Vriend, ik weet een betere manier om Eggeric van Eggermonde in de val te laten lopen. Ga morgenochtend naar de koning en vertel hem alles over deze laaghartige moordplannen. Als hij uw verhaal hoort, zult u weer met hem in het reine komen. U zult rijkelijk beloond worden. U zult de rest van uw leven naast hem mogen rijden alsof u zijn broer was. 'Elegast zei: 'Wat er ook met mij gebeurt, ik ga niet naar de koning. De koning is woedend op me omdat ik vroeger eens zoveel van hem heb gestolen dat twee paarden het nauwelijks konden dragen. Ik kom hem nooit meer onder ogen. Het heeft geen enkele zin daarop verder aan te dringen'
'Zal ik u zeggen wat u doen moet?' zei Karel. 'Ga naar uw schuilplaats waar u uw kameraden achterliet. En luister: neem ook onze buit mee, dan delen we die morgen in alle rust. Ik zal de geschiedenis aan de koning vertellen, want ik zou het betreuren als men hem vermoordde.'


Met deze woorden namen ze afscheid van elkaar. Elegast ging naar zijn mannen in de schuilplaats en Karel reed naar zijn kasteel bij Ingelheim. Het stemde hem allesbehalve vrolijk dat degene die hem normaalgesproken behoorde bij te staan, hem wilde verraden. De poort stond nog steeds open en iedereen sliep. Hij bond het paard vast in de stal en ging naar zijn slaapkamer zonder dat iemand het merkte. Hij had nauwelijks zijn wapens afgelegd of de torenwachter kondigde, hoog op de kasteelmuur, met hoorngeschal het beginnende daglicht aan. Iedereen die door God in slaap was gebracht toen de koning uit stelen ging, werd toen pas wakker.
Dat kwam hem goed uit. Koning Karel liet een van zijn kamerheren de Geheime Raad bijeenroepen. Hij vertelde in welke situatie hij verkeerde. Hij zei dat hij zeker wist dat zijn dood gezworen was door Eggeric van Eggerrnonde, die spoedig met de ridders uit de streek zou komen om hem op vernederende wijze te doden. Hij verzocht hun hem goede raad te geven zodat hij zijn eer en zij hun wettige vorst zouden behouden. De hertog van Beieren zei: 'Laat ze maar komen, ze zullen merken dat we klaarstaan! Het zal velen van hen het leven kosten. Ik zal zeggen hoe we het moeten aanpakken. Er zijn hier veel ridders en wapenknechten uit Frankrijk en Valois, die met u hier naar toe zijn gekomen. Ze moeten zich allemaal bewapenen en naar de ridderzaal gaan. U, koning, gaat zelf gewapend tussen hen in staan. Wie u kwaad wil doen, zullen wij tegenhouden. Het bloed zal over hun sporen stromen, zeker bij Eggeric.’
Dit vond de koning een goed plan. Iedereen die daartoe in staat was, bewapende zich snel. Ze vreesden veel tegenstand, want Eggeric was erg machtig. Alle ridders in de Rijnstreek zouden hem willen helpen. Men plaatste bij de poort zestig gewapende en geharnaste mannen.

Toen Eggerics volgelingen in losse groepen bij het kasteel aankwamen, deed men de poort wijd open en liet men hen naar binnen rijden. Op de binnenplaats trok men hen de bovenkleren uit. Onder hun kleding hadden ze blinkende borstharnassen en scherpe dolken verborgen. De misdaad was voor iedereen duidelijk. Ze werden allemaal meteen na aankomst gevangen genomen. Eggeric, die de moord beraamd had, kwam met de laatste groep aanrijden. Zodra hij afgestegen was en de ridderzaal in wilde lopen, sloot men de poorten. Men nam hem net als de anderen gevangen. Hij bleek nog beter bewapend te zijn dan de anderen. Men bracht hem naar binnen, voor zijn koning. Hij zou zich wel behoorlijk beschaamd voelen.
De koning legde hem veel ten laste, maar hij wilde nergens van horen. Hij ontkende de misdaad. Hij zei: 'Heer koning, wees verstandig! Als u mij ten onrechte te schande maakt, verliest u veel vrienden. U, noch een van uw leenmannen zal zo vermetel zijn vol te houden dat ik u heb verraden. Als er toch zo iemand is, zal ik hem met mijn zwaard of de punt van mijn lans dwingen de beschuldiging in te trekken. Wel, laat wie dat wil nu naar voren komen!'
De koning was verheugd toen hij dit hoorde. Hij zond verschillende boodschappers naar Elegast in het bos met het bericht dat hij snel moest komen en dat alle misdaden hem vergeven werden. Als hij het in een tweekamp tegen Eggeric wilde opnemen, zou hij een machtig man van hem maken. De boden deden vlug wat de koning hun opdroeg. Ze reden net zo lang tot ze Elegast gevonden hadden. Ze vertelden hem wat de koning hun opgedragen had.

Elegast, die erg blij was met dit bericht, liet meteen zijn paard optuigen met het zadel dat hij van Eggeric had gestolen. Hij verklaarde plechtig dat hij Eggerics schuld zou aantonen als Karel hem een vrijgeleide wilde geven. Hij zwoer bij zijn geloof dat, als God zijn gebed wilde verhoren, hij niets liever zou willen dan in een tweekamp aantreden om de eer van zijn wettige vorst te verdedigen. Hierna gingen ze snel op weg.

Toen Elegast in de hofzaal kwam, zei hij en luister nu naar zijn verhaal : 'Moge God dit gezelschap behoeden, de koning en al wie ik hier aantref. Maar Eggeric groet ik niet! Moge de Almachtige God, die zich voor ons liet kruisigen, en ook Maria, de liefelijke maagd, vandaag door middel van mij duidelijk maken dat Eggeric van Eggermonde aan de galg gehangen moet worden. Als God zou kunnen zondigen, dan zondigt Hij als Hij Eggeric de galg laat ontlopen. Want hij heeft uit vrije wil de dood van de koning gezworen.'
Eggeric zou de woorden van Elegast graag gewroken hebben, maar omdat veel volgelingen hem in de steek lieten, was hij daartoe niet in staat. De koning antwoordde: ‘Elegast:, wees welkom in mijn kasteel. Ik verzoek u dringend, namens allen die God eren, te vertellen over de misdadige moordplannen van Eggeric. Laat u door niemand tegenhouden. Vertel naar waarheid hoe de gebeurtenis zich afspeelde.'

Elegast zei: 'Zoals u wilt, heer, het zou ongepast zijn te weigeren. Ik weet absoluut zeker dat Eggeric uw dood heeft gezworen. Ik hoorde het hem in de slaapkamer vertellen. Omdat zijn vrouw zich ertegen verzette,sloeg hij haar zo hard dat het bloed haar uit mond en neus stroomde. Ze richtte zich op en boog over de bedde rand. Ik zag het en kroop er voorzichtig naar toe. In mijn rechter handschoen ving ik haar bloed op.' Hij liet het de koning en alle andere belangstellenden zien. 'Als Eggeric dit durft te ontkennen, zal ik hem voor zonsondergang in een tweegevecht dwingen de misdaad te bekennen, met inzet van mijn leven.'
Eggeric antwoordde hierop: 'Die schande zal me niet overkomen. Niemand zal toch willen dat ik mijn leven in de waagschaal stel tegen een verbannen dief?.Hij kan beter tegen zijn eigen soort vechten gaan.'
Elegast zei direct: 'Ben ik dan geen hertog, net als u? Ik was wel verbannen en bezitloos omdat de koning kwaad op me was, maar aan verraad en moord heb ik me nooit schuldig gemaakt. Ik heb door armoede gedwongen de rijken veel ontstolen. maar omdat u een moordenaar bent, kunt u niemand die u daarvan blijft beschuldigen, een tweegevecht weigeren.'
De koning zei hierop: 'U hebt gelijk. Als ik hem volgens de regels zou behandelen, liet ik hem door een knecht wegslepen en ophangen.'Toen ging het er voor Eggeric lelijk uitzien. Hij dacht bij zichzelf dat, nu het er zo voorstond, een tweekamp beter was dan een onthoofding. Omdat niemand van de aanwezigen iets in zijn voordeel durfde te zeggen, werd besloten het gevecht iets na drieën te laten beginnen.De koning liet zijn ridders weten dat zij gewapend op het terrein aanwezig moesten zijn. Hij wilde beslist dat de tweekamp nu doorging. Hij liet alles voor het gevecht gereedmaken, en hij vroeg God de tweekamp naar recht en rede te beslissen. De koning sprak Elegast moed in: als de strijd goed verliep en hij in leven bleef, zou hij hem zijn zuster ten huwelijk geven die nu met de samenzweerder Eggeric getrouwd was.

Aan het eind van de middag bakende men met koorden het strijdperk af. Er liepen veel gewapende mannen rond. Elegast kwam als uitdager het eerst in het perk. Hik nielde in het gras en bad: 'God, met een beroep op uw barmhartigheid smeek ik U nu om vergiffenis voor alle misdaden die ik gepleegd heb. Ik erken mijn schuld ten volle. Genadige God, straf mij vandaag niet voor mijn zonden. Bij de vijf heilige wonden die U toegebracht werden om het kwaad dat wij bedreven, sta mij nu bij zodat ik niet sterf in de strijd. Als mijn zonden zich niet tegen me keren, denk ik hier wel levend vandaan te komen. Volmaakte God, ik bid dat U in Uw goedheid mij gelukkig maakt. Maria, lieve maagd, ik zal U met oprechte trouw dienen. Als ik in leven blijf, zal ik nooit meer dief of rover worden.'

Toen hij zijn gebed beëindigd had, sloeg hij met zijn rechterhand een kruis en zegende hij ook zijn wapenuitrusting en zijn paard. Hij bad bij Gods genade dat zijn paard hem eervol en behouden uit de strijd zou terugvoeren. Meteen daarna steeg hij op. Hij hield het schild aan zijn linkerkant en pakte zijn lans. Nu ging een geweldige strijd beginnen. Strijdlustig en goed bewapend kwam Eggeric naar het perk. Hij was woest. Hij richtte zich niet tot God. Hij gaf zijn paard krachtig de sporen en reed op Elegast in. Deze beantwoordde de aanval. Hij stak met zoveel kracht door het leer van Eggerics wapenrok dat deze van zijn paard op de grond viel. Eggeric trok zijn zwaard uit de schede en zei: 'Elegast, ik zal zowel u als uw paard doden tenzij u meteen afstijgt. Dan kan uw paard blijven leven. Het zou zonde zijn als ik zo'n groot, sterk paard doodde; dat zou menigeen betreuren. En mocht u het er toch levend afbrengen, dan hebt u uw paard nog.'
Elegast zei zonder aarzeling: 'Als u niet te voet was,zou ik snel een einde maken aan dit gevecht. Maar ik wil u niet op deze manier verslaan. Ik wil eer aan u behalen, ook al zou dat slecht voor mij kunnen aflopen. Stijg weer te paard, laat ons als ridders vechten. Ook al zou het mijn dood zijn, ik heb liever dat men mij roemt om mijn ridderlijkheid dan dat ik u versla in een oneerlijke strijd.'
Koning Karel vond het jammer dat Elegast de strijd rekte en Eggeric spaarde. Maar Eggeric haalde meteen na Elegasts woorden zijn paard terug en steeg snel op. Toen begon een gevecht dat tot in de avond duurde. Niemand had ooit een heviger strijd gezien. Hun slagen waren vreselijk. Door de vele vonken die er afsprongen leek het of hun helmen in brand stonden. Het waren twee ware hertogen die daar streden. Want ondanks de schande van zijn verloren bezit, was Elegast weer ne als vroeger een hertog.
Uiteindelijk zei de koning van Frankrijk: 'God, ik bid U op rechtvaardige wijze een eind te maken aan deze langdurige strijd.' Elegast had van de koning een zwaard gekregen dat voor iedereen die in nood verkeerde zijn gewicht in gemalen rood goud waard was. Elegast hief het op en sloeg, met hulp van God en het gebed van de koning zo hard dat Eggeric het grootste deel van zijn hoofd verloor en dood uit het zadel viel.Toen de koning dit zag, zei hij: 'Waarachtige God, Uw hulp bewijst dat ik terecht mijn vertrouwen in U stel. Het is wijs U te dienen. Moge U allen die U om hulp verzoeken tot steun zijn.'


Nu ga ik dit verhaal eindigen. Eggeric werd weggesleept en met alle andere verraders opgehangen. Hun geld en smeekbeden konden hen niet helpen. Elegast werd dankzij God in ere hersteld. De koning schonk hem Eggerics vrouw, met wie hij zijn hele verdere leven samen was. Moge God ons zo goed gezind zijn dat Hij al onze problemen nog tijdens ons leven op een dergelijke wijze oplost! Laat ons nu allen amen zeggen.